“Magbantay Batok sa Lebadura sang mga Fariseo kag mga Saduceo”

SANG ginpamulong ni Jesucristo yadtong mga tinaga sang nagligad nga kapin sa 19 ka siglo, ginpaandaman niya ang iya mga disipulo sang makatalagam nga relihiosong mga panudlo kag mga buhat. (Mateo 16:​6, 12) Ang report sang Marcos 8:15 nagasugid: “Mag-andam batok sa lebadura sang mga Fariseo kag sa lebadura ni Herodes.” Ngaa ginsambit si Herodes? Bangod ang pila sang mga Saduceo mga Herodian, isa ka politikal nga grupo.

Ngaa inang pinasahi nga paandam kinahanglanon? Indi bala nga ang mga Fariseo kag mga Saduceo lunsay direkta nga mga manugpamatok ni Jesus? (Mateo 16:21; Juan 11:​45-50) Huo. Apang, ang iban sa ila nagbaton sang ulihi sang Cristianismo kag nian nagtinguha sa pagpilit sang ila mga ideya sa Cristianong kongregasyon.​—⁠Binuhatan 15:⁠5.

Yara man ang katalagman nga basi ilugon mismo sang mga disipulo yadtong relihiosong mga lider nga sa idalom sang ila impluwensia sila ginpadaku. Kon kaisa, nangin isa ka sablag sa pagtigayon nila sing paghangop sang mga panudlo ni Jesus ang paghalin nila sa sinang relihioso nga ginhalinan.

Ano ang naghimo sa Fariseismo kag Saduceismo nga tuman ka makatalagam? Ang pagtan-aw sa relihiosong mga kahimtangan sang adlaw ni Jesus magahatag sa aton sing ideya.

Relihiosong Pagbinahinbahin

Nahanungod sa Judiyong komunidad sadtong nahaunang siglo C.E., ang istoryador nga si Max Radin nagsulat: “Ang kahilwayan sang Judiyong mga kongregasyon sa isa kag isa daw matuod, kag ginpilit pa gani. . . . Sa masami, kon ang pagtahod sa templo kag sa balaan nga siudad ginapadaku sing labi, ang daku nga pagtamay mahimo mapakita sadtong sa karon nga higayon mga gumalahom sa gobierno sa pungsod sang ila mga ginikanan.”

Isa gid ka masubo nga espirituwal nga kahimtangan! Ano ang pila sang nagaamot nga mga rason? Indi tanan nga mga Judiyo nagapuyo sa Palestina. Ang impluwensia sang Griegong kultura, diin ang mga saserdote indi mga lider sa komunidad, nag-amot sa diutay nga pagtahod sa kahimusan ni ­Jehova nahanungod sa pagkasaserdote. (Exodo 28:29; 40:​12-15) Kag indi dapat pasapayanan amo ang edukado nga mga lego kag mga escri⁠ba.

Ang mga Fariseo

Ang ngalan nga mga Fariseo, ukon Peru·shimʹ, mahimo nga nagakahulugan sing “mga napain.” Ginkabig sang mga Fariseo ang ila kaugalingon subong mga sumulunod ni Moises. Ginporma nila ang ila kaugalingon nga liga, ukon paghiliutod (Hebreo, chavu·rahʹ). Agod mabaton subong miembro, ang isa dapat manumpa sa atubangan sang tatlo ka miembro nga tumanon sing estrikto ang Levitico nga pagkaputli, likawan ang suod nga pagpakig-upod sa mga ʽam-ha·aʹrets (ang wala sing tinun-an nga kadam-an), kag mahalungon nga bayaran ang ikapulo. Ang Marcos 2:16 nagasambit nahanungod sa “mga escriba sang mga Fariseo.” Ang iban sini nga partido propesyonal nga mga escriba kag mga manunudlo, samtang ang iban mga lego.​—⁠Mateo 23:​1-7.

Ang mga Fariseo nagpati sa Dios nga yara bisan diin. Nangatarungan sila nga sanglit ang “Dios yara bisan diin, sarang Sia masimba sa sulod kag sa guwa sang Templo, kag indi dapat pangayuan sing bulig paagi sa mga halad lamang. Busa ginpasanyog nila ang sinagoga subong isa ka duog sang pagsimba, pagtuon, kag pagpangamuyo, kag ginbayaw ini nga mangin ang sentro kag importante nga duog sa kabuhi sang tawo nga nagakompetinsia sa Templo.”​—⁠Encyclopaedia Judaica.

Ang mga Fariseo kulang sing apresasyon sa templo ni Jehova. Makita ini gikan sa mga pinamulong ni Jesus: “Kailo kamo, mga tuytoy nga bulag, nga nagasiling, ‘Kon may magsumpa sa templo, ina walay ano man; apang kon may magsumpa sa bulawan sang templo, napaidalom sia sa obligasyon.’ Mga buangbuang kag mga bulag! Diin bala, sa katunayan, ang labi pa ka daku, ang bulawan ukon ang templo nga nagpabalaan sang bulawan? Subong man, ‘Kon magsumpa ang bisan sin-o sa halaran, ina walay ano man; apang kon magsumpa ang bisan sin-o sa dulot nga sa ibabaw sang halaran, napaidalom sia sa obligasyon.’ Mga bulag! Diin bala, sa katunayan, ang labi pa ka daku, ang dulot ukon ang halaran nga nagapabalaan sang dulot? Busa sia nga nagasumpa sa halaran nagasumpa sa sini kag sa tanan nga butang nga yara sa sini.”​—⁠Mateo 23:​16-20.

Paano nangin tiku katama ang mga Fariseo sa ila pangatarungan? Ano ang napasapayanan nila? Talupangda ang masunod nga ginsiling ni Jesus. “Kag sia nga nagasumpa sa templo nagasumpa sa sini kag sa iya nga nagapuyo sa sini.” (Mateo 23:21) Nahanungod sini nga bersikulo, ang iskolar nga si E. P. Sanders nagsiling: “Ang templo balaan indi lamang bangod ginsimba didto ang balaan nga Dios, kundi bangod yadto sia didto.” (Judaism: Practice and Belief, 63 BCE​—⁠66 CE) Apang, ang pinasahi nga presensia ni Jehova mahimo nga diutay sing kahulugan sa sadtong naghunahuna nga yara sia bisan diin.

Nagpati man ang mga Fariseo sa kombinasyon sang predestinasyon kag hilway nga pagbuot. Sa iban nga hambal, “ang tanan nga butang ginapredestinar, apang ang kahilwayan sa pagbuot ginahatag.” Walay sapayan sina nagpati sila nga sanday Adan kag Eva ginpredestinar sa sala kag bisan ang diutay nga pilas sa tudlo gintangdo nga daan.

Mahimo nga ginhunahuna ni Jesus inang butig nga mga ideya sang nagpamulong sia nahanungod sa pagkapukan sang isa ka torre nga nagresulta sa pagkapatay sang 18 ka tawo. Namangkot sia: “Nagahunahuna bala kamo nga [ang mga biktima] napamatud-an nga may mas daku nga utang sangsa tanan nga mga tawo nga nagapuyo sa Jerusalem?” (Lucas 13:⁠4) Kaangay sang kalabanan nga mga aksidente, resulta ini sang “tion kag dinapat-od nga hitabo,” indi sang kapalaran subong sang ginhunahuna sang mga Fariseo. (Manugwali 9:11) Paano ginatamod sadtong kuno mga maalam ang Makasulatanhon nga mga sugo?

Mga Relihiosong Manugbag-o sang Pagtulun-an Sila

Nangatarungan ang mga Fariseo nga ang Makasulatanhon nga mga sugo dapat patpaton sang mga rabbi sang tagsa ka kaliwatan nahisuno sa pinakaulihi nga impormasyon. Busa, ang Encyclopaedia Judaica nagasiling nga sila “wala nakakita sing daku nga kabudlayan sa pagpahisanto sang Torah nga mga panudlo sa ila pinakaulihi nga mga ideya, ukon sa pagsapo sang ila mga ideya nga ginpakita ukon ginpanugda sa mga pulong sang Torah.”

Nahanungod sa tuigan nga Adlaw sang Katumbasan, ginliton nila ang gahom sang pagtumbas para sa mga sala halin sa mataas nga saserdote pakadto sa adlaw mismo. (Levitico 16:​30, 33) Sa selebrasyon sang Paskuwa, ginhatagan nila sing labi pa nga pagpadaku ang pagsaysay sang mga leksion sang kasaysayan sa Exodo samtang nagaambit sang alak kag matzo sangsa kordero sa paskuwa.

Sang ulihi, ang mga Fariseo nangin impluwensiado sa templo. Nian ginsugdan nila ang isa ka prosesyon sang pagkuha sing tubig halin sa bubon sang Siloam kag ang pag-inom sini sa tion sang Kapiestahan sang Pagtipon, subong man sang pagwaswas sang mga kahoy nga willow sa halaran pagkatapos sang kapiestahan, kag ang regular nga adlaw-adlaw nga mga pangadi nga wala sing sadsaran sa Kasuguan.

“Ilabi na nga importante” amo “ang mga pagbag-o sang mga Fariseo may kaangtanan sa Inugpahuway,” siling sang The Jewish Encyclopedia. Ang isa ka asawa ginapaabot nga magaabiabi sang Inugpahuway paagi sa pagsindi sing mga suga. Kon ang pila ka hilikuton daw mahimo nga magadul-ong sa supak-sa-kasuguan nga pagpangabudlay, ginadumili ini sang mga Fariseo. Naglampas pa gani sila kon tuhoy sa pagkontrol sang medikal nga pagbulong kag nagpabutyag sing kaakig bangod sang milagruso nga pagpang-ayo ni Jesus sa Inugpahuway. (Mateo 12:​9-14; Juan 5:​1-16) Apang, ining mga relihiosong manugbag-o sang pagtulun-an wala magdulog paagi sa pagpatok sing bag-ong mga institusyon sa panikasog nga maghimo sing kudal, para sa pangamlig sang Makasulatanhon nga mga kasuguan.

Pagdula

Gin-angkon sang mga Fariseo ang awtoridad sa pagsuspende ukon sa pagdula sang Makasulatanhon nga mga kasuguan. Ang ila pangatarungan ginpakita sa isa ka Talmudiko nga hulubaton: “Maayo pa nga dulaon ang isa ka kasuguan sangsa kalimtan ang bug-os nga Torah.” Ang isa ka halimbawa amo ang pagdula sa Jubileo ukon sa Hinugyaw kay bangod nahadlok sia nga madula ang iya kinamatarong samtang nagahilapit ina nga tion, wala sing bisan sin-o ang luyag magpahulam sa mga imol.​—⁠Levitico, kapitulo 25.

Ang iban pa nga mga halimbawa amo ang pagdula sang pagkasaba sa isa ka babayi nga ginsuspetsahan sing panghilahi kag sa kaso sang wala malubad nga pagpatay, sang pagsuspende sang paagi sa pagtumbas. (Numeros 5:​11-31; Deuteronomio 21:​1-9) Sang ulihi gindula sang mga Fariseo ang Makasulatanhon nga sugo nga amanan ang nagakinahanglan nga mga ginikanan.​—⁠Exodo 20:12; Mateo 15:​3-6.

Si Jesus nagpaandam: “Magbantay batok sa lebadura sang mga Fariseo, nga amo ang pagkasalimpapaw.” (Lucas 12:⁠1) Ang Fariseismo, upod ang diteokratiko nga mga panimuot sini, salimpapaw gid​—⁠butang nga indi gid dapat pagpasudlon sa Cristianong kongregasyon. Walay sapayan, ang Judiyong libro nagapresentar sa mga Fariseo sa mas kalahamut-an nga kapawa sangsa mga Saduceo. Binagbinagon naton ining mas konserbatibo nga grupo.

Ang mga Saduceo

Ang ngalan nga mga Saduceo mahimo nga naghalin kay Zadok, ang mataas nga saserdote sang mga adlaw ni Solomon. (1 Hari 2:​35, foot­note) Ginhuman sang mga Saduceo ang isa ka konserbatibo nga partido nga nagarepresentar sa mga interes sang templo kag pagkasaserdote. Indi kaangay sang mga Fariseo, nga nag-angkon sing awtoridad bangod sang tinun-an kag pagkadebotado, ginpasad sang mga Saduceo ang ila kinamatarong sa genealohiya kag posisyon. Ginpamatukan nila ang mga pagbag-o sang mga Fariseo tubtob sang ginlaglag ang templo sang 70 C.E.

Dugang sa pagsikway sa predestinasyon, ang mga Saduceo nagdumili sa pagbaton sing bisan anong panudlo nga wala ginsambit sing maathag sa Pentateuko, bisan pa nga ginsambit ini sa iban nga bahin sang Pulong sang Dios. Sa katunayan, ila “ginkabig nga balaisan” ining mga butang. (The Jewish Encyclopaedia) Nagapahanumdom ini sang okasyon nga ginhangkat nila si Jesus nahanungod sa pagkabanhaw.

Nagagamit sang ilustrasyon nahanungod sa balo nga may pito ka bana, ang mga Saduceo namangkot: “Sa pagkabanhaw, kay sin-o bala sang pito mangin asawa sia?” Sa katunayan, ang uluimbento nga balo nga ginsambit sang mga Saduceo mahimo nga may 14 ukon 21 ka bana. Si Jesus nagpaathag: “Sa pagkabanhaw ang mga lalaki indi magapangasawa ukon ang mga babayi ihatag sa pag-asawahay.”​—⁠Mateo 22:​23-30.

Nakahibalo sang pagsikway sang mga Saduceo sa inspirado nga mga manunulat luwas kay Moises, ginpamatud-an ni Jesus ang Iya punto paagi sa pagbalikwat gikan sa Pentateuko. Sia nagsiling: “Nahanungod sa mga patay, nga ginabanhaw sila, wala bala ninyo mabasahi sa tulun-an ni Moises, sa bahin nahanungod sa sapinit, kon paano nga nagpamulong ang Dios sa iya, ‘Ako amo ang Dios ni Abraham kag ang Dios ni Isaac kag ang Dios ni Jacob’? Sia Dios, indi sang mga patay, kundi sang mga buhi.”​—⁠Marcos 12:​26, 27.

Mga Manughingabot ni Jesus kag sang Iya mga Sumulunod

Ang mga Saduceo nagpati sa paggamit sing arte sa pagbuhat sang mga hilikuton sang estado kon nagapakig-angot sa iban nga mga pungsod sa baylo nga maghulat sa Mesias​—⁠kon nagpati gid man sila sa pagkari niya. Sa idalom sang kasugtanan upod sa Roma, sila ang nagpalakat sang templo kag indi luyag sang bisan sin-o nga Mesias nga magaabot, nga nagatublag sang mga butang. Nagtamod kay Jesus subong katalagman sa ila posisyon, nagbuylog sila sa mga Fariseo sa pagbuko sang iya kamatayon.​—⁠Mateo 26:​59-66; Juan 11:​45-50.

Bangod mahunahunaon sa politika, lohiko nga ginhimo sang mga Saduceo ang isyu tuhoy sa pagkatutom sa Roma kag nagsinggit: “Wala kami sing hari kundi si Cesar.” (Juan 19:​6, 12-15) Sang napatay kag nabanhaw si Jesus, ang mga Saduceo amo ang nanguna sa pagtinguha nga tapnaon ang paglapnag sang Cristianismo. (Binuhatan 4:​1-23; 5:​17-42; 9:14) Pagkatapos nalaglag ang templo sang 70 C.E., ining grupo nag-untat sa pagluntad.

Ang Kinahanglanon nga Magpabilin nga Nagabantay

Nagakaigo gid ang paandam ni Jesus! Huo, dapat kita “magbantay batok sa lebadura sang mga Fariseo kag sang mga Saduceo.” Panilagan lamang sang isa ang malain nga bunga sini sa mga Judiyo kag sa Cristiandad sa karon.

Apang, sa daku nga kabaliskaran, ang sangkol nga Cristianong mga gulang sa kapin sa 75,500 ka kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova sa bug-os nga kalibutan ‘nagahatag sing dalayon nga igtalupangod sa ila kaugalingon kag sa ila panudlo.’ (1 Timoteo 4:16) Ginabaton nila ang bug-os nga Biblia subong inspirado sang Dios. (2 Timoteo 3:16) Sa baylo nga mangin manugbag-o sang pagtulun-an kag magpasanyog sang ila kaugalingon nga relihiosong mga paagi, nagapangabudlay sila sing nahiusa sa idalom sang panutoy sang pasad-sa-Biblia nga organisasyon nga nagagamit sini nga magasin subong ang iya pangunang instrumento sa pagtudlo.​—⁠Mateo 24:​45-47.

Ang resulta? Minilyon ka tawo sa bug-os nga kalibutan ang ginabayaw sa espirituwal samtang ginahangop nila ang Biblia, ginaaplikar ini sa ila kabuhi, kag ginatudlo ini sa iban. Agod makita kon paano ini ginahimo, ngaa indi duawon ang pinakamalapit nga kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova ukon sulatan ang mga manugbalhag sining magasin?

[Kahon sa pahina 26]

GINBINAGBINAG NI JESUS ANG IYA TUMALAMBONG

SI Jesucristo nagtudlo sing maathag, nagabinagbinag sang mga ideya sang iya mga tagpalamati. Halimbawa, ginhimo niya ini sang nagpamulong sia sa Fariseo nga si Nicodemo nahanungod sa “pagkatawo” liwat. Si Nicodemo namangkot: “Paano bala ang pagkatawo sang tawo kon sia tigulang na? Indi sia makasulod sa makaduha sa tiyan sang iya iloy kag matawo, indi bala?” (Juan 3:​1-5) Ngaa naligban gid si Nicodemo, kay ang mga Fariseo nagpati nga ang pagkatawo liwat kinahanglanon para sa mga nakombertir sa Judaismo, kag ginpaanggid sang rabiniko nga hulubaton ang proselita sa “isa ka bata nga bag-o natawo”?

Ang A Commentary on the New Testament From the Talmud and Hebraica, ni John Light­foot, nagahatag sing masunod nga paghangop: “Ang kinaandan nga opinyon sang mga Judiyo nahanungod sa kalipikasyon sang isa ka Israelinhon . . . natanom gihapon sa hunahuna sining Fariseo” nga indi “sa gilayon makadula sang iya una nga tuhay nga opinyon . . . : ‘Samtang ang mga Israelinhon . . . may kinamatarong nga batunon sa ginharian sang Mesias, buot mo bala silingon busa sa sining imo pinamulong, nga kinahanglan para kay bisan sin-o nga magsulod sa makaduha nga tion sa tiyan sang iya iloy, agod mahimo sia mangin isa ka bag-o nga Israelinhon?’ ”​—⁠Ipaanggid ang Mateo 3:⁠9.

Samtang ginkilala ang bag-ong pagkatawo para sa mga proselita, gintamod ni Nicodemo yadto nga proseso subong imposible para sa kinaugali nga mga Judiyo​—⁠ang pagsulod liwat sa tiyan kon sa aton pa.

Sa isa pa ka okasyon, madamo ang naakig sang nagpamulong si Jesus nahanungod sa ‘pagkaon sang iya unod kag pag-inom sang iya dugo.’ (Juan 6:​48-55) Apang, ginapakita ni Light­foot nga “kinaandan na katama sa mga eskwelahan sang mga Judiyo nga patuhuyan ang mga prase sang ‘pagkaon kag pag-inom’ sa malaragwayon nga kahulugan.” Ginpatalupangod man niya nga ginsambit sang Talmud ang “pagkaon sa Mesias.”

Gani ang mga pagtamod sang mga Fariseo kag mga Saduceo daw may daku nga epekto sa unang siglo nga Judiyong panghunahuna. Apang, sing nagakaigo, pirme ginbinagbinag ni Jesus ang ihibalo kag eksperiensia sang iya mga tumalambong. Isa ini sang madamo nga rason nga naghimo sa iya nga Dakung Manunudlo.