KAPITULO 3

“Napuno . . . sing Balaan nga Espiritu”

Ang epekto sang pagbubo sang balaan nga espiritu sang Pentecostes

1. Ilaragway ang nagakatabo kon Kapiestahan sang Pentecostes.

MALIPAYON gid ang mga tawo sa mga kalye sang Jerusalem.a Ang aso nagatimbuok halin sa altar sang templo samtang nagakanta ang mga Levinhon sing Hallel (Salmo 113 asta 118), nga mahimo nagabuslanay. Puno sing bisita ang Jerusalem. Halin sila sa malayo nga mga lugar pareho sang Elam, Mesopotamia, Capadocia, Ponto, Egipto, kag Roma.b Ano ang okasyon? Ang Pentecostes, nga gintawag man “adlaw sang nahauna nga mga patubas.” (Num. 28:26) Ining kapiestahan kada tuig ginahimo sa hingapusan sang pag-ani sing sebada kag pag-umpisa sang pag-ani sing trigo. Makalilipay gid ini nga adlaw.

Mapa sang mga lugar nga ginhalinan sang mga nakabati sang maayong balita sang Pentecostes 33 C.E. 1. Mga rehiyon: Libya, Egipto, Etiopia, Bitinia, Ponto, Capadocia, Judea, Mesopotamia, Babilonia, Elam, Media, kag Parto. 2. Mga siudad: Roma, Alejandria, Memfis, Antioquia (sa Siria), Jerusalem, kag Babilonia. 3. Mga dagat: Dagat Mediteraneo, Itom nga Dagat, Pula nga Dagat, Dagat Caspian, kag Persian Gulf.

ANG JERUSALEM—SENTRO SANG JUDAISMO

Kalabanan sang mga hitabo sa una nga mga kapitulo sang Mga Binuhatan natabo sa Jerusalem. Ini nga siudad ara sa kabukiran sa sentro sang Judea, nga mga 55 kilometros sa sidlangan sang Dagat Mediteraneo. Sang 1070 B.C.E., nasakop ni Hari David ang pamakod sa ibabaw sang Bukid Sion, kag halin sa sina nga lugar naglapad ang siudad nga nangin kapital sang pungsod sang Israel sadto.

Malapit sa Bukid Sion ang Bukid Moria. Nagapati ang mga Judiyo nga sa Bukid Moria kuntani ihalad ni Abraham si Isaac mga 1,900 ka tuig antes sang mga hitabo nga ginlaragway sa Mga Binuhatan. Nangin bahin sang siudad ang Bukid Moria sang gintukod ni Solomon ang una nga templo ni Jehova sa ibabaw sini. Ini nga templo nangin sentro sang pagsimba kag importante nga bahin sang kabuhi sang mga Judiyo.

Sa templo ni Jehova nagatipon sing regular ang tanan nga matutom nga Judiyo halin sa sarisari nga lugar para maghalad, magsimba, kag magsaulog sang mga kapiestahan kada tuig. Ginatuman gid nila ang sugo sang Dios: “Tatlo ka beses kada tuig, ang tanan ninyo nga lalaki dapat mag-atubang kay Jehova nga inyo Dios sa lugar nga pilion niya.” (Deut. 16:16) Ang Jerusalem amo man ang ginatipunan sang Dakung Sanhedrin, ang mataas nga korte sang mga Judiyo kag ang hubon nga nagagahom sa pungsod.

2. Ano nga makatilingala nga butang ang natabo sang Pentecostes 33 C.E.?

² Sang mga alas nuebe sang aga sa panahon sang tigpamulak sang 33 C.E., may hitabo nga ginakatingalahan asta subong. Sa hinali, “may gahod halin sa langit nga daw nagahagunos nga huyop sang hangin,” ukon “subong sang mamadlus nga hangin nga naghuyup.” (Binu. 2:2; Ang Biblia sang Philippine Bible Society) Ang gahod nabatian sa bilog nga balay nga ginatipunan sang mga 120 ka disipulo ni Jesus. Masunod, natabo ang makatilingala nga butang. Nakita nila ang mga dila nga daw kalayo kag nagtungtong ini sa kada disipulo.c Dayon ang mga disipulo “napuno . . . sing balaan nga espiritu” kag nagsugod sila sa paghambal sing sarisari nga lenguahe! Sang naghalin sa balay ang mga disipulo, natingala ang mga dumuluong nga ila masugata sa mga kalye sang Jerusalem kay makaistorya na sa ila ang mga disipulo! Ang matuod, nabatian sang kada isa sa ila nga “ang iya lenguahe ginahambal sang mga disipulo.”—Binu. 2:1-6.

3. (a) Ngaa masiling nga importante nga hitabo ang Pentecostes 33 C.E. sa kasaysayan sang matuod nga pagsimba? (b) Paano gingamit ni Pedro ang isa sa “mga yabi sang Ginharian” sa iya pamulongpulong sang Pentecostes?

³ Ining makapalig-on nga rekord nagasugid sang importante nga hitabo sa matuod nga pagsimba. Amo ini ang pagtukod sang pungsod sang espirituwal nga Israel, ang hinaplas nga Cristianong kongregasyon. (Gal. 6:16) Pero may isa pa ka importante nga hitabo. Sang namulongpulong si Pedro sa mga tawo sina nga adlaw, gingamit niya ang una sa tatlo ka “yabi sang Ginharian,” nga ang kada isa magabukas sing espesyal nga mga pribilehiyo sa sarisari nga grupo sang mga tawo. (Mat. 16:18, 19) Bangod sa una nga yabi, puede na mabaton sang mga Judiyo kag sang Judiyo nga mga proselita ang maayong balita kag mahaplasan sang balaan nga espiritu sang Dios.d Gani, mangin bahin na sila sang espirituwal nga Israel, kag may paglaum sila nga mangin mga hari kag mga saserdote sa Mesianikong Ginharian. (Bug. 5:9, 10) Sa ulihi, ini nga pribilehiyo itanyag man sa mga Samaritano kag dayon sa mga Gentil. Ano ang matun-an sang mga Cristiano subong sa importante nga mga hitabo sang Pentecostes 33 C.E.?

“Nagtipon ang mga Disipulo sa Isa ka Lugar” (Binuhatan 2:1-4)

4. Paano ginpadayon sang Cristianong kongregasyon subong ang hilikuton nga ginhimo sang kongregasyon sang 33 C.E.?

⁴ Nagsugod ang Cristianong kongregasyon nga may mga 120 ka disipulo nga ‘nagtipon sa isa ka lugar,’ sa kuarto sa ibabaw, kag ginhaplasan sang balaan nga espiritu. (Binu. 2:1) Sang matapos ina nga adlaw, linibo na ang bawtismado nga miembro sang kongregasyon. Umpisa pa lang ini sang padayon nga pag-uswag sang isa ka organisasyon! Kag amo na ina ang Cristianong kongregasyon subong, nga ginahuman sang mga lalaki kag babayi nga may daku nga respeto sa Dios. Ginabantala nila ang ‘maayong balita sang Ginharian sa bug-os nga duta subong panaksi sa tanan nga pungsod’ antes sang katapusan sining sistema sang mga butang.—Mat. 24:14.

5. Ano nga pagpakamaayo ang naeksperiensiahan sang mga kauturan sa Cristianong kongregasyon sang unang siglo kag subong?

⁵ Ang Cristianong kongregasyon magabulig kag magapalig-on sa tanan nga kauturan, nga sadto amo ang mga hinaplas, kag sa ulihi, pati ang “iban nga mga karnero.” (Juan 10:16) Ginpakita ni Pablo ang iya apresasyon sa pagbuligay sang mga kauturan sang kongregasyon sang nagsulat sia sa mga Cristiano sa Roma: “Handum ko gid nga makita kamo, agod mapaambit ko sa inyo ang espirituwal nga dulot nga makapalig-on sa inyo; ukon agod makapalig-unay kita paagi sa inyo pagtuo kag sa akon man.”—Roma 1:11, 12.

ANG ROMA—KAPITAL SANG ISA KA EMPERYO

Sang nagakatabo ang mga hitabo nga ginrekord sa libro sang Mga Binuhatan, ang Roma amo ang pinakamalapad kag pinakagamhanan nga siudad. Amo ini ang kapital sang emperyo nga nagsakop sang mga kadutaan halin sa Britain pa North Africa kag halin sa Atlantic Ocean pa Persian Gulf.

Ang Roma isa ka siudad nga may sarisari nga kultura, rasa, lenguahe, kag mga disparatis. Bangod sang maayo nga dalan sa bilog nga emperyo, madamo nga manuglakbay kag baligya ang makalab-ot sa Roma. Sa malapit nga pantalan sang Ostia ginadiskarga sang masako nga mga barko ang mga pagkaon kag malahalon nga mga butang nga ibaligya sa siudad sang Roma.

Sang unang siglo C.E., sobra sa isa ka milyon ka tawo ang nagaistar sa Roma. Mahimo nga ang katunga sang pumuluyo mga ulipon. Ini nga mga ulipon mga kriminal, mga bata nga ginbaligya ukon ginbiyaan sang ila mga ginikanan, kag mga priso nga nabihag sang mga soldado sang Roma. Gindala man sa Roma bilang mga ulipon ang mga Judiyo halin sa Jerusalem, pagkatapos nga napierde ni Heneral Pompey sang Roma ang ila siudad sang 63 B.C.E.

Ang kalabanan sang pumuluyo nga indi ulipon mga pigado, nga nagaistar sa gutok nga mga bilding kag nagasalig lang sa bulig sang gobierno. Pero ginpatindugan sang mga emperador ini nga siudad sang pila sa pinakamatahom nga mga bilding. Lakip sa sini amo ang mga teatro kag dalagku katama nga mga stadium nga matan-awan sang mga palaguaon, paindis-indis sang mga gladiator, kag palumba sang mga karwahe. Libre ini para sa kalingawan sang mga pumuluyo.

6, 7. Paano ginatuman sang Cristianong kongregasyon subong ang sugo ni Jesus nga magbantala sa tanan nga pungsod?

⁶ Pareho ang hilikuton sang Cristianong kongregasyon sang unang siglo kag subong. Ginhatagan ni Jesus sing mabudlay pero makalilipay nga hilikuton ang iya mga disipulo. Ginsilingan niya sila: ‘Tudlui ninyo ang mga tawo sang tanan nga pungsod agod mangin disipulo ko. Bawtismuhi ninyo sila sa ngalan sang Amay kag sang Anak kag sang balaan nga espiritu. Tudlui ninyo sila nga tumanon ang tanan nga ginsugo ko sa inyo.’—Mat. 28:19, 20.

⁷ Ang Cristianong kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova amo ang ginagamit para himuon ini nga hilikuton subong. Indi mahapos ang pagbantala sa mga tawo nga sarisari ang lenguahe. Pero ang mga Saksi ni Jehova naghimo sing base sa Biblia nga mga materyal sa sobra 1,000 ka lenguahe. Kon regular ka nga naga-attend sa mga miting sa Cristianong kongregasyon, nagabantala sang Ginharian, kag nagatudlo sa mga tawo para mangin disipulo, dapat ka magkalipay. Nalakip ka sa pila lang ka tawo subong sa bilog nga duta nga may pribilehiyo nga manaksi sa ngalan ni Jehova!

8. Paano kita ginabuligan sang Cristianong kongregasyon?

⁸ Para padayon ka nga mangin malipayon sa sining katapusan nga mga adlaw, ginhatagan ka ni Jehova nga Dios sing mga kauturan sa bilog nga kalibutan. Si Pablo nagsulat sa Hebreo nga mga Cristiano: “Hunahunaon naton ang isa kag isa agod pahulagon sa gugma kag sa maayong mga buhat, nga wala ginapabay-an ang aton pagtilipon, subong sang kinabatasan sang iban, kundi nagapalig-unay sa isa kag isa, kag labi na gid samtang nakita ninyo nga malapit na ang adlaw.” (Heb. 10:24, 25) Ang Cristianong kongregasyon regalo ni Jehova para mapalig-on mo ang iban kag mapalig-on ka man. Magpabilin nga suod sa imo mga kauturan. Mag-attend pirme sa Cristianong mga miting!

“Nabatian sang Kada Isa . . . ang Iya Lenguahe” (Binuhatan 2:5-13)

Ang mga disipulo ni Jesus nga nagabantala sa mga Judiyo kag mga proselita sa masako nga kalye. — “Mabatian naton sila nga nagahambal sa aton mga lenguahe tuhoy sa gamhanan nga mga binuhatan sang Dios.”—Binuhatan 2:11

9, 10. Ano ang ginhimo sang pila para malab-ot nila ang mga tawo nga lain ang lenguahe?

⁹ Imadyina ang kalipay sang nagtilipon ang mga Judiyo kag mga proselita sang Pentecostes 33 C.E. Kalabanan sa ila mahimo nga nagahambal sang lenguahe nga maintiendihan sang tanan, posible Griego ukon Hebreo. Pero subong, “nabatian sang kada isa sa ila nga ang iya lenguahe ginahambal sang mga disipulo.” (Binu. 2:6) Sigurado nga napahulag gid ang mga tagpalamati pagkabati nila sang maayong balita sa ila mismo lenguahe. Siempre, ang mga Cristiano subong wala nagahambal sang lain nga lenguahe paagi sa milagro. Pero madamo sa ila ang nagtinguha nga isugid ang mensahe sang Ginharian sa mga tawo halin sa sarisari nga pungsod. Paano? Ang pila nagtuon sing bag-o nga lenguahe para makaalagad sila sa kaingod nga kongregasyon nga lain ang lenguahe ukon nagsaylo pa gani sa iban nga pungsod. Sa masami, makita nila nga ginaapresyar sang ila mga ginabantalaan ang ila mga pagtinguha.

¹⁰ Binagbinaga si Christine, nga nagtuon sang Gujarati upod sa pito pa ka Saksi. Sang nasugata niya ang iya upod sa obra nga isa ka pamatan-on nga babayi nga nagahambal sang Gujarati, gintamyaw niya sia sa Gujarati. Nagdayaw gid ang babayi kag gusto niya mahibaluan kon ngaa nagatuon si Christine sang mabudlay nga lenguahe pareho sang Gujarati. Nakapanaksi sing maayo si Christine sa iya. Ang pamatan-on nga babayi nagsiling kay Christine: “Sigurado nga importante gid ang inyo mensahe.”

11. Paano kita makahanda sa pagsugid sang mensahe sang Ginharian sa mga tawo nga lain ang lenguahe?

¹¹ Siempre, indi tanan makatuon sang lain nga lenguahe. Pero makahanda kita para masugiran sang mensahe sang Ginharian ang mga tawo nga lain ang lenguahe. Paano? Ang isa ka paagi amo ang paggamit sang JW Language^® nga app para makatuon sang simple nga panamyaw sa isa ka lenguahe nga ginahambal sa inyo lugar. Puede ka man makatuon sang pila ka sentence sa sina nga lenguahe para mapukaw ang ila interes nga magtuon sang Biblia. Ipakita sa ila ang jw.org, kag kon posible, ang madamo nga mga video kag mga publikasyon nga available sa ila lenguahe. Kon gamiton naton ini nga mga tool sa aton pagministeryo, posible nga malipay gid kita. Pareho gid ini sa kalipay nga nabatyagan sang aton mga kauturan sang unang siglo sang ang mga tawo nga halin sa iban nga pungsod nagdayaw gid sang nabatian ‘sang kada isa ang maayong balita sa iya lenguahe.’

MGA JUDIYO SA MESOPOTAMIA KAG EGIPTO

Ang The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ (175 B.C.–A.D. 135) nagsiling: “Nag-istar sa Mesopotamia, Media kag Babilonia ang mga kaliwat sang mga miembro sang ginharian sang napulo ka tribo [sang Israel], kag sang ginharian sang Juda, sang gindala sila didto sang mga Asirianhon kag mga Babilonianhon.” Suno sa Esdras 2:64, mga 42,360 ka Israelinhon ang nagbalik sa Jerusalem halin sa pagkabihag sa Babilonia. Natabo ini sang 537 B.C.E. Si Flavius Josephus nagsiling nga sang unang siglo C.E., linibo ka Judiyo ang “nag-istar sa Babilonia.” Ginhimo sini nga mga Judiyo ang Babylonian Talmud (ukon ang kasuguan sang mga Judiyo sa Babilonia) sang ikatlo asta sang ikalima nga siglo C.E.

May dokumento nga nagapamatuod nga nag-istar ang mga Judiyo sa Egipto sang ikan-om nga siglo B.C.E. Sina nga tion, may mensahe si Jeremias halin kay Jehova para sa mga Judiyo nga nagaistar sa sarisari nga lugar sa Egipto, lakip sa Memfis. (Jer. 44:1, footnote) Mahimo ang kalabanan sa ila nagsaylo sa Egipto sang panahon sang mga Griego. Si Josephus nagsiling nga ang mga Judiyo lakip sa nauna nga pumuluyo sang Alejandria. Sang ulihi, ginhatag sa ila ang isa ka bahin sang siudad. Sang unang siglo C.E., ang Judiyo nga manunulat nga si Philo nagsiling nga mga isa ka milyon sang iya mga kasimanwa ang nagaistar sa bilog nga Egipto, halin sa “bahin sang Libya pakadto sa mga dulunan sang Etiopia.”

“Nagtindog si Pedro” (Binuhatan 2:14-37)

12. (a) Ano ang gintagna ni manalagna Joel parte sa milagro nga natabo sang Pentecostes 33 C.E.? (b) Ngaa ginapaabot sang mga disipulo ni Jesus nga matuman ang tagna ni Joel sang unang siglo?

¹² “Nagtindog si Pedro” para maghambal sa mga tawo nga naghalin sa sarisari nga lugar. (Binu. 2:14) Ginpaathag niya sa tanan nga nagapamati nga ang ikasarang sa paghambal sing sarisari nga lenguahe isa ka milagro halin sa Dios bilang katumanan sang tagna nga ginsiling ni Joel: “Ibubo ko ang akon espiritu sa tanan nga sahi sang tawo.” (Joel 2:28) Antes sia magkayab sa langit, ginsilingan ni Jesus ang iya mga disipulo: “Magapangabay ako sa Amay kag magahatag sia sa inyo sang isa pa ka manugbulig,” nga ginsambit niya nga amo “ang espiritu.”—Juan 14:16, 17.

13, 14. Paano gintinguhaan ni Pedro nga lab-uton ang tagipusuon sang iya mga tagpalamati, kag paano naton sia mailog?

¹³ Sang dali na lang matapos ang pamulongpulong ni Pedro, prangka niya nga ginsilingan ang mga tawo: “Dapat gid mahibaluan sang bug-os nga panimalay sang Israel nga si Jesus nga ginpatay ninyo sa usok ginhimo sang Dios nga Ginuo kag Cristo.” (Binu. 2:36) Ang matuod, kalabanan sang mga tagpalamati ni Pedro wala nakakita sang ginpatay si Jesus sa usok sang pag-antos. Pero bangod bahin sila sang pungsod nga nagpatay kay Jesus, may salabton sila tanan sa sini. Talupangda nga matinahuron si Pedro nga nakighambal kag gintandog ang ila tagipusuon. Gusto ni Pedro nga maghinulsol ang iya mga tagpalamati, indi nga pakalainon sila. Naakig bala ang mga tawo sa ginhambal ni Pedro? Wala, kundi “daw ginbuno ang ila tagipusuon.” Namangkot sila: “Ano ang amon himuon?” Mahimo gid nga bangod sang matinahuron nga paghambal ni Pedro nalab-ot ang tagipusuon sang madamo, gani naghinulsol sila.—Binu. 2:37.

¹⁴ Mailog naton ang paagi ni Pedro. Kon nagabantala, indi naton pagbaison ang pagpati sang tagbalay nga indi base sa Biblia. Mas maayo kon pilion naton ang topiko nga ginaugyunan naton kag sang tagbalay. Kon maayo na ang pag-istoryahanay, puede na naton amat-amat nga buligan ang tagbalay nga maintiendihan ang ginasiling sang Pulong sang Dios. Kon ilugon naton ang paagi ni Pedro sa paghambal, mahimo nga matandog man ang tagipusuon sang mga matarong.

ANG CRISTIANISMO SA PONTO

Lakip sa nakabati sang pamulongpulong ni Pedro sang Pentecostes 33 C.E. amo ang mga Judiyo sa Ponto, isa ka distrito sa naaminhan sang Asia Minor. (Binu. 2:9) Maathag nga ang pila sa ila nagbantala sang maayong balita sa ila lugar. Nabal-an naton ina kay ginhimo ni Pedro ang iya una nga sulat para sa mga Cristiano nga nagalinapta sa sarisari nga lugar, pareho sang Ponto.g (1 Ped. 1:1) Maathag sa iya sulat nga ining mga Cristiano ‘nag-antos sang nanuhaytuhay nga pagtilaw’ bangod sang ila pagtuo. (1 Ped. 1:6) Mahimo nga lakip sa sini ang pagpamatok kag paghingabot.

Sa pagsulatay ni Emperador Trajan sang Roma kag ni Pliny nga Mas Bataon nga gobernador sang mga probinsia sang Roma nga Bitinia kag Ponto, masiling nga ginahingabot ang mga Cristiano sa Ponto. Sang mga 112 C.E., si Pliny nagsulat halin sa Ponto nga ang Cristianismo daw “balatian” nga nagalaton sa tanan, lalaki man ukon babayi, bisan ano man ang edad, ukon ranggo. Ginhatagan ni Pliny sing tsansa ang ginsumbong nga mga Cristiano nga ipanghiwala nila ini, kag ang mga indi magpanghiwala, iya ginpapatay. Ang bisan sin-o nga nagpakalain sa Cristo ukon nangamuyo sa mga dios ukon sa estatwa ni Trajan ginbuy-an niya. Kabalo si Pliny nga “wala gid ini ginhimo sang matuod nga mga Cristiano.”

g Ang tinaga nga gin-translate diri nga “nagalinapta” naghalin sa Griego nga tinaga nga ginagamit sadto para patuhuyan ang Judiyo nga mga komunidad. Ginapakita sini nga ang pila sa nauna nga mga Cristiano nagaistar sa Judiyo nga mga komunidad.

“Magpabawtismo Kamo” (Binuhatan 2:38-47)

15. (a) Ano ang ginhambal ni Pedro, kag ano ang resulta? (b) Paano nangin kalipikado sa bawtismo sina mismo nga adlaw ang linibo nga nakabati sang maayong balita sang Pentecostes?

¹⁵ Sadtong makalilipay nga adlaw sang Pentecostes 33 C.E., ginsilingan ni Pedro ang nagapamati nga mga Judiyo kag mga proselita: “Maghinulsol kamo, kag magpabawtismo.” (Binu. 2:38) Bilang resulta, mga 3,000 ang ginbawtismuhan, mahimo sa mga linaw sa sulod sang Jerusalem ukon sa malapit.e Padasudaso lang bala ang ila ginhimo? Amo bala ini ang ilugon sang mga naga-Bible study kag sang mga bata sang Saksi nga mga ginikanan amo nga dalidalion man nila ang pagpabawtismo bisan indi pa sila handa? Indi. Dumduma, ang mga Judiyo kag ang Judiyo nga mga proselita nga ginbawtismuhan sang Pentecostes 33 C.E. nanamian gid magtuon sang Pulong sang Dios, kag bahin sila sang pungsod nga nadedikar kay Jehova. Dugang pa, nagapakita man sila sang ila katutom, halimbawa, paagi sa paglakbay sing malayo para makatambong sa kapiestahan kada tuig. Pagkatapos nga mabaton ang importante nga mga kamatuoran parte sa papel ni Jesucristo sa pagtuman sang katuyuan sang Dios, gusto gid nila nga padayunon ang ila pag-alagad sa Dios. Sa sini nga tion, bilang bawtismado na nga mga sumulunod sang Cristo.

SIN-O ANG MGA PROSELITA?

“Ang mga Judiyo kag mga proselita” nakabati sang pagbantala ni Pedro sang Pentecostes 33 C.E.—Binu. 2:10.

Lakip sa kalipikado nga mga lalaki nga gintangdo nga mag-atipan sang buluhaton nga managtag kada adlaw sang pagkaon amo si Nicolas, nga “isa ka proselita nga taga-Antioquia.” (Binu. 6:3-5) Ang mga proselita mga Gentil, buot silingon indi mga Judiyo nga nakumbertir sa Judaismo. Ginakabig sila nga mga Judiyo na, bangod ginbaton nila ang Dios kag ang Kasuguan sang Israel, ginsikway nila ang iban nga dios, nagpatuli (kon lalaki), kag nangin miembro sang pungsod sang Israel.

Sang nakagua ang mga Judiyo sa Babilonia sang 537 B.C.E., madamo ang nag-istar malayo sa pungsod sang Israel pero Judaismo gihapon ang ila relihion. Bangod sina, ang mga tawo sa mga pungsod sa palibot sang Israel kag bisan sa malayo nga mga lugar nakatuon parte sa relihion sang mga Judiyo. Ang mga manunulat sadto, pareho nanday Horace kag Seneca, nagsiling nga ang mga tawo halin sa sarisari nga pungsod nanamian sa mga Judiyo kag sa ila mga pagpati kag gin-ilog nila ang mga Judiyo. Ini nga mga tawo amo ang nakilal-an nga mga proselita.

16. Paano ginpakita sang mga Cristiano sang unang siglo ang pagsakripisyo?

¹⁶ Sigurado gid nga ginpakamaayo ni Jehova ini nga grupo. Ang rekord nagasiling: “Ang tanan nga nagtuo kay Jesus nagtingob kag nagpaambitay sang tanan nga butang, kag ginpamaligya nila ang ila duta kag mga pagkabutang kag ginpanagtag ang bili sini sa tanan. Ginhatagan nila ang kada isa sang iya kinahanglan.”f (Binu. 2:44, 45) Gusto gid ilugon sang matuod nga mga Cristiano ang ila gugma kag pagsakripisyo.

17. Ano ang pila ka butang nga dapat himuon para mangin kalipikado sa bawtismo?

¹⁷ Ang Biblia nagasiling nga may pila ka butang nga dapat anay himuon ang isa ka tawo antes niya idedikar ang iya kaugalingon kag magpabawtismo. Dapat sia magkuha sing ihibalo sa Pulong sang Dios. (Juan 17:3) Dapat man sia magtuo kag maghinulsol sa iya mga ginhimo sang una, nga nagapakita sing matuod nga kasubo sa sini. (Binu. 3:19) Dayon dapat makumbertir sia, ukon magliso, kag maghimo sing insakto suno sa kabubut-on sang Dios. (Roma 12:2; Efe. 4:23, 24) Kon mahimo na niya ini, sundan ini sang pagdedikar sa Dios sa pangamuyo, kag pagpabawtismo.—Mat. 16:24; 1 Ped. 3:21.

18. Ano ang pribilehiyo sang bawtismado nga mga disipulo sang Cristo?

¹⁸ Nakadedikar ka na bala kag nabawtismuhan bilang disipulo ni Jesucristo? Kon amo, magpasalamat ka sa pribilehiyo nga ginhatag sa imo. Pareho sa mga disipulo sang unang siglo nga napuno sing balaan nga espiritu, puede ka magamit sa pinakamaayo nga paagi para magpanaksi sing maid-id kag maghimo sang kabubut-on ni Jehova!

a Tan-awa ang kahon nga “Ang Jerusalem—Sentro sang Judaismo.”

b Tan-awa ang mga kahon nga “Ang Roma—Kapital sang Isa ka Emperyo,” “Mga Judiyo sa Mesopotamia kag Egipto,” kag “Ang Cristianismo sa Ponto.”

c Ang “mga dila” indi literal nga kalayo, kundi “daw kalayo.” Buot silingon, sang ginbubo ang balaan nga espiritu sa kada disipulo daw kalayo ang hitsura kag kasanag sini.

d Tan-awa ang kahon nga “Sin-o ang mga Proselita?”

e Indi ini ang pinakamadamo nga nabawtismuhan sa kasaysayan. Sang Agosto 7, 1993, sa internasyonal nga kombension sang mga Saksi ni Jehova sa Kiev, Ukraine, 7,402 ka tawo ang ginbawtismuhan sa anom ka tulugmawan. Duha ka oras kag kinse minutos ang kadugayon sang bawtismo.

f Ining temporaryo nga kahimusan nakabulig sa mga naghalin sa malayo nga lugar para makatener pa sila sa Jerusalem kag makatuon sing dugang pa parte sa ila bag-o nga pagtuo. Boluntaryo ini nga paghatag gani indi ini isa ka klase sang komunismo, pareho sang ginasiling sang iban.—Binu. 5:1-4.