‘Batok sa Ihibalo​—⁠Nga Ginatawag nga Dimatuod’

DAW ano ka importante ang kamatuoran sa imo? Natublag ka bala nga ang kabutigan nagpatiku, nagtago pa gani, sang kamatuoran nahanungod sa Manunuga sang langit kag duta? Nagtublag ini sing daku kay Ire­naeus, isa ka nagaangkon nga Cristiano sang ikaduhang siglo sang aton Kumon nga Dag-on. Ginpanikasugan niya nga ibuyagyag ang makatalagam nga pagkadisibu sang Gnostisismo, isa ka apostata nga dagway sang Cristianismo. Sang nagligad, si apostol Pablo nagpaandam kay Timoteo nga magpahilayo gikan sa ‘ginatawag sing dimatuod nga ihibalo.’​—⁠1 Timoteo 6:​20, 21.

Si Ire­naeus masidla nga nagpamulong batok sa sayop nga doktrina. Halimbawa, binagbinaga ang ginsiling niya sa introduksion sang iya maid-id nga sinulatan nga natig-uluhan “The Refuta­tion and Over­throw of the Knowl­edge False­ly So ­Called.” Sia nagsulat: “Ang iban nga mga tawo, nagasikway sang kamatuoran, nagapakita sa aton sang dimatuod nga mga sugilanon kag wala sing pulos nga mga genealohiya, nga ginagamit sa baylo sa mga binais, subong sang ginsiling sang apostol sa [1 Timoteo 1:​3, 4], sang sa hilikuton sang Dios nga pagpalig-on sang pagtuo. Paagi sa ila malimbungon nga hambal ginapatalang nila ang hunahuna sang indi eksperiensiado, kag ginadala sila nga bihag, nagapakalaut sang mga orakulo sang Ginuo, kag nangin malaut nga manugpaathag sang ginahambal sing maayo.”

Ang mga Gnostic (gikan sa Griegong tinaga nga gnoʹsis, nagakahulugan sing “ihibalo”) nagaangkon sing superyor nga ihibalo paagi sa tago nga pagpahayag kag nagtikal nga sila amo ang “mga manugtadlong sang mga apostoles.” Ang Gnostisismo nagsimpon sang pilosopiya, ispikulasyon, kag paganong mistisismo sa apostata nga Cristianismo. Si Ire­naeus wala makig-ambit sa sini. Sa baylo, ginsugdan niya ang bug-os kabuhi nga pagsumpong batok sa erehes nga mga panudlo. Walay duhaduha nga nakahibalo gid sia sang kinahanglanon nga iaplikar ang paandam ni apostol Pablo: “Andam kamo: ayhan may isa nga maglimbong sa inyo paagi sa pilosopiya kag daya nga walay pulos suno sa tawhanon nga pinalatonlaton nga sugid, suno sa nahauna gid nga pagtulun-an sang kalibutan kag indi suno kay Cristo.”​—⁠Colosas 2:​8; 1 Timoteo 4:⁠7.

Temprano nga Kabuhi kag Ministeryo

Diutay lamang ang nahibaluan nahanungod sa temprano nga pagkabuhi kag personal nga maragtas ni Ire­naeus. Ginakunokuno nga tumandok sia sang Asia Minor, natawo sa ulot sang 120 C.⁠E. kag 140 C.⁠E. sa ukon malapit sa siudad sang Smirna. Si Ire­naeus personal nga nagapamatuod nga sang bata pa sia, kilala niya si Polycarp, ang manugtatap sang kongregasyon sa Smirna.

Samtang nagatuon sa idalom sang pagtudlo ni Polycarp, gin-abyan ni Ire­naeus si Florinus. Si Polycarp amo ang buhi nga koneksion sa mga apostoles. Ginpaathag niya sing tul-id ang Kasulatan kag makusog nga ginrekomendar ang pagsunod sa mga panudlo ni Jesucristo kag sang Iya mga apostoles. Apang, walay sapayan sining maayo nga paghanas sa Kasulatan, si Florinus nahulog sang ulihi sa mga panudlo ni Valentinus, ang labing kilala nga pangulo sang Gnostiko nga hublag!

Luyag ni Ire­naeus nga ang iya abyan kag kaupod anay nga si Florinus mapasag-uli sa maligdong nga panudlo sang Kasulatan kag masalbar gikan sa Valentinianismo. Busa, si Ire­naeus napahulag sa pagsulat kay Florinus, nga nagasiling: “Ini nga mga doktrina, Florinus, . . . wala sing maligdong nga paghangop; ini nga mga doktrina wala nahisantu sa iglesia, kag nagapahimo sa nagasunod sini sing labing daku nga kalainan; . . . ini nga mga doktrina wala ginhatag sa aton sang mga presbiterio nga nauna sa aton, kag nga nakapakigsugilanon sa mga apostoles.”

Nagapanikasog nga pahanumdumon si Florinus sang maayo nga paghanas nga nabaton sa tiilan sang kilala nga si Polycarp, si Ire­naeus nagpadayon: “Nadumduman ko ang mga hitabo sadto nga tion . . . amo kon ngaa masugid ko bisan ang lugar nga naandan nga pungkuan kag diskursohan sang ginpakamaayo nga si Polycarp . . . Subong man sa kon paano sia nagapamulong sang iya pamilyar nga pagpakigsugilanon kay Juan, kag sa iban pa nga nakakita sa Ginuo; sa kon paano niya anay ginasugid liwat ang ila mga pinamulong.”

Ginpahanumdom si Florinus nga si Polycarp ang nagtudlo sang nabaton niya “gikan sa mga nakasaksi sang Pulong sang kabuhi, [kag sang una] nakasaysay sang tanan nahisantu sa Kasulatan. Ining mga butang, paagi sa kaluoy sang Dios sa akon, nian akon nabatian, nga nagasulat sini, indi sa papel kundi sa akon tagipusuon; kag sing padayon paagi sa kaluoy sang Dios nadumduman ko ini sing husto sa akon hunahuna. Kag [nahanungod sa Valenti­nia­nismo] nakasaksi ako sa itololok sang Dios nga kon inang ginpakamaayo kag apostoliko nga presbiterio [si Polycarp] nakabati sina nga butang, mahimo kuntani nga nagsinggit sia kag nagtabon sang iya mga dulunggan . . . Mahimo kuntani sia nagpalagyo sa lugar diin, nagapungko ukon nagatindog, nabatian niya ina.”

Wala sing rekord nga si Florinus nagbalus sa makatalandog kag matigdas nga sulat ni Ire­naeus. Apang ang pinamulong ni Ire­naeus nagapakita sang iya matuod nga kabalaka para sa isa ka mahal nga abyan nga nagbiya sang dalan sang kamatuoran kag nagpadala sa apostasya.​—⁠Ipaanggid ang 2 Tesalonica 2:​3, 7-12.

Wala mahibaluai kon san-o si Ire­naeus nag-istar sa Gaul (Pransya). Sang tuig 177 C.⁠E., nag-alagad sia subong manugtatap sa kongregasyon sang Lyons. Ginasiling nga ang iya ministeryo didto tuman ka mabungahon. Sa katunayan, ang istoryador nga si Gregory sang ­Tours nagreport nga si Ire­naeus sa malip-ot nga tion nagmadinalag-on sa pagkombertir sang bug-os nga Lyons sa Cristianismo. Sa walay duhaduha, sobra ini nga hambal.

Batok sa Herejia

Ang pangunang sinulatan ni Ire­naeus, “The Refuta­tion and Over­throw of the Knowl­edge False­ly So ­Called,” kinaandan nga kilala sa ngalan nga “Against Heresies” (Batok sa Herejia). Nabahinbahin ini sa lima ka tolon-an. Ang duha nga una nagaunod sang kritiko nga paglaragway sa mga pagtuluohan sang lainlain nga mga erehes nga sekta, labi na ang Valentiniano nga pagkaerehes. Sa tatlo pa ka tolon-an, gintinguhaan ni Ire­naeus nga ihatag ang “mga argumento halin sa Kasulatan.”

Sa introduksion sang iya ikatlo nga tolon-an nga “Against Heresies,” si Ire­naeus nagasulat: “Busa dumduma ang ginsiling ko sa naunang duha ka tolon-an; kag paagi sa pagdugang sini sa ila matigayon mo sa akon ang bug-os nga sabat batok sa tanan nga mga erehes, kag makasarang sa pagbatu sa ila sing matutom kag sing masidla tungod sa isa ka matuod kag nagahatag sing kabuhi nga pagtuo, nga nabaton sang Iglesia gikan sa mga apostoles kag ginpaambit sa iya mga anak. Kay ginhatag sang Ginuo sang tanan sa iya mga apostoles ang gahom sang ebanghelyo, kag paagi sa ila naton-an man naton ang kamatuoran, nga amo, ang panudlo sang Anak sang Dios​—⁠subong sang ginsiling sang Ginuo sa ila, ‘Ang nakabati sa imo nakabati sa akon, kag ang nagatamay sa imo nagatamay sa akon, kag sia nga nagpadala sa akon.’ ”

Bisan pa ginbaton ni Ire­naeus nga indi sia maayo nga manunulat, determinado sia nga ibuyagyag ang tanan nga bahin sang “malaut nga mga panudlo” sang Gnostisismo. Ginabalikwat kag ginakomentohan niya ang madamong kasulatan kag nagapangatarungan sing lantip batok sa “dimatuod nga mga manunudlo” sang “malaglagon nga mga sekta.” (2 Pedro 2:​1-3) Si Ire­naeus daw nabudlayan sa pagtipon sang iya sinulatan sa makaalayaw nga dagway. Ngaa? Bangod sobra kadamo ang iya materyal.

Ang ginbuyagyag ni Ire­naeus dayag nga natigayon pagkatapos sang daku nga kasakit kag pagtuon. Ang iya malawig nga mga argumento nagahatag sing mga impormasyon sa mga tuburan kag pagkadikinaandan sang Gnostisismo. Ang mga sinulatan ni Ire­naeus isa man ka hamili nga indese sang dimagkubos pila ka pagtamod sang Kasulatan nga ginapatihan gihapon sang nagaangkon nga mga sumalakdag sang Pulong sang Dios sang talipuspusan sang ikaduhang siglo C.⁠E.

Si Ire­naeus liwat kag liwat nga nagpalig-on sing pagtuo sa “isa ka Dios, ang Amay ­nga Labing Gamhanan, nga naghimo sang langit, kag sang duta, kag sang dagat, kag ­sang tanan nga yari sa sini, kag sa isa ka Cristo Jesus, ang anak sang Dios, nga nagpakaunod tungod sa aton kaluwasan.” Ining mga kamatuoran ­ginapanghiwala sang mga Gnostic!

Nagapamulong batok sa Gnostic Docetism (ang panudlo nga si Cristo wala gid magpakatawo), si Ire­naeus nagsulat: “Si Cristo dapat mangin isa ka tawo, kaangay naton, agod magawad niya kita gikan sa kaduluntan kag mahimpit kita. Subong nga ang sala kag kamatayon nagkari sa kalibutan paagi sa isa ka tawo, mahimo ini mapanas sing nagakaigo kag sa aton kaayuhan sang isa ka tawo lamang; bisan pa, sa pagkamatuod, indi sang isa nga kaliwat lamang ni Adan, kag busa sia mismo nagakinahanglan sing pagtubos, kundi sang ikaduha nga Adan, nga ginpanganak sing dikinaandan, ang bag-o nga kaliwat sang aton rasa.” (1 Corinto 15:45) Sa pihak nga bahin, ang mga Gnostic mga Dualista, nagapati nga ang espirituwal nga mga butang maayo apang nga ang tanan nga butang kag unod malaut. Gani, ginsikway nila ang tawo nga si Jesucristo.

Nagapangatarungan nga ang tanan nga unod malaut, ginsikway man sang mga gnostic ang kasal kag pagpanganak, nagasiling nga si Satanas ang nag-umpisa sini. Ginapatungod pa gani nila ang balaan nga kaalam sa man-ug sa Eden! Ini nga punto-de-vista nagresulta sa sobra nga mga estilo sang pagkabuhi, ayhan sing sobra nga pagdingot sa kaugalingon ukon pagpatuyang sa unod. Nagaangkon nga ang kaluwasan nagkari lamang paagi sa mistiko nga Gnostisismo, ukon kaugalingon nga ihibalo, wala sila naghatag sing lugar para sa kamatuoran sang Pulong sang Dios.

Sa kabaliskaran, ang mga argumento ni Ire­naeus naglakip sang pagpati sa Milenyo kag nagpakita sang pila ka paghangop sa paglaum sang mahidaiton nga pagkabuhi sa palaabuton sa duta. Ginpanikasugan niya nga ihiusa ang nagadugang nga pagbinahinbahin sang panahon niya paagi sa paggamit sang makusog nga Pulong sang Dios. Kag nadumduman gid sia bangod sang iya maathag nga panghunahuna, sibu nga paghantop, kag maligdong nga paghukom.

Bisan pa ginapatungod sang iban kay Ire­naeus (nga napatay sang mga 200 C.⁠E.) ang pagmuad sang matuod nga mga doktrina sang Cristanong pagtuo, dapat dumdumon nga ang panahon niya isa ka panahon sang pagbalhin kag gintagna nga apostasya. Kon kaisa, ang iya mga argumento daw indi maathag, nagasumpakilay pa gani. Apang, ginapakabahandi naton ang panaksi sang mga tawo nga masidla nga nagpamulong pabor sa ginsulat sing inspirado nga Pulong sang Dios sa baylo sang sa mga pinalatonlaton sang tawo.