“Dapat Kamo Magpakabalaan . . . ”

“Subong nga ang nagtawag sa inyo Balaan, magpakabalaan man kamo sa tanan nga paggawi, kay nasulat na: ‘Dapat kamo magpakabalaan, kay balaan ako.’”—1 PEDRO 1:15, 16.

1, 2. (a) Ano nga pahanumdom ang ginpasundayag sa turban sang mataas nga saserdote, kag ano nga katuyuan ang gin-alagdan sini? (b) Ngaa nagakaigo karon ang pahanumdom tuhoy sa pagkabalaan ni Jehova? (c) Ano nga laygay ang ginhatag ni Pedro tuhoy sa pagkabalaan?

“ANG pagkabalaan iya ni Jehova.” Ining makapulukaw nga mga tinaga ginpasundayag agod makita sang tanan, nga nasinsil sa isa ka pidaso nga puraw nga bulawan nga nahigot sa turban nga ginagamit sang mataas nga saserdote sang Israel. (Exodo 28:36-38) Isa ini ka maathag nga pahanumdom nga indi kaangay sang pagano nga mga pungsod nga nagayaub sa dimatinlo nga mga diosdios, ang Israel nagasimba sa isa ka matinlo kag balaan nga Dios.

² Kon isa na ikaw sa mga Saksi ni Jehova, nahangpan mo bala kon daw ano gid kaputli, katinlo, kabalaan, kag katarong ang Dios nga imo ginasimba? Mahimo nga daw indi na kinahanglanon ang isa ka pahanumdom tuhoy sinang panugod nga kamatuoran. Bangod, subong katawhan ni Jehova, ginpakamaayo kita sing paghangop sa “madalom nga mga butang sang Dios”—ang masibod nga mga tagna sang Biblia, ang aplikasyon sang mga prinsipio sang Biblia, ang doktrina sang Biblia. (1 Corinto 2:10; ipaanggid ang Daniel 12:4.) Apang, maathag nga ang iban kulang sing tinagipusuon nga apresasyon sa pagkabalaan ni Jehova. Ngaa? Bangod linibolibo kada tuig ang nagabalik sa mga porma sang imoralidad. Linibolibo pa ang nagaagda sa kalamidad paagi sa pagpakigbahin sa mga buhat nga nagahawithawit na sa mga paglapas sa mga sugo sang Biblia. Sing maathag, wala mahangpi sang iban ang pagkaserioso sang mga pulong sa 1 Pedro 1:15, 16: “Subong nga ang nagtawag sa inyo Balaan, magpakabalaan man kamo sa tanan ninyo nga paggawi, kay nasulat na: ‘Dapat kamo magpakabalaan, kay balaan ako.’”

Balaan nga Dios, Balaan nga mga Sumilimba

3. Ano ang ginapakita sang ambahanon ni Moises tuhoy kay Jehova?

³ ‘Isa ka dihimpit nga tawo—balaan? Imposible!’ mahimo isiling mo. Apang, binagbinaga ang ginhalinan sang laygay ni Pedro. Ginbalikwat diri sang apostol ang mga tinaga nga una nga ginpatuhoy sa Israel wala madugay sa tapos sang ila Exodo gikan sa Egipto. Paagi sa sining milagruso nga pagkaluwas, ginpahayag si Jehova subong isa ka Manluluwas, isa ka Manugtuman sang mga saad, “isa ka hangaway.” (Exodo 3:14-17; 15:3) Sa isa ka ambahanon nga nagasaulog sang pagkalutos sang mga Egiptohanon sa Dagat nga Mapula, ginpahayag ni Moises ang isa pa ka kinaiya ni Jehova: “Sin-o sa mga dios ang kaangay mo, O Jehova? Sin-o ang kaangay mo, nga gamhanan sa pagkabalaan?” (Exodo 15:11) Amo ini ang nahauna nga okasyon nga ginrekord nga sa diin ang pagkabalaan ginpadungog kay Jehova.

4. (a) Sa anong paagi si Jehova “gamhanan sa pagkabalaan”? (b) Sa amo, paano si Jehova tuhay sa mga dios sang Canaan?

⁴ Ang Hebreo kag Griegong mga tinaga nga ginabadbad “balaan” sa Biblia nagapaalinton sing ideya nga ‘masanag, bag-o, preska, wala sing mantsa, kag matinlo.’ Sa amo ginlaragway ni Moises si Jehova subong matinlo sa superlatibo nga kabaskugon, wala sing kahigkuan, indi madinulunton, kag wala nagatugot sa pagkadimatinlo. (Habacuc 1:13) Tuhay gid si Jehova sa mga dios sang pungsod nga puy-an sang mga Israelinhon sa dili madugay—ang Canaan. Ang mga dokumento nga nakutkutan sa Ras Shamra, isa ka banwa sa baybayon sang aminhan sang Siria, naghatag sing limitado, apang makapasanag nga pagpasiplat sa panteon sang mga Canaanhon. Ginalaragway sining mga teksto ang mga dios nga, suno sa libro ni John Gray nga The Canaanites, “palaaway, maimon, matimaluson, mailigbon.”

5, 6. (a) Paano ang pagsimba sa imoral nga mga dios nag-apektar sa mga Canaanhon? (b) Paano ang pagsimba sa balaan nga Dios nag-apektar sa mga Israelinhon?

⁵ Mahimo gid nga ang kultura sang mga Canaanhon nagpabanaag sang imoral nga mga dios nga ila ginsimba. Ang The Religion of the People of Israel nagapaathag: “Ang mga buhat nga gin-ilog sa mga diosdios ginkabig subong pag-alagad sa dios. . . . [Ang diosa sang sekso] nga si Astarte may pila ka lalaki kag mga babayi nga suluguon nga ginlaragway subong nadedikar nga mga tawo . . . Gindedikar nila ang ila kaugalingon sa pag-alagad sa iya sa pagkamakihilawason.” Ang eskolar nga si Wil­liam F. Al­bright nagdugang: “Apang, sa pinakamalain nga bahin sini, ang erotiko nga bahin sang ila kulto nagnubo gid sing tama tubtob sa makangilil-ad nga kadadalman sang sosyal nga pagkanubo.” Ang pagsimba sa kinatawo nga “balaan nga mga tukon,” mga paghalad sing bata, mga paghiwit ukon paglumay, incesto, sodomiya, kag bestialidad—ini tanan nangin ‘ang dalanon sang duta’ sa Canaan.—Exodo 34:13; Levitico 18:2-25; Deuteronomio 18:9-12.

⁶ Si Jehova, sa pihak nga bahin, “gamhanan sa pagkabalaan.” Indi niya matugutan ina nga pagkanubo sa iya mga sumilimba. (Salmo 15) Gani, indi kaangay sang manubo nga mga dios sang mga Canaanhon, ginbayaw ni Jehova ang iya katawhan. Ginahambal ang mga pulong nga balikwaton sa ulihi ni Pedro, si Jehova sulitsulit nga naglaygay: “Dapat kamo magpakabalaan, kay ako si Jehova nga inyo Dios balaan.”—Levitico 11:44; 19:2; 20:26.

‘Ang Kasuguan Balaan, Matarong, kag Maayo’

7, 8. (a) Paano ‘magpakabalaan’ ang mga Israelinhon? (b) Ipatuhay ang Kasuguan ni Jehova sa Babilonianhon nga Kasuguan ni Hammurabi.

⁷ Ang ‘pagpakabalaan sang ila kaugalingon’ wala nagakahulugan sing pagkahimpit ukon pagpakitakita sing dimatuod nga pagkadiosnon; nagakahulugan ini sing pagkamatinumanon sa isa ka masangkad nga kasuguan nga ginhatag sa Israel paagi kay Moises. (Exodo 19:5, 6) Indi kaangay sang kasuguan sang bisan ano nga pungsod, ang Kasuguan sang Dios sarang malaragway subong “balaan kag matarong kag maayo.”—Roma 7:12.

⁸ Matuod, ang Babilonianhon nga Kasuguan ni Ham­mu­ra­bi, nga ginasiling nga nauna sa Mosaikong Kasuguan, nagakobre sing pareho nga kadamuon sang mga tema. Ang iban sang mga palatukuran sini, subong sang sugo nga ‘mata sa mata,’ ukon talion, kaanggid sa Mosaiko nga mga prinsipio. Sa amo nagasiling ang mga kritiko nga si Moises nanghulam lamang sang iya kasuguan gikan sa kasuguan ni Ham­mu­ra­bi. Apang, ang kasuguan ni Ham­mu­ra­bi halos naghimaya lamang kay Ham­mu­ra­bi kag nag-alagad sa iya politikal nga mga interes. Ang Kasuguan sang Dios ginhatag sa Israel ‘para sa ila kaayuhan, agod matipigan sila nga buhi.’ (Deuteronomio 6:24) Wala man sing pamatuod nga ang kasuguan ni Ham­mu­ra­bi legal nga tulumanon sa Babilonia, kundi daw isa lamang ka “legal nga bulig para sa mga tawo nga nagapangita sing laygay.” (The New Encyclopædia Britannica, 1985 nga edisyon, Tomo 21, pahina 921) Apang, ang Mosaikong Kasuguan tulumanon gid kag nagpatuman sing matarong nga mga silot sa pagkadimatinumanon. Isa pa, ang kasuguan ni Ham­mu­ra­bi nagasentro kon paano makig-angot sa mga nakahimo sing sala; 5 lamang sa 280 ka sugo sini ang talangkod nga mga pagdumili. Apang, ang puersa sang Kasuguan sang Dios padulong sa pagtapna, indi sa pagsilot, sa sala.

9. Ano ang epekto sang Mosaikong Kasuguan sa kabuhi sang mga Judiyo?

⁹ Bangod ‘balaan, matarong, kag maayo’ ini, ang Mosaikong Kasuguan may daku gid nga epekto sa personal nga kabuhi sang mga Judiyo. Ginkontrol sini ang ila pagsimba, nag-aman sing mga adlaw nga Inugpahuway gikan sa pagtrabaho, nagkontrol sa kahimusan sang pangabuhi sang pungsod, nagbalay sing pila ka mga tulumanon tuhoy sa pagpanapot, kag naghatag sing mapuslanon nga gabayan sa pagkaon, seksuwal nga buhat, kag mga batasan sa pagkatinlo. Bisan ang normal nga mga hilikuton sang lawas ginbantayan sang Mosaikong Kasuguan.

“Ang Sugo ni Jehova Matinlo”

10. (a) Ngaa ginkobrehan sang Kasuguan ang madamo nga bahin sang kabuhi? (b) Paano ginsakdag sang Kasuguan ang pisikal nga pagkatinlo kag maayong lawas? (Ilakip ang footnote.)

¹⁰ Yadtong detalyado nga mga regulasyon nga nagakobre sang adlaw-adlaw nga pagkabuhi may mataas nga katuyuan: agod mangin matinlo ang mga Israelinhon—sa pisikal, sa espirituwal, sa hunahuna, kag sa moral. Halimbawa, ang mga sugo nga nagakinahanglan sa ila sa pagpaligo, sa paglubong sang ila higko, sa pagpain sa may makalalaton nga balatian, kag sa paglikaw sa pila ka kalan-on para tanan sa ikapagros kag ikatinlo sang lawas.a—Exodo 30:18-20; Levitico, kapitulo 11; 13:4, 5, 21, 26; 15:16-18, 21-23; Deuteronomio 23:12-14.

11. Ano ang buot silingon sang mangin matinlo sa seremonyal nga paagi?

¹¹ Apang, ang maayong panglawas kag pagkatinlo ikaduha lamang sa espirituwal nga pagkatinlo. Amo kon ngaa ang isa nga ayhan nakakaon sing isa sa ginadumilian nga mga kalan-on, nakahimo sing seksuwal nga relasion, ukon nakatandog sing patay nga lawas ginadeklarar man nga dimatinlo sa seremonyal nga paagi. (Levitico, kapitulo 11, 15; Numeros, kapitulo 19) Sa amo inang dimatinlo nga tawo ginabalabagan sa pagpakigbahin sa pagsimba—sa pila ka kaso sa idalom sang kasakit sang kamatayon! (Levitico 15:31; 22:3-8) Apang ano ang kaangtanan sadtong mga pagdumili sa espirituwal nga pagkatinlo?

12. Paano ang mga sugo sang seremonyal nga pagkatinlo nagsakdag sang espirituwal nga pagkatinlo?

¹² Ang pagano nga pagsimba kilala sa pagpakighilawas, sa pagsimba sa patay, kag sa magansal nga kinalipay. Apang ang The International Standard Bible Encyclopedia nagasiling: “Wala sing seksuwal nga buhat nga gintugutan subong paagi sa pagsimba kay Yahweh. Busa, ina tanan nga buhat sa sining bahin, naghimo sa isa nga dimatinlo. . . . Sa Israel ang mga patay ginahatagan sing nagakaigo nga kadungganan, apang wala gid sila ginahatagan sing dinagakaigo nga pagsimba ukon ginahimo sila nga silimbahon . . . Ang dugang nga pagpakig-upod sa mga piesta sang pagano nga mga kaingod, nga mahimo nagalakip sa pagpakigsalusalo, imposible para sa isa ka Israelinhon, bangod ang ila kalan-on dimatinlo.” Sa amo, ang mga regulasyon sang Kasuguan nangin “dingding” nga nagapain gikan sa dimatinlo relihioso nga mga elemento.—Efeso 2:14.

13. Paano ginsakdag sang Kasuguan ang pagkatinlo sa hunahuna?

¹³ Ang Kasuguan nangin para man sa pagkatinlo sa hunahuna sang mga Israelinhon. Ang mga palatukuran sini tuhoy sa pagkasuod sang mag-asawa, halimbawa, nagbayaw sang panghunahuna sang tawo. (Levitico 15:16-33) Ang mga Israelinhon nakatuon sa pagpugong sa kaugalingon sa seksuwal nga mga butang, wala nagapadaug sa patuyang nga kailigbon sa sekso kaangay sang mga Canaanhon. Ang Kasuguan nagtudlo pa gani sa mga sakop sini sa pagkontrol sang ila mga balatyagon kag mga handum, nga nagapakamalaut sa mahamkunon nga panghunahuna.—Exodo 20:17.

14. Paano ang Kasuguan sang Dios tumalagsahon tuhoy sa pagsakdag sa pagkatinlo sa moral?

¹⁴ Apang, ang labing talalupangdon amo ang pagpadaku sang Kasuguan sa pagkatinlo sa moral. Matuod, ginpakamalaut man sang kasuguan ni Ham­mu­ra­bi ang mga sala subong sang panglahi. Apang, ang isa ka artikulo sa The Biblical Archaeologist nagsiling: “Indi kaangay sang mga Babilonianhon kag mga Asirianhon nga nagtamod sa panglahi subong isa lamang ka krimen batok sa mga kinamatarong sang bana, ang kasuguan sang Daan nga Testamento nagakabig sa panglahi subong isa man ka daku nga sala batok sa moralidad.”

15. (a) Iilustrar kon paano ang isa ka Israelinhon dapat magpanikasog sa pagpabilin nga matinlo. (b) Paano nakabenepisyo ang mga Israelinhon gikan sa sinang mga panikasog?

¹⁵ Daw ano ka matuod, nian, ang mga pulong sang salmista: “Ang sugo ni Jehova matinlo, nga nagapasanag sang mga mata.” (Salmo 19:8) Matuod, kon kaisa ang pagpabilin nga matinlo nagakinahanglan sing daku nga panikasog. Ang bag-o nga mga iloy, pagligad lamang sang pila ka semana sa tapos mabun-ag ang ila mga anak, dapat magtaklad sa Jerusalem agod himuon ang mga tikang sa pagpaninlo. (Levitico 12:1-8; Lucas 2:22-24) Ang mga lalaki kag mga babayi ginakinahanglan nga magpaninlo sang ila kaugalingon sa tapos sang paghuliray, subong man sa iban pa nga kahimtangan may kaangtanan sa sini. (Levitico 15:16, 18; Deuteronomio 23:9-14; 2 Samuel 11:11-13) Kon sundon nila ang Kasuguan kag magpabilin nga matinlo, ‘makabenepisyo’ sila—sa lawas, sa hunahuna, sa moral, kag sa espirituwal. (Isaias 48:17) Dugang pa, ang pagkaimportante kag pagkaserioso sang pagpabilin nga matinlo indi mapanas nga mapadulot sa ila hunahuna. Labaw sa tanan, ang sinsero nga mga panikasog sa pagpabilin nga balaan pagakahamut-an sang Dios.

Matinlo sa Isa ka Dimatinlo nga Kalibutan

16, 17. (a) Tubtob sa anong kasangkaron ginaobligar ang mga Cristiano karon sa pagpabilin nga matinlo? (b) Ngaa kabudlay gid karon magpabilin nga matinlo? (c) Paano ang kilala nga mga indibiduwal napaslawan subong mga modelo?

¹⁶ Mahangpan na naton karon sing kapin ang mga pulong ni Pedro sa mga Cristiano: “Subong nga mga anak nga matinumanon, mag-untat sa pagpauyon sa inyo mga kailigbon anay sang kulang pa kamo sing ihibalo, kundi, subong nga ang nagtawag sa inyo Balaan, magpakabalaan man kamo sa tanan nga paggawi, kay nasulat na: ‘Dapat kamo magpakabalaan, kay balaan ako.’”—1 Pedro 1:14-16.

¹⁷ Matuod, indi ini mahapos. Bisan diin kita magtulok, makakita kita sing mga tawo nga nagapangdaya, dibunayag, imoral sa sekso. Ang The New York Times nagreport: “Nagadamo nga Amerikano ang nagapili nga magpuyuay anay antes magpakasal.” Bisan ang kilala nga mga tawo nagahatag sing indi maayo nga mga halimbawa. Ang iban sang bantog gid nga mga tawo sa kalibutan karon sa latagon sang hampang, politika, kag kalingawan dayag nga nagahimo sing mga porma sang pagkadimatinlo. “Makabalang-aw gid,” panganduhoy sang isa ka humalangad sa hampang, “nga magtuo ka sa isa ka tawo subong modelo mo apang matukiban mo nga mahigko gali.” Ang problema? Pila ka bantog nga humalampang ang nagtuad nga nag-abuso sila sa droga. Daw ano kasunson nga ang mga indibiduwal nga ginaidolo nagahimo sing dimatinlo nga kabuhi, huo, malaw-ay gid nga kabuhi, subong mga makilahion, makihilawason, homoseksuwal, Lesbian, kawatan, manugpangilkil, kag mga giyan sa droga! Mahimo nga matinlo sila sa lawas, apang ang ila baba puno sing binastos nga hambal. Mahimo nga malipay pa gani sila sa pagyubit sa maayong moral sang publiko, kag ipabugal ang ila imoral nga mga pagpatuyang.

18. Paano ang madamo nga may dimatinlo nga kabuhi ‘nagaani sang ila ginsab-ug’?

¹⁸ Apang, ang mga pulong sang Biblia indi madali sikwayon: “Ang Dios indi tiliawtiawan. [“Indi mo mayam-iran ang Dios.”—Byington] Kay bisan ano ang ginasab-ug sang tawo, ina man ang iya anihon; kay ang nagasab-ug sa iya kaugalingon nga unod magaani sing kaduluntan gikan sa unod.” (Galacia 6:7, 8) Ang manubo nga moral masami nga nagaresulta sa balatian, ukon sa hilaw nga kamatayon, bangod sa mga balatian subong sang syphi­lis, gon­or­rhea, kag AIDS, sa pagsambit sang pila nga kilala. Ang pagkadibalanse sa hunahuna kag emosyon, kapung-aw, kag paghikog pa gani amo man kon kaisa ang resulta sang salamwanan nga estilo sang pagkabuhi. Gani samtang ang mga nagahimo sing imoral nga mga buhat mahimo nga magakadlaw nga may pagyubit sa mga nagatinguha nga magpabilin nga matinlo, ang ila pagkadlaw magadulog kon magasugod na ang mga nagayubit sa ‘pag-ani sang ila ginsab-ug.’—Ipaanggid ang Roma 1:24-27.

19, 20. Paano ang mga klero sang Cristiandad nagpamatuod sang ila kaugalingon subong mahigko sa relihion kag sa moral?

¹⁹ Nagapuyo man kita sa isa ka kalibutan nga nadagtaan sa relihion. Ang mga klero mahimo nga nagasuksok sing matahom matinlo nga mga panapton, apang nagatudlo sila sing dimatinlo Babilonianhon nga mga buhat kag mga doktrina, subong sang idolatriya, Trinidad, kalayuhon nga impierno, pagkadimamalatyon sang tawhanon nga kalag, kag purgatoryo. Kaangay sila sang relihiosong mga lider nga ginsilingan ni Jesus: “Kailo kamo, mga escriba kag mga Fariseo, mga salimpapaw! bangod kaangay kamo sang mga lulubngan nga ginpaputi, nga sa guwa nagapakita nga matahom apang sa sulod puno sang mga tul-an sang mga minatay kag sang tanan nga kahigkuan. Sa sina nga paagi kamo man, nagapakita nga matarong sa atubangan sang mga tawo, apang sa sulod puno kamo sing pagkasalimpapaw kag kalautan.”—Mateo 23:27, 28.

²⁰ Ginapabay-an pa gani sang mga klero ang pagkadimatinlo sa ila panong. Ang mga indibiduwal nga kilala subong imoral kag dimatinlo—mga nagabuhat sing pagpakighilawas, mga makilahion, mga homoseksuwal—ginatugutan sa pagpabilin nga may maayong tindog. Sa sini nga punto, ang Newsweek nagreport: “Ang sikologo sang Mary­land nga si Rich­ard Sipe, isa ka pari anay, nagahinakop nga mga 20 porsiento sa 57,000 ka Katoliko nga pari sa E.U. ang homoseksuwal . . . Ginabanta sang iban nga mga terapista nga ang matuod nga kadamuon karon malapit sa 40 porsiento.” Ang Katoliko nga teologo nga si John J. ­McNeill (nagabaton nga homoseksuwal) dayag nga nagapakamatarong sa homoseksuwalidad: “Ang gugma sa ulot sang duha ka lesbian ukon duha ka homoseksuwal, nga ginapatihan nga isa ka makabulig nga gugma sang tawo, indi makasasala ukon nagapain sa mga nagahigugmaanay gikan sa plano sang Dios, kundi mahimo nga mangin isa ka balaan nga gugma.”—The Christian Century.

21. Paano ang pahanumdom nga “Ang pagkabalaan iya ni Jehova” nagakaigo para sa aton karon?

²¹ Sa amo, ang pahanumdom nga napasundayag sa turban sang mataas nga saserdote nagakaigo gid: “Ang pagkabalaan iya ni Jehova.” (Exodo 28:36) Ginaobligar, huo, ginapatuman ni Jehova nga magpabilin kita nga matinlo sa tanan nga bahin! Apang paano ina mahimo sang isa? Ano nga mga bahin ang mahimo nagakinahanglan sing partikular nga igtalupangod? Ipaathag sang masunod nga artikulo ining mga pamangkot.

[Footnote]

Mga Pamangkot Para sa Repaso

◻ Paano si Jehova “gamhanan sa pagkabalaan,” kag ano ang kahulugan sini para sa iya mga sumilimba?

◻ Paano ang Kasuguan ni Moises tuhay sa kasuguan sang tanan nga iban nga pungsod?

◻ Paano ginsakdag sang Mosaikong Kasuguan ang pagkatinlo sa pisikal, sa espirituwal, sa hunahuna, kag sa moral?

◻ Paano ang madamo nga may dimatinlo nga kabuhi ‘nagaani sang ila ginsab-ug’?

[Laragway sa pahina 11]

Ang pagsimba sa imoral nga mga dios nagpanubo sa mga Canaanhon

[Ginkuhaan]

Sa maayong kabubut-on sang British Museum, London

[Laragway sa pahina 12]

Ang kasuguan ni Hammurabi nagdala sing kahim-ong sa nasakupan kag naghimaya sa hari, apang wala ini magdala sing pagkabalaan sa mga Babilonianhon

[Ginkuhaan]

Louvre Museum, Paris