Makabatas Kamo Tubtob sa Katapusan

“Magdalagan kita nga may pagbatas sang dalaganon nga ginabutang sa aton atubangan.”—HEBREO 12:1.

1, 2. Ano ang buot silingon sang pagbatas?

“NAGAKINAHANGLAN kamo sing pagbatas,” sulat ni apostol Pablo sa Hebreong mga Cristiano sang unang siglo. (Hebreo 10:36) Nagapadaku sang pagkaimportante sining kinaiya, ginpalig-on man ni apostol Pedro ang mga Cristiano: “Idugang sa inyo pagtuo . . . ang pagbatas.” (2 Pedro 1:5,6) Apang ano gid bala ang pagbatas?

² Ginapaathag sang isa ka Griego-Ingles nga diksionaryo ang Griegong berbo para sa “pagbatas” subong “pagpabilin sa baylo sang pagpalagyo . . . pagtindog nga malig-on, pagbato.” Nahanungod sa Griegong nombre para sa “pagbatas,” ang isa ka reperensia nagasiling: “Ini ang panimuot nga makaantos sing mga butang, indi lamang nga ginabaton nga walay reklamo ang di-maayo nga mga kahimtangan, kundi may daku nga paglaum . . . Ini ang kinaiya nga nagahupot sa isa ka tawo nga nagatindog samtang nagaatubang sa hangin. Ini ang kinaiya nga nagahimo sang pinakamabudlay nga pagtilaw nga himaya bangod sa likod sang kasakit nakita sini ang tulumuron.” Kon amo, ang pagbatas nagabulig sa isa nga makatindog sing malig-on sa atubangan sang mga kasablagan kag mga kabudlayan kag wala nagakadulaan sing paglaum. Sin-o ilabi na ang nagakinahanglan sini nga kinaiya?

3, 4. (a) Sin-o ang nagakinahanglan sing pagbatas? (b) Ngaa dapat kita magbatas tubtob sa katapusan?

³ Ang tanan nga Cristiano malaragwayon nga nagadalagan sa dalaganon nga nagakinahanglan sing pagbatas. Sang mga tuig 65 C.E., nagsulat si apostol Pablo sa iya masigkamanugpangabudlay kag matutom nga kaupod sa paglakbay nga si Timoteo sining makapasalig nga mga pulong: “Nakapakig-away ako sang maayo nga pag-away, nadalagan ko ang dalaganon tubtob sa katapusan, natuman ko ang pagtuo.” (2 Timoteo 4:7) Paagi sa ekspresyon nga ‘nadalagan ang dalaganon tubtob sa katapusan,’ ginpaanggid ni Pablo ang iya kabuhi subong isa ka Cristiano sa isa ka palumba, nga may gintalana nga dalaganon kag inangan. Sadtong tion, madinalag-on nga nagahinampot na si Pablo sa inangan, kag masaligon sia nga nagalaum nga makabaton sing padya. “Kutob karon,” siling pa niya, “natigana sa akon ang purongpurong sang pagkamatarong, nga ihatag sa akon sang Ginuo, ang hukom nga matarong, subong padya sa sina nga adlaw.” (2 Timoteo 4:8) Sigurado gid si Pablo nga matigayon niya ang padya bangod nagbatas sia tubtob sa katapusan. Kamusta naman kita?

⁴ Agod palig-unon ang mga nagadalagan sa dalaganon, si Pablo nagsulat: “Magdalagan kita nga may pagbatas sang dalaganon nga ginabutang sa aton atubangan.” (Hebreo 12:1) Subong mga Cristiano, nagsulod kita sa sining dalaganon sang pagbatas sang gindedikar naton ang aton kabuhi kay Jehova nga Dios paagi kay Jesucristo. Importante ang maayo nga panugod sa dalaganon sang pagkadisipulo, apang ang labing importante amo nga tapuson naton ang dalaganon. Si Jesus nagsiling: “Sia nga nakabatas tubtob sa katapusan amo sia ang maluwas.” (Mateo 24:13) Ang padya nga nagahulat sa mga makatapos sing madinalag-on sa dalaganon amo ang kabuhi nga walay katapusan! Busa, may ginahunahuna nga tulumuron, dapat kita magbatas tubtob sa katapusan. Ano ang makabulig sa aton nga maagom ina nga tulumuron?

Nagakaigo nga Nutrisyon—Kinahanglanon Gid

5, 6. (a) Agod mabatas ang dalaganon para sa kabuhi, ano ang dapat naton hatagan sing igtalupangod? (b) Anong espirituwal nga mga aman ang dapat naton panginpuslan, kag ngaa?

⁵ Malapit sa siudad sang Corinto, Gresya, amo anay ang duog diin ginhiwat ang bantog nga Hampang sang mga Isthmian sang dumaan nga mga tion. Wala sing duhaduha nga nahibal-an ni Pablo nga ang mga kauturan sa Corinto pamilyar sa atletiko nga mga sambuwa kag iban pa nga mga paindis-indis nga ginhiwat didto. Nagagamit sang ila ihibalo, ginpahanumdom niya sila tuhoy sa dalaganon para sa kabuhi nga ginapakigbahinan nila: “Wala bala kamo makahibalo nga ang mga manugdalagan sa isa ka palumba nagadalagan tanan, apang isa lamang ang nagabaton sing padya? Magdalagan kamo sa paagi nga maagom ninyo ini.” Ginpadaku ni Pablo ang pagkaimportante sang pagpabilin sa dalaganon kag paghimud-os tubtob sa katapusan. Apang ano ang makabulig sa ila sa paghimo sini? “Ang tagsa ka tawo nga nagapakigbahin sa isa ka paindis-indis nagapugong sang kaugalingon sa tanan nga butang,” dugang pa niya. Huo, ang mga pumalasakop sa dumaan nga mga hampang nagapaidalom sa lakas nga paghanas, nagahalong gid sa ila ginakaon kag ginainom, kag nagakontrol sang tanan nila nga hilikuton agod magdaug.—1 Corinto 9:24,25.

⁶ Kamusta naman ang dalaganon nga ginapakigbahinan sang mga Cristiano? “Dapat ninyo hatagan sing igtalupangod ang inyo espirituwal nga pagkaon agod makabatas kamo sa dalaganon para sa kabuhi,” siling sang isa ka gulang sa isa ka kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova. Binagbinaga kon ano nga espirituwal nga pagkaon ang ginahatag sa aton ni Jehova, ang “Dios nga nagahatag sing pagbatas.” (Roma 15:5) Ang panguna nga ginakuhaan naton sing espirituwal nga pagkaon amo ang iya Pulong, ang Biblia. Indi bala dapat huptan naton ang isa ka maayo nga iskedyul sa pagbasa sing Biblia? Paagi sa “matutom kag mainandamon nga ulipon,” nagaaman man si Jehova sing suno-sa-tion nga mga balasahon nga Ang Lalantawan kag Magmata! kag sing iban pa nga pasad-sa-Biblia nga mga publikasyon. (Mateo 24:45) Ang maukod nga pagtuon sini magapabakod sa aton sa espirituwal. Huo, dapat magtalana kita sing tion—‘magbakal sing nagakaigo nga tion’—para sa personal nga pagtuon.—Efeso 5:16.

7. (a) Ngaa indi kita dapat mangin kontento sa paghibalo lamang sa sadsaran nga Cristianong mga doktrina? (b) Paano kita ‘makapadayon sa pagkahamtong’?

⁷ Agod makapabilin sa dalanon sang Cristianong pagkadisipulo, dapat kita maglampas sa sadsaran nga “panguna nga doktrina” kag “magpadayon sa pagkahamtong.” (Hebreo 6:1) Gani dapat naton palambuon ang interes sa “kasangkaron kag kalabaon kag kataason kag kadalumon” sang kamatuoran kag magkuha sing sustansia gikan sa “pagkaon nga matig-a para sa hamtong nga mga tawo.” (Efeso 3:18; Hebreo 5:12-14) Binagbinaga, halimbawa, ang apat ka masaligan nga rekord sang kabuhi ni Jesus sa duta—ang mga Ebanghelyo ni Mateo, ni Marcos, ni Lucas, kag ni Juan. Paagi sa maid-id nga pagtuon sining mga rekord sang Ebanghelyo, indi lamang naton mahibaluan ang mga buhat nga ginhimo ni Jesus kag kon ano sia nga sahi sang tawo kundi mahantop man naton ang panghunahuna nga nagpahulag sang iya mga buhat. Nian ‘matigayon naton ang hunahuna ni Cristo.’—1 Corinto 2:16.

8. Paano kita ginabuligan sang Cristianong mga miting agod makabatas sa dalaganon para sa kabuhi?

⁸ Ginlaygayan ni Pablo ang mga masigkatumuluo: “Binagbinagon naton ang isa kag isa agod pukawon sa gugma kag sa maayong mga buhat, nga wala ginapabay-an ang aton pagtilipon sing tingob, subong sang kinabatasan sang iban, kundi nagapalig-unay sa isa kag isa, kag labi na gid samtang ginatan-aw ninyo nga nagapalapit ang adlaw.” (Hebreo 10:24, 25) Daw ano nga tuburan sang pagpalig-on ang Cristianong mga miting! Kag daw ano nga kaumpawan nga makaupod ang mahigugmaon nga mga kauturan nga lalaki kag babayi nga interesado sa aton kag luyag magbulig sa aton nga makabatas tubtob sa katapusan! Indi naton mahimo nga pasapayanan ining mahigugmaon nga aman gikan kay Jehova. Paagi sa aton maukod nga personal nga pagtuon kag tayuyon nga pagtambong sa mga miting, “mangin hamtong [kita] sa ikasarang sa paghangop.”—1 Corinto 14:20.

Mga Tumalan-aw nga Magapalig-on sa Inyo

9, 10. (a) Sa anong paagi nga ang mga tumalan-aw mangin tuburan sang pagpalig-on sa dalaganon sang pagbatas? (b) Ano ang ‘daku nga panganod sang mga saksi sa palibot naton’ nga ginasambit sa Hebreo 12:​1?

⁹ Apang, walay sapayan kon daw ano ka handa ang isa ka manugdalagan, mahimo nga may matabo sa dalanon nga bangdan sang iya pagkasandad. “Nagdalagan kamo sing maayo. Sin-o ang nag-upang sa inyo sa padayon nga pagtuman sa kamatuoran?” pamangkot ni Pablo. (Galacia 5:7) Maathag nga ang pila ka Cristiano sa Galacia may malain nga mga kaupdanan kag, subong resulta, natublag sa ila dalaganon para sa kabuhi. Sa pihak nga bahin, ang pagsakdag kag pagpalig-on sang iban nagapahapos nga batason ang dalaganon. Kaangay ini sa epekto nga mahatag sang mga tumalan-aw sa mga pumalasakop sa isa ka hampang. Ginapabaskog sang nagahugyaw nga kadam-an ang kalangkag nga sa amo nagapapagsik sa mga pumalasakop halin sa umpisa tubtob sa katapusan. Ang paghugyaw sang mga tumalan-aw, nga masami ginaupdan sang matunog nga musika kag palakpak, makahatag sa mga pumalasakop sing dugang nga pagpalig-on nga kinahanglan nila samtang nagahinampot sila sa inangan. Sa pagkamatuod, ang mahinuklugon nga mga tumalan-aw makaimpluwensia sing positibo sa mga nagapalumba.

¹⁰ Sa dalaganon para sa kabuhi nga ginapakigbahinan sang mga Cristiano, sin-o ang mga tumalan-aw? Sa tapos masambit ang matutom antes-Cristiano nga mga saksi ni Jehova, subong sang narekord sa ika-11 nga kapitulo sang Hebreo, si Pablo nagsulat: “Busa, nian, sanglit ginalibutan kita sing tama kadaku nga panganod sang mga saksi, . . . magdalagan kita nga may pagbatas sang dalaganon nga ginabutang sa aton atubangan.” (Hebreo 12:1) Sa paggamit sa paanggid tuhoy sa panganod, wala gingamit ni Pablo ang Griegong tinaga nga nagalaragway sing isa ka panganod nga may maathag nga kadakuon kag korte. Sa baylo, gingamit niya ang isa nga suno sa leksikograpo nga si W. E. Vine “nagapahangop sing isa ka madamol, wala sing korte nga panganod nga nagatabon sa kalangitan.” Maathag nga ginahunahuna ni Pablo ang isa ka daku nga kadam-an sang mga saksi—tuman kadamo nga kaangay sila sa isa ka daku kaayo nga panganod.

11, 12. (a) Paano kita mapalig-on, kon sa aton pa, sang matutom antes-Cristiano nga mga saksi, nga magdalagan sa dalaganon nga may pagbatas? (b) Paano kita makabenepisyo sing bug-os gikan sa ‘daku nga panganod sang mga saksi’?

¹¹ Mahimo bala nga ang antes-Cristiano nga mga saksi mangin literal nga mga tumalan-aw karon? Indi gid. Nagakatulog na sila tanan sa kamatayon, nga nagahulat sang pagkabanhaw. Apang, sila mismo nangin madinalag-on nga mga manugdalagan sang buhi pa sila, kag ang ila mga halimbawa yara gihapon sa mga pahina sang Biblia. Samtang ginatun-an naton ang Kasulatan, ining mga matutom mangin buhi sa aton hunahuna kag makapalig-on sa aton, kon sa aton pa, nga magdalagan tubtob sa katapusan.—Roma 15:4.a

¹² Halimbawa, kon ginasulay kita sang kalibutanon nga mga oportunidad, indi bala ang pagbinagbinag sang kon paano ginsikway ni Moises ang kahimayaan sa Egipto makapalig-on sa aton nga magpabilin sa dalaganon? Kon ang pagtilaw nga aton ginaatubang daw tuman kabudlay, ang pagdumdom sa mabudlay nga pagtilaw nga gin-atubang ni Abraham sang ginsugo sia nga ihalad ang iya anak nga si Isaac magapalig-on gid sa aton nga indi mag-untat sa paindis-indis sang pagtuo. Ang kasangkaron sang pagpalig-on sa aton sa sining paagi sang ‘daku nga panganod’ sining mga saksi nagasandig sa kon daw ano kaathag nga makita naton sila sang aton mga mata sang paghangop.

13. Sa anong paagi ang modernong-adlaw nga mga Saksi ni Jehova nagapalig-on sa aton sa dalaganon para sa kabuhi?

¹³ Ginapalibutan man kita sing madamo gid nga Saksi ni Jehova sa modernong tion. Daw ano kaayo nga mga halimbawa sang pagtuo ang ginpahamtang sang hinaplas nga mga Cristiano subong man sang mga lalaki kag babayi sang “dakung kadam-an”! (Bugna 7:9) Mabasa naton ang mga sugilanon sang ila kabuhi sa pulupanag-on sa sining magasin kag sa iban pa nga mga publikasyon sang Watch Tower.b Samtang ginapamalandungan naton ang ila pagtuo, ginapalig-on kita nga magbatas tubtob sa katapusan. Kag makalilipay gid nga matigayon ang pagsakdag sang suod nga mga abyan kag mga himata nga nagaalagad man sing matutom kay Jehova! Huo, madamo ang nagapalig-on sa aton sa dalaganon para sa kabuhi.

Hupti ang Inyo Kadasigon sing Maalamon

14, 15. (a) Ngaa importante nga huptan sing maalamon ang aton kadasigon? (b) Ngaa dapat kita mangin makatarunganon sa pagpahamtang sing mga tulumuron?

¹⁴ Kon nagadalagan sing malayo nga distansia, subong sang isa ka marathon, dapat huptan sing maalamon sang isa ka manugdalagan ang iya kadasigon. “Ang pagdalagan sing tuman kadasig sa umpisa mahimo magresulta sa imo kapierdihan,” siling sang magasin nga New York Runner. “Ang mahimo nga resulta amo ang makakalapoy gid nga paghimakas sa katapusan nga pila ka milya ukon ang pag-untat.” Ang isa ka manugdalagan sa ­marathon nagahinumdom: “Ang humalambal sa pamulongpulong nga gintambungan ko bilang paghanda sa palumba maathag nga nagpaandam: ‘Indi paglagsa ang madasig nga mga manugdalagan. Magdalagan sa imo kaugalingon nga kadasigon. Kay kon indi, kapuyon gid ikaw kag mahimo nga mag-untat.’ Ang pagsunod sa sining laygay nagbulig sa akon nga matapos ang dalaganon.”

¹⁵ Sa dalaganon para sa kabuhi, ang mga alagad sang Dios dapat manikasog sing lakas. (Lucas 13:24) Apang, si disipulo Santiago nagsulat: “Ang kaalam nga gikan sa hitaas . . . makatarunganon.” (Santiago 3:17) Samtang ang huwaran sang iban mahimo magpalig-on sa aton nga himuon ang dugang pa, ang pagkamakatarunganon magabulig sa aton nga magpahamtang sing realistiko nga mga tulumuron nahisuno sa aton mga ikasarang kag mga sirkunstansia. Ang Kasulatan nagapahanumdom sa aton: “Pamatud-an sang kada isa kon ano ang iya kaugalingon nga binuhatan, kag nian may rason sia sa pagpabugal may kaangtanan sa iya kaugalingon lamang, kag indi kon ipaanggid sa iban. Kay ang tagsatagsa magadala sang iya kaugalingon nga lulan.”—Galacia 6:4,5.

16. Paano ang kaugdang nagabulig sa aton nga mahuptan ang aton kadasigon?

¹⁶ Sa Miqueas 6:8, ginapamangkot kita sining nagapahunahuna nga pamangkot: “Ano bala ang ginapatuman ni Jehova sa imo kundi . . . ang paglakat sing maugdang upod sa imo Dios?” Ang kaugdang nagalakip sing paghibalo sang aton mga limitasyon. Ang indi maayo nga panglawas ukon katigulangon nagalimite bala sang aton sarang mahimo sa pag-alagad sa Dios? Indi kita maluyahan sing buot. Ginabaton ni Jehova ang aton mga panikasog kag mga sakripisyo ‘suno sa yara sa aton, indi suno sa wala sa aton.’—2 Corinto 8:12; ipaanggid ang Lucas 21:1-4.

Ituon ang Inyo mga Mata sa Padya

17, 18. Ang pagtulok sa anong butang ang nakabulig kay Jesus nga mabatas ang usok sang pag-antos?

¹⁷ Sa pagpatalupangod sa mga Cristiano sa Corinto sang kinahanglanon nga magbatas sa dalaganon para sa kabuhi, ginsambit ni Pablo ang isa pa ka bahin sang Hampang sang mga Isthmian nga takus gid nila talupangdon. Nahanungod sa mga pumalasakop sa sadtong mga hampang, si Pablo nagsulat: “Karon sila, sa pagkamatuod, [nagadalagan] agod makabaton sila sing madinulunton nga purongpurong, apang kita sing isa nga di-madinulunton. Gani, ang paagi sang akon pagdalagan indi wala sing kapat-uran; ang paagi sang akon pagtumod sang sumbag indi agod makasumbag sa hangin.” (1 Corinto 9:25, 26) Ang padya sang nagdaug sa sadtong dumaan nga mga hampang amo ang isa ka korona, ukon purongpurong, nga ginhimo gikan sa dahon sang pino ukon iban pa nga tanom, ukon bisan gani sang laya nga talunon nga celery —isa gid ka “madinulunton nga purongpurong.” Apang, ano ang nagahulat sa mga Cristiano nga nagabatas tubtob sa katapusan?

¹⁸ Ginapatuhuyan ang aton Huwaran, si Jesucristo, si apostol Pablo nagsulat: “Tungod sa kalipay nga ginbutang sa iya atubang nagbatas sia sing usok sang pag-antos, nga nagatamay sang kahuluy-an, kag naglingkod sa tuo nga kamot sang trono sang Dios.” (Hebreo 12:2) Nagbatas si Jesus tubtob sa katapusan sang iya tawhanon nga kabuhi paagi sa pagtulok sing lampas pa sa usok sang pag-antos sa iya padya, nga nagalakip sing kalipay nga natigayon niya sa pagpakigbahin sa pagpakabalaan sa ngalan ni Jehova, sa paggawad sa tawhanon nga pamilya gikan sa kamatayon, kag sa paggahom subong Hari kag Mataas nga Saserdote samtang ginapasag-uli niya ang matinumanon nga katawhan sa kabuhi nga walay katapusan sa paraiso nga duta.—Mateo 6:9,10; 20:28; Hebreo 7:23-26.

19. Ano ang dapat naton hatagan sing igtalupangod samtang nagapadayon kita sa dalanon sang Cristianong pagkadisipulo?

¹⁹ Binagbinaga ang kalipay nga ginabutang sa aton atubang samtang nagapadayon kita sa dalanon sang Cristianong pagkadisipulo. Ginhatagan kita ni Jehova sing makaalayaw gid nga hilikuton sang pagbantala sing maayong balita sang Ginharian sang Dios kag sang pagpaalinton sing nagaluwas-kabuhi nga ihibalo tuhoy sa Biblia sa iban. (Mateo 28:19, 20) Makalilipay gid nga makasalapo sing isa nga interesado sa matuod nga Dios kag buligan sia nga magsulod sa dalaganon para sa kabuhi! Kag walay sapayan sang reaksion sang mga tawo nga aton ginabantalaan, isa ka pribilehiyo ang makigbahin sa hilikuton may kaangtanan sa pagpakabalaan sa ngalan ni Jehova. Kon nagabatas kita sa ministeryo walay sapayan sang di-pagsapak ukon pagpamatok sang mga tawo sa aton teritoryo nga ginapanaksihan, malipay kita sa pagpahalipay sang tagipusuon ni Jehova. (Hulubaton 27:11) Kag ang daku nga padya nga ginsaad niya sa aton amo ang kabuhi nga walay katapusan. Mangin makalilipay gid ini! Dapat naton huptan sa aton panulok ining mga pagpakamaayo kag magpadayon sa dalaganon.

Samtang Nagahilapit ang Katapusan

20. Paano ang dalaganon para sa kabuhi mahimo nga labi nga nagabudlay samtang nagahilapit ang katapusan sini?

²⁰ Sa dalaganon para sa kabuhi, nagapakigsumpong kita sa aton panguna nga kaaway, si Satanas nga Yawa. Samtang nagahinampot kita sa katapusan, padayon niya nga ginatinguhaan nga pasandaron kita ukon pahinayon kita. (Bugna 12:12, 17) Kag indi mahapos ang magpadayon subong matutom, dedikado nga mga manugbantala sang Ginharian bangod sang mga inaway, gutom, pesti, kag tanan iban pa nga mga kabudlayan nga nagatanda sang “tion sang katapusan.” (Daniel 12:4; Mateo 24:3-14; Lucas 21:11; 2 Timoteo 3:1-5) Dugang pa, mahimo nga ang katapusan kon kaisa daw malayo pa sangsa ginapaabot naton, ilabi na kon nagsulod kita sa dalaganon mga dekada na ang nagligad. Apang, ang Pulong sang Dios nagapasalig sa aton nga magaabot ang katapusan. Nagsiling si Jehova nga ini indi magpalantang. Ang katapusan malapit na.—Habacuc 2:3; 2 Pedro 3:9,10.

21. (a) Ano ang magapabakod sa aton samtang nagapadayon kita sa dalaganon para sa kabuhi? (b) Ano dapat ang aton determinasyon samtang labi nga nagahilapit ang katapusan?

²¹ Kon amo, agod magmadinalag-on sa dalaganon para sa kabuhi, dapat kita magkuha sing kusog gikan sa gin-aman sing mahigugmaon ni Jehova para sa aton espirituwal nga kapagros. Kinahanglan man naton ang tanan nga pagpalig-on nga makuha naton gikan sa regular nga pagpakig-upod sa aton mga masigkatumuluo, nga nagadalagan man sa dalaganon. Bisan pa labi nga ginapabudlay sang daku nga paghingabot kag sang wala ginapaabot nga mga hitabo sa dalanon ang aton pagdalagan, makabatas kita tubtob sa katapusan bangod si Jehova nagahatag sing “gahom nga labaw sa kinaandan.” (2 Corinto 4:7) Daw ano ka makapasalig mahibaluan nga luyag ni Jehova nga tapuson naton sing madinalag-on ang dalaganon! Upod ang malig-on nga determinasyon, “magdalagan kita nga may pagbatas sang dalaganon nga ginabutang sa aton atubangan,” nagasalig sing bug-os nga “sa nagakaigo nga dag-on magaani kita kon indi kita pagpunawon.”—Hebreo 12:1; Galacia 6:9.

[Mga footnote]

Madumduman Mo Bala?

◻ Ngaa dapat kita magbatas tubtob sa katapusan?

◻ Anong mga aman ni Jehova ang indi naton dapat pasapayanan?

◻ Ngaa importante nga huptan sing maalamon ang aton kadasigon?

◻ Ano nga kalipay ang ginabutang sa aton atubangan samtang nagapadayon kita sa dalaganon?

[Laragway sa pahina 18]

Magkuha sing pagpalig-on gikan sa Cristianong mga miting