Wala Na sing Maayo Pa sa Kamatuoran

Panugiron Ni G. N. Van Der Bijl

Sang Hunyo 1941, gintugyan ako sa Gestapo kag gindala sa kampo konsentrasyon sang Sachsenhausen malapit sa Berlin, Alemanya. Nagpabilin ako didto bilang isa ka bilanggo numero 38190 tubtob sang makahuluya nga martsa sang kamatayon sang Abril 1945. Apang antes ko ilaragway ang mga natabo sadto, tuguti ako nga ipaathag anay kon ngaa nabilanggo ako.

NATAWO ako sa Rotterdam, Netherlands, wala madugay sa tapos sang Inaway Kalibutanon I, sang 1914. Nagaobra anay si Tatay sa riles, kag ang gamay nga apartment nga ginaistaran namon nahamtang malapit sa riles sang tren. Sang nagahingapos na ang inaway sang 1918, madamo ako sing nakita nga ginatawag nga ambulansia nga mga tren nga nagahagunos kon maglabay sa amon apartment. Wala sing duhaduha nga buta yadto sing pilason nga mga soldado nga ginadala pauli halin sa patag-awayan.

Sang 12 anyos ako, nag-untat ako sa pag-eskwela agod mangita sing obra. Pagligad sang walo ka tuig nag-obra ako subong isa ka serbidor sa isa ka pangpasahero nga barko, kag sang nagsunod nga apat ka tuig, naglayag ako sa ulot sang Netherlands kag Estados Unidos.

Sang magdungka kami sa pantalan sang New York sang tig-ilinit sang 1939, isa naman ka inaway kalibutanon ang nagahana. Gani sang magsaka ang isa ka tawo sa amon barko kag gintanyagan ako sing libro nga Government, nga nagasugid tuhoy sa isa ka matarong nga panguluhan, malipayon nga ginbaton ko ini. Pagbalik ko sa Rotterdam, nangita ako sing obra sa takas, kay daw peligruso na ang kabuhi sa dagat. Sang Septiembre 1, ginsalakay sang Alemanya ang Poland kag ang mga pungsod ginduso sa Inaway Kalibutanon II.

Pagtuon sing Kamatuoran sang Biblia

Sang isa ka Domingo sang aga sang Marso 1940, nagaduaw ako sa akon may asawa na nga utod nga lalaki sang ginpislet sang isa sang mga Saksi ni Jehova ang timbre sa puwertahan. Ginsugiran ko sia nga nakakuha na ako sing libro nga Government kag ginpamangkot sia nahanungod sa langit kag kon sin-o ang nagakadto didto. Maathag kag rasonable ang iya sabat amo kon ngaa nakasiling ako sa akon kaugalingon, ‘Amo ini ang kamatuoran.’ Ginhatag ko sa iya ang akon direksion kag gin-agda sia nga duawon ako sa akon puluy-an.

Pagkatapos sang tatlo lamang ka pagduaw, nga ginhambalan namon sing maid-id ang Biblia, nag-upod na ako sa Saksi sa pagbantala sa mga pamalay. Pag-abot namon sa teritoryo, gintudlo niya sa akon kon diin ako masugod, kag dayon isa-isa na lang ako nga nagbantala. Amo sini sadto ang ginapahimo sa madamong bag-uhan sa una nga pagpakigbahin nila sa pagbantala nga hilikuton. Ginpaandaman ako nga, agod indi ako makita sa dalan, dapat yara ako pirme sa sulod sang balay kon magtanyag ako sing literatura. Kinahanglan ang paghalong sa tion sang una nga mga adlaw sang inaway.

Pagligad sang tatlo ka semana, sang Mayo 10, 1940, ginsalakay sang Aleman nga hangaway ang Netherlands, kag sang Mayo 29, ginpahibalo sang komisyoner sang Reich nga si Seyss-Inquart nga ang organisasyon sang mga Saksi ni Jehova ginadumilian. Nagtipon kami sa gamay lamang nga mga grupo, kag naghalong gid nga indi matultulan ang amon ginatipunan. Makapalig-on gid sa amon ang mga pagduaw sang nagalakbay nga mga manugtatap.

Mabakas ako anay manigarilyo, kag sang gintanyagan ko sing sigarilyo ang Saksi nga nagtudlo sa akon kag natukiban ko nga wala gali sia nagapanigarilyo, nagsiling ako: “Indi ko gid mauntatan ang pagpanigarilyo!” Apang, wala madugay pagkatapos sadto, samtang nagalakat ako sa dalan, namensar ako, ‘Kon luyag ko mangin isa ka Saksi, luyag ko nga mangin isa ako ka matuod nga Saksi.’ Gani wala na ako manigarilyo liwat.

Pagtindog sa Kamatuoran

Sang Hunyo 1940, wala pa magtatlo ka bulan sa tapos ko makilala ang Saksi sa puwertahan sang akon utod nga lalaki, ginsimbuluhan ko ang akon dedikasyon kay Jehova kag nabawtismuhan. Pagligad sang pila pa ka bulan, sang Oktubre 1940, nagsulod ako sa bug-os tion nga ministeryo subong isa ka payunir. Sadto, ginhatagan ako sing ginatawag nga pioneer jacket. May madamo ini nga bulsa para sa mga libro kag mga pulyeto, kag sarang masampawan sing amerikana.

Halos halin gid sa pagsugod sang pagsakop sang mga Aleman, ang mga Saksi ni Jehova ginapangita na kag ginaaresto. Sang isa ka aga sang Pebrero 1941, nagguwa ako sa latagon upod sa pila ka Saksi. Samtang nagaduaw sila sa mga tawo sa isa ka bahin sang bloke sang mga pamalay, ako naman nanghikot sa pihak nga bahin sang bloke agod sugataon sila. Sang ulihi, sang ginpangita ko sila agod tan-awon kon ngaa kadugay sa ila, nasugata ko ang isa ka tawo nga namangkot, “Ikaw man bala may yari sining gamay nga mga libro?”

“Huo,” sabat ko. Nian gin-aresto niya ako kag gindala ako sa estasyon sang pulis. Ginbukot ako didto sing halos apat ka semana. Mainabyanon ang kalabanan nga mga pulis. Tubtob ang isa ka tawo wala pa matugyan sa mga Gestapo, mahimo sia makaguwa kon pirmahan lamang niya ang isa ka nasulat nga deklarasyon nga indi na sia managtag sing mga literatura tuhoy sa Biblia. Sang ginpangabay ako nga pirmahan ini nga deklarasyon, nagsabat ako: “Bisan pa kon tanyagan ninyo ako sing isa ukon duha ka milyon ka gulden, indi gihapon ako magpirma.”

Sa tapos mabilanggo sing madugaydugay, gintugyan ako sa mga Gestapo. Nian gindala ako sa kampo konsentrasyon sang Sachsenhausen sa Alemanya.

Ang Kabuhi sa Sachsenhausen

Sang mag-abot ako sang Hunyo 1941, may mga 150 na ka Saksi​—⁠kalabanan mga Aleman​—⁠sa Sachsenhausen. Kami nga bag-uhan nga mga bilanggo gindala sa isa ka seksion sang kampo nga gintawag Isolation. Didto gin-atipan kami sang amon Cristianong kauturan kag ginhanda kami sa kon ano ang paabuton. Pagligad sang isa ka semana isa pa ka hubon sang mga Saksi ang nag-alabot gikan sa Netherlands. Sang primero ginapatindog kami sa isa lamang ka lugar sa atubangan sang mga kuwartel halin sa alas siete sang aga tubtob sa alas seis sang gab-⁠i. Kon kaisa ginahimo ini sang mga bilanggo kada adlaw sa sulod sang isa ka semana ukon kapin pa.

Walay sapayan sang kapintas, narealisar sang kauturan nga kinahanglan gid ang pagkaorganisado kag ang pagkaon sing espirituwal nga pagkaon. Kada adlaw may isa nga ginatangdo nga maghanda sing mga punto tuhoy sa isa ka teksto sa Biblia. Pagkatapos sina, sa ugsaran nga ginatipunan, ginapalapitan sang indibiduwal nga mga Saksi inang isa kag mamati sa kon ano ang iya nahanda. Sa nanuhaytuhay nga mga paagi, ang mga literatura regular nga napalusot sa kampo, kag nagatipon kami kada Domingo agod tun-an sing tingob ining literatura tuhoy sa Biblia.

Sa isa ka paagi ang isa ka kopya sang libro nga Children, nga ginpaguwa sa kombension sa St. Louis sa Estados Unidos sang tig-ilinit sang 1941, napalusot sa Sachsenhausen. Agod mabuhinan ang peligro nga basi matukiban ang libro kag gision, ginpahatpahat namon ini, kag ang mga bahin ginpalibot namon sa mga kauturan agod nga ang tanan makabulos-bulos sa pagbasa sini.

Pagligad sang pila ka tion, natukiban sang pagdumalahan sa kampo ang mga miting nga amon ginahiwat. Gani ginbululag ang mga Saksi kag ginbutang sa nanuhaytuhay nga mga kuwartel. Naghatag ini sa amon sing maayo gid nga kahigayunan nga makabantala sa iban nga mga bilanggo, kag subong resulta, madamo nga mga Pole, mga Ukrainianhon, kag iban pa ang nagbaton sang kamatuoran.

Wala gintago sang mga Nazi ang ila katuyuan nga gub-on ukon pamatyon ang mga Bibelforscher, subong amo anay ang pagtawag sa mga Saksi ni Jehova. Busa, gin-ipit kami sing mabaskog. Ginsugiran kami nga makaguwa kami kon pirmahan namon ang deklarasyon nga nagasikway sang amon pagtuo. Ang iban nga kauturan nagsugod sa pagpangatarungan, “Kon hilway ako, makahimo ako sing kapin sa pag-alagad kay Jehova.” Bisan may pila nga nagpirma, ang kalabanan sang amon kautoran nagpabilin nga matutom walay sapayan sang tanan nga pagdingot, pagpakahuya, kag pagpamintas. Wala na kami sing nabalitaan tuhoy sa pila nga nagkompromiso. Apang, makalilipay nga ang iban nakapanumbalik sang ulihi kag aktibo gihapon nga mga Saksi.

Pirme kami ginapilit nga magtan-aw samtang mapintas nga ginasilutan ang mga bilanggo, subong sang 25 ka lapdos. Isa ka bes, ginpatan-aw kami sang ginbitay ang apat ka lalaki. Ining mga eksperiensia may epekto gid sa isa ka tawo. Ang isa ka utod, isa ka mataas, maambong nga tawo nga nagaistar sa pareho nga kuwartel nga ginaistaran ko, nagsiling sa akon: “Sang wala pa ako makakadto diri, indi ako makaagwanta sa pagtan-aw sa dugo nga indi malipong. Apang karon nagtig-a na ang akon buot.” Sa gihapon, wala sapayan nga nagtig-a na ang amon buot, wala kami mangin kabalan. Masiling ko nga wala gid ako maghandum sing malaut nga butang ukon magbatyag sing dumot sa mga naghingabot sa amon.

Sa tapos ako makatrabaho upod sa isa ka kommando (hubon sang mga trabahador) sa pila ka tion, ginpasulod ako sa ospital bangod sang mataas nga hilanat. Ginbuligan ako sang isa ka mainayuhon nga taga-Norway nga doktor kag isa ka taga-Czechoslovakia nga nars, kag mahimo nga ginluwas sang ila kaayo ang akon kabuhi.

Ang Martsa sang Kamatayon

Sang Abril 1945, nag-athagon na nga ang Alemanya malutos sa inaway. Ang taga-nakatundan nga mga alyado madasig nga nagasulong gikan sa nakatundan, kag ang mga Sobyet, gikan sa sidlangan. Imposible nga mahimo sang mga Nazi nga pamatyon ang linibo sa mga kampo konsentrasyon kag ipanglubong ang ila mga bangkay sa sulod lamang sang pila ka adlaw nga indi ini mamutikan. Gani namat-od sila nga pamatyon ang mga may balatian kag isaylo ang nabilin sang mga bilanggo sa pinakamalapit nga mga pantalan. Didto ginplano nila nga pasakyon sila sa mga barko kag dayon palugdangon ang mga barko sa lawod.

Ang pagmartsa sang mga 26,000 ka bilanggo gikan sa Sachsenhausen nagsugod sang gab-i sang Abril 20. Antes kami maghalin sa kampo, ginluwas namon ang amon nagabalatian nga kauturan gikan sa ospital. Nangita kami sing karito nga ila masakyan. Sa kabilugan, 230 kami tanan gikan sa anom ka nanuhaytuhay nga pungsod. Lakip sa mga may balatian amo si Utod Arthur Winkler, nga daku ang nahimuan sa pagsangkad sang hilikuton sa Netherlands. Kami nga mga Saksi nagpaulihi sa martsa, kag wala untat nga nagpalig-unay kami nga magpadayon sa paglakat.

Subong una nga bahin, nagmartsa kami sa sulod sang 36 ka oras nga wala pulupahuway. Samtang nagalakat ako, nagakadukaan gid ako bangod sang daku nga kasubo kag kakapoy. Apang indi mahimo nga ang isa magpabilin ukon magpahuway kay basi tiruhon sia sang mga guardia. Kon gab-i nagatulog kami sa latagon ukon sa kakahuyan. Halos wala sing pagkaon. Kon daw indi ko na gani maagwanta ang hapdi sang pagkagutom, ginadilapan ko ang toothpaste nga ginpanghatag sa amon sang Sueco nga Red Cross.

Sang isa ka tion, bangod naglibog ang ulo sang Aleman nga mga guardia kon diin nayon ang mga tropa sang Rusya kag Estados Unidos, nagdulog kami sa kakahuyan sing apat ka adlaw. Maayo lang nga amo sini ang natabo bangod, subong resulta, wala kami makalambot sa Lübeck Bay sa sibu nga tion agod magsakay sa mga barko nga amo kuntani ang magadala sa amon sa tubigon nga lulubngan. Sang ulihi, pagkatapos sang 12 ka adlaw kag pagmartsa sing kapin sa mga 200 kilometros, nakalambot kami sa Crivitz Wood. Indi ini tanto kalayo gikan sa Schwerin, ang siudad nga mga 50 kilometros gikan sa Lübeck.

Ang mga Sobyet nagapadulong sa amon tuo, kag ang mga Amerikano, sa amon wala. Sa tunog sang dalagku nga mga pusil kag wala untat nga pagpaarak sang mga riple, nahibaluan namon nga malapit na kami sa patag-awayan. Nagsalangisag ang Aleman nga mga guardia; ang iban nalagyo, kag ang iban nag-uba sang ila pangmilitar nga uniporme kag nagsuksok sing bayo sang mga bilanggo nga ila ginkuha gikan sa mga patay, nagalaum nga indi sila makilala. Sa tunga sang kinagumon, nagtipon kami nga mga Saksi agod mangayo sing panuytoy paagi sa pangamuyo.

Ang mga utod nga nagadumala namat-od nga maghalin kami sa kaagahon sang masunod nga adlaw kag magkadto sa direksion nga nahamtangan sang Amerikano nga mga soldado. Bisan pa halos katunga sang mga bilanggo nga nag-umpisa sa martsa sang kamatayon ang napatay ukon ginpatay sa dalanon, ang tanan nga Saksi nakalampuwas.

Ginpasakay ako sang pila ka taga-Canada nga mga tinawo sang militar padulong sa siudad sang Nijmegen, diin nagapuyo anay ang akon utod nga babayi. Apang pag-abot ko didto, natukiban ko nga nagsaylo na gali sia. Gani naglakat ako padulong sa Rotterdam. Maayo na lang nga sang nagalakat ako ginpasakay ako sa isa ka pribado nga salakyan nga nagdul-ong sa akon diretso sa akon kaladtuan.

Ang Kamatuoran Amo ang Akon Kabuhi

Pag-abot ko gid sa Rotterdam, nag-aplay ako liwat bilang payunir. Pagligad sang tatlo ka semana didto na ako sa akon asaynment sa siudad sang Zutphen, diin nag-alagad ako sa nagsunod nga isa ka tuig kag tunga. Sa sulod sadto nga tion, nagbulubaskog liwat ang akon lawas. Nian gintangdo ako bilang isa ka manugtatap sang sirkito, subong amo ang pagtawag sa nagalakbay nga mga ministro. Pagligad pa sang pila ka bulan, gin-agda ako sa Watchtower Bible School of Gilead sa South Lansing, New York. Pagkatapos makagradwar sa ika-12 nga klase sadto nga eskwelahan sang Pebrero 1949, ginpadala ako sa Belgium.

Nakaalagad ako sa nanuhaytuhay nga mga bahin sang ministeryo sa Belgium, lakip ang halos walo ka tuig sa sanga talatapan kag mga dekada sa paglakbay nga hilikuton bilang manugtatap sang sirkito kag manugtatap sang distrito. Sang 1958, ginpakaslan ko si Justine, nga nangin kaupod ko sa paglakbay. Karon, sa akon katigulangon, malipayon gihapon ako nga makaalagad pa ako sa isa ka limitado nga paagi subong isa ka tal-us nga nagalakbay nga manugtatap.

Kon balikdon ko ang akon ministeryo, makasiling gid ako: “Wala na sing maayo pa sa kamatuoran.” Sa pagkamatuod, indi ini pirme nangin mahapos. Natukiban ko ang kinahanglanon nga manuto gikan sa akon mga sayop kag mga kakulangan. Gani kon nagapakighambal ako sa mga pamatan-on, pirme ko sila ginasilingan: “Kamo man magasayop kag ayhan makasala sing mabug-at, apang indi magbinutig sa sini. Hambali ang bagay upod sa imo mga ginikanan ukon sa isa ka gulang, kag dayon himua ang kinahanglanon nga mga pagtadlong.”

Sa akon halos 50 ka tuig sa bug-os tion nga ministeryo sa Belgium, nangin pribilehiyo ko nga makita ang pila nga kilala ko sang bata pa sila kag karon nagaalagad bilang mga gulang kag mga manugtatap sang sirkito. Kag nakita ko ang pag-uswag sang mga manugbantala sang Ginharian sa pungsod halin sa mga 1,700 tubtob sa kapin sa 27,000.

Nagapamangkot ako, “May yara pa bala kapin ka bulahan nga pagkabuhi sangsa mag-alagad kay Jehova?” Wala anay, wala karon, kag wala gid sa palaabuton. Nagapangamuyo ako nga kabay nga padayon nga tuytuyan kag pakamaayuhon ni Jehova kami nga mag-asawa agod nga padayon kami nga makaalagad sa iya sing dayon.

[Retrato sa pahina 26]

Upod sa akon asawa wala lang madugay pagkatapos sang amon kasal sang 1958

“Maghimo sing mga Disipulo sa mga Tawo sa Tanan nga Kapungsuran”

“LAKAT busa kag maghimo sing mga disipulo sa mga tawo sa tanan nga kapungsuran, nagabawtismo sa ila sa ngalan sang Amay kag sang Anak kag sang balaan nga espiritu.” Amo sini ang pagbadbad sang New World Translation sa sugo ni Jesus sa Mateo 28:19. Apang, ini nga pagbadbad ginmulay. Halimbawa, ang isa ka relihioso nga pulyeto nagapangangkon: “Ang ginpahanugot lamang nga badbad sang Griegong teksto amo ang: ‘Maghimo sing mga disipulo sa tanan nga kapungsuran!’” Matuod bala ini?

Ining pagbadbad, “Maghimo sing mga disipulo sa tanan nga kapungsuran,” makita sa madamong bersion sang Biblia kag isa ka literal nga pagbadbad sa Griego. Gani, ano ang sadsaran sa pagbadbad nga, “Maghimo sing mga disipulo sa mga tawo sa tanan nga kapungsuran, nagabawtismo sa ila”? Ang konteksto. Ang tinaga “nagabawtismo sa ila” maathag nga nagapatuhoy sa mga indibiduwal, indi sa mga pungsod. Ang Aleman nga iskolar nga si Hans Bruns nagasiling: “Ang [tinaga] ‘sa ila’ wala nagapatuhoy sa mga pungsod (maathag nga ginapatuhoy ini sa Griegong hambal), kundi sa mga tawo sa mga pungsod.”

Dugang pa, dapat binagbinagon ang paagi nga gintuman ang sugo ni Jesus. Nahanungod sa pagministeryo nanday Pablo kag Bernabe sa Derbe, isa ka siudad sa Asia Minor, aton mabasa: “Sang nakawali sila sing maayong balita sa sadtong siudad kag nakahimo sing madamong disipulo, nagbalik sila sa Listra kag sa Iconio kag sa Antioquia.” (Binuhatan 14:21) Talupangda ang ginhimo nanday Pablo kag Bernabe nga mga disipulo, indi ang siudad sang Derbe, kundi ang pila ka tawo sa Derbe.

Sing kaanggid, tuhoy sa panag-on sang katapusan, ang tulun-an sang Bugna nagtagna, indi nga ang bug-os nga mga pungsod mag-alagad sa Dios, kundi “ang dakung kadam-an . . . gikan sa tagsa ka pungsod kag gikan sa tanan nga tribo kag mga katawhan kag hambal” maghimo sini. (Bugna 7:⁠9) Sa amo, napamatud-an ang New World Translation subong isa ka masaligan nga badbad sang ‘tanan nga Kasulatan, nga gin-inspirar sang Dios.’​—⁠2 Timoteo 3:⁠16.