Pagplano sing Abanse Para sa Aton mga Hinigugma

ANG masubo nga sugilanon ni Annie nagguwa sining karon lang sa isa ka pamantalaan sa Aprika. Ang bana ni Annie isa ka negosyante. Napatay sia sang 1995, nagbilin sing 15 ka salakyan; pila ka kuwenta sa banko; mga $4,000 (U.⁠S.) nga kuwarta; isa ka tiangge; isa ka balaligyaan sing alak; kag isa ka tatlo-sing-hulot nga balay. Ang wala niya mabilin amo ang testamento.

Ginkuha kuno sang bayaw nga lalaki ni Annie ang propiedad kag ang kuwarta kag gintabog sila sang iya anom ka anak sa ila balay. Sa sobra nga kapigaduhon, naglumon sila sang iya mga anak sa iya magulang nga lalaki. Ang apat niya ka anak nag-untat sa pag-eskwela, kay wala sila sing inugbayad sa matrikula ukon inugbakal sing mga uniporme sa eskwelahan.

Nagdangop si Annie sa mataas nga korte, diin nagdesisyon ini nga ibalik sa iya ang pila ka propiedad, lakip na ang isa ka salakyan. Apang wala sing bisan ano nga gin-uli. Nagdangop sia liwat sa korte agod makakuha sing sulat nga magapilit sa iya bayaw nga lalaki nga sundon ang desisyon sang mataas nga korte.

Ngaa Dapat Hunahunaon ang Tuhoy sa Kamatayon?

Ginapakita sang sugilanon ni Annie ang matabo kon indi pagplanuhon sang padre-de-pamilya ang posibilidad nga mapatay sia. Sa kamatayon, ‘bayaan [sang tanan nga tawo] ang ila palangabuhian.’ (Salmo 49:10) Isa pa, indi kontrolado sang patay ang pagahimuon sa ila mga pagkabutang. (Manugwali 9:​5, 10) Agod mapat-od niya kon ano ang himuon sa iya mga pagkabutang, ang isa ka tawo dapat maghimo sing kahimusan antes sia mapatay.

Bisan nahibaluan naton tanan nga mahimo kita mapatay sa wala ginapaabot, madamo nga tawo ang wala makahimo sing abanse nga mga aman para sa ila nabilin nga mga hinigugma. Walay sapayan nga ang aton pagbinagbinag nasentro sa pila ka kultural nga mga grupo sa Aprika, problema man ini sa iban nga bahin sang kalibutan.

Ang paghimo sing kahimusan tuhoy sa imo propiedad kon ikaw mapatay isa ka personal nga desisyon. (Galacia 6:5) Apang, ang isa mahimo mamangkot, ‘Ngaa palanggaon kag atipanon sang bana ang iya asawa kag kabataan samtang buhi pa apang wala sia sing kahimusan para sa ila kaayuhan kon mapatay sia?’ Ang panguna nga rason amo nga indi luyag hunahunaon sang kalabanan sa aton ang posibilidad nga mahimo kita mapatay, ukon ang planuhon ang tuhoy sa kamatayon. Sa katunayan, wala kita makahibalo kon san-o kita mapatay, subong sa ginasiling sang Biblia: “Wala kamo makahibalo kon ano ang mangin kabuhi ninyo buwas. Kay usbong kamo nga nagapakita sa diutay nga tion kag nian nagakawala.”​—⁠Santiago 4:⁠14.

Ang pagplano sa posibilidad nga mapatay praktikal. Nagapakita man ini sing mahigugmaon nga pag-ulikid sa mga mabilin. Kon indi naton pagplanuhon ang aton mga himuon, iban ang magahimo sini. Ayhan ang mga tawo nga wala gid naton makilala amo ang magadesisyon tuhoy sa aton mga pagkabutang kag mga kahimusan sa lubong. Sa amo sina nga kahimtangan sa iban nga mga pungsod, ang Estado amo ang nagapamat-od kon sin-o ang makakuha sang aton kuwarta kag propiedad. Sa iban naman nga mga lugar, ang mga himata amo ang nagapamat-od, kag sa masami ini nga mga desisyon ginaupdan sing mga binangig nga ginatunaan sang paglainay sing buot sa sulod sang pamilya. Isa pa, mahimo nga tuhay gid sa aton luyag ang mangin desisyon.

Pagpangagaw sing Propiedad

Ang balo amo ang nabudlayan sing daku kon mapatay ang iya bana. Luwas nga nagakalisod sa pagtaliwan sang iya bana, sa masami biktima sia sang pagpangagaw sing propiedad. Ginlaragway ini kaina sa halimbawa ni Annie. Ang isa ka rason sang pagpangagaw sing propiedad amo ang may kaangtanan sa kon paano ginatamod ang mga asawa. Sa iban nga mga kultura ang asawa sang lalaki wala ginakabig nga bahin sang iya pamilya. Daw isa sia ka pangayaw nga mahimo makapauli sa iya pamilya sa bisan ano man nga tion ukon makapamana liwat sa iban pa nga pamilya. Apang, ang mga utod nga lalaki, babayi, kag mga ginikanan sang lalaki indi gid kuno magabiya sa iya. Kon mapatay sia, nagapati ang pamilya nga ano man ang iya ginapanag-iyahan mangin ila, indi sang iya asawa kag mga anak.

Ang mga bana nga wala nagatu-ad sa ila mga asawa nagapalig-on sina nga panghunahuna. Ginpakighambal lamang ni Mike ang tuhoy sa iya negosyo sa iya mga utod nga lalaki. Sila ang nakahibalo sang iya mga pagkabutang, apang ang iya asawa halos wala sing hinalung-ong tuhoy sini. Sang napatay sia, ginsukot sang mga utod ni Mike sa iya asawa ang iya sulukton. Wala gani sia sing namang-an tuhoy sini. Pagkatapos sini, ginkuha nila ang mga photocopier kag mga makinilya nga ginbakal sang iya bana para sa iya. Sang ulihi, ginkuha sang iya mga utod ang balay kag ang tanan nga yari diri. Napilitan ining balo kag ang iya lanubo nga anak nga babayi sa paghalin, nga bitbit lamang ang ila mga bayo.

“Ang Duha Mangin Isa ka Unod”

Ginahigugma sang Cristianong mga bana ang ila mga asawa kag ginakabig sila nga takus saligan. Ginadumdom sining mga bana ang Makasulatanhon nga laygay: “Ang mga bana dapat maghigugma sang ila mga asawa subong sang ila kaugalingon nga mga lawas.” Nagaugyon man sila sa inspirado sang Dios nga pinamulong: “Bayaan sang lalaki ang iya amay kag ang iya iloy kag magahiusa sia sa iya asawa, kag ang duha mangin isa ka unod.”​—⁠Efeso 5:​28, 31.

Nagaugyon man ang diosnon nga mga bana sa Cristianong si apostol Pablo, nga nagsulat: “Sa pagkamatuod kon ang bisan sin-o wala nagaaman para sa ila nga yara sa iya, kag ilabi na para sa mga katapo sang iya panimalay, napanghiwala na niya ang pagtuo kag malain pa sa tawo nga wala sing pagtuo.” (1 Timoteo 5:8) Nahisuno sa sining prinsipio, kon ang Cristianong bana nagabuko sa paglakbay sing malawig, dapat niya pat-uron nga ang iya panimalay ginaatipan samtang wala sia. Sing kaanggid, indi bala makatarunganon nga magahimo sia sing kahimusan para sa iya asawa kag mga anak halimbawa man nga mapatay sia? Indi lamang ini praktikal kundi mahigugmaon man nga handaan ang wala ginapaabot nga trahedya.

Mga Kinabatasan sa Lubong

Para sa Cristianong mga bana may isa pa ka bahin tuhoy sini nga dapat binagbinagon. Dugang sa kalisod sang balo tungod sa pagtaliwan sang iya tiayon, sa pagkadula sang iya mga pagkabutang, kag ayhan bisan sang iya mga anak, ginapilit sia sang pila ka sosiedad nga himuon ang tradisyunal nga mga rito sa paglalaw. Ang The Guardian nga pamantalaan sa Nigeria nagapanalambiton nga sa pila ka lugar, tradisyon na nga ang isa ka balo ginapatulog sa madulom nga hulot kaupod sang bangkay sang iya bana. Sa iban naman nga mga lugar, ang mga balo wala ginatugutan sa paghalin sa ila balay sa halos anom ka bulan nga panag-on sang paglalaw. Sa sina man nga tion, indi sila dapat maligo, kag bisan ang paghugas sang ila kamot antes ukon pagkatapos sang pagkaon ginadumilian.

Ini nga mga kinabatasan nagahatag sing mga problema, labi na sa Cristianong mga balo. Bangod sang ila handum nga mapahamut-an ang Dios, ginalikawan nila ang mga kinabatasan nga wala nahisanto sa mga panudlo sang Biblia. (2 Corinto 6:​14, 17) Apang, bangod sa indi pagsunod sa sining mga kustombre, ang isa ka balo mahimo nga hingabuton. Mahimo pa gani sia malagyo agod maluwas ang iya kabuhi.

Paghimo sing Legal nga mga Tikang

Ang Biblia maalamon nga nagasiling: “Ang mga plano sang isa ka makugi pat-od gid nga para sa iya kaayuhan.” (Hulubaton 21:5) Ano nga mga plano ang sarang mahimo sang isa ka padre-de-pamilya? Sa kalabanan nga mga sosiedad posible ang paghimo sing isa ka testamento ukon ang paghanda sing isa ka dokumento nga nagapaathag kon paano tungaon ang iya propiedad halimbawa man nga mapatay sia. Mahimo ini maglakip sa mga detalye nahanungod sa mga kahimusan sa lubong. Mahimo man sambiton sang dokumento kon ano ang himuon (ukon indi himuon) sang tiayon may kaangtanan sa mga kinabatasan sa lubong kag paglalaw.

Ang bana ni Leah napatay sang 1992. Nagsiling sia: “Lima ang akon anak​—⁠apat ka babayi kag isa ka lalaki. Nagmasakit ang akon bana sa malawiglawig nga tion antes sia napatay. Apang bisan sa wala pa sia nagmasakit, naghimo sia sing isa ka testamento nga nagasiling nga luyag niya nga magakadto sa amon sang amon mga anak ang tanan niya nga pagkabutang. Naglakip ini sa kuwarta sa seguro, uma, kasapatan sa uma, kag balay. Ginpirmahan niya ang testamento kag ginbilin ini sa akon. . . . Sang napatay na ang akon bana, luyag sang iya mga himata nga bahinan sila sang ginpasubli niya. Ginpaathag ko sa ila nga ang uma ginbakal sang akon bana paagi sa iya kaugalingon nga kuwarta kag wala sila sing kinamatarong nga angkunon ang bisan ano man nga butang. Sang nakita nila ang nasulat nga testamento, ginbaton nila ini.”

Pagpakighambal sa Pamilya

Mahimo mag-utwas ang mga problema kon wala ginsugid sang isa ka tawo sa iya pamilya ang tuhoy sa iya mga ginapatihan kag mga luyag. Binagbinaga ang halimbawa sang isa ka tawo nga ang iya mga himata nag-insister nga ilubong sia sa minuro suno sa lokal nga kinabatasan. Sang nameligro ang ila kabuhi, ang iya balo kag mga anak napilitan nga pabay-an na lang ang iya bangkay sa iya mga himata. Nanalambiton sia: “Kon ginsugiran lamang sang akon bana bisan ang isa sang iya mga tiyo ukon mga pakaisa kon paano niya luyag ilubong, kuntani wala ginpilit sang pamilya ang ila tradisyunal nga mga batasan sa paglubong.”

Sa iban nga mga sosiedad ang namitlang nga kasugtanan subong kabakod sa isa ka nasulat nga dokumento. Amo sini ang kahimtangan sa iban nga mga bahin sang Swaziland, diin madamo ang may mga pagpati nga nagapalig-on sang tradisyunal nga mga pamaagi sa lubong kag paglalaw. Bangod sini, ginpatawag ni Isaac, nga isa ka Cristiano, ang iya mga himata, nga indi mga Saksi ni Jehova, kag ginpaathag sa ila ang luyag niya nga himuon kon mapatay sia. Ginsugiran niya sila kon sin-o ang makakuha sing espesipiko nga materyal nga mga pagkabutang, kag ginpaathag niya sing maayo kon paano himuon ang paglubong sa iya. Sang napatay sia, ginhimo ang tanan suno sa luyag niya. Si Isaac ginhatagan sing isa ka Cristianong lubong, kag ang iya asawa naatipan sing maayo.

Amligi ang Inyo Pamilya

Kon ano ang himuon mo agod amligan ang imo pamilya sa tion nga ikaw mapatay isa ka personal nga desisyon, apang ang Cristiano nga si Edward nagsiling: “May life insurance ako nga ang magabaton sini amo ang walo ka katapo sang akon pamilya. Ang akon asawa taglagda sa akon mga pinatago sa banko. Gani kon mapatay ako, makuha niya ang kuwarta gikan sa banko. . . . May testamento ako nga makabulig sa akon pamilya. Kon mapatay ako, ang bisan ano man nga mabilin ko para sa akon asawa kag mga anak. Ginsulat ko ang akon testamento lima ka tuig na ang nagligad. Ginhimo ini sang isa ka abogado, kag ang akon asawa kag anak nga lalaki may isa ka kopya. Sa akon testamento, gin-athag ko nga ang akon mga himata indi magpasilabot sa akon lubong. Katapo ako sang organisasyon ni Jehova. Gani bisan pa isa ukon duha lamang ka Saksi ang magpasilabot sa akon lubong, nagakaigo na ina. Ginpakighambal ko ini sa akon mga himata.”

Ang matuod, ang paghimo sing subong sini nga kahimusan isa ka dulot sa imo pamilya. Siempre pa, ang pagplano para sa posibilidad nga mapatay indi kaangay sa isa ka dulot nga tsokolate ukon isa ka pungpong nga bulak. Apang, ginapakita sini ang imo gugma. Pamatuod ini nga luyag mo ‘mag-aman para sa mga katapo sang imo pamilya’ bisan pa nga wala ka na.

[Kahon/Retrato sa pahina 21]

Si Jesus Naghimo sing Aman Para sa Iya Iloy

“Apang, sa tupad sang usok sang pag-antos ni Jesus nagatindog ang iya iloy kag ang utod nga babayi sang iya iloy; si Maria nga asawa ni Cleofas, kag si Maria Magdalena. Gani si Jesus, sang makita ang iya iloy kag ang disipulo nga hinigugma niya nga nagatindog sa luyo, nagsiling sa iya iloy: ‘Babayi, tan-awa! Ang imo anak!’ Masunod nagsiling sia sa disipulo: ‘Tan-awa! Ang imo iloy!’ Kag kutob sadto nga oras gindala sia sang disipulo [si Juan] sa iya kaugalingon nga puluy-an.”​—⁠Juan 19:​25-27.

[Retrato sa pahina 22]

Madamong Cristiano ang mahunahunaon nga naghimo sing legal nga mga tikang agod amligan ang ila mga pamilya