Pagpili sing mga Tinaga nga Gamiton

ANG mga tinaga epektibo nga mga gamit sa komunikasyon. Apang agod ang aton mga tinaga makahimo sing isa ka espesipiko nga katuyuan, kinahanglan pilion naton ini sing mahalungon. Ang isa ka tinaga nga nagakaigo sa isa ka kahimtangan mahimo nga indi maayo ang epekto sa tuhay nga mga kahimtangan. Kon ginagamit sing di-nagakaigo, ang isa ka makahalam-ot nga ekspresyon mahimo mangin ‘isa ka masakit nga tinaga.’ Ang paggamit sini nga mga ekspresyon mahimo nga di-mapatugsilingon, nga nagapakita sing kakulang sang pasunaid. Ang pila ka termino may duha ka kahulugan, nga ang isa sini makapaakig ukon nagapakanubo. (Hulu. 12:18; 15:1) Sa pihak nga bahin, “ang maayong pulong”​—isa ka pulong nga nagapalig-on—​nagapahalipay sa tagipusuon sang isa nga ginahambalan. (Hulu. 12:25) Ang pagpangita sing nagakaigo nga mga tinaga nagakinahanglan sing panikasog, bisan sa isa ka maalam nga tawo. Si Solomon, siling sang Biblia sa aton, nakahibalo nga kinahanglan nga pangitaon ang “kalahamut-an nga mga pulong” kag ang “husto nga mga pulong sang kamatuoran.”​—Manug. 12:10.

Sa pila ka lenguahe, may mga ekspresyon nga ginagamit sa pagtawag sa mga mas magulang ukon sa may awtoridad nga mga tawo, samtang tuhay naman nga mga ekspresyon ang ginagamit kon nagatawag sa mga katubotubo ukon sa mga mas manghod. Ang indi paggamit sini nga mga ekspresyon ginatamod nga di-matinahuron. Indi man nagakaigo nga ang isa magpatawag sang mga ekspresyon sang pagtahod nga suno sa lokal nga kustombre para lamang sa iban. Tuhoy sa pagpakita sing pagtahod, nagpahamtang ang Biblia sang isa ka mataas pa nga talaksan sangsa ginapatuman sang kasuguan ukon sang lokal nga kustombre. Ginapalig-on sini ang mga Cristiano nga ‘padunggan ang tanan nga sahi sang mga tawo.’ (1 Ped. 2:17) Ang mga nagahimo sini sing tinagipusuon nagapakighambal sing matinahuron sa mga tawo sang tanan nga pangidaron.

Sa pagkamatuod, madamo sa mga di-matuod nga Cristiano ang nagagamit sing mga tinaga nga di-matinahuron kag binastos. Ginabatyag nila nga ang barubal nga panghambal nagadugang sing empasis sa ila ginasiling. Ukon ang paggamit nila sini mahimo nga nagapakita lamang sing tuman gid ka limitado nga bokabularyo. Kon batasan na sang isa ini nga paghambal antes makatuon sang dalanon ni Jehova, masapwan niya nga mabudlay dulaon ini nga batasan. Apang, posible ini. Ang espiritu sang Dios makabulig sa isa ka tawo sa pagbag-o sang iya panghambal. Apang, dapat mangin handa man ang indibiduwal sa pagtipon sing bokabularyo nga puno sang maayo nga mga tinaga​—mga tinaga nga kalahamut-an, mga tinaga nga nagapalig-on​—​kag nian gamiton ini sing regular.​—Roma 12:2; Efe. 4:29; Col. 3:8.

Mga Tinaga nga Madali Mahangpan. Ang sadsaran nga kinahanglanon sa maayo nga paghambal amo nga madali ini mahangpan. (1 Cor. 14:9) Kon ang ginagamit mo nga mga tinaga indi madali mahangpan sang imo mga tagpalamati, para sa ila mangin kaangay ka sa isa nga nagahambal sang dumuluong nga lenguahe.

Ang pila ka tinaga may pinasahi nga kahulugan sa tunga sang mga tawo sa isa ka partikular nga propesyon. Ini nga mga termino mahimo nga ginagamit nila sing kinaandan. Apang ang paggamit mo sini sa indi nagakaigo nga kahimtangan mahimo makaupang sa imo pagkomunikar. Dugang pa, bisan ginagamit ang kinaandan nga bokabularyo, kon madamo ka sing di-kinahanglanon kag masibod nga mga detalye, mahimo nga maglagaw ang hunahuna sang imo mga tagpalamati.

Ang isa ka may pasunaid nga humalambal nagapili sing mga tinaga nga mahangpan bisan sang mga may limitado gid nga edukasyon. Bilang pag-ilog kay Jehova, nagapakita sia sing konsiderasyon sa “imol.” (Job 34:19) Kon kinahanglan gid man nga maggamit ang humalambal sing indi pamilyar nga tinaga, nian dapat gamiton niya ini upod sa simple nga mga prase nga nagapaathag sang kahulugan.

Ang simple nga mga tinaga nga ginpili sing maayo epektibo gid nga nagapaalinton sing mga ideya. Ang malip-ot nga mga dinalan kag simple nga mga prase mahapos mahangpan. Sarang ini masal-ut sa pila ka mas malaba nga mga dinalan agod ang pamulongpulong mangin talunsay. Apang sa mga ideya nga luyag mo gid madumduman sang imo mga tagpalamati, pilia ang mga tinaga nga simple kag ang mga dinalan nga malip-ot.

Bariedad kag Pagkasibu Sang Ekspresyon. Wala sing kakulang sa maayo nga mga tinaga. Sa baylo nga maggamit sing amo gihapon nga mga ekspresyon sa tagsa ka kahimtangan, gamita ang nanuhaytuhay nga mga tinaga. Sa amo, mangin makawiwili kag makahulugan ang imo paghambal. Paano mo mapadamo ang imo bokabularyo?

Kon nagabasa, markahi ang bisan ano nga mga tinaga nga indi mo mahangpan sing maayo, kag tan-awa ini sa diksionaryo kon may yara sa imo lenguahe. Pilia ang pila sang indi pamilyar nga mga tinaga, kag panikasugi nga gamiton ini kon nagakaigo. Maghalong sa pagmitlang sini sing husto kag sa paggamit sini sa konteksto diin mangin madali ini mahangpan kag wala lamang nagakuha sing atension. Ang pagpadamo sang imo bokabularyo magadugang sang bariedad sa imo paghambal. Apang kinahanglan nga maghalong​—kon magsayop sa pagmitlang ang isa ka tawo ukon magsayop sa paggamit sing mga tinaga, mahimo maghinakop ang iban nga wala niya mahibaluan ang iya ginahambal.

Ang katuyuan naton sa pagpadamo sang aton bokabularyo amo ang pagpahibalo, indi ang pagpadayaw sa aton mga tagpalamati. Ang masibod nga paghambal kag malaba nga mga tinaga may huyog sa pagsentro sang igtalupangod sa humalambal. Handum naton nga ipaambit ang mapuslanon nga impormasyon kag himuon ini nga makawiwili sa mga nagapamati sa sini. Dumduma ang hulubaton sa Biblia: “Ang dila sang mga maalam nagahimo sang maayo bangod sa ihibalo.” (Hulu. 15:2) Ang paggamit sa maayo nga mga tinaga, nagakaigo nga mga tinaga nga mahapos mahangpan, nagabulig agod ang aton paghambal makapaumpaw kag makapahulag sa baylo nga makatalaka kag indi makawiwili.

Samtang ginapadamo mo ang imo bokabularyo, hatagi sing mahalungon nga atension ang paggamit sing husto nga tinaga. Ang duha ka tinaga mahimo nga may kaanggid apang medyo tuhay nga kahulugan kon ginagamit sa tuhay nga mga kahimtangan. Kon nahibaluan mo ini, sarang mo mapaathag sing dugang pa ang imo paghambal kag malikawan nga masaklaw ang imo mga tagpalamati. Mamati sing maayo sa mga tawo nga maayo maghambal. Ang pila ka diksionaryo nagalista sa idalom sang tagsa ka tinaga sang mga synonym (mga tinaga nga kaanggid, bisan indi magkapareho, sing kahulugan) kag mga antonym (mga tinaga nga baliskad sing kahulugan). Sa amo masapwan mo indi lamang ang nanuhaytuhay nga ekspresyon para sa amo gihapon nga ideya kundi ang nagkalainlain man nga kahulugan sang tinaga. Makabulig gid ini kon nagapangita ka sing husto nga tinaga para sa isa ka kahimtangan. Antes mo idugang ang isa ka tinaga sa imo bokabularyo, pat-ura nga nahibaluan mo ang kahulugan sini, kon paano ini mitlangon, kag kon san-o ini dapat gamiton.

Ang espesipiko nga mga ekspresyon nagapaalinton sing mas maathag nga laragway sangsa mga ekspresyon nga pangkabilugan. Ang isa ka humalambal mahimo magsiling: “Sadto nga tion, madamo nga tawo ang nagbalatian.” Ukon mahimo sia magsiling: “Pagkatapos sang Bug-os Kalibutan nga Inaway I, sa sulod sang pila lamang ka bulan, mga 21,000,000 ka tawo ang napatay bangod sa trangkaso Espanyola.” Talupangda kon daw ano kadaku sang kinatuhayan kon ipaathag sang humalambal kon ano ang iya buot silingon sang “sadto nga tion,” “madamo nga tawo,” kag “nagbalatian”! Ang paghambal mo sa sining paagi nagakinahanglan sang ihibalo sa mga katunayan may kaangtanan sa imo topiko kag sang mahalungon nga pagpili sing mga tinaga.

Ang paggamit sing husto nga tinaga makabulig man sa imo nga mapaathag ang punto sa pila lamang ka tinaga. Ang pagpalikoliko ukon paggamit sing madamo nga tinaga mahimo makapaburon lamang sa mga ideya. Para sa iban, ang pagpasimple nagapahapos sa ila nga mahangpan kag mahuptan ang importante nga mga katunayan. Nagabulig ini sa pagpaalinton sing sibu nga ihibalo. Ang panudlo ni Jesucristo talalupangdon bangod sang paggamit sini sang simple nga hambal. Magtuon gikan sa iya. (Tan-awa ang mga halimbawa nga nasulat sa Mateo 5:3-12 kag Marcos 10:17-21.) Hanasa ang imo kaugalingon sa paghambal sing direkta paagi sa ginpili sing maayo nga mga tinaga.

Mga Tinaga nga Nagapaalinton Sing Kapagsik, Balatyagon, kag Kaathag. Samtang ginapadamo mo ang imo bokabularyo, hunahunaa indi lamang ang bag-o nga mga tinaga kundi ang mga tinaga man nga may pinasahi nga mga kinaiya. Binagbinaga, halimbawa, ang mga berbo nga nagapabutyag sing kapagsik; ang mga adhetibo nga nagapaalinton sing kaathag; kag ang mga ekspresyon nga nagapakita sing kainit, kaayo, ukon nagapaalinton sing kakugi.

Ang Biblia may madamo nga halimbawa sining makahulugan nga lenguahe. Paagi kay manalagna Amos, si Jehova nagpalig-on: “Pangitaa ang maayo, kag indi ang malain . . . Dumti ang malain, kag higugmaa ang maayo.” (Amos 5:​14, 15) Ginsilingan ni manalagna Samuel si Hari Saul: “Si Jehova naggisi sang harianon nga paggahom sa Israel gikan sa imo karon nga adlaw.” (1 Sam. 15:28) Sang nagpakighambal kay Ezequiel, gingamit ni Jehova ang lenguahe nga mabudlay malimtan, nga nagasiling: “Tanan nga yara sa panimalay ni Israel mga matig-a sing ulo kag matig-a sing tagipusuon.” (Eze. 3:7) Nagapadaku sa kabug-aton sang sala sang Israel, si Jehova namangkot: “Makapangawat bala ang dutan-on nga tawo sa Dios? Apang ginakawatan ninyo ako.” (Mal. 3:8) Sa paglaragway sang isa ka pagtilaw sang pagtuo sa Babilonia, maathag nga nagreport si Daniel nga “si Nabocodonosor napuno sing kaalipungot” bangod sanday Sadrac, Mesac, kag Abednego indi magsimba sa iya larawan, busa nagmando sia nga gapuson sila kag idap-ong sa “nagadabdab nga kalayuhon nga hurno.” Agod buligan kita nga mahibaluan ang kainiton sang kalayo, nagreport si Daniel nga ang hari nagsugo sa iya mga tinawo “nga painiton ang hurno sing pito ka pilo nga labaw pa sangsa kinaandan nga pagpainit sini”​—tuman kainit nga sang nagpalapit sila sa hurno, napatay ang mga tinawo sang hari. (Dan. 3:19-22) Nagahambal sa mga tawo sa Jerusalem pila ka adlaw antes sang iya kamatayon, si Jesus nagsiling upod ang mabaskog nga balatyagon: “Makapila kuntani nga luyag ko tipunon ang imo mga anak, subong sang isa ka munga nga nagatipon sang iya mga piso sa idalom sang iya mga pakpak! Apang indi kamo luyag. Yari karon! Ang inyo balay ginapabay-an sa inyo.”​—Mat. 23:​37, 38.

Ang ginpili sing maayo nga mga tinaga makapaalinton sing maathag nga mga impresyon sa imo mga tagpalamati. Kon maggamit ka sing mga tinaga nga makagalanyat sa mga igbalatyag, “makita” kag “matandog” sang imo mga tagpalamati ang mga butang nga imo ginasiling, “matilawan” kag “mapanimahuan” ang pagkaon nga imo ginapatuhuyan, kag “mabatian” ang tunog nga imo ginalaragway kag ang mga tawo nga imo ginakutlo. Ang mga tagpalamati mawili sa imo ginasiling bangod ginahimo mo nga buhi ang mga butang.

Ang mga tinaga nga nagapaalinton sing maathag sang mga ideya makapakadlaw ukon makapahibi sa mga tawo. Makapukaw ini sang paglaum, nagahatag sa nasubuan nga tawo sang handum nga mabuhi kag nagapahulag sa iya nga higugmaon ang iya Manunuga. Ang paglaum nga resulta sang mga pinamulong sang mga teksto sa Biblia subong sang Salmo 37:​10, 11, 34; Juan 3:16; kag Bugna 21:​4, 5 may daku nga epekto sa mga tawo sa bug-os nga duta.

Samtang ginabasa mo ang Biblia kag ang mga publikasyon sang “matutom kag mainandamon nga ulipon,” matalupangdan mo ang nanuhaytuhay nga mga tinaga kag mga prase. (Mat. 24:45) Indi lamang ini pagbasaha kag dayon kalimtan. Pilia ang mga naluyagan mo, kag ilakip ini sa imo ginagamit nga bokabularyo sa adlaw-adlaw.

Paghambal nga Nahisuno sa mga Pagsulundan Sang Gramatika. Narealisar sang pila ka tawo nga ang ila paghambal indi pirme suno sa mga pagsulundan sang gramatika. Apang ano ang ila mahimo sa sini?

Kon nagaeskwela pa ikaw, himusli ang kahigayunan karon nga matun-an ang maayo nga gramatika kag ang mahalungon nga pagpili sing mga tinaga nga gamiton. Kon indi ka sigurado sa rason para sa isa ka pagsulundan sang gramatika, pamangkuta ang imo manunudlo. Indi magtuon sang gramatika agod lamang makapasar. May motibasyon ka nga wala sa iban nga mga estudyante. Luyag mo nga mangin isa ka epektibo nga ministro sang maayong balita.

Kamusta naman kon medyo may edad ka na kag nagdaku nga nagahambal sing isa ka lenguahe nga tuhay sa imo ginagamit karon? Ukon ayhan wala ka sing kahigayunan nga makaeskwela sa imo kaugalingon nga lenguahe. Indi maluyahan sing buot. Sa baylo, manikasog sing maayo agod mag-uswag, nagahimo sini tungod sa maayong balita. Ang kalabanan sang aton nahibaluan sa gramatika natun-an naton paagi sa pagpamati sa iban nga nagahambal. Gani mamati sing maayo kon nagapamulongpulong ang eksperiensiado nga mga humalambal. Kon nagabasa ka sang Biblia kag sang pasad sa Biblia nga mga publikasyon, talupangda ang pagkahuman sang dinalan, ang mga tinaga nga ginagamit, kag ang konteksto nga ginagamitan sini. Isunod ang imo paghambal sa sining maayo nga mga halimbawa.

Ang bantog nga mga manuglingaw kag mga umalamba mahimo maggamit sing mga ekspresyon kag panghambal nga nagasumpakil sa gramatika. Ang mga tawo may huyog sa pag-ilog sina nga mga indibiduwal. Ang mga manugbaligya sang droga kag ang iban nga mga kriminal ukon mga imoral ang pagkabuhi masami nga may ila kaugalingon nga bokabularyo, nga ginahatagan ang mga tinaga sing kahulugan nga tuhay gid sa kinaandan nga kahulugan. Indi maalamon para sa mga Cristiano nga ilugon ang bisan diin sini nga mga tawo. Ang paghimo sini magapakilala sa aton nga bahin sining sahi sang mga tawo sa kalibutan kag sang ila dalanon sang pagkabuhi.​—Juan 17:16.

Ugalia ang paghambal sing maayo kada adlaw. Kon ginapasapayanan mo ang imo paghambal sa kinaandan nga paghambalanay, indi pagpaabuta nga makahambal ka sing maayo sa pinasahi nga mga okasyon. Apang kon de-kalidad ang imo panghambal sa kinaandan nga mga sirkumstansia sang kabuhi, mangin mahapos kag natural na lang sa imo ang paghambal kon yara ka na sa plataporma ukon kon nagapanaksi sa iban tuhoy sa kamatuoran.