Tipigi
Paano Ko Tamdon ang mga Bahin sang Dugo kag ang mga Pagbulong nga Nagagamit sang Akon Dugo?
Ginsugo sang Biblia ang mga Cristiano nga “maglikaw sa . . . dugo.” (Binu. 15:20) Busa, ang mga Saksi ni Jehova wala nagapatughong sang puro nga dugo ukon sang apat ka panguna nga elemento sang dugo—nga amo ang pula nga mga selula sang dugo, puti nga mga selula sang dugo, mga platelet, kag plasma. Wala man sila nagadonar sing dugo ukon nagatago sang ila kaugalingon nga dugo agod itughong sa ila sa ulihi.—Lev. 17:13, 14; Binu. 15:28, 29.
Ano ang magagmay nga mga bahin sang dugo kag ngaa ang paggamit sini isa ka butang nga dapat desisyunan sang tagsa ka Cristiano?
Ang magagmay nga mga bahin sang dugo amo ang mga elemento nga ginkuha gikan sa dugo paagi sa isa ka proseso nga ginatawag nga fractionation. Halimbawa, ang plasma, isa sa panguna nga mga elemento sang dugo, mahimo nga bahinon sa masunod nga mga substansia: tubig, mga 91 porsiento; mga protina, subong sang albumin, globulin, kag fibrinogen, mga 7 porsiento; kag ang iban pa nga elemento, subong sang mga nutrient, hormone, gas, bitamina, waste product, kag electrolyte, mga 1.5 porsiento.
Ining magagmay nga mga bahin nalakip bala sa sugo nga maglikaw sa dugo? Indi naton ini masabat. Wala naghatag sing espesipiko nga panuytoy ang Biblia tuhoy sa magagmay nga mga bahin sang dugo.a Siempre pa, madamo sang magagmay nga mga bahin ang naggikan sa dugo nga gindonar agod gamiton sa mga pagbulong. Ang tagsa ka Cristiano dapat magdesisyon pasad sa iya konsiensia kon bala batunon niya ukon indi ang pagbulong nga naggamit sini nga mga substansia.
Kon nagadesisyon, pamangkuta ang imo kaugalingon: Nahibaluan ko bala nga ang pagpangindi sang tanan nga magagmay nga bahin sang dugo nagakahulugan nga indi ko pagbatunon ang pila ka bulong, subong sang bulong nga nagahatag sing resistensia batok sa mga kagaw kag mga balatian ukon nagabulig sa pagpatugon sang pagdugo? Masarangan ko bala ipaathag sa akon doktor kon ngaa ginapangindian ukon ginabaton ko ang paggamit sing pila ka magagmay nga bahin sang dugo?
Ngaa ang pila ka pamaagi sa pagbulong nga nagagamit sang akon dugo isa ka personal nga desisyon?
Bisan pa wala nagadonar sing dugo ang mga Cristiano ukon nagatago sang ila kaugalingon nga dugo agod itughong, ang pila ka pamaagi ukon pagsayasat nga nagagamit sang dugo sang indibiduwal indi maathag kon sumpakil sa mga prinsipio sang Biblia. Busa, ang tagsa ka indibiduwal dapat magdesisyon pasad sa iya konsiensia kon batunon niya ukon indi ang pila ka pamaagi sa pagbulong nga nagagamit sang iya kaugalingon nga dugo.
Kon nagadesisyon, pamangkuta ang imo kaugalingon: Kon paguaon gikan sa akon lawas ang iban ko nga dugo kag ang pagpabalik sini sa akon lawas mahimo nga maawat sing pila ka tion, itugot bala sang akon konsiensia nga tamdon ini nga dugo nga bahin gihapon sang akon lawas, busa wala nagapatuman nga ‘iula ini sa duta’? (Deut. 12:23, 24) Matublag bala ang akon nahanas sa Biblia nga konsiensia kon sa tion sang pagbulong paguaon ang iban ko nga dugo, tinluan, kag ibalik sa akon lawas? Nahibaluan ko bala nga ang pagpangindi sang tanan nga pamaagi sang pagbulong nga nagadalahig sa paggamit sang akon dugo nagakahulugan sang pagpangindi sa mga pagbulong subong sang dialysis ukon paggamit sang isa ka heart-lung machine? Nangamuyo bala ako tuhoy sa sini nga butang antes ako magdesisyon?b
Ano ang akon personal nga mga desisyon?
Binagbinaga ang duha ka work sheet sa masunod nga mga pahina. Ginlista sa Work Sheet 1 ang pila sa magagmay nga mga bahin nga ginkuha sa dugo kag kon paano ini kinaandan nga ginagamit sa pagbulong. Isulat ang imo desisyon kon bala batunon ukon indi ang paggamit sa sining magagmay nga mga bahin sang dugo. Ginlista sa Work Sheet 2 ang pila ka kinaandan nga pamaagi sa pagbulong nga nagadalahig sa paggamit sang imo dugo. Isulat ang imo personal nga desisyon kon bala batunon ukon indi ini nga mga pamaagi. Ini nga mga work sheet indi legal nga mga dokumento, apang mahimo nga mangin giya mo ang imo sabat sa sini nga mga work sheet agod makompleto ang imo DPA (durable power of attorney) card.
Dapat nga ikaw gid ang magadesisyon para sa imo kaugalingon kag indi pasad sa konsiensia sang iban. Subong man, wala sing isa nga dapat magmulay sa mga desisyon sang iban nga Cristiano. Sa sini nga mga butang, “ang kada isa magadala sang iya kaugalingon nga lulan” sang responsibilidad.—Gal. 6:4, 5.
[Mga Nota]
a Ang mabuligon nga impormasyon sa sini nga topiko masapwan sa Hunyo 15, 2004 nga gua sang Ang Lalantawan, pahina 29-31.
b Ang mabuligon nga impormasyon tuhoy sa sini nga topiko masapwan sa Oktubre 15, 2000 nga gua sang Ang Lalantawan, pahina 30-1, kag Transfusion Alternatives—Documentary Series—On DVD.
[Chart sa pahina 5]
Work Sheet 1
INDI TUGOT SA ANG IMO PERSONAL NGA DESISYON
MGA CRISTIANO
PURO Mga Dapat
NGA DUGO MAGAGMAY NGA MGA BAHIN Mo Pilion
PLASMA ALBUMIN—TUBTOB 4% SANG PLASMA
Isa ka protina nga ginkuha
sa plasma. May mga sari
sang albumin nga masapwan
man sa mga tanom, mga
pagkaon subong sang gatas
kag mga itlog, kag sa gatas
sang iloy. Ang albumin nga ․․ Ginabaton ko ang albumin
naggikan sa dugo ginagamit ukon
kon kaisa sa mga volume ․․ Ginapangindian ko ang albumin
expander agod ipadapat sa
mga nadulaan sing madamo nga
dugo bangod sang aksidente
kag bangod sa grabe nga
mga paso. Ini nga mga bulong
mahimo nga nagahuman sing
tubtob 25 porsiento nga albumin.
Madamo nga bulong ang may
diutay nga ingrediente sini,
lakip ang pila ka pormulasyon
sang erythropoietin (EPO).
IMMUNOGLOBULIN
—TUBTOB 3% SANG PLASMA
Mga bahin sang protina nga
mahimo ginasimpon sa pila
ka bulong nga nagabato sa
mga kagaw kag mga balatian, ․․ Ginabaton ko ang
subong sang dipteria, immunoglobulin
tetanus, hepatitis nga tuga ukon
sang kagaw, kag rabis. ․․ Ginapangindian ko
Ginagamit man ini agod ang immunoglobulin
proteksionan ang fetus batok
sa mga balatian nga mahimo
magahalit sa iya kabuhi kag
sa pagbato sa dalit sang
man-ug ukon damang.
CLOTTING FACTOR
—WALA PA 1% SANG PLASMA
May nanuhaytuhay nga
protina nga makabulig sa Ginabaton ko ang
pagpatugon sang pagdugo. ․․ clotting factor
Ang iban sini ginapadapat nga naggikan
sa pasyente nga pirme sa dugo
ginadugo. Ginagamit man ukon
ini sa mga medical glue ․․ Ginapangindian
agod matabunan ang pilas ko ang clotting
kag agod magtugon ang factor nga
pagdugo pagkatapos sang naggikan
operasyon. Ang isa ka sa dugo
kombinasyon sang clotting factor
ginatawag nga cryoprecipitate.
Patalupangod: Ang pila ka
clotting factor karon
indi na gikan sa dugo.
PULA NGA HEMOGLOBIN—33% SANG
MGA SELULA PULA NGA MGA SELULA
Ang protina nga nagadala
sang oksiheno sa bug-os nga
lawas kag sang carbon dioxide ․․ Ginabaton ko
sa mga baga. Mga produkto ang hemoglobin
nga naggikan sa hemoglobin ukon
sang tawo ukon sang sapat ․․ Ginapangindian
nga mahimo gamiton sa ko ang hemoglobin
pagbulong sa may malala nga
anemia ukon grabe nga pagdugo.
HEMIN—WALA PA 2% SANG
PULA NGA MGA SELULA
Isa ini ka enzyme inhibitor
nga naggikan sa hemoglobin
nga ginagamit sa pagbulong ․․ Ginabaton ko ang hemin
sang isa ka talagsahon nga ukon
sulundon nga sakit sa ․․ Ginapangindian
dugo (nga ginatawag nga ko ang hemin
porphyria) nga nagaapektar sa
sistema sa panunaw, sa
nerbio, kag sa sirkulasyon.
PUTI NGA INTERFERON—ISA KA GAMAY
MGA SELULA NGA BAHIN SANG PUTI NGA
MGA SELULA
Protina ini nga nagabato
sa pila ka impeksion nga ․․ Ginabaton ko ang
tuga sang kagaw kag mga interferon nga
kanser. Ang kalabanan nga naggikan sa dugo
interferon indi gikan sa ukon
dugo. Ang pila ginhimo ․․ Ginpangindian ko
gikan sa magagmay nga bahin ang interferon
sang puti nga mga selula nga naggikan sa dugo
sang dugo sang tawo.
MGA PLATELET Sa karon, wala pa sing
bulong nga naggikan
sa mga bahin sang
platelet.
[Chart sa pahina 6]
WORK SHEET 2
ANG IMO PERSONAL NGA DESISYON
MGA PAGBULONG NGA NAGAGAMIT SANG IMO DUGO
*Patalupangod: Mahimo nga magkatuhay ang pagpadapat sang kada doktor sa sini nga pamaagi sa pagbulong. Dapat nga ipaathag gid sang imo doktor kon ano ang nadalahig sa sini nga pamaagi agod mapat-od nga nahisuno ini sa mga prinsipio sa Biblia kag sa imo mga desisyon pasad sa imo konsiensia.
PAMAAGI SA ANG EPEKTO Mga dapat
PAGBULONG SINI mo pilion
(Mahimo mo
istoryahon ang
imo doktor antes
batunon ukon
indi ang bisan
diin sa sini nga
mga pamaagi.)
CELL SALVAGE Ginakontrol ang pagdugo.
Ginapabalik ang dugo
nga nagua sa lawas ․․ Ginabaton ko
sa tion sang operasyon. ․․ Mahimo ko batunon*
Ginatinluan ukon ginasala ․․ Ginapangindian ko
ini kag nian, ayhan sa
padayon nga proseso,
nagabalik ini sa pasyente.
HEMODILUTION Ginakontrol ang pagdugo.
Sa tion sang operasyon,
ginapalikaw ang dugo sa
mga bag kag ginaislan ini
sang wala dugo nga volume ․․ Ginabaton ko
expander. Busa malus-aw na ․․ Mahimo ko batunon*
ang dugo nga nabilin sa ․․ Ginapangindian ko
pasyente sa tion sang
operasyon, nga may diutay
na lang nga pula nga mga
selula sa dugo. Sa tion ukon
pagkatapos sang operasyon,
ang ginapalikaw nga dugo
ginapabalik sa pasyente.
HEART-LUNG Ginapadayon ang sirkulasyon.
MACHINE Ginapalikaw ang dugo sa
isa ka artipisyal nga ․․ Ginabaton ko
heart-lung pump kag ․․ Mahimo ko batunon*
ginakargahan sing oksiheno ․․ Ginapangindian ko
kag ginapabalik sa pasyente.
DIALYSIS Nagapanghikot subong organo.
Sa hemodialysis, nagasirkular
ang dugo paagi sa isa ka ․․ Ginabaton ko
aparato nga nagasala kag ․․ Mahimo ko batunon*
nagatinlo sang dugo antes ․․ Ginapangindian ko
ini ginapabalik sa pasyente.
EPIDURAL BLOOD Nagapatugon sang nagatagas
PATCH nga pluido sa taludtod.
Ang diutay nga dugo sang
pasyente ginaindyeksion
sa membrane sa palibot ․․ Ginabaton ko
sang iya taludtod. ․․ Mahimo ko batunon*
Ginapadapat ini agod ․․ Ginapangindian ko
supnan ang isa ka samad
nga ginatagasan sang
pluido sa taludtod.
PLASMAPHERESIS Nagabulong sa balatian.
Ginapagua kag ginasala ang
dugo agod kuhaon ang plasma.
Ginadugangan ini sang tal-us
sa plasma, kag ginabalik ang
dugo sa pasyente. Ang pila ․․ Ginabaton ko
ka doktor mahimo nga maggamit ․․ Mahimo ko batunon*
to use plasma from another ․․ Ginapangindian ko
sing plasma gikan sa iban
nga tawo agod ital-us sa
plasma sang dugo sang
pasyente. Kon amo sini ang
himuon, dapat pangindian
ini sang isa ka Cristiano.
LABELING UKON Nagasayasat ukon nagabulong
TAGGING sa balatian.
Ang iban nga dugo ginapagua
sa lawas, ginasimbugan sing ․․ Ginabaton ko
bulong, kag ginabalik sa ․․ Mahimo ko batunon*
pasyente. Ang kadugayon ․․ Ginapangindian ko
sang dugo sa gua sang lawas
mahimo nga nanuhaytuhay.
PLATELET GEL; Ginapadapat sa mga pilas,
AUTOLOGOUS nagapatugon sang pagdugo.
(BUOT SILINGON Ginakuha ang iban nga
“HUMAN GIKAN dugo kag ginahimo nga gel
SA IMO DUGO”) nga bugana sang platelet
kag puti nga mga selula. ․․ Ginabaton ko
Ini nga gel ginapadapat ․․ Mahimo ko batunon*
sa naoperahan nga bahin ․․ Ginapangindian ko
ukon sa mga pilas.
Patalupangod: Sa iban
nga pormulasyon, ang isa
ka clotting factor naggikan
sa dugo sang baka.