Mga Reperensia Para sa Pagkabuhi kag Pagministeryo nga Workbook Para sa Miting
ENERO 7-13
MGA BAHANDI SA PULONG SANG DIOS | BINUHATAN 21-22
“Kabay Pa nga Matuman ang Kabubut-on ni Jehova”
(Binuhatan 21:8-12) Sang masunod nga adlaw naglakat kami kag nakalab-ot sa Cesarea. Dayon nagkadto kami sa balay ni Felipe nga ebanghelisador, nga isa sa pito ka lalaki nga ginpili sang mga apostoles sa Jerusalem, kag didto kami nagdayon sa iya. 9 Si Felipe may apat ka anak nga dalaga kag nagapanagna sila. 10 Apang sa sulod sang madamo nga adlaw nga pagtener namon didto, may nagkadto nga isa ka manalagna nga si Agabo halin sa Judea. 11 Nagkadto sia sa amon kag ginkuha niya ang paha ni Pablo kag gingapos ang iya kaugalingon nga mga tiil kag mga kamot, kag nagsiling: “Amo ini ang ginasiling sang balaan nga espiritu, ‘Ang tawo nga nagapanag-iya sini nga paha gapuson sang mga Judiyo pareho sini sa Jerusalem, kag itugyan nila sia sa mga tawo sang mga pungsod.’” 12 Sang mabatian namon ini, ginpangabay namon si Pablo pati na sang mga yara didto nga indi sia magtaklad sa Jerusalem.
“Matuman ang Kabubut-on ni Jehova”
15 Samtang nagadayon si Pablo kanday Felipe, nag-abot ang isa pa ka talahuron nga bisita, si Agabo. Nahibaluan sang mga nagtipon sa puluy-an ni Felipe nga manalagna si Agabo; gintagna niya ang daku nga tiggulutom sang paggahom ni Claudio. (Binu. 11:27, 28) Mahimo nga nagpalibog sila: ‘Ngaa nag-abot si Agabo? Ano ang iya mensahe?’ Samtang nagatan-aw sila sing maayo, ginkuha niya ang wagkus ni Pablo. Malaba ini nga panapton nga daw paha nga puede masudlan sang kuarta kag iban nga butang kag ginahigot sa hawak. Gingapos sini ni Agabo ang iya mga kamot kag tiil. Dayon, naghambal si Agabo. Makahaladlok ang mensahe: “Amo ini ang ginasiling sang balaan nga espiritu, ‘Ang tawo nga nagapanag-iya sini nga wagkus gapuson sang mga Judiyo sa sini nga paagi sa Jerusalem kag itugyan sa mga kamot sang mga tawo sang mga pungsod.’”—Binu. 21:11.
16 Ginpat-od sang tagna nga makadto si Pablo sa Jerusalem. Ginpakita man sini nga kon magbantala sia sa mga Judiyo, itugyan sia sa “mga kamot sang mga tawo sang mga pungsod.” Naapektuhan gid ang mga nagapamati sang tagna. Si Lucas nagsulat: “Sang nabatian namon ini, kami kag ang mga tagadidto naghingyo sa iya nga indi magtaklad sa Jerusalem. Nian nagsabat si Pablo: ‘Ngaa nagahibi kamo kag nagapaluya sang akon tagipusuon? Makasalig kamo, handa ako indi lamang nga gapuson kundi mapatay man sa Jerusalem tungod sa ngalan ni Ginuong Jesus.’”—Binu. 21:12, 13.
(Binuhatan 21:13) Nagsiling si Pablo: “Ngaa nagahibi kamo kag ginapaluya ninyo ang akon pamat-od? Handa ako nga gapuson kag mapatay sa Jerusalem tungod sa ngalan ni Ginuong Jesus.”
“Matuman ang Kabubut-on ni Jehova”
17 Handurawa ang kahimtangan. Ang mga kauturan, pati si Lucas, nangabay kay Pablo nga indi na lang magdayon. Ang iban naghibi. Bangod sang ila kabalaka sa iya, malulo nga ginsilingan sila ni Pablo nga ‘ginapaluya nila ang iya tagipusuon,’ ukon subong sang iban nga badbad sa Griego, ‘ginasakit nila ang iya tagipusuon.’ Apang malig-on ang iya pamat-od, kag kaangay sa reaksion niya sa mga kauturan sa Tiro, wala sia nagpadala sa ila mga pangabay ukon mga luha. Sa baylo, ginpaathag niya sa ila kon ngaa dapat sia magpadayon. Maisog gid sia kag determinado! Kaangay ni Jesus, namat-od si Pablo nga magkadto sa Jerusalem. (Heb. 12:2) Indi luyag ni Pablo nga mangin martir, apang kon matabo ini, kabigon niya nga dungog nga mapatay subong sumulunod ni Jesucristo.
(Binuhatan 21:14) Sang indi namon sia makumbinsi, nag-untat kami sa pagpugong sa iya kag nagsiling: “Kabay pa nga matuman ang kabubut-on ni Jehova.”
“Matuman ang Kabubut-on ni Jehova”
18 Ano ang reaksion sang mga kauturan? Gintahod nila sia. Aton mabasa: “Sang indi sia mabuyok, nag-ugyon kami sa pagsiling: ‘Matuman ang kabubut-on ni Jehova.’” (Binu. 21:14) Ang mga nagakumbinsi kay Pablo nga indi magkadto sa Jerusalem wala magpamilit. Namati sila kay Pablo kag nagpasugot. Ginbaton nila ang kabubut-on ni Jehova, bisan pa nga mabudlay ini sa ila. Nagpadayon si Pablo sa dalanon nga magadul-ong sa iya kamatayon sa ulihi. Mas mahapos kuntani para kay Pablo kon ang mga nagapalangga sa iya wala magtinguha nga punggan sia.
Pagkutkot sing Espirituwal nga mga Hiyas
(Binuhatan 21:23, 24) Gani himua ang isiling namon sa imo: May apat ka lalaki sa amon nga may panaad. 24 Upda ini nga mga lalaki kag tinlui ang inyo kaugalingon paagi sa seremonya. Bayaran mo ang ila mga gasto, agod mapakiskisan nila ang ila ulo. Sa amo mahibaluan sang tanan nga indi matuod ang huringhuring nga nabatian nila tuhoy sa imo, kundi makita nila nga nagakabuhi ka nga ginatuman ang Kasuguan.
“Pamatii Ninyo Karon ang Pagpangapin Ko”
10 Apang ginhangop man ni Pablo ang mga nanamian magsunod sa pila ka Judiyong mga kustombre, subong sang indi pag-obra kon Adlaw nga Inugpahuway ukon paglikaw sa pila ka pagkaon. (Roma 14:1-6) Wala man sia maghimo sing mga pagsulundan parte sa pagtuli. Ang matuod, gintuli ni Pablo si Timoteo agod indi masandad ang mga Judiyo, kay ang iya amay Griego. (Binu. 16:3) Ang pagpatuli personal nga desisyon. Ginsilingan ni Pablo ang mga taga-Galacia: “Wala sing kapuslanan ang pagtuli ukon ang di-pagtuli, kundi ang pagtuo nga nagapanghikot paagi sa gugma.” (Gal. 5:6) Apang, pagpakita sang kakulang sing pagtuo kon magpatuli ang isa para tumanon ang Kasuguan ukon kabigon ini nga kinahanglanon agod mahamut-an ni Jehova.
11 Bisan pa indi gid matuod ang hinuringhuring, natublag gihapon ang Judiyong mga tumuluo. Bangod sini, ginlaygayan sang mga gulang si Pablo: “May apat ka lalaki diri sa amon nga may panaad sa ila kaugalingon. Upda ini nga mga lalaki kag tinlui ang imo kaugalingon paagi sa seremonya upod sa ila kag bayari ang ila kagastuhanan, agod mapakiskisan nila ang ila ulo. Sa amo mahibaluan sang tanan nga indi matuod ang huringhuring nga ginsugid sa ila tuhoy sa imo, kundi nga ikaw nagalakat sing mahim-ong kag ikaw mismo nagatuman sa Kasuguan.”—Binu. 21:23, 24.
12 Puede mamatok si Pablo nga ang matuod nga problema amo ang kakugi sang Judiyong mga tumuluo sa Mosaikong Kasuguan, indi ang mga huringhuring. Apang handa sia magpasibu basta wala lang ini nagasumpakil sa mga prinsipio sang Dios. Sang nagligad, nagsulat sia: “Sa mga yara sa idalom sang kasuguan nangin subong ako sang yara sa idalom sang kasuguan, bisan pa ako mismo wala sa idalom sang kasuguan, agod madaug ko ang mga yara sa idalom sang kasuguan.” (1 Cor. 9:20) Sa sini nga higayon, nagkooperar si Pablo sa mga gulang sa Jerusalem kag nangin “yara sa idalom sang kasuguan.” Sa paghimo sini, nagpahamtang sia sing maayong halimbawa sa aton nga magkooperar sa mga gulang kag indi mamilit nga sundon ang aton luyag.—Heb. 13:17.
(Binuhatan 22:16) Karon, ano pa ang ginahulat mo? Lakat ka kag magpabawtismo, kag paagi sa pagtawag sa ngalan ni Jesus, patawaron sang Dios ang imo mga sala.’
nwtsty study note para sa Bin 22:16
patawaron sang Dios ang imo mga sala: Mapatawad ang mga sala sang isa ka tawo indi paagi sa paghugas sini sa tubig sa pagbawtismo, kundi paagi sa pagtuo niya sa ngalan ni Jesus kag pagpakita sina nga pagtuo paagi sa Cristianong mga buhat.—Bin 10:43; San 2:14, 18.
Pagbasa sa Biblia
(Binuhatan 21:1-19) Sang nakalakat na kami, nagpanakayon kami sing diretso kag nakalab-ot kami sa Cos. Pagkadason nga adlaw nakalab-ot kami sa Rodas, kag halin didto nagkadto kami sa Patara. 2 Sang nakakita kami sang barko nga matabok pakadto sa Fenicia, nagsakay kami kag nagpanakayon. 3 Nakita namon ang isla sang Cipre sa wala nayon, apang ginligaran lang namon ini kag nagpakadto kami sa Siria. Nagdungka kami sa Tiro, kay didto madiskarga ang barko sang kargamento sini. 4 Ginpangita namon ang mga disipulo sa Tiro kag nagdayon kami sa ila sa sulod sang pito ka adlaw. Apang bangod sang ginpahibalo sang balaan nga espiritu, sulitsulit nila nga ginsilingan si Pablo nga indi magkadto sa Jerusalem. 5 Pagkatapos kami makatener didto, naglakat kami kag nagpadayon sa amon paglakbay. Tanan sila, pati ang mga babayi kag mga kabataan, nagdul-ong sa amon tubtob sa gua sang siudad. Nagluhod kami sa higad sang baybay, nagpangamuyo, 6 kag nagpaalam sa ila. Nagsakay kami sa barko, apang sila nagpauli. 7 Halin sa Tiro, nagpanakayon kami kag nag-abot sa Tolemaida. Gintamyaw namon ang mga kauturan didto kag nagpabilin kami sing isa ka adlaw sa ila. 8 Sang masunod nga adlaw naglakat kami kag nakalab-ot sa Cesarea. Dayon nagkadto kami sa balay ni Felipe nga ebanghelisador, nga isa sa pito ka lalaki nga ginpili sang mga apostoles sa Jerusalem, kag didto kami nagdayon sa iya. 9 Si Felipe may apat ka anak nga dalaga kag nagapanagna sila. 10 Apang sa sulod sang madamo nga adlaw nga pagtener namon didto, may nagkadto nga isa ka manalagna nga si Agabo halin sa Judea. 11 Nagkadto sia sa amon kag ginkuha niya ang paha ni Pablo kag gingapos ang iya kaugalingon nga mga tiil kag mga kamot, kag nagsiling: “Amo ini ang ginasiling sang balaan nga espiritu, ‘Ang tawo nga nagapanag-iya sini nga paha gapuson sang mga Judiyo pareho sini sa Jerusalem, kag itugyan nila sia sa mga tawo sang mga pungsod.’” 12 Sang mabatian namon ini, ginpangabay namon si Pablo pati na sang mga yara didto nga indi sia magtaklad sa Jerusalem. 13 Nagsiling si Pablo: “Ngaa nagahibi kamo kag ginapaluya ninyo ang akon pamat-od? Handa ako nga gapuson kag mapatay sa Jerusalem tungod sa ngalan ni Ginuong Jesus.” 14 Sang indi namon sia makumbinsi, nag-untat kami sa pagpugong sa iya kag nagsiling: “Kabay pa nga matuman ang kabubut-on ni Jehova.” 15 Pagkatapos sini, naghanda kami sa paglakbay kag nagpadulong sa Jerusalem. 16 Nag-upod sa amon ang pila ka disipulo halin sa Cesarea, kag gindala nila kami sa balay ni Manason nga taga-Cipre nga isa sa una nga mga disipulo. Didto kami nagdayon sa iya balay. 17 Sang nag-abot kami sa Jerusalem, gin-abiabi kami sang mga kauturan. 18 Pagkadason nga adlaw nagkadto kami kay Santiago kag nag-upod si Pablo sa amon, kag didto man ang tanan nga gulang. 19 Gintamyaw niya sila kag ginsugid sa ila sing detalyado ang mga ginhimo sang Dios sa mga pungsod paagi sa iya ministeryo.
ENERO 14-20
MGA BAHANDI SA PULONG SANG DIOS | BINUHATAN 23-24
“Ginsumbong nga Daw Peste kag Nagasugyot sa mga Tawo nga Magrebelde”
(Binuhatan 23:12) Sang adlaw na, ang mga Judiyo naghimbon kag nagpanumpa nga indi sila magkaon ukon mag-inom kon indi nila mapatay si Pablo.
(Binuhatan 23:16) Apang, nabatian sang hinablos nga lalaki ni Pablo ang ila plano nga paglambat, kag nagsulod sia sa kuartel sang mga soldado kag ginsugid ini kay Pablo.
“Magpakaisog Ka!”
5 Tayming gid ang pagpalig-on kay Pablo. Sang masunod nga adlaw, sobra sa 40 ka Judiyo nga lalaki ang “naghimbon kag ginpaidalom nila ang ila kaugalingon sa isa ka sumpa, nga nagasiling nga indi sila magkaon ukon mag-inom tubtob nga mapatay nila si Pablo.” Ginapakita sining “paghimbon nga may sumpa” nga determinado gid ang mga Judiyo nga patyon ang apostol. Nagapati sila nga kon indi magmadinalag-on ang ila buko, malain ang ila madangatan. (Binu. 23:12-15) Ang ila plano, nga gin-ugyunan sang puno nga mga saserdote kag sang mga tigulang nga lalaki, amo nga dal-on liwat si Pablo sa Sanhedrin agod usisaon pa gid, nga kuno abi pat-uron ang pila ka butang parte sa iya. Apang sa alagyan, lambatan nila si Pablo kag patyon.
6 Apang nabatian sang hinablos ni Pablo ang ila plano kag ginsugid niya ini kay Pablo. Ginpareport dayon ni Pablo ang pamatan-on sa Romanong kumander sang militar nga si Claudio Lisias. (Binu. 23:16-22) Pat-od gid nga palangga ni Jehova ang mga pamatan-on nga kaangay sining wala ginhingadlan nga hinablos ni Pablo, maisugon nga nagauna sang kaayuhan sang katawhan sang Dios kag matutom nga nagahimo sang mga intereses sang Ginharian.
(Binuhatan 24:2) Sang gintawag sia, ginsumbong ni Tertulo si Pablo sa atubangan ni Felix, nga nagasiling: “Naagom namon ang daku nga kalinong tungod sa imo, kag bangod sang imo maayo nga pagdumala may mga reporma sa sini nga pungsod,
(Binuhatan 24:5, 6) Kay nakita namon nga ini nga tawo daw peste, nga nagasugyot sa tanan nga Judiyo sa bug-os nga duta nga magrebelde sa panguluhan, kag ginapangunahan niya ang sekta sang mga Nazaretnon. 6 Wala man niya ginatahod ang templo, gani gindakop namon sia.
“Magpakaisog Ka!”
10 Sa Cesarea, “ginbantayan [si Pablo] sa pretorio nga palasyo ni Herodes” samtang nagahulat sa pag-abot sang mga manugsumbong halin sa Jerusalem. (Binu. 23:35) Lima ka adlaw sang ulihi, nag-abot sila—ang mataas nga saserdote nga si Ananias, ang abogado nga si Tertulo, kag isa ka grupo sang mga gulang nga lalaki. Gindayaw ni Tertulo ang mga hinimuan ni Felix para sa mga Judiyo, agod malipay sia kag mahamuot sa ila. Nian, sa pagpresentar sang kaso, gintawag ni Tertulo si Pablo nga “makatalagam kag nagasugyot sa tanan nga Judiyo sa bug-os napuy-an nga duta nga magribok batok sa panguluhan kag pangulo sang sekta sang mga Nazaretnon, sia nga nagtinguha man nga himuon nga di-balaan ang templo kag gindakop sia namon.” Ang iban nga Judiyo “nag-ugyon man sa panumbungon, nga nagasiling nga matuod ini.” (Binu. 24:5, 6, 9) Ang pagsugyot nga magribok, ang mangin pangulo sang makatalagam nga sekta, kag ang paghimo sa templo nga di-balaan, serioso nga mga panumbungon nga puede silutan sing kamatayon.
(Binuhatan 24:10-21) Sang nagtango ang gobernador kay Pablo agod maghambal, nagsiling sia: “Nahibaluan ko nga ikaw ang hukom sini nga pungsod sa madamo na nga tuig, gani handa ako sa pagpangapin sang akon kaugalingon. 11 Mahimo mo pat-uron nga wala pa kapin sa 12 ka adlaw sugod sang nagtaklad ako sa Jerusalem agod magsimba. 12 Wala nila ako makita nga nagapakigbais kay bisan sin-o sa templo ukon nagasugyot sa mga tawo nga manggamo sa mga sinagoga ukon sa siudad. 13 Kag indi nila mapamatud-an sa imo ang ginasumbong nila karon batok sa akon. 14 Apang ginaako ko ini sa imo, nga suno sa paagi sang pagsimba sang ginatawag nila nga sekta, nagahimo ako sing sagrado nga pag-alagad sa Dios sang akon mga katigulangan, bangod nagapati ako sa tanan nga yara sa Kasuguan kag sa ginsulat sang mga Manalagna. 15 Kag may paglaum ako sa Dios, nga amo man ang paglaum sini nga mga tawo, nga may pagkabanhaw sang mga matarong kag mga indi matarong. 16 Bangod sini, nagapanikasog gid ako pirme nga ang akon konsiensia matinlo sa atubangan sang Dios kag sang mga tawo. 17 Karon pagligad sang pila ka tuig, nagkadto ako sa Jerusalem kag naghatag sing kuarta agod buligan ang akon katawhan kag agod maghalad sa Dios. 18 Samtang ginahimo ko ini, nakita nila ako sa templo kag matinlo ako paagi sa seremonya, apang wala ako sing upod nga madamo nga tawo kag wala ako nagapanggamo. Apang may pila ka Judiyo halin sa probinsia sang Asia 19 nga dapat kuntani yari diri sa imo atubangan agod isumbong ako, kon may inugsumbong gid man sila batok sa akon. 20 Ukon pasugira mismo ang mga tawo diri kon ano nga sala ang akon nahimo sang ginhukman nila ako sa atubangan sang Sanhedrin. 21 Isa lang ang masumbong nila batok sa akon. Kay sang didto ako sa hukmanan nagsiling ako: ‘Ginahukman ako sa atubangan ninyo kay nagapati ako sa pagkabanhaw sang mga patay!’”
“Magpakaisog Ka!”
13 Nagpahamtang si Pablo sing maayo nga halimbawa nga sundon naton kon dal-on gid man kita sa mga opisyales sang gobierno bangod sang aton pagsimba kag isumbong sing sayop subong mga manugsugyot, rebelde, ukon mga miembro sang “makatalagam nga sekta.” Wala gin-into ni Pablo ang gobernador, subong sang ginhimo nga pagdayaw ni Tertulo. Nagpabilin nga kalmado kag matinahuron si Pablo. Mainandamon sa iya ginasiling, maathag kag matuod ang iya testimonya. Ginsambit ni Pablo nga wala gani sa sina nga bista ang “pila ka Judiyo sa distrito sang Asia” nga nagsumbong sa iya nga ginhimo niya nga di-balaan ang templo, kag suno sa kasuguan sila kuntani ang maatubang sa iya agod mapamatian niya ang ila mga panumbungon.—Binu. 24:18, 19.
14 Labaw sa tanan, wala mahadlok si Pablo nga manaksi tuhoy sa iya mga pagpati. Maisugon nga ginsulit sang apostol ang iya pagpati sa pagkabanhaw, ang topiko nga nagtuga sing mainit nga binaisay sang nag-atubang sia sa Sanhedrin. (Binu. 23:6-10) Sa iya depensa, ginpadaku ni Pablo ang paglaum nga pagkabanhaw. Ngaa? Bangod nagapanaksi si Pablo parte kay Jesus kag sa Iya pagkabanhaw, butang nga indi mabaton sang iya mga manugsumbong. (Binu. 26:6-8, 22, 23) Huo, ang isyu parte sa pagkabanhaw, ilabi na ang pagpati kay Jesus kag sa iya pagkabanhaw amo ang sentro sang kontrobersiya.
Pagkutkot sing Espirituwal nga mga Hiyas
(Binuhatan 23:6) Sang nahibaluan ni Pablo nga ang katunga mga Saduceo kag ang katunga mga Fariseo, nagsinggit sia sa Sanhedrin: “Mga kauturan, isa ako ka Fariseo, isa ka kaliwat sang mga Fariseo. Ginahukman ako kay nagapati ako sa pagkabanhaw sang mga patay.”
nwtsty study note para sa Bin 23:6
isa ako ka Fariseo: Ang pila sa mga nagapamati nakakilala kay Pablo. (Bin 22:5) Nabal-an nila nga paagi sa pagtawag ni Pablo sa iya kaugalingon nga isa ka kaliwat sang mga Fariseo, ginakilala niya nga pareho ang ila ginhalinan sang mga Fariseo. Nagapati sila nga matuod ang ginasiling ni Pablo kay nabal-an sang mga Fariseo sang Sanhedrin nga nangin makugi nga Cristiano si Pablo. Pero sa sini nga bersikulo, ang paghambal ni Pablo nga isa sia ka Fariseo may relatibo nga kahulugan. Nagsiling si Pablo nga isa sia ka Fariseo imbes nga Saduceo kay pareho sila sang mga Fariseo nga nagapati sa pagkabanhaw. Paagi sini, nakakita sia sing topiko nga ugyunan sang mga Fariseo. Nagalaum si Pablo nga paagi sa pagpautwas sini nga isyu magaugyon sa iya argumento ang iban nga miembro sang Sanhedrin, kag amo gid sini ang natabo. (Bin 23:7-9) Ang ginsiling ni Pablo diri sa Bin 23:6 nahisuno man sa paglaragway niya sa iya kaugalingon sang ginpangapinan niya sang ulihi ang iya kaugalingon sa atubangan ni Hari Agripa. (Bin 26:5) Kag sang ara sia sa Roma, nagsulat sia sa iya mga masigka-Cristiano sa Filipos, kag sa liwat nagsiling si Pablo nga isa sia ka Fariseo. (Fil 3:5) Talalupangdon man ang paglaragway sa iban nga Cristiano nga mga Fariseo sang una sa Bin 15:5.—Tan-awa ang study note para sa Bin 15:5.
(Binuhatan 24:24) Pagligad sang pila ka adlaw nag-abot si Felix upod ang iya asawa nga si Drusila nga isa ka Judiyo. Ginpatawag niya si Pablo kag nagpamati sia sa iya tuhoy sa pagtuo kay Cristo Jesus.
(Binuhatan 24:27) Apang pagligad sang duha ka tuig, ginbuslan ni Porcio Festo si Felix. Bangod luyag ni Felix nga kahamut-an sia sang mga Judiyo, ginpabay-an niya nga bilanggo si Pablo.
nwtsty study note para sa Bin 24:24
Drusila: Ang ikatlo kag agot nga bata nga babayi ni Herodes sa Bin 12:1, nga amo si Herodes Agripa I. Natawo sia sang mga 38 C.E. kag utod niya sanday Agripa II kag Bernice. (Tan-awa ang study note para sa Bin 25:13 kag ang Glossary, “Herodes.”) Ang iya ikaduha nga bana amo si Gobernador Felix. Ang iya una nga bana nga si Azizus sang Emesa, hari sang Siria, pero ginbulagan niya ini kag ginpamana si Felix sang mga tuig 54 C.E., ukon sang mga 16 anyos pa lang sia. Posible nga ara sia sang nagaistorya si Pablo kay Felix “tuhoy sa pagkamatarong kag pagpugong sa kaugalingon kag sa magaabot nga paghukom.” (Bin 24:25) Sang ginbuslan ni Festo si Felix sa pagkagobernador, ginpabay-an ni Felix nga bilanggo si Pablo para “kahamut-an sia sang mga Judiyo,” kag nagapati ang iban nga ginhimo niya ini para pahamut-an ang iya bataon nga asawa, nga isa ka Judiyo.—Bin 24:27.
Pagbasa sa Biblia
(Binuhatan 23:1-15) Gintulok sing maayo ni Pablo ang Sanhedrin, kag nagsiling sia: “Mga kauturan, nagkabuhi ako nga may matinlo gid nga konsiensia sa atubangan sang Dios tubtob karon nga adlaw.” 2 Paghambal niya sini, ginmanduan sang mataas nga saserdote nga si Ananias ang mga nagatindog sa tupad niya nga dapalon sia. 3 Dayon nagsiling si Pablo sa iya: “Sakiton ka sang Dios, ikaw nga salimpapaw. Nagapungko ka bala dira agod hukman ako suno sa Kasuguan kag sa amo man nga tion ginalapas mo ang Kasuguan paagi sa pagsugo nga sakiton ako?” 4 Ang mga nagatindog sa tupad ni Pablo nagsiling: “Ginainsulto mo bala ang mataas nga saserdote sang Dios?” 5 Nagsiling si Pablo: “Mga kauturan, wala ako makahibalo nga sia ang mataas nga saserdote. Kay nasulat na, ‘Indi ka dapat maghambal sing malain sa manugdumala sang imo katawhan.’” 6 Sang nahibaluan ni Pablo nga ang katunga mga Saduceo kag ang katunga mga Fariseo, nagsinggit sia sa Sanhedrin: “Mga kauturan, isa ako ka Fariseo, isa ka kaliwat sang mga Fariseo. Ginahukman ako kay nagapati ako sa pagkabanhaw sang mga patay.” 7 Sang ginhambal niya ini, nagginamo ang mga Fariseo kag ang mga Saduceo, kag natunga sila. 8 Kay ang mga Saduceo nagasiling nga wala sing pagkabanhaw ukon anghel ukon espiritu, apang ini tanan ginapatihan sang mga Fariseo. 9 Gani nagsinggit sing mabaskog ang mga tawo, kag nagtindog ang pila ka escriba nga mga Fariseo kag mainit nga nakigbais, nga nagasiling: “Wala kami sing nakita nga sayop sa sini nga tawo, apang kon ang isa ka espiritu ukon anghel nakighambal sa iya—.” 10 Sang nag-init pa gid ang ginamo, hinadlukan ang kumander sang militar nga basi patyon nila si Pablo, gani ginsugo niya ang mga soldado nga manaug kag kuhaon sia sa tunga nila kag dalhon sa kuartel sang mga soldado. 11 Apang sina nga gab-i ang Ginuo nagtindog sa tupad niya kag nagsiling: “Magpakaisog ka! Kay subong nga nagpanaksi ka sing maid-id tuhoy sa akon sa Jerusalem, dapat ka man magpanaksi sa Roma.” 12 Sang adlaw na, ang mga Judiyo naghimbon kag nagpanumpa nga indi sila magkaon ukon mag-inom kon indi nila mapatay si Pablo. 13 Sobra sa 40 ka lalaki ang naghimo sini nga panumpa. 14 Nagkadto ini nga mga lalaki sa puno nga mga saserdote kag sa mga gulang kag nagsiling: “Nagpanumpa kami nga indi gid kami magkaon kon indi namon mapatay si Pablo. 15 Gani upod ang Sanhedrin pangabaya ninyo ang kumander sang militar nga dalhon si Pablo sa inyo. Ipaathag ninyo sa iya nga kuno abi luyag pa ninyo usisaon ang kaso ni Pablo. Apang antes pa makapalapit si Pablo sa inyo, patyon namon sia.”
ENERO 21-27
MGA BAHANDI SA PULONG SANG DIOS | BINUHATAN 25-26
“Si Pablo Nag-apelar sa Cesar kag Dayon Nagpanaksi kay Hari Herodes Agripa”
(Binuhatan 25:11) Kon nakasala gid man ako kag dapat silutan sing kamatayon, batunon ko ini; apang kon wala sing kamatuoran ang ginasumbong sini nga mga tawo batok sa akon, wala sing tawo nga may kinamatarong sa pagtugyan sa akon sa ila subong pabor. Nagaapelar ako sa Cesar!”
“Nagaapelar Ako kay Cesar!”
6 Ang handum ni Festo nga pahamut-an ang mga Judiyo mahimo nga magaresulta sa kamatayon ni Pablo. Gani gingamit ni Pablo ang iya kinamatarong subong Romanong banwahanon. Ginsilingan niya si Festo: “Nagatindog ako sa atubangan sang lingkuran nga hukmanan ni Cesar, diri ako dapat hukman. Wala ako sing nahimo nga sala sa mga Judiyo, subong nga imo man nahibaluan gid. . . . Nagaapelar ako kay Cesar!” Ang pag-apelar indi na mabawi. Ginpadaku ini ni Festo sang sia nagsiling: “Kay Cesar ka nag-apelar; kay Cesar ka makadto.” (Binu. 25:10-12) Nagpahamtang sing sulundan sa mga Cristiano karon si Pablo sang mag-apelar sia sa mas mataas nga hukmanan. Kon ang mga manugpamatok magtinguha nga magpahito sang “kalainan paagi sa kasuguan,” ginagamit sang mga Saksi ni Jehova ang pangamlig sang hukmanan agod pangapinan ang maayong balita.—Sal. 94:20, NW.
(Binuhatan 26:1-3) Nagsiling si Agripa kay Pablo: “Ginatugutan ka nga pangapinan ang imo kaugalingon.” Dayon nagkumpas si Pablo sang iya kamot kag nagsiling sia: 2 “May kaangtanan sa tanan nga butang nga ginasumbong sang mga Judiyo batok sa akon, Hari Agripa, ginakabig ko ang akon kaugalingon nga malipayon nga himuon ko ang akon pagpangapin sa imo atubangan sini nga adlaw, 3 ilabi na gid bangod nahibaluan mo sing maayo ang tanan nga kinabatasan kag ang ginabaisan sang mga Judiyo. Gani, nagapakiluoy ako sa imo nga pamatian mo ako sing mapinasensiahon.
“Nagaapelar Ako kay Cesar!”
10 Matinahuron nga ginpasalamatan ni Pablo si Hari Agripa sa kahigayunan nga mapangapinan niya ang iya kaugalingon. Ginkilala niya nga nahibaluan sang hari ang tanan nga kustombre subong man sang mga sinuay sang mga Judiyo. Ginlaragway dayon ni Pablo ang iya sadto kabuhi: “Suno sa labing estrikto nga sekta sang amon porma sang pagsimba nagkabuhi ako nga isa ka Fariseo.” (Binu. 26:5) Subong Fariseo, nagalaum si Pablo sa pag-abot sang Mesias. Karon subong isa ka Cristiano, maisugon niya nga ginpakilala nga si Jesucristo amo ining madugay na nga ginapaabot. Ang iya pagpati nga ginapatihan man sang iya mga manugsumbong, nga amo ang paglaum nga tumanon sang Dios ang iya saad sa ila mga katigulangan, amo ang rason kon ngaa ginabista si Pablo sina nga adlaw. Bangod sini, labi pa gid nga nangin interesado si Agripa sa isiling ni Pablo.
11 Nagasaysay sang iya mapintas nga pagtratar sa mga Cristiano sadto, si Pablo nagsiling: “Ako gani mismo naghunahuna gid nga dapat ako maghimo sang madamo nga buhat sang pagpamatok batok sa ngalan ni Jesus nga Nazaretnon . . . Bangod akig gid ako sa ila [sa mga sumulunod ni Cristo], ginhingabot ko pa sila tubtob sa iban nga mga siudad.” (Binu. 26:9-11) Wala nagapasobra si Pablo. Madamo ang nakahibalo sang iya kapintas sa mga Cristiano. (Gal. 1:13, 23) Mahimo nga nagpalibog si Agripa, ‘Ano ayhan ang nagpabag-o sini nga tawo?’
12 Ang sabat makita sa masunod nga pinamulong ni Pablo: “Sang nagapakadto ako sa Damasco nga may awtoridad kag mga mando gikan sa puno nga mga saserdote, nakita ko sa dalanon sang udtong-adlaw, O hari, ang kapawa gikan sa langit nga labi pa kasilaw sa adlaw nga nagkirab sa palibot ko kag sa palibot sang mga kaupod ko nga nagalakbay. Kag sang natumba kami tanan sa duta, nakabati ako sang tingog nga nagasiling sa akon sa lenguahe nga Hebreo, ‘Saulo, Saulo, ngaa ginahingabot mo ako? Ang padayon nga pagsipa sa mga pangsuntok nagapabudlay sa imo.’ Apang nagsiling ako, ‘Sin-o ka, Ginuo?’ Kag ang Ginuo nagsiling, ‘Ako si Jesus, nga imo ginahingabot.’”—Binu. 26:12-15.
13 Antes sining milagruso nga hitabo, malaragwayon nga ‘ginasipa ni Pablo ang mga pangsuntok.’ Subong nga ang sapat mapilas kon sipaon niya ang mataliwis nga punta sang pangsuntok, napilasan man sa espirituwal si Pablo paagi sa pagsupak sa kabubut-on sang Dios. Paagi sa pagpakita kay Pablo sa dalan pa Damasco, ginpabag-o sang ginbanhaw nga si Jesus ang panghunahuna sining sinsero apang napatalang nga tawo.—Juan 16:1, 2.
14 Daku gid nga pagbag-o ang ginhimo ni Pablo. Nagahambal kay Agripa, sia nagsiling: “Wala ako maglapas sa langitnon nga talan-awon, kundi una sa mga yara sa Damasco kag sa mga yara sa Jerusalem, kag sa bug-os nga duta sang Judea, kag sa mga pungsod gindala ko ang mensahe nga dapat sila maghinulsol kag magliso sa Dios paagi sa paghimo sing mga buhat nga takus sa paghinulsol.” (Binu. 26:19, 20) Pila na ka tuig nga gintuman ni Pablo ang mando ni Jesucristo sa palanan-awon sang udtong-adlaw. Ano ang mga resulta? Ang mga nagbaton sa maayong balita nga ginbantala ni Pablo naghinulsol sa ila imoral kag indi bunayag nga paggawi kag nagliso sa Dios. Nangin maayo sila nga mga banwahanon, nga nagapakita sing pagtahod sa kasuguan kag nagaamot sa kahim-ong.
15 Apang ining maayong mga resulta wala ginsapak sang Judiyong mga manugpamatok ni Pablo. Si Pablo nagsiling: “Bangod sini nga mga butang gindakop ako sang mga Judiyo sa templo kag gintinguhaan nga patyon. Apang, bangod natigayon ko ang bulig nga gikan sa Dios nagapadayon ako tubtob sa sini nga adlaw nga nagapanaksi sa mga kubos kag kadalagkuan.”—Binu. 26:21, 22.
16 Subong matuod nga mga Cristiano, dapat kita “handa pirme nga magpangapin” sang aton pagtuo. (1 Ped. 3:15) Kon nagapakighambal sa mga hukom kag mga gumalahom parte sa aton mga pagpati, mahimo nga makabulig sa aton nga sundon ang gingamit nga pamaagi ni Pablo sa pagpakighambal kanday Agripa kag Festo. Paagi sa pagsugid sa ila sing matinahuron kon paano nangin maayo ang aton kabuhi kag ang kabuhi sang mga nagbaton sang aton mensahe bangod sang mga kamatuoran sa Biblia, mahimo nga mapahulag naton ang mataas nga mga opisyales.
(Binuhatan 26:28) Apang nagsiling si Agripa kay Pablo: “Sa malip-ot nga tion mabuyok mo ako nga mangin Cristiano.”
“Nagaapelar Ako kay Cesar!”
18 Apang may sabat si Pablo sa gobernador: “Wala ako magbuang, Labing Halangdon nga Festo, kundi nagahambal ako sang mga pulong nga matuod kag may maligdong nga hunahuna. Sa katunayan, ang hari, nga sa iya nagapakighambal ako nga may kahilwayan sa paghambal, nakahibalo gid tuhoy sini nga mga butang . . . Nagapati ka bala, Hari Agripa, sa mga Manalagna? Nahibaluan ko nga nagapati ka.” Si Agripa nagsabat: “Sa malip-ot nga tion mabuyok mo ako nga mangin Cristiano.” (Binu. 26:25-28) Ining mga pinamulong, sinsero man ukon indi, nagapakita nga daku gid ang epekto sang pagpanaksi ni Pablo sa hari.
Pagkutkot sing Espirituwal nga mga Hiyas
(Binuhatan 26:14) Sang natumba kami tanan sa duta, may nabatian ako nga tingog nga nagasiling sa akon sa lenguahe nga Hebreo: ‘Saulo, Saulo, ngaa ginahingabot mo ako? Ginahalitan mo lang ang imo kaugalingon, kay ginasipa mo ang pangsuntok nga sungkod.’
nwtsty study note para sa Bin 26:14
ginasipa mo ang pangsuntok nga sungkod: Ang pangsuntok nga sungkod mataliwis nga baston nga ginagamit para kontrolon ang isa ka sapat. (Huk 3:31) Ang ekspresyon nga “ginasipa mo ang pangsuntok nga sungkod” isa ka hulubaton nga mabasa sa Griego nga literatura. Ini nga ekspresyon naghalin sa ginahimo sang batinggilan nga toro nga baka nga nagabato sa paggiya sang pangsuntok paagi sa pagsipa sa sini, amo nga mapilasan ini. Masiling nga amo sini anay ang ginahimo ni Pablo antes sia nangin Cristiano. Paagi sa pagpakig-away batok sa mga sumulunod ni Jesus, nga ginabuligan ni Jehova nga Dios, ginabutang ni Pablo sa katalagman ang iya kabuhi. (Ipaanggid ang Bin 5:38, 39; 1Ti 1:13, 14.) Sa Man 12:11, ang “taliwis nga baston nga ginagamit sa pagtuytoy sa baka” ginsambit sa malaragwayon nga paagi, nga nagapatuhoy sa mga pulong sang maalam nga tawo nga nagapahulag sa nagapamati nga sundon ang laygay.
nwt glossary
Pangsuntok nga sungkod. Malaba nga baston nga may matalom nga metal sa punta. Ginagamit ini sang mga mangunguma para kontrolon ang sapat. Ginpaanggid ini sa mga pulong sang maalam nga tawo nga nagapahulag sa nagapamati nga tumanon ang maalamon nga laygay. Ang ekspresyon nga “ginasipa mo ang pangsuntok nga sungkod” naghalin sa ginahimo sang batinggilan nga toro nga baka nga nagabato sa paggiya sang pangsuntok paagi sa pagsipa sa sini, amo nga mapilasan ini.—Bin 26:14; Huk 3:31.
(Binuhatan 26:27) Nagapati ka bala, Hari Agripa, sa mga Manalagna? Nahibaluan ko nga nagapati ka.”
Buligi ang Iban nga Batunon ang Mensahe sang Ginharian
14 Nahibal-an ni Pablo nga si Agripa nagapangangkon lamang nga isa ka Judiyo. Nagagamit sang ihibalo ni Agripa sa Judaismo, nangatarungan si Pablo nga ang iya pagbantala ‘wala sing ginasiling nga bisan ano magluwas sa mga butang nga ginsiling sang mga Manalagna kag ni Moises nga mahanabo’ nahanungod sa kamatayon kag pagkabanhaw sang Mesias. (Binuhatan 26:22, 23) Direkta nga nagahambal kay Agripa, si Pablo namangkot: “Ikaw bala, Hari Agripa, nagapati sa mga Manalagna?” Indi mahibaluan ni Agripa ang iya isabat. Kon magsiling sia nga ginasikway niya ang mga manalagna, maguba ang iya reputasyon subong isa ka Judiyong tumuluo. Apang kon mag-ugyon sia sa pangatarungan ni Pablo, dayag sia nga magaugyon sa apostol kag mahimo tawgon nga isa ka Cristiano. Maalamon nga ginsabat ni Pablo ang iya kaugalingon nga pamangkot, nga nagasiling: “Nahibaluan ko nga nagapati ikaw.” Paano si Agripa ginpahulag sang iya tagipusuon nga magsabat? Sia nagsabat: “Sa malip-ot nga tion mabuyok mo ako nga mangin Cristiano.” (Binuhatan 26:27, 28) Bisan pa indi nangin Cristiano si Agripa, maathag nga natandog ni Pablo ang iya tagipusuon sa pila ka kasangkaron paagi sa iya mensahe.—Hebreo 4:12.
Pagbasa sa Biblia
(Binuhatan 25:1-12) Gani, pagligad sang tatlo ka adlaw nga nakaabot si Festo agod dumalahan ang probinsia sang Judea, nagkadto sia sa Jerusalem halin sa Cesarea. 2 May ginsugid sa iya ang puno nga mga saserdote kag ang bantog nga mga lalaki sang mga Judiyo batok kay Pablo. Nagpangabay sila kay Festo, 3 nga hatagan sila sing pabor kag pakadtuon si Pablo sa Jerusalem. Apang ang matuod, nagaplano sila nga lambatan si Pablo sa dalan agod patyon. 4 Apang, nagsabat si Festo nga magapabilin nga bilanggo si Pablo sa Cesarea, pero sia magabalik didto sa indi madugay. 5 Nagsiling sia: “Paupda sa akon ang inyo mga pangulo sa pagdulhog ko agod isumbong nila ini nga lalaki kon may nahimo gid man sia nga malain.” 6 Gani sa tapos sia makatener didto sing mga walo ukon napulo ka adlaw, nagdulhog sia sa Cesarea, kag sang masunod nga adlaw nagpungko sia sa lingkuran nga hukmanan kag nagsugo nga pasudlon si Pablo. 7 Pagsulod ni Pablo, ginpalibutan sia sang mga Judiyo nga nagdulhog halin sa Jerusalem. Madamo kag mabug-at nga panumbungon ang ginsumbong nila batok sa iya apang wala sila sing mapakita nga ebidensia. 8 Bilang pangapin nagsiling si Pablo: “Wala ako sing nahimo nga sala batok sa Kasuguan sang mga Judiyo ukon batok sa templo ukon batok sa Cesar.” 9 Handum ni Festo nga mahamuot sa iya ang mga Judiyo, gani nagsabat sia kay Pablo: “Luyag mo bala magkadto sa hukmanan sa Jerusalem kag didto ka hukman sa atubangan ko?” 10 Apang nagsiling si Pablo: “Nagatindog ako sa atubangan sang lingkuran nga hukmanan sang Cesar. Diri ako dapat hukman. Wala ako sing nahimo nga sala sa mga Judiyo, kag nahibaluan mo gid ini. 11 Kon nakasala gid man ako kag dapat silutan sing kamatayon, batunon ko ini; apang kon wala sing kamatuoran ang ginasumbong sini nga mga tawo batok sa akon, wala sing tawo nga may kinamatarong sa pagtugyan sa akon sa ila subong pabor. Nagaapelar ako sa Cesar!” 12 Gani, sa tapos makighambal sa mga manuglaygay, nagsabat si Festo: “Sa Cesar ka nag-apelar; sa Cesar ka makadto.”
ENERO 28–PEBRERO 3
MGA BAHANDI SA PULONG SANG DIOS | BINUHATAN 27-28
“Si Pablo Nagpanakayon Pakadto sa Roma”
(Binuhatan 27:23, 24) Kay kagab-i nagtindog malapit sa akon ang anghel sang Dios nga akon ginasimba kag ginaalagad. 24 Nagsiling ang anghel: ‘Indi ka magkahadlok, Pablo. Kinahanglan mag-atubang ka sa Cesar, kag tungod sa imo luwason sang Dios ang tanan nga nagapanakayon kaupod mo.’
“Wala sing Kalag nga Madula sa Inyo”
15 Mahimo nga madamo ang ginpanaksihan ni Pablo sa sakayan parte sa ‘paglaum nga ginsaad sang Dios.’ (Binu. 26:6; Col. 1:5) Apang karon nga daw malunod na ang sakayan, makahatag si Pablo sing malig-on nga basihan nga maluwas sila sa sini. Sia nagsiling: “Sang gab-i nagtindog malapit sa akon ang anghel . . . , nga nagasiling, ‘Indi ka magkahadlok, Pablo. Kinahanglan mag-atubang ka kay Cesar, kag, yari karon! tungod sa imo luwason sing mainayuhon sang Dios ang tanan nga nagalayag kaupod mo.’” Ginpalig-on sila ni Pablo: “Busa, mga lalaki, magkasadya kamo; kay nagapati ako sa Dios nga ini mahanabo suno gid sa ginsiling sa akon. Apang, dapat kita masampay sa isa ka isla.”—Binu. 27:23-26.
(Binuhatan 28:1, 2) Sang luwas na kami sa katalagman, didto namon nahibaluan nga ang isla ginatawag Malta. 2 Tumalagsahon nga kaayo ang ginpakita sa amon sang mga taga-isla. Gin-abiabi nila kami kag nagdabok sila sing kalayo tungod nagaulan kag matugnaw.
“Wala sing Kalag nga Madula sa Inyo”
18 Ang mga naluwas yara gali sa isla sang Malta, sa bagatnan sang Sicily. (Tan-awa ang kahon nga “Sa Diin ang Malta?”) Ang mga tawo sa isla nga may tuhay nga lenguahe nagpakita sa ila sing “tumalagsahon nga tawhanon nga kaayo.” (Binu. 28:2) Nagdabok sila para sa mga estranghero nga nadagsa sa hunasan nga basa kag nagakurog. Nainit-initan sila bisan matugnaw kag nagaulan. May natabo man nga milagro.
“Wala sing Kalag nga Madula sa Inyo”
21 Nagapuyo didto si Publio, isa ka manggaranon nga tag-iya sang mga kadutaan. Mahimo nga sia ang pinakamataas nga Romanong opisyal sa Malta. Gintawag sia ni Lucas nga “pangulo sang isla,” nga nagagamit sing husto nga titulo suno sa nakita nga duha ka sinulatan sa Malta. Maabiabihon niya nga gin-amuma si Pablo kag ang iya mga kaupod sing tatlo ka adlaw. Apang ang amay ni Publio nagamasakit. Sibu ang paglaragway ni Lucas sa iya ginabatyag. Nagsulat sia nga ang amay ni Publio “nagahigda nga ginahilanat kag ginabalaod,” nga husto gid suno sa pagtawag sang medisina sa balatian. Nangamuyo si Pablo kag gintungtong ang iya mga kamot sa tawo, kag nag-ayo ini. Bangod nagdayaw gid sa sining milagro, gindala sang mga tumandok ang mga may balatian agod ayuhon niya, kag nagdala sila sing mga dulot para kanday Pablo kag sa iya mga kaupod.—Binu. 28:7-10.
“Pagpanaksi sing Maid-id”
10 Sang ang grupo sang manuglakbay ‘nag-abot sa Roma, gintugutan si Pablo nga magpuyo sing isahanon nga may soldado nga nagabantay sa iya.’ (Binu. 28:16) Ang mga may mamag-an nga sala, sa balay na lang ginapriso kag ginakadenahan lang sila angot sa guardia agod indi makapalagyo. Bisan pa sa sini, indi mapahipos si Pablo bangod manugbantala sia sang Ginharian. Gani pagkatapos nga nakapahuway sia sing tatlo ka adlaw, ginpatawag niya ang tanan nga bantog nga lalaki sang mga Judiyo sa Roma agod magpakilala kag magpanaksi.
Pagkutkot sing Espirituwal nga mga Hiyas
(Binuhatan 27:9) Nagligad ang malawig nga tion kag makatalagam na nga magpanakayon, kay bisan ang puasa sang Adlaw sang Pagtumbas Para sa Sala nakaligad na, gani nagpanugda si Pablo
nwtsty study note para sa Bin 27:9
ang puasa sang Adlaw sang Pagtumbas Para sa Sala: Ukon ang “puasa sa tigragas.” Sa literal, “ang puasa.” Ang Griegong termino para sa “ang puasa” nagapatuhoy sa lamang nga puasa nga ginasugo sa Mosaikong Kasuguan, nga amo ang puasa may labot sa Adlaw sang Pagtumbas Para sa Sala nga ginahimo kada tuig, nga ginatawag man nga Yom Kippur (sa Hebreo, yohm hak·kip·pu·rimʹ, “adlaw sang mga pagtabon”). (Le 16:29-31; 23:26-32; Nu 29:7; tan-awa ang Glossary, “Adlaw sang Pagtumbas Para sa Sala.”) Ang ekspresyon nga “pabudlayan ninyo ang inyo kaugalingon,” nga gingamit may labot sa Adlaw sang Pagtumbas Para sa Sala, masami nahangpan nga nagapatuhoy sa paghimo sang sarisari nga paagi sang pagdingot sa kaugalingon, lakip ang pagpuasa. (Le 16:29, footnote) Ang paggamit sang termino nga “ang puasa” sa Bin 27:9 nagasuporta sa ideya nga ang panguna nga paagi sang pagdingot sa kaugalingon nga ginahimo sa Adlaw sang Pagtumbas Para sa Sala nagalakip sang pagpuasa. Ang pagpuasa sa Adlaw sang Pagtumbas Para sa Sala nagatupa sa ulihi nga bahin sang Septiembre ukon sa maaga nga bahin sang Oktubre.
(Binuhatan 28:11) Pagligad sang tatlo ka bulan nagsakay kami sa barko halin sa Alejandria nga nagpaligad sang tigtulugnaw sa isla kag ang barko may tanda sa dulong nga “Mga Anak ni Zeus.”
nwtsty study note para sa Bin 28:11
Mga Anak ni Zeus: Suno sa Griego kag Romano nga mitolohiya, ang “Mga Anak ni Zeus” (sa Griego, Di·oʹskou·roi) amo sanday Castor kag Pollux, kapid nga mga anak sang dios nga si Zeus (Jupiter) kag sang rayna sang Sparta nga si Leda. Suno sa mitolohiya, mga manug-amlig sila sang mga marinero, kag makaluwas sa ila kon ara sa katalagman ang ila kabuhi sa dagat. Ang detalye parte sa tanda sa dulong sang barko isa pa ka pamatuod nga ang kasaysayan ginsulat sang isa nga nakasaksi.
Pagbasa sa Biblia
(Binuhatan 27:1-12) Bangod nadesisyunan na nga manakayon kami pakadto sa Italya, gintugyan nila si Pablo kag ang iban pa nga mga bilanggo sa kumander sang mga soldado nga si Julio, sa tropa ni Augusto. 2 Nagsakay kami sa barko halin sa Adrumentina nga mapakadto sa mga pantalan sa baybayon sang probinsia sang Asia. Kaupod namon si Aristarco, nga taga-Macedonia halin sa Tesalonica. 3 Pagkadason nga adlaw, nagdungka kami sa Sidon, kag ginpakitaan ni Julio sing kaayo si Pablo. Gintugutan niya si Pablo nga magkadto sa iya mga abyan agod matatap nila sia. 4 Halin didto, nagpanakayon kami nga nagapalipod sa Cipre, bangod sumpong ang hangin sa amon. 5 Dayon nagpanakayon kami sa malapad nga dagat sa Cilicia kag Pamfilia, kag nagdungka kami sa pantalan sang Mira nga sakop sang Licia. 6 Nakakita didto ang kumander sang mga soldado sing barko halin sa Alejandria nga nagapakadto sa Italya, kag ginpasakay niya kami. 7 Mahinay ang amon pagpanakayon sa sulod sang pila ka adlaw kag binudlayan gid kami tubtob nakalab-ot kami sa Cinido. Bangod indi kami makapadayon tungod sa hangin, nagpanakayon kami malapit sa Creta sa Salmone nayon diin lipod kami sa hangin. 8 Nangalihid lang kami sa pagpanakayon kag binudlayan gid kami tubtob nakalab-ot kami sa lugar nga ginatawag Maayo nga Dulungkaan, nga malapit sa siudad sang Lasea. 9 Nagligad ang malawig nga tion kag makatalagam na nga magpanakayon, kay bisan ang puasa sang Adlaw sang Pagtumbas Para sa Sala nakaligad na, gani nagpanugda si Pablo 10 sa ila: “Mga abyan, nakita ko nga ini nga pagpanakayon mangin makahalalit kag mahimo madula indi lamang ang mga kargamento kag ang barko kundi pati man ang aton kabuhi.” 11 Apang, gintuman sang kumander sang mga soldado ang kapitan kag ang tag-iya sang barko sa baylo nga sundon ang ginsiling ni Pablo. 12 Bangod indi maayo nga magpaligad sang tigtulugnaw sa amo nga dulungkaan, ang kalabanan nagpanugda nga magpanakayon sila agod tan-awon kon bala makalab-ot sila sa Fenice kag makapaligad sang tigtulugnaw didto. Isa ini ka dulungkaan sa Creta nga nagaatubang sa aminhan-sidlangan kag sa bagatnan-sidlangan.