Isa ka Kalibutan nga Nagiyan sa Pagpanigarilyo
SI Bill isa ka mainayuhon,intelihente, mabaskog nga tawo. Mahal niya ang iya pamilya. Apang, nagsugod sia sa pagpanigarilyo sang bata pa sia. Sang maghamtong na sia, ginkaugtan niya ang bisyo. Bisan pa nga nagapanigarilyo sia, hanuot niya nga ginpaandaman ang iya mga anak nga lalaki batok sa pagpanigarilyo, nagasiling kon daw ano ini ka binuang. May mga tion nga ginakumos niya ang isa ka pakete sang sigarilyo sa iya makusog nga mga kamot kag ginapahurabog ini sa kuwarto, nagasumpa nga katapusan na niya ini nga sigarilyo. Apang, wala madugay kag nagpanigarilyo sia liwat—sa primero sing sekreto, dayon sing dayag.
Si Bill napatay sa kanser sang nagligad nga 15 ka tuig, pagkatapos sang binulan nga pag-antos sing daku nga kasakit. Kon wala sia manigarilyo, mahimo nga buhi pa sia kuntani karon. Ang iya asawa may bana pa kuntani; ang iya mga anak nga lalaki may amay pa kuntani.
Ang kamatayon ni Bill, bisan pa nga makapahanusbo para sa iya pamilya, indi pinasahi. Suno sa World Health Organization (WHO), ang mga balatian may kaangtanan sa tabako nagapatay sing mga apat ka milyon ka tawo kada tuig, ukon isa ka tawo kada walo ka segundo. Ang pagpanabako isa ka panguna kag sarang matapna nga kabangdanan sang balatian sa bug-os nga kalibutan. Kon ang karon nga mga huyog magapadayon, sa masunod nga 20 ka tuig ang pagpanigarilyo mangin numero uno nga kabangdanan sang kamatayon kag balatian sa bug-os nga kalibutan, nga magapatay sing mas madamo nga tawo sangsa AIDS, anos, pagkapatay sang mga iloy, mga aksidente sa salakyan, paghikog, kag homisidyo kon tingubon.
Ang mga sigarilyo nagapatay. Apang ang mga nagasigarilyo sini yara bisan diin. Sa bug-os nga kalibutan, sa di-magkubos 1.1 bilyones ka tawo ang nagapanigarilyo, siling sang WHO. Nagakahulugan ina sang halos un-tersia sang mga hamtong sang kalibutan.
Ginabulubanta sang mga analista nga samtang ang mga kompanya sang tabako nagabayad karon sing ginatos ka milyones dolyares bangod sang mga demanda sa ila, ini nga kantidad diutay lamang kon ipaanggid sa ila multi-bilyones dolyares nga mga ganansia. Sa Estados Unidos lamang, ginabulubanta nga 1.5 bilyones ka sigarilyo ang ginapatubas sa mga pabrika sang tabako kada adlaw. Sa bug-os nga kalibutan, ang mga kompanya sang tabako kag ang mga monopolyo sang gobierno nagabaligya sing kapin sa singko trilyones ka sigarilyo kada tuig!
Ngaa tuman kadamo nga tawo ang nagapadayon sa isa ka bisyo nga makamamatay? Kon ikaw isa nga nagapanigarilyo, paano ka makauntat? Ining mga pamangkot pagasabton sa masunod nga mga artikulo.