Ang mga Relihion Nagtipon sa Assisi sa Pagpangita sing Paghidait

“Wala na liwat sing kasingki! Wala na liwat sing inaway! Wala na liwat sing terorismo! Sa ngalan sang Dios, kabay nga ang tagsa ka relihion magdala sa duta sing hustisya kag paghidait, sing pagpatawad kag kabuhi, sing gugma!”​—⁠Papa Juan Paulo II.

ASSISI, ITALYA, Enero 24, 2002​​—⁠Ang mga tiglawas sang organisado nga mga relihion sang kalibutan gintipon agod mangamuyo para sa paghidait, ang paghidait nga mahimo madula bangod sang terorismo, pagkapanatiko, kag inhustisya. Gin-anunsio sang papa ang pagtilipon mga duha ka bulan sa tapos marusdak ang Twin Towers sa New York City. Madamo nga lider sang mga relihion ang makunyagon nga nagbaton sa pangagda sang Batikano.

Sa duha ka nauna na nga mga okasyon​​—⁠sang 1986 kag liwat naman sang 1993⁠​—⁠​nangabay ang papa para sa isa ka adlaw nga pagpangamuyo sa amo man gihapon nga banwa sang Italya.⁠a Kapin sa isa ka libo ka dyurnalista gikan sa bug-os nga kalibutan ang nagkari agod obserbahan ang pagtilipon sang 2002. Madamo nga relihion ang nagpadala sing tiglawas agod mangamuyo para sa paghidait​​—⁠ang Cristiandad (mga Katoliko, Luterano, Anglikano, Ortodokso, Metodista, Baptist, Pentecostal, Mennonite, Quaker, kag iban pa), Islam, Hinduismo, Confucianismo, Sikhismo, Jainismo, Tenrikyo, Budhismo, Judaismo, tradisyonal nga mga relihion sang Aprika, Shinto, kag ang Zoroastrianismo. Nagtambong man ang mga delegasyon sang iban nga mga relihion, subong man ang isa ka tiglawas sang Bug-os Kalibutan nga Konsilyo sang mga Iglesia.

Mga Deklarasyon Pabor sa Paghidait

Ang adlaw nagsugod sang alas 8:40 s.a., sang ang “tren para sa paghidait” naghalin sa gamay nga estasyon sang Batikano. Ang tren may pito ka bagon nga komportable kaayo kag gin-updan sang duha ka helikopter agod amligan ini. Pagkatapos sang duha ka oras nga paglakbay, nag-abot ang papa kag ang iban pa nga mga lider sang relihion sa Assisi. Estrikto ang seguridad​​—⁠mga isa ka libo ka pulis ang nagbantay.

Ang relihioso nga mga lider nagtipon sa isa ka dumaan nga piazza nga naatupan sang isa ka malapad nga tolda. Sa sulod, ang relihioso nga mga tiglawas nagpungko sa isa ka daku kag pula nga korte V nga entablado, kag nagpungko ang papa sa tunga. Sa kiliran sang entablado may isa ka kahoy nga olibo​​—⁠isa ka simbulo sang paghidait. Ang kapin sa 2,000 ka pinili nga mga bisita nagpungko sa atubangan sang entablado. Ang nagpungko sa una nga raya amo ang pila sang pinakamataas sing ranggo nga mga opisyales sang Italya. Ang makadalayaw nga mga koro nag-amba sing mga himno para sa paghidait sa ulot sang mga pamulongpulong. Sa iban nga mga bahin sang banwa, linibo ka tawo, kalabanan mga pamatan-on, ang nag-uyat sing batok sa inaway nga mga eslogan sa pila ka lenguahe kag nag-amba sing mga ambahanon tuhoy sa paghidait. Madamo ang nagdala sing mga sanga sang olibo.

Sa tapos makapungko sa entablado, gin-abiabi sang papa ang mga katapo sang mga delegasyon sang nanuhaytuhay nga mga relihion. Nian, pagkatapos maamba sa Latin ang isa ka himno nga napasad sa Isaias 2:⁠4​​—⁠nga nagatagna sang tion nga “ang pungsod indi magabayaw sing espada batok sa pungsod”⁠​—⁠​isa ka dosena nga mga delegado, ang tagsa nagasuksok sang ila kaugalingon nga relihioso nga panapton, ang nagpabutyag sing sinsero nga mga deklarasyon pabor sa paghidait. Yari ang pila ka halimbawa.

“Sa sining maragtason nga tinion dapat makakita ang katawhan sing mga buhat para sa paghidait kag makabati sing mga pulong nga nagahatag sing paglaum.”​​—⁠Kardinal François Xavier Nguyên Van Thuân.

Ang Dios “indi isa ka Dios sang inaway kag sinuay kundi isa ka Dios sang paghidait.”​​—⁠Ecumenical Patriarch Bartholomeus I.

“Ang mga pagkatuhay sa relihion indi dapat magpahulag sa [mga tawo] nga sikwayon, ukon dumtan man, ang mga tawo sa tuhay nga relihion.”​​—⁠Dr. Setri Nyomi, Bug-os Kalibutan nga Alyansa sang Repormado nga mga Iglesia.

“Ang hustisya kag utudnon nga gugma amo ang duha ka indi gid mapaiway nga mga haligi sang matuod nga paghidait sa tunga sang katawhan.”​​—⁠Pangulo Amadou Gasseto, tiglawas sang tradisyonal nga mga relihion sang Aprika.

“Ang paghidait lamang ang balaan, indi gid balaan ang inaway!”​​—⁠Andrea Riccardi, Iglesia Katolika.

Ginbaton sang pila ka delegado nga daku gid ang salabton sang mga relihion sa pagpadabdab sang pagkapanatiko kag inaway. Ang tiglawas sang Bug-os Kalibutan nga Asosasyon sang mga Luterano nagsiling nga ang kalibutan “gin-uyog sang mabangis nga dumot nga ginpasilabo sang relihioso nga pundamentalismo.” Ang tiglawas sang Judaismo nagsiling: “Ginpadabdab sang mga relihion ang madamo sang makasiligni kag madugo nga mga inaway.” Ang isa ka Hindu nga delegado nagsiling: “Sulitsulit nga ginabuyagyag sang maragtas ang mga hitabo nga ang nagapangangkon nga mga manluluwas sang relihion naggamit sang relihion agod kontrolon ang mga tawo kag magtuga sing mga pagbinahinbahin.”

Pagkatapos sang sinsero nga mga pagpakamalaut sa terorismo kag inaway, nagkadto ang mga delegado sa mga lugar nga gin-asayn sa ila, agod mangamuyo sa ila dios para sa paghidait.

Mga Pangamuyo Para sa Paghidait

Ang mga tiglawas sang mga relihion sang Cristiandad nagpangamuyo sing tingob sa naubos nga Basilica of St. Francis, malapit sa lulubngan nga amo ang ginkuhaan sang ngalan sang simbahan. Nagsugod ang seremonya paagi sa pagpangadi sang papa kag sang tatlo pa ka delegado sing “pangadi sang Trinidad.” Sa ulot sang mga pangamuyo may mga himno kag mga pangadi nga nagadayaw sang paghidait subong man may mga pagbasa sa Biblia tuhoy sa sini man nga tema. Ang isa ka pangamuyo nangabay nga tukuron ang “isa ka wala nabahinbahin nga pagtuluuhan.” Bilang paghinakop sa seremonya, gin-amba sang mga umalambit ang Amay Namon sa Latin, nga ginpasad sa Mateo kapitulo 6, bersikulo 9 tubtob 13.

Sa amo man nga tion, ang mga delegado sang iban nga relihioso nga mga grupo nagpangamuyo sa iban nga mga lokasyon. Sa isa ka hulot-tilipunan nga nagaatubang sa Mecca, ang mga Muslim, nga nagaluhod sa alpombra, nagpangamuyo kay Allah. Ang mga Zoroastriano, nga nagpangamuyo sa tupad sang mga Jaino kag mga Confuciano, nagsindi sing sagrado nga kalayo. Ang mga delegado nga tiglawas sang tradisyonal nga mga relihion sang Aprika nagpangamuyo sa mga espiritu sang ila mga katigulangan. Ang mga Hindu nangabay sing paghidait gikan sa ila mga dios. Ang tanan nangamuyo sa ila dios suno sa ila mga paagi.

Gin-ugyunan nga Panaad Para sa Paghidait

Nagtipon liwat ang mga delegasyon sa idalom sang tolda agod tapuson ang mga seremonya. Ang nagasiga nga mga lampara​​—⁠nagalaragway sa ginalauman nga paghidait⁠​—⁠​gindaho sang mga monghe sa mga delegado. Makawiwili tan-awon ang danyag. Nian ginbasa sang nanuhaytuhay nga mga katapo sang mga delegasyon ang isa ka ginaugyunan nga panaad para sa paghidait, ang tagsa may tuhay nga deklarasyon.

“Agod magluntad ang paghidait kinahanglan nga higugmaon ang isigkatawo.”​​—⁠Ecumenical Patriarch Bartholomeus I.

“Ang kasingki kag terorismo wala nagahisanto sa matuod nga kahulugan sang relihion.”​​—⁠Dr. Konrad Raiser, delegado sang Bug-os Kalibutan nga Konsilyo sang mga Iglesia.

“Nagapanaad kita nga tudluan naton ang katawhan nga tahuron kag pabaloran ang isa kag isa.”​​—⁠Bhai Sahibji Mohinder Singh, tiglawas sang Sikh nga relihion.

“Ang paghidait nga wala sing hustisya indi matuod nga paghidait.”​​—⁠Obispo Vasilios sang mga Ortodokso.

Bilang katapusan, ginbasa sang papa ang mga pulong nga masapwan sa introduksion sini nga artikulo. Ini nga pagtilipon sang nanuhaytuhay nga mga pagtuluuhan naghinakop paagi sa paghaksanay sang mga delegado subong simbulo sang paghidait. Ang ginhanda sing maayo kag talunsay nga mga pulong gin-updan sang magarbo nga mga pasundayag kag mga seremonya. Apang, ano ang reaksion sa sining makadalayaw nga okasyon?

‘Kon ang mga Pulong Ginasundan sang mga Buhat’

Gindayaw sang mga pamantalaan kag mga telebisyon ang inisyatibo sang papa. Gintawag pa gani sang iban ang papa nga “humalambal sang bug-os nga Cristiandad.” Ginlaragway sang pamantalaan sang Batikano nga L’Osservatore Romano ang adlaw sa Assisi subong isa ka “importante nga okasyon padulong sa pagtukod sing isa ka mahidaiton nga sibilisasyon.” Ang ulong-dinalan sang pamantalaan nga Corriere dell’Umbria amo “Ang Assisi Nagahatag Sing Kapawa sa Paghidait.”

Indi tanan sang mga nag-obserbar nakunyag. Ang iban nagpabutyag sing duhaduha bangod walay sapayan sang mga adlaw sang pagpangamuyo para sa paghidait sang 1986 kag 1993, ang mga inaway sa ngalan sang relihion nagasalot gihapon sa katawhan. Ginpadabdab sang dumot sa relihion ang madugo nga pagpamatay sa Uganda, sa anay Yugoslavia, sa Indonesia, sa Pakistan, sa Natung-an nga Sidlangan, kag sa Naaminhan nga Ireland.

Ang Italyano nga pamantalaan nga La Repubblica nagsiling nga ginmulay sang pila ka kritiko yadto nga pagtilipon subong “isa lamang ka pakitakita.” Ang isa ka katapo sang Europeanhon nga Parlamento nagsiling nga agod mapaluntad ang paghidait, ang relihioso nga mga tawo dapat “mag-aplikar sang Ebanghelyo”​​—⁠buot silingon, sundon ang mga pulong nga “higugmaa ang imo mga kaaway, iliso ang pihak nga guya.” Sa iya pagtamod, “wala gid sing bisan sin-o nga nagahimo” sini.

Ang presidente sang Italyano nga mga Komunidad sang mga Judiyo nagsiling nga “makawiwili gid bantayan kon ano ang masunod nga matabo, buot silingon, kon ang mga pulong pagasundan sang makita nga mga buhat kag matuod nga pagbag-⁠o.” Ang tiglawas sang Italyano nga mga Budhista nagpabutyag sang iya kaugalingon sing kaanggid man sa sini, sa pagsiling nga ang isa dapat “magpasalig nga ang mga pangabay para sa paghidait indi magpabilin nga isa lamang ka maayo nga mga katuyuan.” Ang isa ka dyurnalista, nga manunulat sang Italyano nga magasin nga L’Espresso, nagsiling nga ang miting sa Assisi nakabulig sa isa pa ka katuyuan para sa mga relihion sang Cristiandad nga gintiglawas didto. Gintawag niya ini nga “isa ka alyansa sang pagpamatok sa pagtalikod sa relihion, pagkawalay disiplina, kag indi pagpati,” subong man isa ka panikasog agod pakigbatuan ang “madasig nga paglambo sang pagkakalibutanon” nga nagahalit sa Europa walay sapayan sang “Cristiano nga maragtas” sini.

Lakip sa mga nagamulay gid sa okasyon amo ang Katoliko nga mga tradisyonalista, nga nagakahangawa sa pagpahuyang sa mga doktrina sang iglesia. Sa isa ka interbyu sa telebisyon, ginsambit ni Vittorio Messori, isa ka kilala nga Katoliko nga manunulat, ang katalagman nga bangod sang natabo sa Assisi mahimo nga indi na mangin maathag ang mga kinatuhayan sang mga relihion. Sa pagkamatuod, naghimo ang mga awtoridad sang simbahan sing mga tikang agod malikawan ang paghatag sing impresyon nga ginasamo ang mga relihion. Naghambal mismo ang papa agod pamatukan ini nga mga panumbungon. Apang, para sa madamo, ang natabo nga okasyon nagapahangop nga ang nanuhaytuhay nga mga relihion nagarepresentar sang nanuhaytuhay nga mga paagi sa pagpalapit sa isa lamang ka mas mataas nga gahom.

Relihion kag Paghidait

Apang, ano ang mahimo sang organisado nga mga relihion agod mapaluntad ang paghidait? Ang iban daw naham-ot sa sini gid nga pamangkot, kay ang mga relihion daw amo ang ginabangdan sang mga inaway sa baylo nga punggan ini. Nagkomento ang mga istoryador tuhoy sa kon paano gingamit sang sekular nga mga kagamhanan ang relihion agod padabdabon ang inaway. Apang, nagautwas ang pamangkot: Ngaa nagapagamit ang mga relihion?

May bentaha ang mga relihion sang Cristiandad kay nahibaluan nila ang sagrado nga pagsulundan nga nakabulig kuntani sa ila agod malikawan ang pagkaulamid sa inaway. Si Jesus nagsiling nga ang iya mga sumulunod dapat nga “indi bahin sang kalibutan.” (Juan 15:19; 17:16) Kon ginsunod lamang sang mga relihion sang Cristiandad ining mga pulong, wala kuntani sila maghiusa sa politikal nga mga kagamhanan, nga ginaaprobahan kag ginabendisyunan ang mga soldado kag ang inaway.

Sa pagkamatuod, agod masunod ang maayo nga mga pulong nga ginhambal sa Assisi, dapat magpalayo ang relihioso nga mga lider sa politikal nga kagamhanan. Dugang pa, dapat nila tudluan ang ila mga sumulunod sing mga dalanon sang paghidait. Apang, nagasiling ang mga istoryador nga ang mga tawo nga nagahimo sing kasingki sa kalibutan nagalakip sang madamo nga tawo nga nagatuo sa Dios​​—⁠ukon mga tawo nga nagapangangkon nga nagatuo sila sa Dios. Ang isa ka editoryal kasan-⁠o lang sa pamantalaan nagsiling: “Wala lang madugay pagligad sang Sept. 11, may nagsulat sining makapahunahuna nga mga pulong sa isa ka pader sa Washington, D.C.: ‘Mahal nga Dios, luwasa kami gikan sa mga tawo nga nagatuo sa imo.’ ”

Walay sapayan sang tanan nga magarbo nga mga pasundayag kag mga seremonya sa Assisi, wala masabat ang pila ka mabudlay nga mga pamangkot. Apang ayhan wala sing pamangkot nga mas importante pa​​—⁠ukon mas makatulublag pa⁠​—⁠​sa madamo nga relihioso nga mga tawo sangsa sini nga pamangkot: Ngaa wala gihapon tubtob karon ginasabat sang Dios ang mga pangamuyo para sa paghidait sang mga relihion sang kalibutan?

[Nota]

[Retrato sa pahina 7]

Mga delegado nga nagauyat sing nagasiga nga mga lampara​​—⁠nga nagasimbulo sa ginalauman nga paghidait

[Credit Line]

AP Photo/Pier Paolo Cito

[Picture Credit Line sa pahina 7]

AP Photo/Pier Paolo Cito