Ladana Hereadaena Ia Gaukaralaia Ena Badina
“EGU gaukara ia herevalaia tauna ta ia gwau lau kara dika vadaeni, badina unai ladana ‘Iehova’ lau torea, to lagani handred momo lalodiai unai ida idia hahegeregerea herevana ‘Lohiabada’ lau torea lasi.”
Unai hereva be J. J. Stewart Perowne ese ia hahanaia Salamo bukana ena hamatamaia herevana ai ia torea, nega iharuana ai idia halasia neganai; idia halasia negana ginigunana be lagani 1864. Ia herevalaia tauna be July 2, 1864, ena Saturday Review, ai ia gwau, unai buka lalonai Dirava ena ladana torea karana ia abia dae lasi, badina hari Iuda taudia bona Keristani taudia edia dubu lalodiai idia gaukaralaia lasi. Ia gwau unai ladana Iehova be taunimanima ese Iuda besena ida idia laloa hebou dainai, ladana ma ta, hegeregere, “Lohiabada” eiava “Dirava,” idia gaukaralaia be namo; ‘ia dainai tano tamona o bese tamona sibona idia laloa lasi.’
Perowne be unai hereva ia abidia dae lasi, badina ia ura lasi Dirava ese taunimanima dekenai ia hahedinaraia herevadia edia “leta ta ia kokia.” Ia hereva maoro, ia gwau, gado hahanaia taudia, Dirava ena ladana Heberu gado amo idia torea hanai “Lohiabada” taudia, be Heberu herevadia rua edia idau idia laloa lasi.
Danu, Perowne ia gwau, diba bada taudia ese unai ladana helagana torea lou karana idia abia dae. Samuel Taylor Coleridge, England ena ane torea tauna mai ladana bada, ena hereva ia torea; ia gwau:
“Dahaka dainai Heberu gado be maoromaoro idia hahanaia lasi English gado ai, to ma dala ta ai, Septuagint amo, idia hahanaia noho? Heberu ladana Iehova ita gaukaralaia noho, ani? Septuagint ai, Κύριος, eiava Lohiabada, be Heberu gado ladana, Iehova, ena gabu ai idia torea Greek gado herevana, ani? Vadaeni, guna idia torea ladana ita torea lou; bona Taravatu Gunana ai unai ladana Iehova ita hahanaia neganai, mai maoromaoro bona momokani ida Iehova ita torea be namo; bona Taravatu Matamatana ai idia torea Taravatu Gunana herevadia ese unai ladana idia gwauraia neganai, ita torea be maoro, ani?”
Perowne ia gwau Dirava ena ladana mai ena Heberu leta hani gwauraia dalana be momokani ia boio, to ma ia gwau: “Bema helaga koikoi lalohadaidia dainai unai ladana be Iuda dubudia dekenai gaukaralaia karana idia hadokoa, bona Greek bona Latin gado Baibel amo iseda [English] Baibel idia torea hanai neganai, unai gado ai idia torea taudia edia kara idia tohotohoa dainai unai ladana ia boio, unai ese idia hamomokania lasi ita ese guna idia gaukaralaia ladana ita gaukaralaia be kerere.” Perowne ia ura unai ladana do idia torea “Iehova,” badina be momo be unai ladana idia diba. Unai nega amo, idia hahanaia Baibel momo lalonai Dirava ena ladana idia torea. New World Translation of the Holy Scriptures Baibel ena Heberu bona Keristani Greek Revarevadia lalonai, unai ladana Iehova be nega 7,200 bamona idia torea vareai.
Perowne be Salamo ia hahanaia lalonai, “hereva gwauraia daladia bona haboua daladia ai Heberu gado ena dala” ia badinaia toho. Salamo 69, siri 5 bona 6 ia hahanaia neganai, ia diba Heberu herevadia, ʼElo·himʹ (Dirava), ʼAdho·naiʹ (Lohiabada), bona “Iehova” edia idau ia hahedinaraia be namo: “Dirava [ʼElo·himʹ] e, egu kavakava oi diba, egu kerere be oi dekena amo ia hehuni diba lasi. Lohiabada [ʼAdho·naiʹ] e, Tuari Oreadia (edia Dirava) Iehova e, namona be Oi idia naria taudia be lau dainai idia hemarai lasi. Israela edia Dirava e, namona be Oi idia tahua taudia be lau dainai idia lalo-hekwarahi lasi.”