Edena Moale Karadia Do Oi Abia Hidi?
MOALE karadia lalohadailaidia namonamo be ia auka lasi. To mai laloa maoromaoro ida moale karadia ita abia hidi be ia auka. Ita diba moale karadia be mai edia nega, to nega momo idia be anina lasi gaudia bona iseda nega idia haorea kava.
Ita abia hidi diba moale karadia idauidau be momo herea dainai ita daradara, to lagani tausen momo lalodiai Baibel ese kudou-maoro taudia ia hakaudia. Hari inai negai, saiens be gau matamatadia momo idia havaraia to unai gaudia be Baibel ena taravatu idia kokidia lasi; to, hari inai hekwakwanai momo negana lalonai unai taravatu edia heduru be bada. Unai dainai, unai taravatu badinaia karana be edena bamona ita idia durua moale karana ena hekwakwanai badadia rua ita hanaia totona—unai be ena namo bona dika ita tahua bona ia ania ena nega.
Baibel Ena Taravatu be Dahaka?
Tauhau ta be sibona ia hamasea, bona ia mase ena badina be heavy metal ena rock miusik ia laloa bada, unai miusik ena mauri hadokoa karana ena ane ia kamonai momo dainai sibona ia hamasea. Ena mauri lagani 14 kekeni ta be au amo ena sinana ia botaia loulou ela bona ia mase, unai kekeni danu be unai bamona heavy metal miusik ia kamonai. Lagani 15 mero ta be hahine ta ia alaia mase, bona ena loea tauna ia gwau, dagedage bona gari bada havaraia muvini piksa ta ia itaia dainai, unai hahine ia hamasea. Muvini piksa matamatana ta be dagedage raskol edia heatu ia hahedinaraia, bona muvini piksa halasia rumadia dekenai raskol orea idia heatu heheni bona piksa do idia itaia totona laini dekenai idia naria neganai idia heatu danu.
Momokani, ita abia hidi moale karadia be iseda mauri idia haidaua diba. Diba taudia haida idia gwau atai dekenai ai torea sivaraidia be reana taunimanima edia hereva sibona bona hamomokania dalana be lasi. To, Baibel ena taravatu ese unai bamona hekwakwanai ia gwauraia hedinarai. Inai hereva namona mani oi laloa, ia gwau: “Aonega taudia ida ia raka tauna be do ia aonega, to kavakava taudia ia bamodia tauna ese dika do ia davaria.” (Hereva Lada-isidia 13:20) Korinto Ginigunana 15:33 ia gwau: “Umui laloa kerere lasi. Bema kara dika taudia danu umui turana karaia neganai idia ese emui kara namona do idia hadikaia.” Unai be hereva kava lasi, unai hereva be aonega taudia edia lalohadai idia hepapahuahu heheni karana ia gwauraia lasi. Unai hereva be ia vara momokani gauna ia herevalaia. Bema kara mirodia idia karaia taudia ita bamodia hanaihanai, iseda kara namodia do idia hadikaia.
Unai taravatu ese ita do idia naria bena spot gadara, muvini piksa, televisen bona miusik dekenai idia kwalimu taudia edia ladana be dirava ta bamona do ita abia isi lasi. Nega momo unai ladana bada taudia edia mauri lalonai bona muvini piksa lalodiai dagedage bona sihari kava karadia idia gwauraia namo bona edia fan eiava idia ura henia taudia—memero kekeni unai—idia tomadiho henidia bamona. Vanegai, The European niuspepa ia gwau: “Hekwakwanai idia vara ena badina idia stadilaia taudia idia gwau, guna memero kekeni dekenai tomadiho karana be mai anina bada, to hari ladana bada pop taudia be mai anina bada idia dekenai.” Salamo 146:3 ia gwau: “Lohia taudia oi abidadama henidia lasi, taunimanima ena natuna danu oi abidadama henia lasi, ia be hahemauri dalana lasi.” Bona Hereva Lada-isidia 3:31 ia gwau: “Heatu momo tauna oi ura henia lasi, ena dala ta oi abia hidi lasi.”
Keristen taudia be dala ta idia abia hidi gwauraia neganai, namona be unai kara ena anina idia sibodia mo dekenai lasi, to unai kara ena anina Keristen kongregesen taudia dekenai do idia laloa danu. (1 Korinto 10:23-33) Ita ia hagoadaia totona, Baibel ena taravatu ese ita idia durua moale karadia namodia do ita abidia hidi totona. Aposetolo Paulo ia gwau: “Lauegu varavara taudia e, lauegu hereva orena be inai. Inai karadia sibona do umui laloa: kara namodia, taunimanima edia ladana idia hanamoa karadia, momokani karadia, [hebogahisi] karadia, kara maoromaoro, kara goevagoeva, lalokau karadia, mai mataurai karadia.”—Filipi 4:8.
Lagani momo lalodiai, unai taravatu ese Dirava ena taunimanima ia naridia. Gunaguna, Roma dekenai taunimanima be heatu heheni spot gadara idia karaia, bona ena be Keristen taudia be unai dagedage bona taunimanima alaia mase karadia dadaraia totona taravatu idia abia lasi, to idia diba unai spot gadara be ia namo lasi. Idia ese atai dekenai ia noho dala maorodia be edia mauri dekenai idia badinaia bona unai amo idia ese edia ruma bese, bona kongregesen idia naridia namonamo.
Abia Hidi Dalana
Hari inai negai, kudou-maoro Keristen taudia be unai bamona idia karaia. Idia ese moale karana ta idia do abia hidi lasi neganai, ena goeva karana idia tahua guna. Edena bamona? Hegeregere, rekod miusik ta idia do hoia lasi neganai, ena kumia gauna ena laulau idia itaia guna. Unai miusik idia hahedinaraia dalana be dahaka? Ia hahedinaraia gauna be kara bodaga? Heiriheiri? Gwau-edeede? Badu? Mahuta hebou karana bona hedibagani karana, a? Nega haida ane ena hereva be idia torea hedinarai bona oi tahua namonamo diba. Unai hegeregerena, buka kumia pepana dekenai buka ena sivarai idia torea hedinarai sisina danu, bona nega haida muvini piksa edia sivarai sisina idia hahedinaraia niuspepa bona magasin dekenai. Tano haida dekenai oi ia durua gauna be muvini piksa dekenai maka idia atoa bena oi diba unai piksa oi raraia be ia namo eiava lasi. Momokani, bema inai tanobada dikana taudia idia gwau piksa be namo lasi badina mahuta hebou karadia, kara miro, eiava dagedage karadia be idia hedinarai herea dainai, namo lasi Keristen tauna ia raraia, ani?
Danu, Pavapava Solomon ia gwau: “Metaira do oi kara maoromaoro, metaira do oi aonega. Oi sibona oi alaia ena anina be dahaka?” (Kohelete 7:16) Moale karana ta ita abia hidi neganai, sibona ita gwauraia maoro be ia auka lasi. Reana ita do abia hidi lasi neganai, ita laloa namonamo guna bona mai guriguri ida Baibel ena hereva danu ita hahegeregerea. To, reana Baibel ena hereva idia badinaia taudia ma haida idia abia hidi gaudia be idau. Namona be unai ese oiemu moale karana ia hadikaia lasi. Ita ta ta iboudiai ita abia hidi gaudia dainai ita sibona eda maduna ita huaia.—Galatia 6:4.
Ena Bada Hetoana be Dahaka?
Tanobada taudia be moale karadia idia laloa bada, to edia laga-ani negana be bada lasi. Hegeregere, vanegai Parks & Recreation magasin ta ia gwau, moale karadia “be ita mauri noho ena badina.” Unai hegeregerena, vanegai, The New York Times Magazine ese ia hahedinaraia moale karana totona, taunimanima momo idia ura henia negana be Saturday hanuaboi, ia gwau: “Iseda mauri lalonai, pura ta ta iboudiai edia dina ta ta ita duahia neganai, edia momo be Saturday hanuaboi dinadia edia momo idia hanaia, to idia dekenai Saturday hanuaboi be gau badana.” Hekwakwanai idia vara ena badina idia stadilaia taudia idia gwau taunimanima be laga-ani negana idia laloa bada.
Edia laloa kerere karana dainai Keristen taudia be idia hoa lasi. Idaunegai, Baibel be “nega dokonai” ia perovetalaia, ia gwau “taunimanima ese idia edia ura sibona do idia tahua, . . . lebulebu karadia idauidau do idia ura henia bada, to Dirava do idia ura henia maragi.” (2 Timoteo 3:1-4) To, Baibel ena taravatu ese ita idia durua iseda mauri lalonai mai anina bada gaudia ita laloa guna totona. Iesu ia gwau: “Lohiabada oiemu Dirava oi ura henia, mai oiemu lalona ibounai, mai oiemu lauma ibounai, mai oiemu aonega ibounai, mai oiemu goada ibounai.” (Mareko 12:30) Unai dainai, Dirava ena taunimanima edia mauri lalonai, idia ese Dirava idia lalokau henia guna. Edia Keristen hesiai gaukara be idia laga-ani neganai idia karaia gauna lasi, unai gaukara be gau ginigunana edia mauri lalonai. Bona edia moni gaukara ese unai gaukara ia durua danu.—Mataio 6:33.
Unai dainai Keristen taudia ese moale karadia idia abia hidi gwauraia neganai, namona be idia laloa namonamo guna, unai moale karana do ia ania negana ena bada be dahaka bona unai bamona nega ia ania be ia hegeregere eiava lasi. (Luka 14:28) Bema moale karana ta ita karaia neganai, mai anina bada gaudia, hegeregere, sibona eda stadi karana eiava ruma bese ena Baibel stadi, hebamo karana iseda Keristen tadikaka ida, Keristen hesiai gaukara, eiava iseda ruma bese maduna ita reaia, vadaeni unai moale karana ita karaia be namo lasi.
Oi Abia Hidi Gaudia ese Emu Kara Idia Hahedinaraia
Moale karadia dekenai ita haorea ena nega ena bada ese ia hahedinaraia dahaka ita laloa bada, bona ita abia hidi moale karadia ese iseda kara goeva bona iseda gwauhamata edia goada idia hahedinaraia. Ita abia hidi moale karadia dainai taunimanima idia diba ita be edena bamona taudia, bona dahaka ita laloa bada. Ita abia hidi gaudia dainai iseda turadia, iseda ruma bese taudia, bona iseda kongregesen taudia idia diba ita laloa maoromaoro eiava lasi, namo sibona ita tahua eiava ita koikoi, ita kara maoromaoro eiava sibona ita gwauraia kara maoromaoro taudia.
Namona be oi abia hidi gaudia be oi bona emu ruma bese taudia edia namo idia hahedinaraia, badina Havaraia Tauna vairanai umui gini, ia ese ita iboudiai emai kudou bona lalona ena ura ia tahua noho. Heberu 4:13 ia gwau: “Gau ta Dirava dekena amo ita hunia diba lasi. Ia ese ia karaia gaudia ibounai be nega ibounai ia itaia. Idia be hanaihanai iena matana vairanai idia noho. Bona Dirava ese danu iseda kara do ia kota henia.” Dirava sibona ese unai kara dekenai ia noho henanadai ia haerelaia diba: Ita ura iseda mauri ibounai lalonai iena taravatu ese ita do ia hakaua, a?
[Picture on page 8]
Oi abia hidi moale karana be oi bona oiemu ruma bese edia kara ia hahedinaraia
[Picture on page 9]
Oi gima noho oi raraia, oi kamonai henia, bona oi duahia gaudia idia namo totona, a?