Gima Kohorona INTANET LAIBRI
Gima Kohorona
INTANET LAIBRI
Hiri Motu
  • BAIBEL
  • PABLIKEISEN
  • HEBOUDIA
  • g23 no. 1 rau 6-8
  • Davara

Oi abia hidi kahana ena vidio ia noho lasi.

Sori, hekwakwanai ia vara vidio ia loud totona.

  • Davara
  • Noga!—2023
  • Sinado maragidia
  • Inai Bamona Atikol
  • Davara Dekenai Dahaka Ia Vara?
  • Tanobada be Sibona Ia Hagoevaia Diba
  • Taunimanima be Dahaka Idia Karaia?
  • Baibel Ena Hereva be Dahaka?
  • Anina
    Noga!—2023
  • Hekwakwanai Davara Lalonai
    Noga!—1993
  • Inai Noga! Lalonai
    Noga!—2023
  • Hamatamaia Hereva
    Noga!—2023
Noga!—2023
g23 no. 1 rau 6-8
Daiva tauna be gwarume idauidau, koral, bona davara ena tubutubu gaudia huania ia nahu.

Georgette Douwma/Stone via Getty Images

TANOBADA DO IA NAMO LOU

DAVARA

DAVARA amo aniani gaudia sibona ita abia lasi, to muramura karaia gaudia momo ita abia danu. Davara ese tanobada amo ita abia oksijen ena kahana badana ia havaraia bona taunimanima idia karaia gaudia ese ia havaraia carbon o hodahoda dikadia ia abia. Unai sibona lasi, to davara ese tanobada ena weda ia biagua.

Davara Dekenai Dahaka Ia Vara?

Climate change o weda ia idau karana ese coral reef, bisisi, bona davara ai idia noho gaudia ma haida ia hadikaia. Saiens taudia idia gwau kahirakahira reef ibounai—davara lalonai idia noho mauri gaudia momo ia durua gauna—be ma lagani 30 lalonai idia dika diba.

Diba bada taudia idia davaria davara manudia kahirakahira 90 pesen bamona be reana plastik idia ania, bona lagani ta ta, davara ai idia negea plastik ese animal milioni momo ia hamasea.

Lagani 2022 ai, UN Secretary-General António Guterres ia gwau: “Ita be davara ita naria namonamo lasi, bona hari do lau gwau diba davara dekenai dika bada ia vara.”

Tanobada be Sibona Ia Hagoevaia Diba

Davara bona ia lalonai idia noho mauri gaudia be sibona idia hanamoa diba bema taunimanima idia karaia gaudia (human pollution) ese idia hadikaia lasi. Buka ladana Regeneration: Ending the Climate Crisis in One Generation ese ia hahedinaraia bema taunimanima ese davara idia hadikaia lasi, “davara bona lalonai idia noho gaudia be sibona idia hagoevaia bona hanamoa lou diba.” Mani haheitalai haida ita laloa:

  • Mauri gaudia maragimaragidia idia gwauraia phytoplankton ese carbon dioxide idia abia bona haboua, carbon dioxide ese global warming ia havaraia. Phytoplankton ese ia haboua carbon dioxide ena bada be tano ai idia tubu au, ava, bona tubutubu gaudia ma haida ese idia haboua carbon dioxide ida ia hegeregere.

  • Microbes eiava jems maragidia ese gwarume edia kukuri idia ania, unai amo unai kukuri ese davara do idia hadikaia lasi. Bena unai jems maragidia be davara ai idia noho animal ma haida ese idia ania. Smithsonian Institution Ocean Portal ese ia hahedinaraia unai gaudia idia gaukara hebou dalana ese “davara ia hagoevaia bona ena toana be namo herea.”

  • Davara lalonai mauri gaudia ese idia ania gaudia momo be edia bogana lalonai idia makohi maragimaragi dainai, unai ese davara o ranu ia hadikaia acid ia hamaragia, unai amo coral, bisisi, bona davara ai mauri gaudia ma haida ia hadikaia lasi.

    INAI OI DIBA, A?

    Davara Ena Ava Bona Helt

    Laulalu ia hahedinaraia hurehure be kone dekenai ia daekau noho. Davara henunai, ava, bona mauri gaudia idia noho. Hurehure be kone dekenai ia lao neganai, davara ena ava ese hurehure ena bada bona speed ia hamaragia bona ranu ena momoru ia kokia. Ava lalonai gwarume bona davara animal idauidau idia noho. Unai kone dekenai ia ginidae ranu be ia goeva, bona hurehure be ia maragi.

    Davara lalonai idia tubu ava ese miri ia dogoatao auka, bona davara lalonai ia noho tano ia durua ia marere lasi totona. Danu unai ese coral ia durudia idia mauri noho bona hurehure ia hamaragia unai amo kone ena miri idia huria oho lasi.

Taunimanima be Dahaka Idia Karaia?

Laulau: 1. Tau ta be gaukara loulou baege amo ena aniani ia kokia bona kisini ena kaunta atai ia atoa. 2. Hahine ta be ranu konteina ta dekenai ranu ia hahonua.

Ita gaukaralaia loulou baege bona ranu kavabu ita gaukaralaia neganai, davara dekenai plastik momoru momo do idia noho lasi

Bema davara lalonai momoru idia vareai lasi, davara hagoevaia gaukara do ita karaia lasi. So diba bada taudia ese taunimanima idia hagoadaia idia gaukaralaia loulou baege, tulu idauidau, bona konteina idia gaukaralaia, to nega tamona sibona idia gaukaralaia plastik gaudia do idia gaukaralaia lasi.

To gau ma haida danu. Vanegai, lagani ta lalonai, environmental orea ta be tano 112 ai davara ese kone dekenai ia negea momoru ena bada 9,200 tons idia gogoa. To, lagani ta ta ai davara ai idia negea momoru ena namba ese unai namba ia hereaia momokani.

National Geographic ena ripoti ta ese ia hahedinaraia hari davara ese carbon dioxide bada ia abia dainai sibona ia hanamoa lou be auka. Taunimanima ese fossil fuel o oela, petrol eiava unai bamona gaudia momo idia gabua dainai, davara ena animal be davara idia hagoevaia diba lasi Dirava ese ia karaia dalana hegeregerena.

Baibel Ena Hereva be Dahaka?

“Tanobada be oi karaia gaudia amo ia honu momokani. Davara be bada herea bona ia lababa, ia lalonai mauri gaudia badadia bona maragidia be momo herea.”​—Salamo 104:24, 25.

Iseda Havaraia Tauna ese davara bona ia lalonai idia noho gaudia ia karaia neganai idia be sibona idia hagoevaia diba. Inai oi laloa: Bema Havaraia Tauna be davara bona lalonai idia noho mauri gaudia ia diba namonamo, ita abia dae ia be hegeregere davara ai idia hadikaia vadaeni gaudia ia hanamoa lou totona. Rau 15 ena atikol ladana “Dirava Ia Gwauhamata Tanobada Do Ia Namo Lou” itaia.

DIBA MA HAIDA ABIA

Pilot whale be davara ai idia nahu noho.

Blue Planet Archive/Doug Perrine

Saiens taudia be davara ena mauri gauna ta amo diba idia abia dainai, bouti badana idia hagoevaia totona kemikol aukadia idia gaukaralaia lasi. Iseda websait jw.org ai, atikol ladana “The Pilot Whale’s Self-Cleaning Skin” duahia.

    Hiri Motu Pablikeisen (1987-2025)
    Log aut
    Login
    • Hiri Motu
    • Ta dekenai siaia
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gaukaralaia Taravatudia
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Ta dekenai siaia