KAROA 9
“Matabodaga Karadia amo Umui Heau Siri”
“Unai dainai emui tauanina ena kahadia idauidau umui hamasea, idia havaraia gaudia be inai, matabodaga karadia, kara mirodia, matabodaga urana, ura dikadia, bona mataganigani, unai be kaivakuku tomadiho henia karana.”—KOLOSE 3:5, NW.
1, 2. Edena dala ai Balama ia ura Iehova ena taunimanima ia hadikaia?
HAODA tauna ta be gwarume momo gabuna ta dekenai ia lao. Ia ura henia gwarumena ta do ia veria totona. Guma be kimai dekenai ia atoa bona ranu lalonai ena kimai ia negea. Nega sisina murinai, ena kimai ia mareremarere bona ia ese gwarume ta ia veria. Ia moale badina ia diba ia be guma maorona ia gaukaralaia.
2 Lagani 1473 B.C.E. ai, tau ta ladana Balama be do ia gaukaralaia guma namona ta ia lalohadailaia. Ia ura unai guma ia gaukaralaia Moaba tanona ai idia kamepa Israela taudia ia veria totona. Idia be kahirakahira Gwauhamata Tanona dekenai do idia vareai. Mai koikoi ida Balama ia gwau ia be Iehova ena peroveta tauna, to momokani ia be mataganigani tauna bona Moaba ena king ese moni ia henia Israela taudia ia hadikaia totona. To, Iehova ese Balama ena gaukara ia koua dainai, idia dekenai hahenamo herevadia sibona ia gwauraia. Balama ia ura king ese do ia henia moni ia abia dainai, ia laloa bema ia ese Israela taudia ia veria kara dika rohorohona ta idia karaia totona, vadaeni Dirava sibona ese iena taunimanima do ia hadikaia. Unai ia karaia totona, Balama ese guma ta—Moaba ena hegahusi hahinedia—ia gaukaralaia.—Numera 22:1-7; 31:15, 16; Apokalupo 2:14.
3. Balama ena palani ia guguru, a?
3 Balama ese unai guma ia gaukaralaia dainai, ia kwalimu, a? Oibe. Israela tatau tausen momo be unai tarapu lalonai idia moru, badina “Moaba hahine idia sihari henidia.” Idia ese Moaba ena dirava haida, hegeregere Peoro ena dirava Bala, natuna havaraia diravana o mahuta hebou karana ena dirava idia tomadiho henia danu. Unai dainai Gwauhamata Tanona kahirakahira dekenai, Israela taudia 24,000 idia mase. Unai be dika bada herea!—Numera 25:1-9.
4. Dahaka dainai Israela taudia momo be matabodaga karadia dekenai idia moru?
4 Dahaka dainai unai dika badana ia vara? Ena be Iehova ese Aigupito amo idia ia hamauria, tano gagaena dekenai idia ia ubua, bona gwauhamata tanona dekenai idia ia hakaua lao, to Israela taudia momo be Iehova idia tura henia lasi dainai, edia kudouna be ia dika. (Heberu 3:12, NW) Aposetolo Paulo be unai ia laloa neganai, ia gwau: “Matabodaga karadia do ita karaia lasi, idia haida ese matabodaga karadia idia karaia bamona, bona dina tamona ai idia 23,000 idia mase.”a—1 Korinto 10:8, NW.
5, 6. Dahaka dainai Moaba tanona dekenai Israela taudia idia kara dika ena sivarai be mai anina bada ita dekenai?
5 Numera bukana ena sivarai be hari inai negai Dirava ena taunimanima dekenai gau momo ia hadibaia, badina kahirakahira idia be Dirava ese ia gwauhamatalaia tanobada matamatana lalonai do idia vareai. (1 Korinto 10:11) Hegeregere, idaunegai Moaba taudia bamona, tanobada taudia be mahuta hebou karana idia ura henia bada. Danu, lagani ta ta ai Keristani taudia tausen momo be matabodaga karadia ena tarapu dekenai idia moru—unai kara tamona dainai Israela taudia idia moru. (2 Korinto 2:11) Simiri be mai gari lasi ida Israela ena kamepa lalonai Midiana hahinena ta ia abia vareai hegeregerena, hari inai negai Dirava ena taunimanima ida idia hebamo taudia haida ese Keristani kongrigeisen lalonai matabodaga karadia idia abia vareai.—Numera 25:6, 14; Iuda 4.
6 Emu lalona ena matana ai oi itaia, oi be Moaba tanona ai oi gini noho bamona, a? Emu ahuna—nega daudau lalonai oi naria noho tanobada matamatana—oi itaia diba, a? Bema oibe, vadaeni oi hekwarahi Dirava ena lalokau lalonai oi noho totona bona inai hahegani oi badinaia: “Matabodaga karadia amo umui heau siri.”—1 Korinto 6:18, NW.
Moaba Kourana ia itaia noho
MATABODAGA KARANA BE DAHAKA?
7, 8. “Matabodaga” karana be dahaka, bona matabodaga taudia be dahaka do idia davaria?
7 Baibel ai inai hereva “matabodaga” be Greek herevana por·neiʹa amo idia hahanaia. Por·neiʹa ena anina be, tau bona hahine be Baibel ena taravatu hegeregerena ai idia headava lasi to matabodaga karadia idia karaia. Danu ena anina ma haida be ariara tauna o hahine ida ia mahuta hebou, headava lasi taudia rua idia mahuta hebou, ta ese ena kopina (usina o kiona) be ma ta ena uduna (o kununa) lalonai ia atoa vareai, bona ta be mai matabodaga ida ma ta—ena adavana lasi—ena kopina (usina o kiona) ia gadaralaia. Bona tau bona tau o hahine bona hahine idia mahuta hebou bona animal sihari henia karana danu ia herevalaia.b
8 Baibel ese ia hahedinaraia goevagoeva: Matabodaga karadia idia karaia taudia be Keristani kongrigeisen amo do idia atoa siri bona mauri hanaihanai do idia abia lasi. (1 Korinto 6:9, NW; Apokalupo 22:15) Unai sibona lasi, edia mauri ia dika danu badina idia sibona idia laloa idia be anina lasi, ma haida ese idia abidadama henidia lasi bona matauraia lasi, edia headava lalonai hepapahuahu momo ia vara, edia lalomamina ia dika, idia rogorogo kava, gorere idauidau idia abia, bona idia mase. (Galatia 6:7, 8) Emu mauri lalonai lalohisihisi bada do ia havaraia dalana ai oi raka be aonega karana lasi. To, madi, momo be kara kerere ginigunana ponografi laulau raraia karana unai, idia hamatamaia neganai, gabeai do idia davaria lalohisihisi bona hekwakwanai idia laloa lasi.
PONOGRAFI—MATABODAGA KARANA IA HAMATAMAIA DALANA
9. Haida idia gwau ponografi be dika ta do ia havaraia lasi, unai be momokani, a?
9 Tano momo dekenai, buka bona magasin idia hoihoilaia gabudia, miusiki, TV bona Internet ai ponografi idia hahedinaraia.c Haida idia gwau unai ese dika ta do ia havaraia lasi. To, unai be momokani lasi! Ponografi idia itaia taudia be kopina gadaralaia karana idia manadalaia bona “ura dikadia mai hemarai danu idia karaia,” unai dainai idia be mahuta hebou bona matabodaga karadia idia ura henia dikadika, bona unai ese headava lalonai hekwakwanai momo ia havaraia, bona edia headava idia hadokoa danu.d (Roma 1:24-27; Efeso 4:19) Tahua gaukara ia karaia tauna ta ia gwau: “Mahuta hebou ura henia dikadika karana be kensa gorerena bamona.” Ma ia gwau: “Unai gorere ita koua diba lasi, ia bada ia lao bona gorere tauna be do ia namo lasi.”
Taunimanima ese oi idia itaia gabuna ai Internet oi gaukaralaia be aonega karana
10. Iamesi 1:14, 15 ena hakaua herevana be edena dala ai ita badinaia diba? (Rau 115 ai ia noho mauana itaia danu.)
10 Iamesi 1:14, 15 ena hereva ita laloa, ia gwau: “Tau ta sibona ena ura dainai, kara dika ta ese ia veria noho, bona ia koia noho. Vadaeni iena ura dikadia be idia rogorogo bamona, unai murinai kara dika ia havaraia. Bona kara dika ia tubu bona ia bada neganai, mase ia havaraia.” Unai dainai lalohadai dikana oi abia neganai, kara haraga oi kokia be namo! Hegeregere, bema kompiuta o TV dekenai matabodaga laulaudia idia hedinarai neganai, namona be oi raraia lasi bona kompiuta o TV oi koua haraga. Namona be kara ta oi karaia matabodaga ena ura dikadia oi dadaraia totona, unai amo oi do idia biagua lasi!—Mataio 5:29, 30.
11. Ura dikadia ita dadaraia totona, edena dala ai ita hahedinaraia ita be Iehova ita abidadama henia?
11 Badina namona dainai ita ia diba namonamo Diravana ese ena lauma helaga amo Paulo ia hasiahua inai hereva ia torea totona: “Unai dainai emui tauanina ena kahadia idauidau umui hamasea, idia havaraia gaudia be inai, matabodaga karadia, kara mirodia, matabodaga urana, ura dikadia, bona mataganigani, unai be kaivakuku tomadiho henia karana.” (Kolose 3:5, NW) Momokani unai bamona ita karaia be mai ena hekwarahi. To laloatao, iseda lalokau bona haheauka guba Tamana ita guriguri henia diba. (Salamo 68:19) Unai dainai lalohadai dikadia oi abia neganai, oi guriguri be namo. Dirava oi noia “siahu badana” be oi dekenai do ia henia bona oi gaukara goada gau namodia oi laloa totona.—2 Korinto 4:7; 1 Korinto 9:27; rau 118 ai ia noho maua ladana “Edena Dala ai Miro Karadia Lau Rakatania Diba?” itaia.
12. “Kudouna” ena anina be dahaka, bona dahaka dainai ita naria namonamo be gau badana?
12 Aonega tauna Solomona ia gwau: “To gau badana momokani, oiemu kudouna, oiemu laloa ia havaraia gauna, do oi naria namonamo, badina be oiemu laloa dekena amo, oiemu mauri be ia heau noho.” (Aonega Herevadia 4:23) Iseda “kudouna” ena anina be iseda lalona ai ita laloa gaudia, bona unai ese Dirava dekenai idia hahedinaraia ita be edena bamona taudia. Danu, Dirava ese iseda “kudouna” ia itaia, bona unai hegeregerena hahemaoro ia karaia mauri hanaihanai do ita abia eiava lasi. Dirava be taunimanima idia itaia hegeregerena hahemaoro ia karaia lasi. Unai hereva be mai anina bada. Abidadama tauna Iobu be ena matana ida gwauhamata ta ia karaia, badina ia ura lasi mai matabodaga lalohadai ida kekeni matamata do ia raraia. (Iobu 31:1) Ita dekenai haheitalai namona ia hahedinaraia unai! Salamo torea tauna danu ma ia gwau: “Mani lau do oi durua, lau ese anina lasi gaudia do lau tahua lasi.”—Salamo 119:37.
DAINA ENA ABIA HIDI KERERENA
13. Daina be daika, bona dahaka dainai ia be tura kereredia ia abia hidi?
13 Karoa 3 ai ita herevalaia bamona, iseda turadia ese ita idia hagoadaia diba kara namodia ita karaia totona, eiava ita idia veria diba kara dikadia ita karaia totona. (Aonega Herevadia 13:20; 1 Korinto 15:33) Mani Iakobo ena natuna kekeni Daina ena sivarai oi laloa. (Genese 34:1) Ena be Daina be ruma bese namona lalonai ia tubu daekau, to ia be abia hidi kererena ia karaia bona Kanana kekenidia ia tura henidia. Moaba taudia bamona, Kanana taudia be matabodaga karadia idia karaia momo. (Levitiko 18:6-25) Kanana tatau bona Sekema—tamana ena ruma bese lalonai “ia be tau badana”—be Daina idia itaia neganai, idia laloa ia be matabodaga karadia ia ura henia.—Genese 34:18, 19.
14. Daina be tura kereredia ia abia hidi dainai dahaka dika ia davaria?
14 Daina be Sekema ia itaia neganai, reana ia be heudahanai lalohadaina ia abia lasi. To, Sekema be unai lalohadai ia abia, bona vaia Kanana taudia ese idia karaia karana ia karaia. Daina ese ia koua toho, to Sekema ese “ia rosia, vadaeni ia kara dika henia.” Ena be gabeai Sekema be Daina “ia lalokau henia,” to unai ese ia hadikaia karana ia hamaoromaoroa lasi. (Genese 34:1-4) Bona Daina be tura kereredia ia abia hidi dainai, ia sibona ese dika ia davaria lasi, to ena ruma bese taudia ibounai edia ladana ia hadikaia danu.—Genese 34:7, 25-31; Galatia 6:7, 8.
15, 16. Edena dala ai Dirava amo ia mai aonega ita abia diba? (Rau 124 ai ia noho mauana itaia danu.)
15 Daina be unai hekwakwanai ia davaria murinai mai anina bada gauna ta ia dibaia. To, Iehova idia lalokau henia bona badinaia taudia be unai bamona hekwakwanai do idia davaria lasi. Badina idia be Dirava idia kamonai henia bona ‘aonega taudia danu idia raka hebou.’ (Aonega Herevadia 13:20a) Unai dainai “dala namodia” abia hidi dalana idia diba bona hekwakwanai bona hisihisi idia dadaraia.—Aonega Herevadia 2:6-9; Salamo 1:1-3.
16 Dirava idia ura henia bona ena sisiba idia badinaia taudia ese Dirava amo ia mai aonega do idia abia. Edia ura idia habadaia totona unai taudia be hanaihanai idia guriguri bona Baibel bona hesiai tauna mai ena kamonai amo idia mai buka bona magasin idia stadilaia. (Mataio 24:45; Iamesi 1:5) Danu ita manau be mai anina bada, bona Baibel ena sisiba ita badinaia neganai unai kara ita hahedinaraia. (2 King Taudia 22:18, 19) Hegeregere, Keristani tauna ta ia laloparara iena kudouna be mai ena koikoi bona dika ia havaraia diba. (Ieremia 17:9) To bema kara dikana ta ia karaia, mai lalokau ida idia henia sisiba bona heduru be mai manau ida do ia abia dae, a?
17. Ruma bese lalonai dahaka ia vara diba, bona edena dala ai tama ta be iena natuna kekeni ia durua diba?
17 Mani inai oi laloa. Tamana ta be iena natuna kekeni dekenai gwaumaoro ia henia lasi Keristani mero ta ida sibodia idia loaloa hebou totona. Kekeni ia gwau: “To tamagu, ai be kara dikana ta do ai karaia lasi!” Unai kekeni be Iehova ia lalokau henia bona ia ura lasi kara dikana ta ia karaia, to ia be “aonega ena dala dekenai ia raka,” a? Ia be ‘matabodaga karadia amo ia heau siri,’ a? Eiava “sibona ena lalona dekenai ia abidadama,” a? (Aonega Herevadia 28:26) Reana unai tama bona ena natuna kekeni idia durua diba hakaua herevadia ma haida oi laloa, a?—Aonega Herevadia 22:3; Mataio 6:13; 26:41 itaia.
IOSEPA BE MATABODAGA KARANA AMO IA HEAU SIRI
18, 19. Iosepa be dahaka hahetoho ia davaria bona edena bamona ia hanaia?
18 Dirava ia lalokau henia bona matabodaga karana amo ia heau siri tau matamatana be Daina ena tadina Iosepa. (Genese 30:20-24) Iosepa be ia maragi neganai, Daina ese ia karaia kavakava karana ena dika ia itaia. Unai gaudia ia laloatao bona ia ura Dirava ena lalokau lalonai ia noho dainai, unai ese ia durua. Lagani haida murinai Iosepa be Aigupito ai Potifara ena adavana ese “dina ta ta” ai ia hegahusi henia neganai, ia dadaraia diba. Oibe, Iosepa be igui hesiai tauna dainai iena gaukara ia rakatania diba lasi! Mai aonega bona gari lasi ida unai hekwakwanai ia haheaukalaia bona ia hanaia. Hanaihanai Potifara ena adavana ia dadaraia, bona gabeai ia amo ia heau siri.—Genese 39:7-12.
19 Mani oi laloa: Bema Iosepa be unai hahine ia laloa momo eiava mahuta hebou karana ia laloa momo, ia be Dirava do ia badinaia diba, a? Lasi. Iosepa be kara mirodia ia laloa momo lasi, to iena hetura karana Iehova ida ia laloa bada. Potifara ena adavana dekenai ia gwauraia herevana ese unai ia hahedinaraia. Ia gwau: “Egu biaguna be . . . lau dekenai gau ta ia dogoatao lasi, oi sibona mo ia dogoatao, badina oi be iena adavana. Inai kerere badana do lau karaia, bona Dirava ena vairana dekenai inai bamona do lau kara dika be edena bamona?”—Genese 39:8, 9.
20. Edena dala ai Iehova ese Iosepa ia durua?
20 Iehova be ia moale bada herea, badina ia itaia tau matamatana Iosepa be ena ruma bese amo ia noho daudau, to dina ta ta ai kara maoromaoro ia badinaia noho. (Aonega Herevadia 27:11) Gabeai, Iehova ese dala ia karaia Iosepa be dibura amo idia ruhaia bona Aigupito ena praim minista bona aniani naria tauna ai idia halaoa! (Genese 41:39-49) Salamo 97:10 ena hereva ia momokani: “Lohiabada ese kara dika idia ura henia lasi taudia, ia lalokau henidia noho. Ia ese iena bese taudia, ia idia abidadama henia taudia, edia mauri ia gimaia noho, bona kara dika taudia edia siahu dekena amo, ia ese iena taudia ia hamauria noho”!
21. Edena dala ai Africa tadikaka matamatana ta ese kara maoromaoro ia badinaia?
21 Hari inai negai danu, Dirava ena hesiai taudia momo idia hahedinaraia idia be ‘kara dika idia ura henia lasi momokani, bona kara namo idia ura henia noho.’ (Amosa 5:15) Africa ena tano ta dekenai, tadikaka matamata ta ena klas kekeni ta be ia dekenai ia gwau: “Bema test lalonai lau oi durua, oi ida do lau mahuta hebou.” Tadikaka ia gwau: “Maoromaoro, lau ese iena hereva lau dadaraia. Kara maoromaoro lau badinaia dainai lau moale, bona unai ese golo bona siliva ia hereaia.” Momokani, kara dika ena moale be “nega daudau lasi” gauna bona gabeai hisihisi bada ia havaraia diba. (Heberu 11:25) Danu, Iehova ita badinaia dainai ita abia hahenamo ese unai moale ia hereaia momokani.—Aonega Herevadia 10:22.
HEBOGAHISI DIRAVANA AMO HEDURU ABIA
22, 23. (a) Bema Keristani tauna ta be kara dika badana ta ia karaia, heduru ia noho, a? (b) Kara dika ia karaia tauna be dahaka heduru ia abia diba?
22 Ita be goevadae lasi taudia dainai, ita ibounai ita gaukara goada tauanina ena ura ita dadaraia bona Dirava ena kara maoromaoro taravatudia ita badinaia totona. (Roma 7:21-25) Danu, Iehova ia diba ita be “kahu” sibona. (Salamo 103:14) To, nega haida Keristani tauna ta be kara dika badana ta ia karaia. Unai ia vara neganai, heduru dalana be lasi, a? Lasi, heduru ia noho! To, King Davida bamona, ia ese ena kara dika davana do ia abia danu. Dirava be hanaihanai edia kara dika idia gwauraia hedinarai bona idia helalo-kerehai taudia edia ‘kara dika ia gwauatao.’—Salamo 86:5; Iamesi 5:16; Aonega Herevadia 28:13.
23 Ma danu, Dirava ese Keristani kongrigeisen lalonai idia noho “harihari gaudia”—mamoe idia naria elda taudia—be mai edia ura ida kerere tauna do idia durua. (Efeso 4:8, 12; Iamesi 5:14, 15) Edia ura be kerere ia karaia tauna idia durua ena hetura karana Iehova ida ia hanamoa lou totona, bona Baibel ena hereva hegeregerena “laloa kehoa ia davaria” bona unai kara dika do ia karaia lou lasi.—Aonega Herevadia 15:32.
“LALOA KEHOA” TAHUA
24, 25. (a) Edena dala ai Aonega Herevadia 7:6-23 ese ia herevalaia tauna ia hahedinaraia ia be “laloa kavakava” tauna? (b) Edena dala ai “laloa kehoa” ita abia diba?
24 Baibel be “laloa kavakava” taudia bona ‘laloa kehoa idia davaria noho’ taudia ia herevalaia. (Aonega Herevadia 7:7) Laloa kavakava tauna be Dirava ena taravatu ia lalopararalaia lasi bona Dirava tomadiho henia karana ia manadalaia lasi dainai, ia laloa namonamo lasi bona abia hidi kereredia ia karaia. Aonega Herevadia 7:6-23 ese ia herevalaia eregabe tauna bamona, ia be kara dika badana ta ia karaia diba. To, “laloa kehoa ia davaria noho” tauna be hanaihanai ia guriguri bona Baibel ia stadilaia dainai, ena lalomamina ia hadibaia namonamo. Ena be ia be goevadae tauna lasi, to ia gaukara goada badina ia ura iena lalohadai, ura, hemami, bona mauri lalonai ia tahua gaudia be Dirava ena ura ida idia hegeregere. Unai bamona ia karaia tauna ese “noho namo do ia davaria.”—Aonega Herevadia 19:8.
25 Sibona oi nanadaia: ‘Lau abia dae momokani Dirava ena taravatu be maoro, a? Lau abia dae momokani bema unai taravatu lau badinaia, moale bada do lau davaria, a?’ (Salamo 19:7-10; Isaia 48:17, 18) Bema oi daradara, namona be unai oi hamaoromaoroa. Dirava ena taravatu utua karana ese ia havaraia dika mani oi laloa dobu. Ma danu, hereva momokani umui badinaia bona emui lalona be kara momokani, laloa goevagoeva, lalokau karadia, bona kara namodia amo umui hahonua, unai amo do umui mamia bona “do umui diba momokani, Lohiabada be namo momokani.” (Salamo 34:8; Filipi 4:8, 9) Namona be oi diba, hanaihanai unai bamona oi karaia neganai, Dirava dekenai emu lalokau do ia bada, Ia lalokau henia gaudia do oi ura henia bona Ia inai henia gaudia do oi inai henia. Iosepa be goevadae tauna lasi. To, ia be ‘matabodaga karadia amo ia heau siri’ badina ia manau bona lagani momo lalonai Iehova ese gaukara namona urona ai ia halaoa, bona ia ura Iehova ia hamoalea. Oi danu be unai bamona oi karaia be namo.—Isaia 64:8.
26. Gabeai dahaka mai anina bada gauna do ita herevalaia?
26 Iehova Dirava ese tau bona hahine edia tauanina ia karaia neganai, idia be gadara gaudia lasi, to headava karana do idia moalelaia bona natuna idia havaraia totona. (Aonega Herevadia 5:18) Dirava ena lalohadai headava dekenai be karoa 10 bona 11 ai do ita stadilaia.
a Numera bukana lalonai ia hedinarai namba be diadi taudia ese “gunalaia taudia” 1,000 idia hamasea bona Iehova be 23,000 ia hamasea.—Numera 25:4, 5.
b Kara miro bona lebulebu mai matabodaga edia anina oi diba totona, mani “Duahia Taudia Edia Henanadai,” Gima Kohorona September 1, 2006, oi duahia. Iehova ena Witnes taudia ese idia karaia.
c Iniseniai, “ponografi” be mahuta hebou urana idia havaraia laulau, toretore eiava telefon amo matabodaga herevadia kamonai karana. Ponografi bukadia lalonai tau o hahine be mahuta hebou urana idia havaraia ena laulau idia hahedinaraia bona taunimanima rua o momo be matabodaga kara dikadia idia karaia ena laulau idia hahedinaraia.
d Rau 249-50 ai ia noho Apendiks be kopina gadaralaia karana ia herevalaia.