Gima Kohorona INTANET LAIBRI
Gima Kohorona
INTANET LAIBRI
Hiri Motu
  • BAIBEL
  • PABLIKEISEN
  • HEBOUDIA
  • w88 4/1 rau 26-31
  • Tomadiho Oreadia Edia Sivarai ese Oi Idia Durua Diba A?

Oi abia hidi kahana ena vidio ia noho lasi.

Sori, hekwakwanai ia vara vidio ia loud totona.

  • Tomadiho Oreadia Edia Sivarai ese Oi Idia Durua Diba A?
  • 1988 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
  • Sinado maragidia
  • Kara Dika Gwauatao Pepadia Idia Hoihoilaidia
  • Luther ena Hahediba Herevadia 95
  • Hahediba Momokanina Rakatania Karana Ia Matamaia Dalana
  • Dala Maorona Idia Davaria Lou Lasi
  • Hari Inai Negai Idia Noho Tomadiho Oreadia edia Sivarai
  • Tomadiho Oreadia edia Sivarai be mai Ena Heduru A?
1988 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
w88 4/1 rau 26-31

Tomadiho Oreadia Edia Sivarai ese Oi Idia Durua Diba A?

HAHINE ta ladana Barbara ia gwau: “Lau sikuli neganai, idau negai idia vara gaudia edia sivarai lau ura lasi.” To hari ia gwau Tanobada Ibounai Tuarina Ginigunana ena sivarai ia diba dainai unai ese ia durua. Unai sivarai bona Bible ena hereva danu ia gaukaralaia, lagani 1914 amo ema bona hari tanobada dekenai maino be lasi ena badina ia gwauraia hedinarai totona. (Apokalupo 6:4) Unai hegeregerena, tomadiho oreadia edia sivarai ese ita ia durua, hari inai negai idia vara gaudia edia anina ita lalo-pararalaia totona.

Dahaka dainai lagani 400 mai kahana idia lao vadaeni, bese badadia, hanua tamona taudia, bona ruma bese tamona taudia idia parara, haida be Katolik tomadiho oreana ai idia noho, ma haida be Protestant tomadiho oreadia ai idia noho? Idau negai idia vara gaudia edia sivarai ia torea tauna, ladana Friedrich Oehninger, ia gwau: “Germany, Switzerland, bona France edia tomadiho hadibaia taudia ese dala idia tahua goadagoada, Evanelia ena hereva momokani do idia hadibaia totona, to Rome taudia idia ura lasi.” Unai dainai tomadiho oreadia idauidau idia haginidia.

To “Evanelia ena hereva momokani” idia hadibaia a? Tomadiho oreadia edia sivarai ita tahua neganai, do ita diba dahaka ia vara.

Kara Dika Gwauatao Pepadia Idia Hoihoilaidia

Idau negai ia vara gaudia edia sivarai ia torea tauna, ladana Gottfried Fitzer, ia gwau: “Katolik tomadiho oreana ia parara, Luther ese kara dika gwauatao pepadia idia hoihoilaidia kerere karana ia koua toho neganai. Idia laloa unai be mai anina tomadiho oreana dekenai sibona. To idia vara gaudia ese idia hahedinaraia tomadiho oreana be bisinesi bona politik lalonai ia vareai.”

Brandenburg ena Prince Albert ese dagi badadia haida dubu lalonai ia abidia. Vatican ena banika amo moni K250,000 ia abia torehai. Pope ese Archbishop Albert ia abia hidi, kara dika gwauatao pepadia hoihoilaidia gaukarana Germany ena kahana ta lalonai ia naria totona, bona gwaumaoro ia henia, unai gaukara amo ia gogoa monina ena kahana ta do ia dogoatao ena abitorehai ia haloua totona.

Albert ena haroro taudia idia gwauhamata, bema taunimanima ese kara dika gwauatao pepadia ladana induljensia idia hoidia, “edia kara dika iboudiai do idia gwauatao vaitani” bona pegatori lalonai idia noho taudia be maoromaoro do idia ruhadia. Katolik tomadiho oreana ia gwau unai induljensia ese tomadiho ena taravatu utua taudia edia panisi do idia kokia, to taunimanima idia laloa kara dika iboudiai edia panisi do idia kokidia. Martin Luther ese unai ia badulaia, bena lagani 1517 lalonai ena hahediba herevadia 95 ia halasidia, “hereva momokani ia ura henia dainai.”a

Luther be profesa ta dainai ia be mai ena maoro ia be hadibaia taudia ida unai gau do idia hereva heboulaia, bona ena hahediba herevadia be Latin gado ai ia toredia. To Friedrich Oehninger ia gwau iena hahediba herevadia ese taunimanima idia “hahoadia.” “Dina 14 lalodiai, Germany lalonai, taunimanima iboudiai ese unai hahediba herevadia iboudiai idia kamonai vadaeni, bona pura 4 lalodiai, Kerisendom ibounai ese ia kamonai. Haida idia moale badina tau ta ese Rome ena hahisia karana ia koua toho; ma haida ese Luther idia inai henia.” Iena hahediba herevadia dainai idia vara gaudia be Luther ese ia hoalaia. Idia ese dahaka idia hahedinaraia?

Luther ena Hahediba Herevadia 95

Iena hahediba herevana ginigunana be, “namona be kamonai tauna be ena mauri ibounai lalonai helalo-kerehai karadia do ia karaia.” Kara dika tauna be kara dika gwauatao pepadia amo Dirava ida maino ia karaia diba lasi, to helalo-kerehai karadia korikoridia bona Keristen karadia amo Dirava ida maino ia karaia diba. Ena hahediba herevadia ginigabedia ta be inai: “Keristen taudia dekenai idia haroro peroveta taudia idia gwau: ‘Maino, maino,’ maino do lasi negana ai. Namona be ita luludia.”​—Namba 92.

Luther ia gwau, Iesu ena hahediba herevadia be “hereadae” bona “dava bada gaudia korikoridia,” to sene taudia edia hahediba herevadia be unai bamona lasi. (Namba 55, 62, 65) Momokani, Iesu ese haheitalai namona ia hahedinaraia; Buka Helaga amo taunimanima ia hadibadia, bona Dirava ena Hereva be inai bamona ia gwauraia: “Oiemu hereva be hereva momokani.” (Ioane 17:17; Luka 24:44) Tomadiho oreana ena haroro taudia be unai dala amo idia siri, bena Bible ena hereva idia hamomokania lasi bona taunimanima edia hahediba herevadia idia abidia dae. Luther ese ia gwau henidia, ia gwau: “Taunimanima edia hahediba herevadia idia harorolaia, idia gwau taunimanima edia lauma be (pegatori amo) idia roho oho, moni be maua lalonai idia udaia neganai.”​—Namba 27.

Luther ia gwau, unai bamona haroro herevadia amo “mataganigani karana idia habadaia bona moni bada idia davaria.” (Namba 28) Unai tomadiho oreana ena sivarai ese ia hahedinaraia haroro taudia ese Bible ena sisiba idia dadaraia bona moni ura henia taudia ai idia lao. (Heberu 13:5) Katolik buka ta ia gwau: “Unai negai tomadiho oreana ia dika ia lao ena badina be Curia (Pope ena kota) ena lalohadai moni dekenai. Dagi hoia karana ese ia hakererea vaitani.”

Protestant tomadiho oreadia edia sivarai ia torea tauna ta ia gwau, Luther ese “tomadiho oreana ena hahediba herevadia ‘helagadia’ ” ia gwauraidia dika bona “tomadiho oreana ese moni bona siahu ia tahua dainai ia gwauraia dika” neganai, unai hekwakwanai ena badina, Keristen hahediba herevadia ginigunadia idia rakatania karana, ia hahedinaraia unai.

Hahediba Momokanina Rakatania Karana Ia Matamaia Dalana

Luther ena hahediba herevana namba 11 ese Bible ena taravatu ia utua herevana ta inai bamona ia gwauraia: “Ia be ava dikana ta, bisop idia mahuta neganai idia hadoa avana.” Unai hereva ita kamonai neganai, Iesu ena parabole ta ita laloa, unai parabole lalonai uiti bona ava dikadia ia gwauraia, Keristen koikoidia hadodia karana ia perovetalaia. (Mataio 13:​36-43) Aposetolo taudia idia mase murinai, unai Keristen koikoidia bona hereva koikoi idia hadibaia taudia ese Bible ena hahediba herevadia goevadia be Greek taudia edia hahediba herevadia ida idia buloa, bena Bible ia gwauraia lasi hahediba herevadia idia hadibaia, idia gwau taunimanima edia tauanina sibodia idia mase, kara dika taudia be idia mase murinai lahi gabunai hisihisi idia ania hanaihanai, bona Dirava be Toi Tamona Diravana.​—Kara 20:​29, 30.

Keristen taudia ginigunadia ese laulau o kaivakuku idia karaia lasi. Aposetolo edia nega murinai idia gunalaidia taudia idia laloa laulau o kaivakuku tomadiho henia karana be “kara kererena bona dikana.” To, lagani 400 C.E. be do lasi neganai, idia ese Iesu, Maria, aposetolo taudia, aneru, bona peroveta taudia edia laulau amo dubu idia hahonudia. Tau ta, ladana Epiphanius, Salamis tauna, ia gwau taunimanima be idia vairadiai idia tui diho neganai, unai be hanamoa karana kererena. Bible ena sisiba, “Umui naria namonamo, kaivakuku garina,” be metairametaira idia dadaraia.​—1 Ioane 5:​21, NW; Kara 10:​25, 26 itaia danu.

Sibodia idia gwauraia Keristen taudia ese edia tadikaka idia ‘lohiadia’ bona haida be fada taudia ai idia halaodia neganai, Iesu ena hahegani idia dadaraia. (Mataio 20:​25-27; 23:​8-11) Gabeai, Rome ena bisop taudia idia gwau idia ese bisop iboudiai idia hereadia. Sivarai torea tauna ladana Oehninger ia gwau, ‘Pope ese tanobada gaudia idia tahua momo dainai, edia dubu oreana ena dagi taudia edia kara ia dika ia lao, bona ena be unai dubu oreana ese sibona ena kara ia hanamoa lou toho, to ia hegeregere lasi.’

Lagani 1500 C.E. murinai ma gau haida idia idau. Oehninger ia gwau, Luther ena “inai taudia ese idia gwauraia dika bona edia tomadiho dalana ia rakatania dainai idia gwau do idia hamasea. To edia kara ese idia doria, edia kara bona hahediba herevadia do ia tahua namonamo totona, idia be Buka Helaga ena hereva hegeregerena eiava lasi. Unai bamona ia karaia neganai, ia davaria Rome ena tomadiho dalana ibounai be taunimanima ese idia havaraia dalana, unai dainai ia vairana unai dala ibounai be anina lasi.” Unai tomadiho oreadia matamatadia idia heagi, idia gwau “unai kara dika rohorohodia bona hahediba herevadia koikoidia” amo idia siri, to unai be momokani a?

Dala Maorona Idia Davaria Lou Lasi

Lagani 1500 C.E. murinai idia gwau gau ibounai do idia hamaoromaoroa, to Katolik tomadiho oreana idia hamoaromaoroa lasi bona Keristen hahediba herevadia ginigunadia idia abia dae lou lasi. Edia kara ese Kerisendom na orea idauidau ai ia hapararaia, bena unai orea idauidau ma idia parara lou. Hari inai negai idia noho bisop taudia bona Luther ena orea taudia danu edia kara be hegeregere idia do “mahuta” bamona, Luther ena hahediba herevana namba 11 ese ia herevalaidia taudia hegeregeredia.

Protestant taudia ese induljensia ena hahediba herevana idia dadaraia, to hahediba herevadia koikoidia momo idia abia dae. Protestant taudia edia buka ta, ladana Evangelischer Erwachsenenkatechismus (Protestant Taudia Badadia edia Hadibaia Bukana), ia gwau: “Keristen tomadiho oreadia ese tauanina sibona ia mase hahediba herevana be Greek taudia edia hereva amo idia abia hanai. Bible ena hereva, tauanina ia toreisi lou herevana, dekenai idia hakapua.”

Kerisendom ena gunalaia taudia ese taunimanima edia hahediba herevadia idia abia dae bona edia tomadiho karadia be tanobada karadia bona politikol karadia ida idia buloa, Luther ena negai idia karaia bamona, bona unai kara amo Bible ena siahu idia dadaraia. Unai dainai, edia ‘Dirava badinaia karana be toana sibona’; ia be siahu lasi inai gaudia do ia haidaudia: Dubu dekenai idia lao taudia edia namba be ia maragi ia lao, dubu ena memba taudia idia lalo-manoka, dubu lalodiai politikol herevadia idia herevalaidia, bona edia memba taudia momo idia doko.​—2 Timoteo 3:5.

Doketa ese gorere tauna ena mauri gunana ena sivarai ia diba neganai, unai ese ia durua ena gorere ena badina davaria totona. Unai hegeregerena, tomadiho oreadia edia sivarai ita diba neganai, ita diba dahaka dainai Kerisendom be lauma dalanai ia gorere bada noho ema bona hari. Anina be Keristen tomadiho dalana goevana be ia hedinarai lou diba lasi, a? Lasi! Iesu ena parabole ese ia hahedinaraia, “dokona negana” lalonai iena uiti bamona hahediba taudia, “Basileia ena taunimanima” korikoridia unai, be uiti utua negana lalonai do idia hedinarai. (Mataio 13:​38, 39; Daniel 12:4) Edena bamona unai do ia vara?

Hari Inai Negai Idia Noho Tomadiho Oreadia edia Sivarai

Lagani 1891 ai Bible Student taudia haida ese Luther ena ruma gunana, Wittenberg dekenai idia vadivadi henia. Idia ta ia gwau: “Gunaguna idia vara hepapahuahu badadia be lau laloa lou.” Luther ena ‘stadi daiutuna lalonai ia vareai bona ena helai gauna dekenai ia helai’ tauna ta be Charles Taze Russell. Edia ripoti be ma ia gwau: “Hari inai negai ita moale diba, badina ena be tomadiho karadia bona hahediba herevadia idia hamaoromaoroa toho matamaia taudia ese edia gaukara idia hagugurua lasi, bona ma dala kereredia haida idia havaradia, to Dirava ese dala ia karaia, gabu helagana hagoevaia gaukarana ia guguru totona, bona Dirava ena hereva momokani be ena gabu korikorina ai idia atoa lou noho.” Luther ese ia hagugurua lasi gaukarana be hari vadivadi tauna ese ia hagugurua.

Russell bona hereva momokani ura henia taudia ma haida be lagani 1870 lalonai Bible idia stadilaia hebou matamaia neganai, unai be mai anina bada tomadiho oreadia edia sivarai lalonai. Russell ia gwau, lagani 1870 bona 1875 padadiai “Dirava ena Palani ena oromana ena kahana badadia sibodia idia dibalaia, bona hahediba herevadia koikoidia momo idia negedia, to gau maragimaragi iboudiai lalo-pararalaidia negana be do lasi.” To gabeai Keristen daladia ginigunadia idia badinaia lou.

Magasin ta ladana Zion’s Watch Tower amo Bible Student taudia idia gwau, Atai Herea Diravana be Iehova, taunimanima lalodiai mase diba lasi laumana be lasi (1881), Toi Tamona Diravana herevana be Bible ena hereva hegeregerena lasi (1882), bona Bible ese ia gwauraia hel be gara gabuna (1883). Gunaguna hahediba herevadia koikoidia be metairametaira idia hedinarai hegeregerena, hereva momokani ena diari be metairametaira ia bada ia lao. (Hereva Lada-isidia 4:​18, 19) Matamana amo unai Keristen taudia ese hereva momokani Iesu dekenai idia diba; ia ese ena mauri ia henia boubou gauna bamona. Iesu ena lou mai, taunimanima ese idia itaia diba lasi karana unai, bona Dirava ena Basileia idia laloa bada bona idia harorolaia momo.​—1 Timoteo 2:6.

“Bible ena hereva momokani be gado idauidau ai idia halasia” totona, lagani 1884 lalonai, Bible Student taudia ese United States ena gavamani amo gwaumaoro idia abia Zion’s Watch Tower Tract Society do idia hagaukaraia unai do idia karaia totona. Lagani 1883 lalonai Sweden gado dekenai buka haida idia karaia vadaeni, bena lagani 1885 ai be edia nega ginigunana Germany gado ai haida idia karaia. Lagani 1892 ai misinari gaukara idau tanodia ai idia lalohadailaia. Hari inai negai, Bible Student taudia​—Iehova ena Witness taudia unai​—be tano 210 dekenai bona gado 200 ai “Basileia ena Sivarai Namona” idia harorolaia.​—Mataio 24:14.

Witness taudia momo be guna Kerisendom ena tomadiho oreadia edia memba taudia o ma tomadiho oreadia idaudia edia memba taudia, bona Dirava ena ladana hadikaia hahediba herevadia be guna idia abidia dae. Hereva momokani Dirava dekenai idia dibaia bona idia abidadama henia murinai, edia kara kereredia gunadia dainai idia sori bena idia helalo-kerehai, Iehova idia gwauhamata henia iena hesiai gaukara do idia karaia, bena bapatiso idia abia. ‘Kara idia karaia edia lalona giroa hamomokania totona’ dainai edia lalona idia goeva bona Dirava ida maino idia karaia.​—Kara 26:20; Ioane 17:3.

Tomadiho Oreadia edia Sivarai be mai Ena Heduru A?

Oibe. Tomadiho sivaraidia gunadia momo, taunimanima idia durudia diba sivaraidia, be Bible lalonai idia noho. (Roma 15:4) Evanelia Bukadia ese Iesu ena kara idia gwauraia hedinarai, ia ese Dirava bona Iena palani tanobada totona ia harorolaia sivaraidia unai. Iesu murinai idia raka taudia ese guba Basileiana, tanobada ena hekwakwanai iboudiai ia kokia diba gauna, idia naria. Iesu ia gwau: “Do umui naria namonamo noho. Badina dina bona hora be umui diba lasi.”​—Mataio 6:​9, 10; 25:​1-13.

Bible ese Keristen taudia koikoidia, sibodia edia basileia be tanobada ai idia haginia taudia, ia perovetalaidia, bona tomadiho oreadia edia sivarai ese unai hereva idia hamomokania. Gunaguna, Katolik tomadiho oreana amo idia siri neganai gau momo idia haidaua, to Bible ena hahediba herevadia goevadia idia haginidia lou lasi. Idia vara vadaeni gaudia ese idia hahedinaraia Keristen taudia be hari idia noho, idia gima noho bona “idia be tanobada ena lasi” bona Dirava ena Basileia idia tahua guna taudia unai. (Ioane 17:16) Unai hereva ese taunimanima momo ia durudia vadaeni, Iesu ena hahediba taudia momokanidia hari inai negai idia dibadia totona.

Hari sivarai ena matamanai ai gwauraia hahinena, Barbara, bona ma taunimanima milion toi mai kahana be Iehova ena Witness taudia. Tanobada hegegemadai kudou maoro taudia idia durudia toho “Evanelia ena hereva momokani” idia diba totona. Tomadiho oreadia edia sivarai gunadia haida ese unai Basileia harorolaia taudia danu ia durudia.

[Footnotes]

a Hari inai negai, Roman Catholic Tomadiho Oreana ena sivarai torea taudia idia gwau, Luther ese ena hahediba herevadia pepadia be October 31, 1517 ai, Wittenberg ena dubu ena iduara dekenai ia kokoa kau sivaraina be “Protestant tomadiho oreadia edia gori ta.” To, idia gorea diba lasi herevana be inai: Unai dina ai revareva ta ia torea mai ena hemataurai ida, bona unai hahediba herevadia pepadia amo kopi ta ia torea hanai bena nega tamona ia siaia Archbishop Albert dekenai. Luther ese ia noia, iena haroro taudia, induljensia idia harorolaia taudia, do ia gwau henidia bona do ia koudia, do idia harorolaia lou lasi. Luther ese ia torea revarevana be Swedish State Archives, Stockholm dekenai, ia do noho.

    Hiri Motu Pablikeisen (1987-2025)
    Log aut
    Login
    • Hiri Motu
    • Ta dekenai siaia
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gaukaralaia Taravatudia
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Ta dekenai siaia