Kota Bada Hereana be mai Anina Oi Dekenai
“Iehova ia gwau: ‘Emui kota herevana umui mailaia, . . . emui hereva umui hamomokania.’ ”—ISAIA 41:21.
1, 2. (a) Kota bada hereana lalonai daika idia herevalaia? (b) Dahaka idia hepapahuahulaia?
IDAU nega amo ema bona hari nega momo herea kota idia karaia. Unai kota lalodiai, idia kotalaia gaudia idia diba o idia itaia taudia idia boiria mai edia hereva hamomokania totona. Unai kota momo be mai anina taunimanima ta ta sibodia dekenai, to ma haida be mai anina taunimanima momo dekenai. To hari inai nega lalonai kota badana ta idia karaia noho, ia ese unai kota gunadia iboudiai ia hanaidia momokani. Iena anina ese edia anina ia hereaia momokani. Ena anina ena mamina be tanobada taudia iboudiai ese do idia abia, unai idia ura eiava idia ura lasi be herevana.
2 Hari kota lalonai ia hedinarai tau badana be Iehova Dirava, “guba ia karaia bona ia atoa Diravana, tanobada ia haginia bona ena anina ia havaraia Diravana, tanobada dekenai idia noho taudia be laga ia henidia . . . Diravana.” (Isaia 42:5) Dahaka dainai kota idia karaia? Badina be haida ese Dirava ena dagi idia hepapahuahulaia—idia gwau ia ese guba bona tanobada bona idia noholaia taudia ia lohiadia be maoro lasi.
3. Edena henanadai ita lalodia be namo?
3 Unai hepapahuahu dainai inai henanadai ita lalodia be namo: Idia tomadiho henidia diravadia iboudiai edena be edia kara amo idia hahedinaraia vadaeni ita abidadama henidia momokani diba? Edena be idia mauri momokani noho, bona idia be taunimanima ese idia gorilaidia gaudia mo sibona lasi? Atai herea Diravana momokanina, taunimanima be edia hekwarahi iboudiai amo do ia hamauridia diba, bona maino bona noho namo havaraia totona gavamani maorona do ia haginia diba Diravana, be ia noho a?
4. Inai idia laloa momo lasi badina be idia gwau idia abia dae vadaeni Dirava be ia mauri noho, taudia be edena bamona?
4 Taunimanima momo idia laloa unai bamona ita henanadai be anina lasi, badina idia gwau idia abia dae vadaeni Dirava be ia mauri noho. To idia hamomokania diba idia tomadiho henia diravana be Dirava momokanina, bona ia ese ena gwauhamata do ia hamomokanidia, bona iena palani bona taravatu hegeregeredia idia noho a? Bema unai bamona taudia idia haere, idia gwau Oibe, namona be idia ese inai henanadai do idia haerelaidia diba: Dahaka ese ia hahedinaraia Dirava momokanina ta ia noho, ena gwauhamata do ia hamomokanidia Diravana unai? Dirava ena palani taunimanima bona tanobada totona be dahaka? Dirava ena palani hegeregerena, dahaka be kahirakahira do ia vara? Ia ura ita ta ta be dahaka do ita karaia, iena lohia siahuna ita abia isi totona?
5. Dirava idia abidadama henia ena badina idia gwauraia hedinarai diba lasi taudia be daidia hegeregeredia?
5 Idia gwau idia abia dae Dirava be ia mauri noho, taudia momo ese unai henanadai idia haerelaidia namonamo diba lasi. Idia be aposetolo edia nega lalonai idia noho taudia haida hegeregeredia, idia gwau Dirava idia abidadama henia, to edia kara ese edia hereva ia hakoikoia. Dirava ena Hereva ese inai bamona ia gwauraidia: “Idia gwau Dirava idia diba, to edia kara dekena amo idia ese Dirava idia negea.” Oibe, “abidadama mai ena kara namodia lasi, be mase gauna.” (Tito 1:16; Iakobo 2:26) Unai dainai, idia gwau Dirava idia abidadama henia to hamomokania herevadia idia gwauraia diba lasi taudia be idau negai taudia haida hegeregeredia, edia dirava koikoidia be idau negai idia boio taudia unai.
Ia Tohodia
6, 7. (a) Idau negai Aigupito taudia edia tomadiho mani oi herevalaia. (b) Iehova ese Aigupito ena dirava ia tohodia neganai, unai ena anina Israel taudia dekenai be dahaka?
6 Lagani 3,500 bamona idia lao vadaeni, Dirava momokanina ese Aigupito taudia edia dirava idauidau ia tohodia. Unai neganai Aigupito taudia ese dirava idauidau momo idia tomadiho henidia; idia tomadiho henidia gaudia haida be inai: boromakau, pusikasi, huala, bogibada, parapara, uda sisiadia, laion bona gaigai. Idia laloa unai animal momo lalodiai dirava ta ia noho, bona bema tau ta ese unai animal ta ia alaia mase, iena davana be mase. Animal helagadia edia mase tauanidia be muramura mai bonadia amo idia dahua do idia bodaga lasi totona, bena idia guridia mai edia helaga karadia idauidau ida.
7 Unai dirava iboudiai ia inai henidia Diravana be idau negai Israelana ese idia tomadiho henia Diravana, Iehova unai. Ia ese ena hesiai tauna Mose ia siaia, Farao do ia noia Iehova ena bese taudia be edia hesiai gaukara amo do ia kahudia nege, badina be Iehova ese unai bamona ia gwauhamata henidia vadaeni. (Esodo 3:6-10) To Farao ia gwau: “Iehova be daika? Badina dahaka iena hereva dohore lau kamonai? Israela taudia lauegu imana dekena amo dohore lau negea, badina be dahaka? Iehova be lau diba lasi, Israela taudia danu lauegu imana dekena amo dohore lau negea lasi momokani.” (Esodo 5:2) Farao ia laloa Aigupito ena dirava ese Iehova idia hereaia.
8, 9. (a) Iehova be edena bamona ia hahedinaraia ia ese Aigupito ena dirava ia hereadia? (b) Unai negai ia vara gauna dainai, Aigupito ena dirava be edena bamona ita gwauraidia be maoro?
8 Dahaka do ia hahedinaraia Dirava momokanina be ena gwauhamata ia hamomokanidia diba bona ena taunimanima ia naridia diba? Iehova ia gwau: “Aigupito edia dirava ibounai danu do lau panisidia momokani.” (Esodo 12:12) Unai peroveta herevana ia hamomokania a? Oibe! Iehova ese hisihisi badadia 10 ia havaraia, Aigupito ena dirava hahemaraidia totona. Unai dirava iboudiai ese Aigupito taudia idia naridia diba lasi. Bona hisihisi namba 10 be mai anina bada, badina be ia ese Aigupito taudia edia vara guna memerodia ia aladia mase, Farao ena danu. Unai ese edia dirava badana Ra (Amon-Ra) ia hadikaia momokani, badina be Aigupito ena pavapava idia laloa idia be dirava, Ra ena natuna memerodia. Aigupito taudia idia laloa, Farao ena vara guna natuna merona ia mase neganai, dirava ta ia mase unai.
9 To, Israel taudia edia vara guna natudia ta ia mase lasi, badina be Iehova ese ia naridia dainai. Danu, Dirava ese ena bese taudia ia kahudia nege, ia gwauhamata henidia hegeregerena. Aigupito ena dirava koikoidia ia hadikadia negana ginigabena ai, ia ese Farao mai ena tuari taudia iboudiai ida Davara Kakakakana lalonai ia hamasedia ore. Unai dala amo Iehova ia hahedinaraia ia be Dirava momokanina. Iena gwauhamata ia hamomokanidia, bona ia idia tomadiho henia taudia ia naridia. (Esodo 14:21-31) To Aigupito ena dirava idia goada lasi idia tomadiho henidia taudia do idia durudia. Unai dirava be gau korikoridia lasi, idia be taunimanima ese sibodia edia lalona ai idia laloa davari gaudia sibodia.
10. Iehova idia tomadiho henia taudia bona Asuria be dahaka idia hepapahuahulaia?
10 Ma lagani 800 idia ore murinai, Dirava ena dagi idia hepapahuahulaia, King Hesekia ena nega lalonai.a Unai neganai Iehova tomadiho henia taudia be Asuria Basileiana Badana mai dagedagena ese ia tuari henidia. Asuria taudia ese Ierusalem taudia idia oda henidia, edia hanua do idia henidia, unai hanua lalonai “Iehova ena terona,” iena tomadiho tanobada dekenai ia laulaulaia gauna, be ia noho. (1 Sisiga 29:23) Iuda ena pavapava, Hesekia, ia gwau, momokani Asuria taudia ese ‘unai tano idauidau iboudiai idia hadikaia ore vadaeni, bona edia dirava be lahi ai idia tahodia kau vadaeni, badina be idia be Dirava korikoridia lasi, to taunimanima edia imadia ese idia karaia gaudia.’—Isaia 37:18, 19.
11 Bena abidadama tauna Hesekia ese Iehova ia guriguri henia, ia noia do ia gimaia. Iehova ia gwauhamata Asuria taudia edia tuari gauna ta ese Ierusalem do ia hadikaia lasi. (Isaia 37:33) Unai peroveta herevana ia momokani. “Iehova ena aneru be ia raka lasi, taunimanima 185,000 Asuria taudia edia kampa dekenai ia aladia mase.” Asuria ena pavapava, Senakarib, be unai bamona ia lusi murinai, ia lou lao. Gabeai, ena dirava ladana Nisrok ia tomadiho henia noho neganai, iena natuna rua ese idia alaia mase. (Isaia 37:36-38) Unai dala amo Iehova ese ia hahedinaraia lou, ia be peroveta herevadia momokanidia edia Dirava, ia idia tomadiho henia taudia hamauridia Diravana unai. Ia hahedinaraia, Asuria bona unai bese idauidau edia dirava be koikoi, idia be gau korikoridia lasi, bona idia tomadiho henidia taudia idia naridia diba lasi.
12. Edena dala amo Belesasara ese Iehova ia hevasehalaia?
12 Ma lagani 200 bamona murinai, Dirava ena bese taudia, ia idia dadaraia taudia unai, be dibura ai idia noho Babulono dekenai, unai basileia badana ese Asuria ena gabu ia abia vadaeni. Babulono be mai ena dirava maruanedia bona hahinedia, bona mai ena dubu momo herea danu. Nega ta Babulono ena pavapava Belesasara ia heagi bona Iehova ia hevasehalaia. Aria badana ta dekenai, ia hahegani, Ierusalem ena dubu amo idia abia kapusidia, golo bona silva gaudia, do idia mailaia. “Bena pavapava bona ena lohia taudia bona ena adavana korikoridia bona ia adavadia hahinedia danu ese uaina na unai gau amo idia inua. Idia ese uaina idia inua, auri laboralabora, auri, au bona nadi diravadia idia hanamodia.”—Daniel 5:1-4.
13. Iehova ese Daniel ia hasiahua, dahaka be Belesasara dekenai do ia gwauraia?
13 Babulono ena dirava edia ladanai Iehova idia hadikaia unai. Bena Iehova ese ena peroveta tauna Daniel ia hasiahua, King Belesasara bona aria ai idia hebou taudia iboudiai do ia haroro henidia goadagoada totona. Daniel ese Iehova ena lohia siahuna ia abia isi; King Belesasara ia hamaoroa, ia gwau: “Emu lalona oi hamanaua lasi . . . To oi be sibomu oi abia isi vadaeni, guba Lohiana oi dadaraia, . . . siliva, golo, auri laboralabora, auri, au bona nadi diravadia, idia itaia lasi, idia kamonai lasi, idia diba lasi gaudia, be oi hanamodia vadaeni, to oiemu laga be iena imana ai bona emu dala iboudiai be ia dekenai Diravana be oi matauraia lasi.”—Daniel 5:22, 23.
14. Iehova be edena bamona ia hahedinaraia ia be Dirava momokanina?
14 Bena Daniel ese Iehova ena hereva ia hamaorolaia, unai hereva be inai: Hekokoroku tauna King Belesasara bona Babulono be Mede bona Parasa taudia ese unai hanuaboi ai do idia halusia! (Daniel 5:24-27) Unai peroveta herevana ia momokani a? Oibe. “Unai hanuaboi, Belesasara, Kaldea pavapavana, na idia alaia mase. Bena Darauese, Mede tauna, ese basileia ia abia.” (Daniel 5:30, 31) Aigupito bona Asuria dekenai ia karaia vadaeni hegeregerena, Iehova be ma ia hahedinaraia lou ia be Dirava momokanina, ena gwauhamata ia hamomokanidia Diravana. Dirava ena hesiai taudia ese namo idia davaria, badina be dibura amo idia kahudia nege bona edia tano dekenai idia siaidia lou. To dirava koikoidia idia tomadiho henidia taudia ese dika bada herea idia davaria.
Peroveta Herevadia Iseda Nega Totona
15. (a) Bible ena peroveta herevadia momo be edena bamona? (b) Dahaka danu be ita gwauraidia “dirava”?
15 Dirava ese ena lauma amo peroveta tauna Isaia ia hasiahua peroveta herevadia ia torea totona, idau negai idia momokani herevadia unai. To Bible ena peroveta herevadia momo edia anina be iseda nega lalonai ia vara. Isaia ese ia torea gaudia momo be unai bamona. Iena peroveta herevadia haida amo ia gwauraia gauna be inai: Hari inai nega lalonai Iehova ese bese iboudiai bona edia dirava ia boiridia, edia hereva do idia hamomokania toho totona. Inai hereva “dirava” anina be taunimanima ese tanobada ena kahana iboudiai dekenai idia tomadiho henidia diravadia sibodia lasi, to taunimanima ese idia matauraidia bada taudia eiava gaudia danu.
16. Hari inai nega lalonai bese idauidau taudia, Kerisendom danu, ese dahaka dirava idia tomadiho henidia?
16 Hari inai nega lalonai dirava idia gwauraidia gaudia be inai: Hindu taudia ese idia tomadiho henidia diravadia idauidau milion momo, bona Buddhist taudia bona Shintoist taudia bona ma haida danu ese idia tomadiho henidia diravadia. Dirava ma ta be taga diravana, badina be tanobada taudia momo herea ese moni bona kohu idia laloa bada. Dirava ma haida be tuari siahuna bona saiens, tanobada besedia idia laloa unai gau ruaosi amo noho namo bona hahemauri do idia abia. Danu, taunimanima momo herea, Kerisendom lalonai danu, ena be idia gwau idia abia dae Dirava ia mauri noho, to ia idia abidadama henia lasi, bona ena hesiai gaukara idia karaia lasi mai edia kamonai ida; idia ese taunimanima eiava gau idauidau idia abidadama henidia, idia hesiai henidia, bona idia badinadia.
17. Isaia ena hereva be mai anina bada dahaka dekenai?
17 Isaia ena peroveta herevana be mai anina bada unai bamona dirava iboudiai dekenai, iseda nega lalonai idia noho gaudia unai. Iehova ese bese idauidau ia hamaorodia do idia hebou bona do idia “hereva.” Ia boiridia, ia gwau: “Do ita raka kahirakahira hebou, kota totona.” (Isaia 41:1) Hari inai nega lalonai, Dirava ese inai tanobada ia “kota” henia noho. Timoteo Ihatoina 3:1-5 bona Mataio 24:1-14 ai ia perovetalaia hegeregerena, inai tanobada ena “nega dokona” be hari ia ginidae. Hari inai nega lalonai Iehova ese bese idauidau edia dirava ia boiridia, vaira negana lalonai do idia vara gaudia do idia gwauraidia maoromaoro totona, unai amo do idia hahedinaraia idia be Dirava korikoridia. Ia ese danu ia boiridia, idia tomadiho henidia taudia do idia naridia toho. Ia gwau: “Emui kota herevana umui mailaia, . . . emui hereva umui hamomokania . . . bona do idia vara gaudia be ai umui hamaorolaia.”—Isaia 41:21, 22.
18. Siahu ibounai Diravana be sibona edena bamona ia gwauraia, bona ia idia tomadiho henia taudia be edena bamona ia gwauhamata henidia?
18 Siahu ibounai Diravana ia hahedinaraia ia sibona be daika. Ia gwau: “Lau be Iehova, lauegu ladana be unai; lauegu hairai be ta do lau henia lasi, lau idia hanamoa herevadia be idia koroa kaivakukudia do lau henidia lasi.” (Isaia 42:8) Bona ia idia badinaia taudia ia hamaorodia, ia gwau: ‘Umui gari lasi, badina be lau be umui ida; umui roharoha lasi, badina be lau be emui Dirava. Umui do lau hagoadaia, umui do lau durua momokani.’ Ia gwauhamata henidia, ia gwau: ‘Umui idia badu henia taudia iboudiai be do idia hemarai. Umui idia heai henia taudia be do idia boio bona do idia mase ore.’ ‘Tuari gauna ta oi idia hadikaia totona idia karaia be ena gaukara ena anina do ia vara lasi . . . Inai be Iehova ena hesiai taudia edia ahuna.’—Isaia 41:10, 11; 54:17.
19, 20. (a) Isaia be edena bamona ia hahedinaraia, Dirava ese nega ta ia gwauraia hidi, gau iboudiai be unai negai do ia hamaoromaorodia totona? (b) Hari inai “dina gabedia ai” Iehova ese daidia ia mailaidia, bona iena ladana ai edena bamona idia hereva?
19 Nega daudau herea lalonai, Iehova ese tanobada besedia ia koudia lasi dainai, idia be sibodia edia dala ai idia raka. To iena nega ia ginidae vadaeni, tanobada gaudia do ia hamaoromaorodia. Unai dainai ia gwau: “Nega daudau regerege lasi lau noho; lau marere lasi, lau haheauka.” To hari “Iehova do ia raka lasi, goada herea tauna bamona, tuari tauna bamona ena badu do ia hasiahua, do ia boiboi, oibe, tuari boiboina do ia boiboilaia; do ia goada herea, ena inai taudia do ia hadareredia.” (Isaia 42:13, 14) Isaia bona Bible torea taudia ma haida edia peroveta herevadia lalodiai bona Iesu ena lalodiai danu Iehova ia peroveta, ia gwau inai “dina gabedia” lalodiai bese ta do ia haginia, unai bese taudia ese ia do idia gwauraia hedinarai goadagoada, hegeregere kota lalonai iena hereva idia hamomokania bamona.
20 Iehova ese iena hesiai gaukara idia karaia totona ia mailaidia taudia idia hahedinaraia ia be Dirava momokanina, ia idia tomadiho henia taudia hamauridia Diravana, bona dirava koikoidia bona idia tomadiho henidia taudia hamasedia ore Diravana. Hari inai nega lalonai Iehova ena orea taudia ese ‘ane idia abia iena; tanobada dokona amo, bese iboudiai bona motumotu iboudiai amo, bona ororo doridia amo ia idia hanamoa.’ (Isaia 42:10-12) Inai ese Isaia ena peroveta herevana ma ta ia hamomokania: “Dina gabedia ai [iseda nega lalonai] . . . Iehova ena dubu ororona [iena tomadiho momokanina] be ororo badadia doridia ataiai do ia haginia, bona do ia abia isi ororo maragidia atai ai [tomadiho idaudia iboudiai atai ai]; bona bese iboudiai [amo idia mai taudia] be ia dekenai do idia aru lao.” Bona idia ese ma haida idia hereva henidia goadagoada, dahaka do idia karaia totona? Idia ese lalo-maoro taudia idia noidia, idia gwau: “Umui taunimanima e, umui mai, Iehova ena ororo dekenai do ita daekau, . . . ia ese ena kara ita do ia hadibalaia, bona ita be ena dala dekenai do ita raka.”—Isaia 2:2-4.
21. Iehova ese bese idauidau edia dirava ia boiridia dainai, dahaka henanadai idia vara?
21 Iehova ia hereva, kota taudia ia hereva henidia hegeregerena, ia gwau: “Basileia iboudiai be gabu ta dekenai do idia gogodia, bona bese iboudiai do idia haboudia. . . . Edia hereva hamomokanidia taudia do idia mailaidia, do idia gwauraidia maoro totona, eiava do idia kamonai bena do idia gwau, ‘Hereva momokanina unai!’ ” (Isaia 43:9) Bese idauidau edia dirava ia tohodia unai. Idia ta ese vaira negana lalonai do idia vara gaudia ia gwauraia hedinarai diba a? Guna idia be unai bamona idia karaia diba a? Hamomokanidia tauna ta idia davaria diba a? Bese idauidau edia dirava, bona idia badinadia taudia, be dahaka idia karaia vadaeni, hari inai nega lalonai? Edia kara ese idau negai Aigupito taudia, Asuria taudia bona Babulono taudia edia dirava edia kara idia hanaia a? Danu, Iehova idia harorolaia taudia be idia hamomokania vadaeni, Iehova be Dirava momokanina bona Ia sibona ita tomadiho henia be maoro, a? Hereva gabena ese inai gau do ia herevalaidia.
[Footnote]
a August ena Gima Kohorona ese Hesekia ena sivarai ia gwauraia; Iehova ia abidadama henia dainai Ia ese davana namona ia henia. Unai neganai idia vara gaudia danu be idia vara badina be Dirava ena lohia siahuna idia hepapahuahulaia.
Henanadai Haida
◻ Haida ese Dirava ena lohia siahuna edena bamona idia maumauraia?
◻ Hari inai nega lalonai tanobada besedia ese dahaka na edia dirava ai idia halaodia?
◻ Nega toi Iehova be edena bamona ia hahedinaraia dirava koikoidia ia hanaidia momokani?
◻ Isaia be edena bamona ia hahedinaraia Iehova ese ena lohia siahuna do ia hamomokania iseda nega lalonai?
◻ Tomadiho daladia iboudiai idia badinaia taudia be dahaka henanadai idia haerelaia be namo, hari inai nega lalonai?
3. Edena henanadai ita lalodia be namo?
4. Inai idia laloa momo lasi badina be idia gwau idia abia dae vadaeni Dirava be ia mauri noho, taudia be edena bamona?
5. Dirava idia abidadama henia ena badina idia gwauraia hedinarai diba lasi taudia be daidia hegeregeredia?
6, 7. (a) Idau negai Aigupito taudia edia tomadiho mani oi herevalaia. (b) Iehova ese Aigupito ena dirava ia tohodia neganai, unai ena anina Israel taudia dekenai be dahaka?
8, 9. (a) Iehova be edena bamona ia hahedinaraia ia ese Aigupito ena dirava ia hereadia? (b) Unai negai ia vara gauna dainai, Aigupito ena dirava be edena bamona ita gwauraidia be maoro?
10. Iehova idia tomadiho henia taudia bona Asuria be dahaka idia hepapahuahulaia?
11. Iehova ese ia idia tomadiho henia taudia edena bamona ia hamauridia, bona unai ese dahaka ia hahedinaraia?
[Picture on page 11]
Dirava momokanina, Iehova vairanai Aigupito ena dirava iboudiai be siahu lasi
[Picture on page 12]
Asuria ena dirava bona idia badinadia taudia danu be Dirava momokanina ese ia hadikadia vaitani
[Picture on page 13]
Daniel ese Iehova ena hereva ia gwauraia hedinarai, Babulono ena dirava koikoidia idia tomadiho henidia taudia dekenai