‘Namona be Taunimanima Idia Itaia Emu Goada Ia Bada Noho’
“Hari lau be tau dainai mero ena kara lau rakatania vadaeni.”—1 KORINTO 13:11.
1. Gau idauidau edia tubu dalana ese unai havaraia gaudia edia hoa dalana be edena bamona ia hahedinaraia?
MAIKROSKOP sibona dekenai gwarume badana ta ena gatoi oi itaia diba, to ia vara murinai ia bada ia lao ela bona ena lata be 30 mita bona ena metau be 80 ton. Unai hegeregerena, uhe maragimaragina amo sequoia auna ia tubu ia lao ela bona ena lata be 90 mita ia hanaia. Momokani, mauri ena hoa gauna ta be gau idauidau idia tubu dalana. Aposetolo Paulo ese ia gwauraia bamona, ita hadoa bona ita dairia diba, to “Dirava sibona ese . . . ia hatubua.”—1 Korinto 3:7.
2. Bible ese edena bamona tubu dalana ia perovetalaia?
2 To tubu dalana ma ta be hoa gauna danu. Unai be peroveta tauna Isaia ese ia perovetalaia, ia gwau: “Maragimaragina ta be 1,000 ai do ia lao, bona maragina ta be bese badana mai goadana ta ai do ia lao. Lau, Iehova, be ena nega korikori dekenai do lau haharagaia.” (Isaia 60:22) Unai peroveta herevana be mai anina Dirava ena orea ia tubu dalana dekenai, bona hari inai negai dala badana dekenai ia guguru.
3. Lagani 1991 ena hesiai laganina ena ripoti be edena bamona ia hahedinaraia Iehova ese iena taunimanima edia gaukara ia haharagaia?
3 Lagani 1991 ena hesiai laganina ena ripoti dekenai ia hahedinaraia Iehova ena Witness taudia edia tanobada ibounai gaukarana dekenai Basileia harorolaia taudia edia namba be 4,278,820 ia abia, bona taunimanima 300,945 be unai lagani lalonai bapatiso idia abia. Kamonai matamata taudia momo idia vareai dainai, kongregesen matamatadia 3,191 idia karaia, bona unai namba ia bada dainai sekit bona distrik matamatadia idia karaia. Unai be dina ta ta ibounai lalonai kongregesen matamatadia 8 idia karaia, hegeregere dina rua dina rua lalonai kahirakahira sekit matamatana ta idia karaia. Unai be hoa dalana ai orea ia tubu daekau! Ia hedinarai namonamo Iehova ese gaukara ia haharagaia, bona iena taunimanima edia gaukara ia hanamoa noho.—Salamo 127:1.
Sibona Emu Kara Oi Tahua Negana
4. Gabeai negana totona ita hegaegae neganai dahaka ita laloa?
4 Ena be ita itaia neganai iseda kudou ia moale, to unai hahenamo ese maduna ma haida ia havaraia. Idia ura idia durudia lo taudia edia namba do ia hegeregere unai kamonai matamata taudia be lauma dalana dekenai do idia naria totona, a? Ita be gabeai negana totona ita hegaegae neganai, gaukara ia tubu bona ia bada ia lao totona pioneer taudia, hesiai taudia, elda taudia, bona loaloa elda taudia edia namba ita laloa be hari idia momo lasi, bona tanobada hegegemadai unai gaukara durua totona branch opesi bona Betele rumadia dekenai idia gaukara taudia edia namba ita laloa danu. Unai hutuma momo be edeseni amo do idia mai? Ita daradara lasi uiti gogoa gaukarana be bada. To hari inai nega lalonai daidia be idia hegeregere uiti gogoa taudia do idia naridia totona?—Mataio 9:37, 38.
5. Gabu haida dekenai gaukara ia tubu haraga dainai dahaka ia vara?
5 Hegeregere, idia gwau tanobada ena gabu haida dekenai, kongregesen haida dekenai Basileia harorolaia taudia be handred tamona bona ma haida, to edia elda be tamona sibona bona hesiai taudia be tamona eiava rua sibona. Nega haida elda tamona ese kongregesen rua ia naridia. Ma gabu haida dekenai edia diba ia hegeregere Keristen haroro taudia edia namba ia hegeregere lasi taunimanima dekenai Bible stadi idia henidia totona, unai dainai kamonai matamata taudia edia ladana be lista dekenai idia torea bona idia naria noho. Ma gabu haida dekenai, kongregesen matamatadia idia vara haraga dainai, nega haida Kingdom Hall tamona lalonai kongregesen toi, hani, eiava ima idia hebou. Reana oiemu gabu dekenai gaukara be unai bamona ia bada haraga oi itaia vadaeni.
6. Badina be dahaka hari inai negai ita sibona eda kara ita tahua be namo?
6 Ita gwauraia gaudia ese ita dahaka idia hadibaia? Hari inai negai idia vara gaudia dainai, namona be ita ta ta ibounai be iseda kara ita tahua, bena ita itaia iseda nega bona kohu ita gaukaralaia namonamo unai gaukara ita durua totona eiava. (Efeso 5:15-17) Aposetolo Paulo be Keristen ginigunadia edia nega lalonai Heberu Keristen taudia ia torea henidia, ia gwau: “Nega ia ginidae vadaeni, umui be hadibaia taudia do umui halaoa totona. To umui be do diba maragi taudia. Unai dainai tau ta ese Dirava ena hereva, diba hamatamaia gaudia umui dekenai ia hadibaia lou be namo. Badina umui be rata sibona umui inua diba, umui be do hegeregere lasi aniani korikori do umui ania.” (Heberu 5:12) Unai hereva ese idia hahedinaraia hegeregerena, Keristen ta ta iboudiai idia tubu be namo. Bona dika gauna ta be reana ta be lauma dalana dekenai beibi bamona ia do noho dainai Keristen lo tauna ai do ia lao lasi. Unai hegeregerena, Paulo be ita ia hagoadaia, ia gwau: “Umui sibona emui kara do umui tahua, bona emui mauri do umui dibaia, umui be abidadama korikori taudia o lasi.” (2 Korinto 13:5) Oi sibona emu kara oi tahua vadaeni, a, oi bapatiso negana amo ema bona hari lauma dalana dekenai oi tubu, a? Eiava gabu tamona dekenai oi gini noho? Edena bamona oi diba?
“Mero Ena Kara”
7. Lauma dalana ai iseda tubu dalana ia hedinarai totona, dahaka ita karaia be namo?
7 Aposetolo Paulo ia gwau: “Lau mero neganai mero bamona lau hereva, mero bamona lau laloa, bona mero bamona hereva ena anina lau tahua. To hari lau be tau dainai mero ena kara lau rakatania vadaeni.” (1 Korinto 13:11) Lauma dalana dekenai, ita ibounai be guna natudia maragi bamona ita laloa bona ita karaia. To, ita tubu ita lao dalana ia hedinarai totona, namona be Paulo ia hereva bamona “mero ena kara” ita rakatania. Unai kara haida be dahaka?
8. Paulo ena hereva Heberu 5:13, 14 dekenai hegeregerena, lauma dalana ai beibi ena kara ta be edena bamona?
8 Gau ginigunana be Paulo ena hereva Heberu 5:13, 14 dekenai ita laloa, ia gwau: “Rata ia inua tauna be do beibi bamona. Ia be maoro bona kerere edia toana ia diba lasi. To aniani korikori be tau badadia idia ania diba. Idia sibona ese edia lalona idia hadibaia lou, hadibaia lou, ela bona idia manada vadaeni. Unai neganai idia be maoro bona kerere edia toana idia diba namonamo.” ‘Kara maoromaoro ena hereva’ oi diba, a? Dirava ena Hereva, Bible dekenai, emu diba ia hegeregere “maoro bona kerere edia toana” oi diba totona, a? Paulo ia gwau lo taudia be unai bamona idia karaia diba badina idia be hanaihanai “aniani korikori” idia ania. Unai dainai, lauma dalanai aniani korikori ia ura henia bada neganai tau ta ese ia hahedinaraia ia be lauma dalana dekenai ia tubu eiava lauma dalana dekenai ia be do beibi bamona.
9. Lauma dalana dekenai ta ia aniani ena bada be edena bamona iena tubu dalana ia hahedinaraia?
9 Lauma dalana dekenai edena bamona oi aniani? Iehova be hanaihanai Bible ena amo idia torea bukadia bona Keristen hebou bona hebouhebou badadia dekena amo ia henia lauma aniani be edena bamona oi laloa? (Isaia 65:13) Lagani ta ta ibounai lalonai distrik hebouhebou badadia dekenai bema buka matamatadia idia halasia neganai reana oi moalelaidia bada herea. To ruma dekenai oi giroa neganai unai gaudia dekenai dahaka oi karaia? Gima Kohorona eiava Noga! magasin matamatana ta ia mai neganai dahaka oi karaia? Nega oi atoa unai magasin oi duahia totona, eiava unai magasin edia hereva badadia oi itaia sibona bena oiemu buka atoa gabuna dekenai oi atoa? Keristen hebou karadia dekenai unai bamona ita henanadai diba. Hebou iboudiai dekenai oi lao hanaihanai, a? Oi hegaegae bona oi haere, a? Ia hedinarai haida be lauma dalana dekenai idia aniani namonamo lasi, idia be aniani haida sibona idia ania bona idia ania haraga. Unai be salamo torea tauna ta ena kara amo ia idau, ia gwau: “Oiemu taravatu lau ura henia dikadika! Dina ibounai lalonai lau laloa noho.” Ma danu, King David ia gwau: “Hebou badana dekenai oi do lau hanamoa; hutuma bada bogaragidiai oi do lau hanamoa.” (Salamo 35:18; 119:97) Ia hedinarai namonamo, lauma aniani ita moalelaia ena bada ese ia hahedinaraia lauma dalana ai ita tubu dalana be edena bamona.
10. Efeso 4:14 ia gwau lauma dalana ai beibi karana ta be dahaka?
10 Paulo be sisiba ia henia neganai ia be lauma dalana ai beibi bamona tauna ena kara ma ta ia gwauraia, ia gwau: “Namo ita be natuna maragidia bamona ita noho lasi, hadibaia hereva idauidau ese ita do ia koia lou lasi. Badina be koikoi taudia edia hadibaia hereva ese haida idia hakaua kerere vadaeni. Idia be vanagi bamona, bona unai koikoi hereva be lai bamona, idia ia doria lao, doria mai, vadaeni idia hure kava davara dekenai bamona. To idia ese ita do idia koia lasi. Lasi momokani.” (Efeso 4:14) Tama sina taudia idia diba, natudia be gau iboudiai dekenai idia henanadai. Dala haida dekenai unai be namo badina unai ese ia durudia gau idauidau idia tahua bona diba idia abia bona sisina sisina lo taudia ai idia lao. To dika gauna ta be gau momo ese edia lalohadai idia veria haraga diba. Gau dikana momokani be, edia diba be hegeregere lasi dainai, gau haida idia tahua neganai dika idia davaria, reana idia sibona bona ma haida edia mauri idia hadikaia diba. Unai be momokani lauma dalana ai beibi bamona taudia dekenai danu.
11. (a) Paulo ia gwau “koikoi hereva be lai bamona” neganai dahaka ia laloa? (b) Hari inai negai ita be dahaka ‘lai’ ita davaria?
11 To Paulo ia gwau lauma dalana dekenai “koikoi hereva be lai bamona” unai beibi bamona taudia ia doria lao, doria mai; unai neganai dahaka ia laloa? Iniseniai, unai hereva “lai” be Greek herevana aʹne·mos amo idia hahanaia; unai hereva dekenai International Critical Commentary bukana ia gwau unai hereva idia “gaukaralaia badina ena anina be idau kara idau kara amo karaia karana.” Paulo ena hereva ma haida dekenai unai lalohadai ia haheitalaia namo, ia gwau: “Koikoi taudia edia hadibaia hereva [amo].” Gado gunana dekenai unai hereva “koikoi” ena anina be “laki” eiava “laki gadara.” Anina be kasi gadara bamona idia karaia. Anina danu be ita be hanaihanai lalohadai matamatadia bona kara matamatadia ita vairanai idia noho, bona reana edia toana be idia dika lasi, bona ita idia veria, bona reana idia be gau namodia danu. Paulo ena hereva ena anina bada be iseda abidadama dekenai—tomadiho gaukaradia, taunimanima edia mauri durua bona politikol karadia, bona unai bamona gaudia. (Ioane Ginigunana 4:1 itaia danu.) To danu, unai hereva be mai anina tanobada ena kara bona sitailo karadia dekenai, hanaihanai idia idau idia lao—dabua ena sitailo, moale karadia, aniani, tauanina hagoadaia eiava eksasais karadia, bona unai bamona gaudia. Beibi bamona tauna ena diba be hegeregere lasi bona ia lalohadai namonamo lasi dainai, reana unai gaudia be idia veria momo diba, bona unai dainai lauma dalana dekenai do ia tubu lasi bona iena anina bada Keristen maduna ia huaia diba lasi.—Mataio 6:22-25.
12. Maduna huaia kara dekenai natudia maragidia be lo taudia amo edena bamona idia idau?
12 Natudia edia kara ma ta be hanaihanai ta ese ia durudia bona ia naridia be namo. Edia maduna idia diba lasi bona idia laloa lasi; maragi negana be moale bona gadara negana sibona. Paulo ese ia gwauraia bamona, idia be ‘mero bamona idia hereva, mero bamona idia laloa, bona mero bamona hereva ena anina idia tahua.’ Idia laloa ma haida ese idia do idia naria hanaihanai. Lauma dalana ai beibi bamona tauna be unai bamona ita gwauraia danu. Matamata tauna be nega ginigunana Bible ena hereva ta ia henia neganai eiava haroro gaukara ia karaia hamatamaia neganai, lauma dalana ai ena tamana sinana ese ia idia durua mai moale danu. Bema hanaihanai unai matamata tauna be edia heduru ia tahua noho bona ia hahedinaraia ia hegeregere lasi sibona ena maduna ia huaia totona dahaka do ia vara? Ia hahedinaraia momokani ia diba gaudia ia badinaia lasi.
13. Badina be dahaka ta ta iboudiai edia maduna huaia dalana idia diba be namo?
13 Unai dekenai aposetolo Paulo ena sisiba oi laloa, ia gwau namona be ita be “ta ta [ita] durua henia, [iseda] metau do [ita] huaia totona,” bona “ibounai ta ta sibona ena metau, ena metau do idia huaia.” (Galatia 6:2, 5) Momokani, tau ta be ena Keristen maduna ia huaia totona be nega ia abia, bona reana gau haida dekenai sibona ena ura do ia negea. To, namo lasi tau ta be mauri ena moale gaudia bona gadara sibona ia tahua, hegeregere laga-ani, loaloa daladia, kohu, eiava moni gaukara tahua bada, unai ia karaia tauna be ia gini kava sibona bamona, ia ura lasi hahediba taudia karaia gaukarana ia habadaia, eiava ia ura lasi ia tubu lauma dalanai bona ena maduna ia huaia. Hahediba tauna Iakobo be ita ia hagoadaia, ia gwau: “Inai hereva do umui badinaia danu: Umui kamonaia kava lasi. Bema umui kamonai kava, umui sibona umui koia noho.”—Iakobo 1:22; 1 Korinto 16:13.
14. Dahaka dainai ia namo lasi ita be lauma dalana ai beibi bamona ita karaia sibona?
14 Oibe, natuna maragi ena kara bona tau badana ena kara edia idau ita itaia haraga diba. To, gau badana be, Paulo ia hereva bamona, sisina sisina beibi ena kara ita rakatania bona ita tubu be namo. (1 Korinto 13:11; 14:20) Bema lasi, reana lauma dalana dekenai ita tubu namonamo lasi. To edena dala ai ita tubu diba? Lauma dalana ai ita tubu bona lo tauna ai ita lao totona dahaka ita karaia be namo?
Ta Ia Tubu Ia Lao Hahedinaraia Dalana
15. Tubu dalana dekenai dahaka gau badadia idia vara?
15 Vadaeni, tubu dalana be edena bamona ia vara? The World Book Encyclopedia ia gwau: Mauri ta ta ibounai be gau maragimaragina ta ta (cell) amo idia vara. Unai gau maragimaragina ese ma gau haida ia abidia bona idia ia haidaua, ia tubu totona. Unai dala amo, unai cell be sibona ena lalona amo ia tubu. Unai gauna ia momo ia lao diba bona ma cell haida karaia totona sibona ia hapararaia diba. Sibona ia hapararaia bona ena kahana rua amo idia bada anina be ia tubu.” Ita laloa bada gauna be inai: Sibona ena lalona amo ia tubu. Tau ta ese aniani namona ia ania, tauanina ese ia abia, bona ia gaukaralaia neganai, ia tubu. Unai be vara matamata beibi dekenai ita itaia diba. Ita diba, ia vara matamata beibi be hanaihanai aniani namona, mai ena digara bona protein ratana ia inua, unai gaudia dainai ia tubu. Dahaka ia vara? Unai beibi be iena lagani ginigunana lalonai ia tubu ena metau bona ena lata be bada, iena mauri laganidia ma iboudiai lalonai unai bamona ia tubu haraga lasi.
16. Bible stadi matamata taudia momo dekenai edena bamona tubu dalana ita itaia, bona edena bamona unai ia vara diba?
16 Beibi ia tubu dalana amo diba ita abia. Lauma dalana ai ita be beibi amo ita tubu bona lo taudia ai ita lao. Gau ginigunana be, hanaihanai ita aniani be namo. Bible oi stadilaia ena nega ginigunana oi laloa. Bema oi be ma haida bamona, reana oi be Dirava ena Hereva dekenai gau ta oi diba lasi momokani. To wiki ta ta ibounai oiemu stadi oi hegaegaelaia bona oiemu Bible stadi oi abia, bona nega sisina murinai, oi be Bible ena hereva badadia dekenai oi lalo-parara. Unai be tubu haraga karana momokani, bona unai ia vara badina be Dirava ena Hereva amo oi aniani hanaihanai dainai!
17. Dahaka dainai lauma dalana ai ita aniani hanaihanai be gau badana?
17 To hari be edena bamona? Oi be hanaihanai oi aniani noho, a? Namo lasi ta ia laloa ia bapatiso dainai unai sibona be hegeregere, namo lasi ia laloa stadi hanaihanai dalana dekenai tauanina hagoadaia lauma aniani do ia abia be anina lasi. Ena be Timoteo be lo Keristen elda tauna, to Paulo ese ia hagoadaia noho, ia gwau: “Oiemu diba bona goada do oi gaukaralaia, mai oiemu lalona ibounai. Vadaeni taunimanima ibounai ese oiemu goada do idia itaia, ia bada lao noho.” (1 Timoteo 4:15) Ita ta ta ibounai be unai kara ita habadaia be namo! Bema oi ura lauma dalana dekenai emu tubu dalana ia hedinarai, unai gaudia oi karaia be gau badana.
18. Edena dala ai tau ta ena tubu lauma dalana dekenai ia hahedinaraia diba?
18 Ita gwau lasi tau ta ena tubu dalana ia hahedinaraia ena anina be ia gaukara bada iena diba ia heagilaia totona eiava ma haida vairanai iena diba ia hahedinaraia bada idia hoa totona. Iesu ia gwau: “Umui be tanobada taudia ibounai edia diari. Ororo dekenai ia noho hanua be ia hunia diba lasi,” bona “tau ena lalona ia honu momokani gaudia dekena amo ena uduna ia hereva.” (Mataio 5:14; 12:34) Iseda kudouna bona lalona be Dirava ena Hereva ena gau namodia amo ia honu neganai, ita be iseda kara bona iseda hereva amo do ita hahedinaraia.
19. Namona be iseda lauma dalana ai tubu karana dekenai ita ura dahaka ita karaia, bona ita ura dahaka do ia vara?
19 Unai dainai, henanadai ta be inai: Oi be hanaihanai Bible oi stadilaia bona Keristen hebou dekenai oi lao aniani namona oi abia oi be lauma dalana dekenai oi tubu goada totona, a? Namo lasi lauma dalana ai ma haida edia tubu karana oi itaia kava sibona. Namona be gau haida oi karaia oi be Iehova ese ia henia lauma aniani bada oi gaukaralaia totona. Bema oi be ‘Iehova ena taravatu oi moalelaia, bona ena taravatu ena hereva oi duahia noho dina ai bona hanuaboi ai,’ vadaeni, oi do idia gwauraia diba inai bamona: “Ia be sinavai badinai idia hadoa auna ta bamona ai do ia lao—iena huahua be nega korikori ai ia havaraia bona ena rau ia kakoro lasi—bona ia karaia gaudia iboudiai dohore idia namo.” (Salamo 1:2, 3) To dahaka oi karaia diba oi be lauma dalana dekenai oi tubu noho totona? Sivarai gabena dekenai do ita herevalaia.
Oi Haere Diba, A?
◻ Badina be dahaka hari be nega namona iseda tubu dalana lauma dalana dekenai ita tahua totona?
◻ Ita ura lauma gaudia ita ania karana ena anina be dahaka lauma dalanai ita tubu karana dekenai?
◻ “Koikoi hereva ena lai” ena anina be dahaka?
◻ Badina be dahaka ta ta ibounai edia maduna idia huaia be namo?
◻ Edena dala ai lauma dalana ai ita tubu noho diba?
[Picture on page 10]
Nega oi atoa Bible bukadia oi duahia totona, a?