Kara Dika Lasi Tanobadana—Edena Bamona Ia Vara?
TOKYO dekenai, keru negana ena daba ta ai, gado ta be maino gabuna ai heduru abia totona ia boiboi badabada. Haida be miniti 5 ia lao 10 lalonai niuspepa ia haridia hahine ta idia gwadaia momo, bona taunimanima 12 be iena boiboi idia kamonai. Ta lasi ia ura ia durua. Ia mase iena rara bada ia bubua dainai. Unai kara ia tahua tauna ta ia gwau: “Bema iena boiboi ginigunana ia kamonai neganai ta be polisi ia boiridia, reana hari ia mauri noho diba.”
Ena be ia mase hahinena ena boiboi idia kamonai taudia be gau ta idia karaia lasi, to mai edia dala idia gwau iena mase be edia kerere lasi, a? Iena boiboi ia kamonai tauna ta ia gwau: “Lau kamonai ia mase neganai unai Friday dinana ibounai lalonai egu lalona ena mamina ese lau ia gwadaia.” Unai dainai ita laloa, kara dika be dahaka?
Kara Dika be Dahaka?
Hideo Odagiri, buka herevadia ia tahua tauna bona Tokyo, Japan, ena Hosei University profesa gunana ta, be kara dika diba karana ia herevalaia, ia be Asahi Shimbun niuspepa lalonai ia gwau: “Lau laloaboio diba lasi kara dika dekenai lau diba, hegeregere natuna lalonai hekokoroku ena dika ia noho, hemarai gauna be mama, bona taunimanima ta koia karana. Lau sikuli noho neganai unai kara dika diba karana ese lauegu lalona ia hahisia bona lau ia do hahisia noho.” Nega haida unai bamona mamina oi abia, a? Oiemu lalona ena mamina ese oi ia gwadaia kara dika ta oi karaia neganai, hegeregere oi ia samania, a? Reana taravatu utua karana ta oi karaia lasi, to unai kara dainai oiemu darana ia lalo-hekwarahi bona oi lalo-metau. Oiemu lalona ena mamina ese oi ia gwadaia unai, bona Bible be inai bamona ia herevalaia, ia gwau: “Iuda lasi taudia be Mose ena Taravatu idia diba lasi, to idia haida ese sibodia edia laloa diari dekena amo taravatu idia badinaia. Inai taudia ese madi Taravatu idia davaria lasi, to edia laloa maoro dekena amo sibodia edia taravatu idia haginia. Idia edia kara ese ia hahedinaraia Dirava ena Taravatu be edia kudouna dekenai ia noho vadaeni. Idia edia kudouna ena laloa ese ia hamomokania Dirava ena Taravatu be edia kudouna lalonai ia noho. Unai dainai nega haida edia lalona dekenai idia gwau, ‘Egu kara ia kerere,’ bona nega haida edia lalona dekenai idia gwau, ‘Egu kara be ia maoro.’ ” (Roma 2:14, 15) Oibe, taunimanima momo be idia heudahanai, idia henao, bona idia koikoi neganai edia lalona ia dika. Edia lalona ena mamina ia hamomokania idia kara dika.
To, bema hanaihanai edia lalona ena mamina idia dadaraia neganai, unai ese idia ia naridia lasi. Edia lalona be gau ta dekenai mamina ia abia lasi bona ia dika unai. (Tito 1:15) Kara dika ena kerere mamina ia boio. Hari inai negai, kara dika dekenai taunimanima momo edia lalona ena mamina ese idia ia gwadaia lasi.
Lalona ena mamina sibona amo kara dika dahaka ita diba, a? Eiava ma gau ta dainai ita gwau diba dahaka be kara dika bona dahaka be kara dika lasi? Lagani 3,000 bona ma haida gunanai, Dirava be ia abia hidi besena dekenai taravatu ia henidia, bona unai Taravatu ese ia hahedinaraia “ita itaia kara dika” be momokani kara dika. (Roma 7:13) Ena be guna kara haida idia abia dae, to hari ia hedinarai unai karadia be kara dikadia. Ia hahedinaraia Dirava ese ia abia hidi taudia, Israel taudia, be kara dika taudia, bona unai dainai idia mase be namo.
Iseda lalona ena mamina bona Mose Taravatuna ese idia gwauraidia kara dikadia be dahaka? Bible be unai hereva ia gaukaralaia neganai, kara dika anina be Havaraia Tauna ese ia gwauraia kara maorona ita abia lasi. Iena kara, iena taravatu, iena dala, bona iena ura hegeregeredia lasi karadia be kara dika. Dirava ese ia gwauraia kara maorona ia karaia lasi maurina ta dekenai mauri hanaihanai ia henia diba lasi. Unai dainai, Keristen ginigunadia edia nega ai, taravatu ia diba momo tauna ese Heberu Keristen taudia ia sisiba henidia, ia gwau: “Lauegu varavara taudia e, do umui naria namonamo, umui ta ese ia laloa kerere, iena abidadama be lasi, vadaeni Mauri Diravana do ia rakatania garina.” (Heberu 3:12) Oibe, Havaraia Tauna abidadama henia lasi karana be kara dika badana. Unai dainai, Bible ese ia gwauraia kara dikadia be momo, to taunimanima momo be kara momo idia laloa lasi idia be kara dika. Bible ia gwau: “Ita ibounai ita kara dika vadaeni, bona Dirava ena hairaina ita abia be hegeregere lasi.”—Roma 3:23.
Kara Dika Ia Vara Dalana
Anina be Dirava ese taunimanima ia havaradia neganai idia be kara dika taudia, a? Lasi, Iehova Dirava, taunimanima ia Hamauridia Tauna, ese taunimanima ginigunana ia havaraia neganai ia be goevadae tauna. (Genese 1:26, 27; Deuteronomi 32:4) To, tau bona hahine ginigunadia ese Dirava ia gwauraia kara maorona idia karaia lasi badina Dirava ena taravatu idia dadaraia, idia be ia taravatua “kara namona bona kara dikana hadibaia au ena huahua” amo idia aniani. (Genese 2:17) Ena be ia havaradia neganai idia be goevadae, to hari idia be edia Tamana badinaia momokani ena maka maorona idia abia lasi, kara dika taudia ai idia lao, bona unai dainai ia hahemaoro henidia do idia mase totona.
Unai idau negai sivaraina ena anina be dahaka hari inai nega ena kara dika dekenai? Bible ese ia gwauraia hedinarai, ia gwau: “Tau tamona dekena amo kara dika ia vareai mai tanobada dekenai, bona iena kara dika ese mase ia mailaia. Unai dainai mase be taunimanima ibounai ese idia abia, badina be ibounai be mai edia kara dika.” (Roma 5:12) Ita ibounai be iseda tama sina amo kara dika ita abia; unai dainai, ita be mase ena hahemaoro ita abia.—Kohelete 7:20.
Taunimanima be Kara Dika Idia Kokia Toho
Adam be iena natudia dekenai kara dika ia henidia, to Dirava ese ia henia lalona ena mamina danu ia henidia. Kara dika dainai reana iseda mamina ia namo momokani lasi. Ita gwauraia vadaeni hegeregerena, taunimanima be gau idauidau idia karaia edia lalona ena mamina idia dadaraia totona. To idia dadaraia diba, eiava?
East bona West tanodia ai, taunimanima be kara dika ia havaraia gauna idia koua toho sibodia edia taravatu idia haidaua dalana amo eiava idia gwau kara dika be lasi. (1 Timoteo 4:1, 2) Taunimanima be kara dika dekenai idia noho be ta be fiva ia abia negana hegeregerena. Kara dika be gorere ta bamona, bona lalona ena mamina ia dika neganai be unai gorere ese ia havaraia fiva ena toana bamona. Bema fiva ena siahu ia duahia gauna [thermometer] ita makohia neganai ita gwau lasi gorere tauna ena fiva ia ore. Kerisendom dekenai momo ese idia karaia hegeregerena, bema ta ese mauri ena taravatu ia dadaraia bona sibona ena lalona ena mamina ia gwadaia to ia kamonai henia lasi, unai ese kara dika ia kokia lasi.
Sedira gorere tauna ese aisi ia atoa iena fiva ia ore totona. Unai be hegeregere Shinto taudia ese idia karaia kara dika hagoevaia tomadiho karadia bamona, unai be edia lalona ena mamina gwadaia karana idia koua totona. Sedira aisi be nega sisina lalonai gorere tauna ena fiva ia hakerua, to ia be fiva ia havaraia gauna ia kokia lasi. Ieremia ena nega lalonai, hahelaga taudia bona peroveta taudia be unai dala amo Israel taudia idia hanamodia toho. Unai taudia edia gorere lauma dalana ai bona edia kara dikadia idia hanamoa toho “sisina,” idia gwau, “Maino, maino.” (Ieremia 6:14; 8:11) Tomadiho karadia idia karaia bona idia gwau “maino” to mauri ena taravatu idia utua neganai unai ese Dirava ena bese taudia ia durudia lasi, bona hari inai negai hagoevaia karadia ese taunimanima edia taravatu ia haidaua lasi danu.
Fiva hakerua muramura ia ania neganai gorere tauna ena fiva be sedira ia diho sisina, to unai gorere be do iena tauanina lalonai. Unai be momokani Confucius taudia edia dala dekenai, idia laloa diba abia dalana amo dika idia kokia toho. Toana be taunimanima ia durudia dika idia dadaraia totona, to li idia karaia neganai unai ese kara dika ia koua nega sisina sibona lalonai, edia tama sina amo idia abia kara dikana ia kokia lasi, unai be kara dika ena badina.—Genese 8:21.
Buddhist edia hahediba hereva ia gwau Nirvana dekenai idia vareai sibodia edia kara dika idia kokia totona. Nirvana dekenai idia noho anina be “habodoa,” bona idia gwau ia be gwauraia diba lasi gauna, idia gwau unuseniai mamina bona ura ibounai ia ore. Haida idia gwau unai be taunimanima ta ena mauri ia hadokoa. Unai be hegeregere gorere tauna ita hamaoroa iena fiva ia ore totona ia mase be namo, ani? Danu, Nirvana dekenai vareai totona be hekwarahi bada, idia gwau ita karaia diba lasi. Unai hahediba herevana be heduru ta ena lalona ena mamina ia dika tauna ta dekenai, a?
Kara Dika amo Ruhaia Dalana
Ia hedinarai momokani taunimanima edia lalohadai mauri bona kara dika dekenai be ta ena lalona ena mamina idia hamainoa sibona. Idia be kara dika idia kokia oho lasi. (1 Timoteo 6:20) Karaia dalana ta ia noho, a? Asia dekenai, gunaguna idia torea bukana Bible lalonai, kara dika amo ruhaia dalana ita davaria. “Ena be emui kara dika be kakakaka bamona, to kurokuro ai do lau halaoa sinou bamona . . . Bema umui lalo-manau bona umui kamonai, tano ena anina namona do umui ania.” (Isaia 1:18, 19) Unai siri dekenai Iehova be Israel taudia ia hereva henidia, ena be ia abidia hidi iena bese taudia totona, to ia dekenai idia abidadama henia maoromaoro lasi. To unai be momokani taunimanima momo dekenai. Ita ia Havaraia Tauna ena hereva ita kamonai henia karana be hegeregere kara dika ia kokia oho eiava ia huria oho.
Dirava ena Hereva be dahaka ia gwau taunimanima edia kara dika huria oho dalana dekenai? Tau tamona ena kara dika dainai taunimanima iboudiai be kara dika taudia ai idia lao hegeregerena, Bible ia gwau ma tau ta be Dirava ia kamonai henia namo herea dainai, kamonai taudia be edia lalohisihisi amo do ia ruhadia nege. (Roma 5:18, 19) Edena dala ai? “Dirava ese iena lalokau badana ia hedinaraia ita dekenai, badina ita be do kara dika noho taudia neganai Keriso be ita dainai ia mase.” (Roma 5:8) Iesu Keriso be kara dika lasi, goevadae karana dekenai ia vara tauna, ia be Adam ia do kara dika lasi neganai bamona, bona taunimanima edia kara dika ia kokia diba. (Isaia 53:12; Ioane 1:14; 1 Petero 2:24) Taravatu utua tauna bamona hisihisi auna dekenai idia hamasea neganai, Iesu be kara dika bona mase amo taunimanima ia ruhadia nege. Paulo be Roma ena Keristen taudia dekenai ia gwauraia hedinarai, ia gwau: “Badina be ita be do manokamanoka noho neganai, Keriso ia mase dika taudia totona, Dirava ena nega korikori dekenai. . . . Ita gwau kara dika be mai ena siahu, badina be mase ia havaraia. To unai bamona danu ita gwau, Dirava ena hariharibada be mai ena siahu bada herea, badina be ia ese ita taunimanima maoromaoro taudia ia halaoa. Ma ia ese danu mauri hanaihanai ita dekenai ia henia. Iseda Lohiabada Iesu Keriso ese inai hariharibada kara ia karaia.”—Roma 5:6, 21.
Keriso be taunimanima ibounai totona ia mase neganai, bona Adam ese ia havaraia kererena ia hamaoromaoroa karana ita gwauraia “mauri davana henia” dalana. (Mataio 20:28) Ia be hegeregere fiva ia havaraia gorerena ia koua muramurana bamona. Iesu ia henia mauri davana ena anina be taunimanima dekenai ia hedinarai neganai, taunimanima dekenai kara dika ese ia havaraia gorere—mase danu—ia hanamoa diba. Bible ena buka ginigabena lalonai, unai gorere hanamoa dalana be laulau hereva amo ia gwauraia, ia gwau: “Sinavai ena kahana kahana be mauri auna ia gini. Inai mauri auna ese lagani ta lalonai huahua ia atoa nega 12, hua ta ta ibounai lalonai huahua ia atoa. Inai au ena rauna ese bese idauidau idia hanamoa noho.” (Apokalupo 22:2) Oi laloa! Laulau hereva dekenai mauri sinavaina be mauri audia mai edia raurau edia huanai ia aru lao, unai be taunimanima hanamodia totona. Dirava ese unai laulau herevadia ia gwauraia, bona edia anina be Dirava ese ia karaia dalana amo taunimanima be Iesu ia henia mauri davana dainai mauri goevadaena dekenai do idia abia lou.
Apokalupo bukana lalonai ia gwauraidia peroveta herevadia be kahirakahira do idia guguru. (Apokalupo 22:6, 7) Bena, Iesu ia henia mauri davana ena anina be taunimanima dekenai do ia vara neganai, kudou-maoro taudia iboudiai be do idia goevadae, bona “do ia ruhadia dika ena bodaga dekena amo, vadaeni Dirava ena natuna edia hairai do idia abia, ma Dirava ese edia dala do ia kehoa, vadaeni kwalimu momokani do idia abia.” (Roma 8:21) Bible ena peroveta herevadia idia guguru dainai ia hedinarai unai ruhaia negana namona be ia kahirakahira. (Apokalupo 6:1-8) Nega kahirakahira bena Dirava be tanobada amo kara dika do ia kokia oho, bona taunimanima be paradaiso tanobadana dekenai mauri hanaihanai do idia moalelaia. (Ioane 3:16) Unai be momokani kara dika lasi tanobadana!
[Picture on page 7]
Iesu ia henia mauri davana dainai ruma bese taudia, inai taudia bamona, be mauri hanaihanai do idia moalelaia