Tanobada Ena Lauma Oi Dadaraia, A?
“Ita be inai tanobada ena lauma ita abia lasi. To Dirava dekena amo ia mai Lauma ita abia vadaeni.”—1 KORINTO 2:12.
1, 2. Bhopal, India dekenai, hamasea muramura dikana ta dainai dahaka gau dikana ia vara, to tanobada hegegemadai dahaka hamasea “muramurana” be taunimanima ese idia ania noho?
LAGANI 1984 ena December keru hanuaboina ta ai, Bhopal hanuana, India, dekenai gau dikana ta ia vara. Unai hanua lalonai, Union Carbide ena faktori ta dekenai muramura idia karaia, bona unai December hanuaboina ai, gas tanika dekenai masini kehoa gauna ia kehoa kerere. Haraga herea, hodahoda dekenai methyl isocyanate muramurana ia bubua. Lai ese ruma lalodiai unai hamasea muramurana ia odaia lao idia mahuta ruma bese taudia dekenai. Idia mase taudia edia namba be tausen haida, bona momo herea edia tauanidia ia hadikadia. Unai be faktori dekenai ia vara gau dika hereana.
2 Bhopal ena sivarai idia kamonai neganai taunimanima idia tai. Unuseniai ia bubua muramurana ese taunimanima momo ia hamasedia, to dina ta ta iboudiai tanobada hegegemadai, lauma dalana ai taunimanima ese idia ania “muramurana” dainai idia mase taudia edia namba ese Bhopal dekenai idia mase taudia edia namba ia hanaia. Baibel ese ia gwauraia “tanobada ena lauma.” Unai be aposetolo Paulo ese ia herevalaia hamasea hodahodana, Dirava amo ia mai laumana amo ia idau, ia gwau: “Ita be inai tanobada ena lauma ita abia lasi. To Dirava dekena amo ia mai Lauma ita abia vadaeni, Dirava ese ita ia henia harihari gaudia do ita diba namonamo totona.”—1 Korinto 2:12.
3. “Tanobada ena lauma” be dahaka?
3 “Tanobada ena lauma” be dahaka? The New Thayer’s Greek English Lexicon of the New Testament ena hereva hegeregerena, unai hereva “lauma” (Greek, pneuʹma) ena anina be “taunimanima ta ta ena lalohadai eiava ena laloa dalana ia veria siahuna.” Taunimanima be lauma, eiava lalohadai, namona eiava dikana idia hahedinaraia diba. (Salamo 51;10; 2 Timoteo 4:22) Taunimanima edia orea danu be mai edia lauma eiava lalohadai bona kara badana ta idia hahedinaraia diba danu. Aposetolo Paulo be iena turana Filemona dekenai ia toretore, ia gwau: “Lohiabada Iesu Keriso ena hariharibada be umui hahedinaraia laumana ai do ia noho.” (Filemona 25, NW) Unai hegeregerena—to dala badana ai—tanobada taudia be mai edia lalohadai dala badana ta eiava kara badana ta, bona unai be Paulo ese ia gwauraia “tanobada ena lauma.” Vincent ena Word Studies in the New Testament lalonai, ia gwau “unai hereva ena anina be helalo-kerehai lasi taudia ia hamareredia lalohadai dikana.” Unai be tanobada taudia ia veridia lalohadai dikana, bona taunimanima edia kara dekenai ia be mai ena siahu bada.
4. Tanobada ena lauma havaraia tauna be daika, bona unai lauma ese taunimanima ia veridia dahaka idia karaia totona?
4 Unai lauma be muramura dikana. Badina be dahaka? Badina “inai tanobada ena lohia,” Satana, amo ia mai. Oibe, idia gwauraia “lauma dikadia edia biaguna . . . Inai lauma ese Dirava idia kamonai henia lasi taudia edia lalona dekenai harihari ia gaukara noho.” (Ioane 12:31; Efeso 2:2) Unai ‘hodahoda’ eiava ‘Dirava idia kamonai henia lasi taudia edia lalona dekenai harihari ia gaukara noho laumana’ ita koua totona be auka. Ia be taunimanima momo ia abidia. Bema unai hodahoda ita ania, ena lalohadai bona ena ura gaudia do ita karaia. Tanobada ena lauma ese taunimanima ia veridia ‘tauanina ena ura hegeregerena idia karaia totona,’ anina be, iseda goevadae lasi kara dikana hegeregerena do ita karaia. Ia be mase ia havaraia, badina “bema tauanina ena ura umui karaia be do umui mase.”—Roma 8:13.
Inai Tanobada Ena Lauma Dadaraia Karana
5 Bhopal dekenai gau dikana ia vara neganai, Iehova ena Witness ta be fire alarm ena rege bona hamasea muramurana ena bonana dainai ia noga. Haraga herea, iena ruma bese taudia ia hanogadia bona ruma idia rakatania, dala dekenai ia abidia lao. Ia naria sisina lai ia lao dalana ia tahua totona, bena iena ruma bese be mai hekwarahi ida ia veridia, daradara dekenai idia loa kava taudia hutuma idia hanaidia totona, bona hanua ena murimuri ai ororo ta ataiai idia lao. Unuseniai, kahirakahira ia noho gohuna amo ia mai hodahoda goevana idia abia diba.
6. Edeseniai ita lao diba tanobada ena lauma ita koua totona?
6 Inai tanobada ena hamasea ‘hodahoda’ ese ita ia abia garina, atai gabuna ta ai ita heau diba, a? Baibel ia gwau gabu ta ia noho. Iseda nega ia perovetalaia neganai, peroveta tauna Isaia ia toretore, ia gwau: “Dina gabedia ai inai bamona do ia vara: Iehova ena dubu ororona be atai herea ororona dekenai do idia atoa, bona ororo maragidia atai ai do idia abia isi. Bese iboudiai ese do idia aru henia. Bona taunimanima momo do idia lao, do idia gwau: ‘Umui mai, Iehova ena ororo ai do ita daekau, Iakobo ena Dirava ena dubu ai; bona ia ese ena kara ita do ia hadibalaia, bona ita be ena dala ai do ita raka. Badina be Siona amo taravatu do ia lao, bona Ierusalem amo Iehova ena hereva do ia lao.’ ” (Isaia 2:2, 3) Tomadiho goevana ena atai gabuna, ‘Iehova ena dubu ororona ena atai herea ororona’ idia abia isi, unai gabu sibona dekenai inai tanobada ena lauma ena hamasea muramurana ia noho lasi. Unuseniai Iehova ena lauma siahuna be iena abidadama Keristen taudia bogaragidiai ia lao dalana be gau ta ese ia koua lasi.
7. Edena dala ai momo be tanobada ena lauma idia koua diba?
7 Guna inai tanobada ena lauma idia ania taudia be harihari namo idia davaria, Bhopal dekenai unai Witness tauna ese namo ia davaria hegeregerena. Inai tanobada ena hodahoda, eiava lauma, idia ania taudia, “Dirava idia kamonai henia lasi taudia” unai, ia herevalaidia murinai, aposetolo Paulo ia gwau: “Guna ita ibounai be idia bamona ita karaia. Iseda tauanina edia ura dikadia, bona iseda lalona edia ura kava sibona ita karaia. Vadaeni unai bamona ita noho dainai, iseda dika davana korikori be Dirava ena badu, taunimanima oredia ibounai hegeregerena. Momokani, iseda kara dika ese ita idia alaia, ita mase momokani. To Dirava ena [hebogahisi] bona iena lalokau ita dekenai be bada herea momokani. Unai dainai ita mase taudia be Dirava ese ia hamauria momokani, Keriso danu. Badina be Dirava ena [hebogahisi] sibona ese umui ia hamauria.” (Efeso 2:3-5) Inai tanobada ena hamasea hodahodana sibona idia ania taudia be lauma dalana ai idia mase vadaeni. To namo herea, badina Iehova ena kara dainai, hari inai negai taunimanima milion momo be lauma dalana ai atai gabuna ai idia heau lao bona idia mase lasi.
“Tanobada Ena Lauma” Ia Hedinarai Daladia
8 Satana ese ia henia hamasea hodahodana be ita ia hagegea noho. Namona be ita naria namonamo, bona namo lasi sisina sisina ita diho lao, tanobada dekenai ita giroa, bena reana lauma dalana ai ita mase. Hanaihanai ita gima noho be namo. (Luka 21:36; 1 Korinto 16:13) Hegeregere, inai ita laloa be namo. Keristen taudia iboudiai be Iehova ena taravatu mauri ena kara goeva dekenai idia diba, bona do idia gwau lasi miro karadia, hegeregere heudahanai, sihari kava, bona tatau be tatau ida idia mahuta hebou karadia be idia namo. To, lagani ta ta iboudiai, taunimanima 40,000 bamona be Iehova ena orea murimurinai idia atodia. Badina be dahaka? Nega momo, unai kara mirodia dainai. Edena bamona unai ia vara diba?
8, 9. (a) Dahaka ese ia hahedinaraia tanobada ena lauma ita koua totona hanaihanai ita gima be namo? (b) Satana ena lauma be reana edena dala ai ita ia hamiroa diba?
9 Badina ita ibounai be ita goevadae lasi. Tauanina ia manoka, bona iseda kudou lalonai ura dikadia idia vara dainai hanaihanai ita gima be namo. (Kohelete 7:20; Ieremia 17:9) To, tanobada ena lauma ese unai ura dikadia idia habadaia. Tanobada dekenai, taunimanima momo idia laloa lebulebu karadia idia dika lasi. Idia laloa herevana dahaka karadia idia karaia, unai be namo sibona. To unai lalohadai be Satana ena tanobada ena lalohadai. Bema unai lalohadai ita kamonai momo, reana tanobada taudia bamona do ita laloa. Nega sisina murinai, lalohadai mirodia ese ura dikadia do idia havaraia bona kara dika badana ita karaia diba. (Iakobo 1:14, 15) Ita be Iehova ena tomadiho goevana ena dubu ororona atai gabuna amo do ita diho lao bona Satana ena tanobada ena miro henu kahanai ita vareai. Unuseniai ia ura ia noho tauna be mauri hanaihanai do ia davaria diba lasi.—Efeso 5:3-5, 7.
10. Satana ena hodahoda ia hedinarai dalana ta be dahaka, bona dahaka dainai Keristen taudia ese unai idia dadaraia be namo?
10 Tanobada ena lauma ita itaia, ita ia koua hegege. Hegeregere, taunimanima momo ese hereva kavakavadia, hemataurai lasi herevadia, bona hereva dikadia idia gwauraidia. Politikol taudia idia kara kerere eiava edia gaukara idia karaia diba lasi dainai bona sihari kava, mataganigani tomadiho gunalaia taudia edia kara dainai, mauri ena anina bada gaudia danu be hemataurai lasi herevadia amo idia gwauraidia. Keristen taudia be unai kara idia dadaraia. Ena be gau haida dekenai ita kiri diba, to kongregesen dekenai hevaseha herevadia amo hemataurai lasi karana ita havaraia lasi. Keristen tauna ena hereva amo ia hahedinaraia Iehova ia gari henia bona iena kudou ia goeva. (Iakobo 3:10, 11; Hereva Lada-isidia 6:14 itaia danu.) Herevana ita matamata eiava ita buruka, to namona be iseda hereva be “nega ibounai mai laloa namona bona mai gado namo do [ita] hereva. Bona taunimanima ta ta dekenai do [ita] haere henia mai maoromaoro danu.”—Kolose 4:6.
11. (a) Tanobada ena lauma ena kara iharuana be dahaka? (b) Badina be dahaka unai kara idia hahedinaraia taudia amo Keristen taudia idia idau?
11 Inai tanobada ena lauma ia havaraia kara badana ma ta be inai henia karana. Taunimanima be bese dainai, iduhu dainai, bona ta ta idia badu dainai idia hepapahuahu bona idia parara. Dirava ena lauma helaga ia gaukara gabuna ai be namo herea! Aposetolo Paulo ia toretore, ia gwau: “Bema tau ta ese umui dekenai ia kara dika henia neganai, iena kara dika davana do umui karaia lasi, to taunimanima ibounai edia vairana dekenai kara namo sibona do umui karaia. Maino karaia daladia umui tahua dala idauidau ibounai dekenai, taunimanima danu mai maino danu do umui noho totona. Lauegu lalokau taudia e, dika ena davana do umui karaia lasi, davana be, Dirava sibona. Badina be Buka Helaga ia gwau, ‘Lohiabada ia gwau, “Dika ena davana be lau sibona ese do lau karaia.” ’ Buka Helaga ma ia gwau, ‘Unai dainai, oi dekenai badu henia tauna, bema ia hitolo, aniani do oi henia, bema ia ranu mase, ranu do oi henia. Unai bamona do umui karaia, be ia ese iena kara do ia laloa, bona do ia hemarai bada.’ Namo lasi dika ese umui do ia halusia, to emui kara namo dekena amo dika dekenai do umui kwalimu.”—Roma 12:17-21.
12. Badina be dahaka Keristen taudia be kohu tahua momo karana idia dadaraia?
12 Danu, inai tanobada ena lauma ese tanobada kohu tahua momo karana ia habadaia. Bisinesi taudia ese taunimanima momo idia veridia gau matamatadia idia hoidia totona, hegeregere dabua matamata bona motuka matamata. “Matabodaga ena ura dikadia” ese ia guidia. (1 Ioane 2:16) Idia momo idia laloa edia ruma ena bada hegeregerena eiava edia banika monina hegeregerena mauri dekenai idia kwalimu. Iehova ena tomadiho goevana ena atai gabuna ai, lauma dalanai hodahoda goevana idia ania Keristen taudia be unai kara idia dadaraia. Idia diba tanobada kohudia idia tahua momo neganai dika idia davaria diba. (1 Timoteo 6:9, 10) Iesu ese iena hahediba taudia ia hadibadia lou, ia gwau: “Taunimanima edia mauri badina be kohu momo dekenai lasi, lasi momokani.”—Luka 12:15.
13. Inai tanobada ena lauma ese ia havaraia karadia ma haida be dahaka?
13 Inai tanobada ena ‘hodahoda’ dikana be ma dala haida ai ia hedinarai. Dala ta be gwau-edeede karana. (2 Timoteo 3:1-3) Taunimanima momo be siahu taudia idia badinaia lasi karana oi itaia, ani? Nega momo emu gaukara gabunai, oi itaia ta ese ia itadia lasi neganai taunimanima idia gaukara lasi, ani? Taunimanima hida oi diba be taravatu idia utua—reana edia takisi monina korikorina idia henia lasi eiava gaukara gabuna dekenai idia henao? Bema oi do sikuli noho, emu sikuli turadia be sikuli gaukara dekenai idia kwalimu taudia idia matauraidia lasi dainai oi lalo-manoka bona oi gaukara goadagoada lasi, a? Unai dala iboudiai dekenai tanobada ena lauma ia hedinarai, bona Keristen taudia ese unai karadia idia dadaraidia be namo.
Inai Tanobada Ena Lauma Dadaraia Dalana
14 To tanobada dekenai ita noho dainai, edena dala ai tanobada ena lauma ita dadaraia diba? Namona be ita laloatao, herevana tauanina dalanai edeseniai ita noho, to lauma dalanai ita be tanobada ena kara amo ita gini siri. (Ioane 17:15, 16) Ita tahua gaudia be inai tanobada ese ia tahua gaudia lasi. Iseda lalohadai dalana be idau. Ita be lauma gaudia ita tahua taudia, “tanobada taudia edia aonega dekena amo [ita] hereva lasi, to Lauma Helaga ese [ita] ia hadibaia hereva dekena amo. Vadaeni [ita] ese Lauma ena hereva momokani gaudia Lauma idia abia taudia dekenai [ita] hadibaia.”—1 Korinto 2:13.
15. Edena dala ai tanobada ena lauma ita dadaraia diba?
15 Bema ta ia davaria ia be muramura dikana gabuna ai ia noho, dahaka ia karaia diba? Reana gas mask ia atoa diba tanika amo hodahoda goevana ia abia totona, eiava unai gabu ia rakatania diba. Satana ena hodahoda dadaraia dalana dekenai unai dala rua ita gaukaralaia diba. Dala ia noho hegeregerena, tanobada ena lauma ese iseda lalohadai ia veria garina unai gaudia ita rakatania. Unai dainai, hebamo dikana ita dadaraia, bona dagedage, lebulebu, lauma dikadia hereva henia karadia, gwau-edeede, eiava tauanina karana ma ta do ita tahua lasi. (Galatia 5:19-21) To, tanobada dekenai ita noho dainai, nega haida unai gaudia be ita do idia davaria. Unai dainai, aonega karana be lauma dalana ai hodahoda goevana abia dalana do ita karaia. Hegeregere, lauma dalana ai hodahoda do ita ania dalana be hanaihanai ita lao hebou, sibona stadi karaia, Keristen gaukara bona hebamo karadia, bona ita guriguri. Unai dala ai, bema Satana ena hodahoda sisina be lauma dalana ai iseda baragi dekenai ia vareai, Dirava ena lauma helaga ese ita ia hagoadaia ita dadaraia totona.—Salamo 17:1-3; Hereva Lada-isidia 9:9; 13:20; 19:20; 22:17.
16. Edena dala ai ita hamomokania Dirava ena lauma helaga be ita dekenai ia noho?
16 Dirava ena lauma helaga dainai taunimanima idia itaia momokani Keristen tauna be inai tanobada amo ia idau. (Roma 12:1, 2) Paulo ia gwau: “Lauma Helaga ese inai bamona karadia ia havaraia: Lalokau, moale, maino, haheauka, [hebogahisi], kara maoromaoro, abidadama momokani kara, manau, tauanina ena ura koua karana. Inai bamona karadia idia karaia taudia be taravatu ta ese ia koudia diba lasi.” (Galatia 5:22, 23) Danu, Dirava ena lauma helaga dainai Keristen tauna ena lalo-parara ia bada. Paulo ia gwau: “Dirava ena gau be ta ia diba lasi, Dirava ena Lauma sibona ia diba.” (1 Korinto 2:11) “Dirava ena gau” be inai bamona hereva momokanidia: mauri davana ena boubou gauna, Dirava ena Basileia Iesu Keriso henunai, mauri hanaihanai helarona, bona inai tanobada dikana be kahirakahira do ia ore. Dirava ena lauma helaga heduruna amo, Keristen taudia ese idia abia dae unai hereva be hereva momokanidia, bona unai dainai mauri dekenai edia lalohadai dalana be tanobada taudia edia lalohadai dalana amo ia idau. Harihari Iehova idia hesiai henia dainai idia moale, bona idia ura do idia hesiai henia ela bona hanaihanai.
17. Tanobada ena lauma dadaraia karana dekenai daika be haheitalai hereadaena, bona edena dala ai ia hahedinaraia?
17 Tanobada ena lauma dadaraia dalana ai, Iesu Keriso be haheitalai hereadaena taunimanima idia tohotohoa totona. Bapatiso ia abia nega sisina murinai, Iesu ese Iehova ia hesiai henia lasi totona Satana ese hedibagani toi amo Iesu ia veria toho. (Mataio 4:1-11) Hedibagani ginigabena ai, bema Iesu be Satana ia tomadiho henia kara tamona sibona ia karaia neganai, tanobada ibounai ia lohiaia diba. Reana Iesu be inai bamona ia laloa diba: ‘Lau ese tomadiho karana ta do lau karaia, bena tanobada lohiaia siahuna lau abia murinai, do lau helalo-kerehai bona Iehova do lau tomadiho henia lou. Lau be tanobada ena lohia neganai, taunimanima do lau durudia bada diba, to Nasareta amo ia mai kapenta tauna bamona lau karaia idia lau durudia bada diba lasi.’ Iesu be unai bamona ia laloa lasi. Ia ura ia naria ela bona Iehova ese tanobada lohiaia siahuna ia henia. (Salamo 2:8) Unai neganai, bona iena mauri ibounai lalonai, Satana ena hodahoda ena hadikaia siahuna ia dadaraia. Unai amo, lauma dalanai ia miro tanobadana ia halusia.—Ioane 16:33.
18. Edena dala ai tanobada ena lauma ita dadaraia karana ese Dirava ia hanamoa?
18 Aposetolo Petero ia gwau namona be Iesu ena raka dalana ita badinaia namonamo. (1 Petero 2:21) Ia be haheitalai hereadaena ita tohotohoa totona, ani? Hari inai dina gabedia lalodiai, tanobada ena lauma ese ia veridia dainai, taunimanima be kara mirodia dekenai idia do moru diho noho. Gau namona be unai bamona tanobadana bogaraginai, Iehova ena tomadiho be atai gabuna ai ia noho, ia gini goeva! (Mika 4:1, 2) Momokani, Dirava ena lauma helaga ena siahu ita itaia diba, badina taunimanima milion momo be Dirava tomadiho henia ena atai gabuna ai idia lao, inai tanobada ena lauma be gabu ibounai dekenai ia noho to idia dadaraia bona Iehova idia matauraia bona idia hanamoa! (1 Petero 2:11, 12) Namona be unai atai gabuna ai ita ibounai ita noho ela bona Iehova ese ia horoa Pavapavana be inai tanobada dikana do ia kokia bona Satana Diabolo bona ena demoni be guri dobuna lalonai ia negedia. (Apokalupo 19:19–20:3) Bena unai neganai, inai tanobada ena lauma be do ia noho lasi. Unai neganai be hahenamo momo negana!
Oi Gwauraia Hedinarai Diba?
◻ Tanobada ena lauma be dahaka?
◻ Inai tanobada ena lauma ese taunimanima ia veridia dahaka idia karaia totona?
◻ Tanobada ena lauma ia havaraia gaudia haida be dahaka, bona edena dala ai ita dadaraidia diba?
◻ Edena dala ai ita hahedinaraia Dirava ena lauma helaga be ita dekenai ia noho?
◻ Tanobada ena lauma idia dadaraia taudia be dahaka hahenamo idia davaria?
5. Bhopal dekenai gau dikana ia vara negana ai, Witness ta be edena bamona ia aonega karaia?
14. Edena daladia ai Keristen taudia be Keristen lasi taudia amo idia idau?
[Picture on page 16]
Tanobada ena lauma be Satana amo
[Picture on page 17]
Tanobada ena lauma ita dadaraia totona, namona be Iehova ena tomadiho ena atai gabuna ai ita heau lao