Gima Kohorona INTANET LAIBRI
Gima Kohorona
INTANET LAIBRI
Hiri Motu
  • BAIBEL
  • PABLIKEISEN
  • HEBOUDIA
  • w94 8/1 rau 2-5
  • Niuklia Ena Dika Ia Ore Vadaeni, A?

Oi abia hidi kahana ena vidio ia noho lasi.

Sori, hekwakwanai ia vara vidio ia loud totona.

  • Niuklia Ena Dika Ia Ore Vadaeni, A?
  • 1994 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
  • Sinado maragidia
  • Inai Bamona Atikol
  • Niuklia Tuari Kohu Idia Karaia Tanodia be Momo Dainai Idia Vara Diba Dikadia
  • Bomu Idia Hoihoilaidia
  • Maino Karadia ai “Time Bomu” Bona “Mase Havaraia Gaudia”
  • Niuklia Momoru be Edeseniai Do Idia Negea be Namo?
  • Niuklia Tuarina Dekenai Baibel Ena Hereva be Dahaka?
    Topik Ma Haida
  • Niuklia Ena Dika Ia Ore Momokani!
    1994 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
1994 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
w94 8/1 rau 2-5

Niuklia Ena Dika Ia Ore Vadaeni, A?

“TANOBADA Ibounai Tuarina Iharuana amo ia mai hari Tanobada dekenai Maino ia vara be auka, to hari ia vara momokani diba.” Lagani 1989 lalonai, nius toretore tauna ta be unai bamona ia laloa goada, bona unai ia gwauraia badina tuari kohudia edia namba hamaragia momokani totona gwauhamata idia karaia, bona idia diba lasi do idia vara politikol hekwakwanai dainai, Russia bona America edia hepapahuahu badana ia ore. To guna Russia bona America edia hepapahuahu karana dekenai niuklia dikana dainai hahegari heheni karana ia ore danu, a? Do ia noho hanaihanai maino bona noho namona be kahirakahira idia abia diba, a?

Niuklia Tuari Kohu Idia Karaia Tanodia be Momo Dainai Idia Vara Diba Dikadia

Russia bona America edia hepapahuahu badana negana lalonai, maino ia noho totona hahegari heheni karadia idia karaia, bona idia gwau maino daladia dekenai niuklia diba do idia tahua noho, to niuklia tuari kohudia idia karaia diba tanodia edia namba do idia hamaragia. Lagani 1970 lalonai, Niuklia Tuari Kohu Do Idia Karaia Lasi Gwauhamatana ena anina ia guguru matamaia; gabeai tano 140 bamona ese idia abia dae. To, niuklia tuari kohu idia havaraia diba tanodia, hegeregere Argentina, Brazil, India, bona Israel, idia ura lasi idia sainia ema bona hari.

To lagani 1985 lalonai, niuklia kohu ia karaia diba tanona ta, North Korea, ia saini. Unai dainai, March 12, 1993 ai, unai gavamani ia gwau unai gwauhamata do idia rakatania neganai, tanobada besedia idia gari be mai anina. Germany nius magasin Der Spiegel ia gwau: “Niuklia Tuari Kohu Do Idia Karaia Lasi Gwauhamatana amo idia raka siri dainai gau matamatana ta ia havaraia: Hari, tano haida be niuklia kohu idia karaia totona do idia gaukara helulu diba, bona Asia dekenai do ia matamaia; sedira unai be bomu karaia totona Russia bona America idia hepapahuahu karana ena dika ia hanaia diba.”

Bese abia isi karana dainai bese matamata momo idia vara haraga, bona reana unai dainai niuklia kohu idia karaia tanodia edia namba be do ia bada. (Maua itaia.) Nius toretore tauna Charles Krauthammer ena sisiba be inai: “Ita gwau lasi Soviet ese idia havaraia gari karana ia ore dainai niuklia ena dika ia ore. Dika momokani gauna be niuklia kohu idia karaia diba tanodia edia namba ia bada, bona hari sibona niuklia kohu idia karaia tanodia edia namba ia bada matamaia.”

Bomu Idia Hoihoilaidia

Niuklia tuari kohu idia ura karaia tanodia idia ura unai niuklia tuari kohu idia abia badina dagi bada bona siahu do idia abia. Taunimanima idia gwau, Kazakhstan tanona amo roket dekenai idia atoa niuklia gaudia rua idia hoidia. Unai Soviet ripablik gunana be edia gavamani lista dekenai idia gwau unai niuklia gaudia idia “boio.”

October 1992 lalonai, tatau haida be Frankfurt, Germany, dekenai idia dogodia tao; idia dekenai be radioactive cesium ena metau 200 gram idia noho, bona unai muramura be hegeregere siti ta ena ranu ibounai ia poisini diba. Wiki ta murinai, Munich dekenai, hehuni dalanai kohu idia abia vareai orea taudia 7 idia dogodia tao neganai, unai taudia dekenai uranium kilogram 2.2 ia noho. Wiki rua lalodiai, niuklia kohu be hehuni dalanai idia abia vareai orea rua idia davaridia dainai, gavamani taudia idia gari, badina ia hanai lagani tamona lalonai, tanobada hegegemadai unai bamona orea ima sibodia idia davaridia.

Idia diba lasi unai taudia idia abia gaudia be dagedage oreadia eiava tano haida edia gavamani dekenai idia hoihoilaidia gwauraia. To, niuklia kohu amo dagedage karadia do idia vara diba dalana ia noho. Europe dekenai niuklia tuari kohu idia karaia tanodia ena sivarai halasia Oreana tauna Dr. David Lowry ese ia vara diba dikana ia gwauraia: “Bema ia ura neganai, dagedage tauna be mai ena siahuna uranium sisina sibona do ia siaia diba taudia haida ese idia sekea totona, bena do ia gwau ai be inai gau ai dogoatao bona hamomokania gauna be ai siaia inai, vadaeni do idia gari. Unai be hegeregere tau ta ese ma tau ta ia henaoa neganai, bona unai tauna ia dogoatao herevana hamomokania totona ena taiana ia utua bena ia siaia.”

Maino Karadia ai “Time Bomu” Bona “Mase Havaraia Gaudia”

Lagani 1992 ia matamaia neganai, niuklia siahuna karaia faktori 420 be maino dalanai paua idia karaia; bona ma 76 be unai neganai idia haginidia noho. To lagani idia lao noho lalodiai, niuklia siahuna karaia faktori dekenai aksiden idia vara dainai, ripoti amo ia hedinarai gorere idia bada idia lao, bogana lalonai natuna negea karana, bona mara dika be momo. Ripoti ta ia gwau, lagani 1967 ia mai neganai, Soviet plutonium faktori dekenai idia vara kereredia dainai, idia halasia radioactive siahuna be nega toi amo Chernobyl aksiden dekenai idia halasia radioactive siahuna ia hanaia.

Momokani, gabeai April 1986 ai, Chernobyl, Ukraine, dekenai ia vara aksiden be nius dekenai idia herevalaia momo. Grigori Medwedew be lagani 1970 ia lao 1979 lalonai, Chernobyl faktori ena niuklia enjinia badana iharuana ia gwau, “nega daudau lalonai do ia noho radioactivity bada” be hodahoda dekenai idia negea, bona “gabeai do ia havaraia gau dikadia be Hiroshima dekenai idia negea bomu tamona hegeregeredia 10 ese idia havaraia gau dikadia hegeregeredia.”

Iena buka Tschernobylskaja chronika lalonai, Medwedew ia gwau, lagani 1985 bamona ia mai neganai, guna idia gwauraia Soviet Union dekenai niuklia siahuna karaia faktori dekenai aksiden 11 idia vara, bona United States dekenai 12 idia vara. United States ena Three Mile Island dekenai, lagani 1979 neganai, aksiden dikana ia vara. Medwedew ese unai aksiden ia gwauraia, ia gwau: “Unai be nega ginigunana niuklia siahuna karaia gaukarana idia gwauraia dika, bona taunimanima momo edia lalohadai ia haidaua, idia diba niuklia siahuna gaukaralaia faktori be dika idia havaraia diba​—to taunimanima iboudiai be unai bamona idia laloa lasi.”

Unai ese ia hahedinaraia badina be dahaka aksiden idia do vara noho. Lagani 1992 neganai, Russia lalonai aksiden be 20 pesen amo idia bada noho. March 1992 neganai, St. Petersburg, Russia ai, Sosnovy Bore paua faktori dekenai, aksiden ta ia vara murinai, radiation be 50 pesen amo ia bada ia lao England ena notist kahanai, bona Estonia bona Finland ena saut kahanai gavamani ese ia gwauraia ia hegeregere ena namba be nega rua amo ia hanaia. Newcastle University tauna Profesa John Urquhart ia gwau: “Lau hamomokania diba lasi Sosnovy Bore dekenai ia vara aksiden dainai radiation ia bada ia lao​—to bema Sosnovy Bore ena aksiden dainai ia vara lasi, dahaka dainai ia vara?”

Diba taudia haida idia gwau Chernobyl ena niuklia siahuna karaia faktori bamona idia haginia dalana be kerere, bona idia gaukaralaidia neganai dika do idia vara diba. To herevana dahaka, unai rumadia 12 bona ma haida idia do gaukaralaidia noho paua idia karaia totona. Haida ese niuklia siahuna karaia faktori dekenai idia gaukara taudia idia samanidia, idia gwau paua karaia dalana idia habadaia totona faktori ena safety switch idia koudia. Unai bamona ripoti ese tano haida, hegeregere France, idia hagaridia, unai tano ese niuklia faktori ia gaukaralaidia ena paua ibounai 70 pesen ia karaia totona. Bema “Chernobyl” bamona aksiden ma ta ia vara, reana France ena niuklia faktori momo do idia koua momokani.

Ia hedinarai, ena be niuklia siahuna karaia faktori idia “haginidia namonamo,” to lagani haida murinai, idia dika idia lao. Lagani 1993 ia matamaia negana ai, hanaihanai idia karaia faktori rumana ena gaukara dalana idia sekea neganai, Brunsbüttel, Germany ena niuklia siahuna karaia faktori ginigunana ta, ena auri paipa dekenai makohi gabudia handred bona ma haida idia davaridia. Unai bamona makohi gabudia be France bona Switzerland edia niuklia siahuna karaia faktori haida dekenai idia davaridia danu. Japan ena niuklia faktori dekenai ia vara aksiden dikana ginigunana be 1991 ai, unai be faktori gunana ta dainai reana aksiden ia vara. United States dekenai, bisinesi totona idia gaukaralaidia niuklia faktori toi toi amo rua rua be lagani 10 bona ma haida idia gaukara vadaeni, bona anina be idia dekenai danu reana aksiden do idia vara diba.

Niuklia siahuna karaia faktori aksiden be idia vara kava diba gabu iboudiai dekenai. Niuklia siahuna karaia faktori be momo neganai, aksiden ia vara dalana be momo danu; bema unai niuklia siahuna karaia faktori ta be gunana, dika bada ia vara diba. Mai ena badina dainai niuspepa ta ia gwau, idia be bomu bamona bona edia radioactive muramura amo mase idia havaraia diba.

Niuklia Momoru be Edeseniai Do Idia Negea be Namo?

Taunimanima haida idia hoa badina France ena Ororo gabudia ai, sinavai ta badinai pikiniki gabuna be idia koua bona pulisi taudia ese idia naria. The European niuspepa ese ia gwauraia hedinarai, ia gwau: “Unai gabu hahine ta be, hua rua gunanai, beryllium poisini amo ia mase murinai, oda idia henia dainai radioactive siahuna idia sekea karana amo idia davaria unai pikiniki gabuna ai ia noho radioactive siahuna be nega handred tamona amo unai gabu badinai idia noho gabudia siahuna ia hanaia.”

Beryllium be dala idauidau amo idia karaia auri ta, ia metau lasi, bona peleini karaia bisinesi dekenai idia gaukaralaia; bona radiation amo idia hadiaria neganai, niuklia paua faktori dekenai idia gaukaralaia. Ia hedinarai beryllium ia karaia faktori ta be unai dika ia havaraia, badina beryllium ia karaia murinai momoru ia negea unai pikiniki gabuna dekenai eiava unai gabu kahirakahira ai. The European niuspepa ia gwau: ‘Beryllium kahu idia hadiaria lasi neganai danu, faktori amo idia halasia momoru iboudiai amo ia be poisini dika hereana ta.’

Unai ia do vara noho lalonai, ripoti ta ia gwau, idia hanai lagani 30 lalodiai, Novaya Zemlya konena ena davara ai, radioactive momoru idia udaia auri maua badadia 17,000 bamona idia negedia; guna, lagani 1950 murinai, Soviet taudia ese unuseniai idia gaukaralaia niuklia bomu hapoua dalana idia stadilaia. Ma danu, niuklia submarine edia radioactive kahadia bona niuklia siahuna karaia gaudia 12 edia kahadia haida be unai davara ai idia negedia, bona ia auka lasi idia karaia totona.

Herevana unai idia karaia kava eiava lasi, to niuklia momoru be dika ia havaraia diba. Lagani 1989 ai, Norway konena badinai ia mutu submarine ta be Time magasin dekenai inai bamona ia herevalaia hedinarai: “Unai submarine be cesium-137 muramurana ia halasia noho, unai be kensa ia havaraia gauna ta. Ema bona hari idia laloa, ia halasia dalana be sisina sisina sibona bona davara ena mauri gaudia eiava taunimanima ia hadikaia diba lasi. To unai Komsomolets submarine dekenai niuklia bomu rua idia noho danu, bona unai bomu rua lalonai plutonium ena kilogram 13 ia noho; unai plutonium ena kahana ta ia ore totona, lagani 24,000 do ia abia, bona ena poisini be bada herea dainai, unai plutonium ena kahu sisina sibona ese mase ia havaraia diba. Russia ena aonega taudia idia gwau unai plutonium be davara dekenai ia bubua diho diba bona davara ena kahana badadia ia hadikaia diba, lagani 1994 do ia mai neganai.”

Momokani, radioactive momoru negea dalana be France bona Russia sibodia lasi, to ma bese haida edia hekwakwanai danu. Time magasin ia gwau, United States dekenai, “radioactive momoru bada herea ia noho, bona idia negea diba gabuna ta be lasi.” Unai magasin ia gwau mase havaraia muramura be barrel milion tamona lalonai idia noho hegaegae, bona “taunimanima ese idia haboiodia diba, idia henaodia diba, bona idia gaukaralaidia kerere neganai, tanobada bona hodahoda bona ranu idia hadikaia diba.”

Dika ia vara diba badina April 1993 neganai, Tomsk, Siberia ai, niuklia momoru amo ia honu tanika ta be tuari kohu karaia faktori gunana ta dekenai ia pou, bona taunimanima idia gari badina idia laloa Chernobyl bamona aksiden ta do ia vara diba.

Ia hedinarai momokani, ena be idia gwau niuklia dikana ia ore bamona dainai maino bona noho namona idia boiboilaia, to unai be maoro lasi. To maino bona noho namo negana be ia kahirakahira. Edena bamona ita diba?

[Box on page 4]

NIUKLIA PAUA IDIA KARAIA TANODIA

12 Bona Namba Ia Bada Noho

IDIA HAMOMOKANIA IDIA KARAIA eiava IDIA KARAIA HEHUNI: Belarus, Britain, China, France, India, Israel, Kazakhstan, Pakistan, Russia, South Africa, Ukraine, United States

IDIA KARAIA DIBA: Algeria, Argentina, Brazil, Iran, Iraq, Libya, North Korea, South Korea, Syria, Taiwan

[Picture on page 5]

Maino dalanai niuklia paua idia gaukaralaia neganai danu, dika ia havaraia diba

[Credit Line]

Background: U.S. National Archives photo

[Picture Credit Line on page 2]

Cover: Stockman/International Stock

[Picture Credit Line on page 3]

U.S. National Archives photo

    Hiri Motu Pablikeisen (1987-2025)
    Log aut
    Login
    • Hiri Motu
    • Ta dekenai siaia
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gaukaralaia Taravatudia
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Ta dekenai siaia