Lauegu Tamana Sinana Edia Aena Gabudia ai Lau Raka
HILDA PADGETT ESE INAI SIVARAI IA GWAURAIA
“Lauegu mauri lau gwauhamatalaia Atai Herea Diravana ena hesiai do lau lao henia totona, bona biaguna rua edia hesiai lau lao henia diba lasi.” Lauegu hereva unai, be niuspepa ena ripoti ta lalonai ia hedinarai. Tanobada Ibounai Tuarina Iharuana negana lalonai British Ministry of Labour and National Service ese lau idia hagania hospital gaukarana do lau karaia, to do lau karaia lasi ena badina be unai hereva bona ma haida amo lau hamaorodia, lagani 1941 ai. Unai murinai lau idia gwauraia kerere bona idia gwau hua toi dibura rumana ai lau do idia koua, badina be unai gaukara do lau karaia lasi dainai.
BADINA be dahaka unai hekwakwanai lau davaria? Kekeni ena lalohadai kavakavana dainai lasi eiava gwau-edeede dainai lasi. To, lauegu kara ena badina be lau maragi neganai ia vara gauna ta dainai.
Tamagu ese Basileia Ia Ura Henia Dikadika
Lau be June 5, 1914 ai lau vara, Horsforth dekenai, England ena not kahana, Leeds kahirakahira. Lauegu tamana, Atkinson Padgett, bona egu sinana, Pattie Padgett, be Sunday sikuli tisa taudia bona ane abia oreana taudia, Primitive Methodist Chapel dekenai. Unuseniai Tamagu ese ogen ia gadaralaia. Lau be beibi neganai, aiemai ruma bese be ai moale, to gau ta ese emai moale ia hadikaia. Tamagu be tanobada ai idia vara gaudia ia laloa momo. Tuari bona dagedage ia inai henia bona Baibel ena hahegani, “Taunimanima oi alaia lasi,” be ia abia dae.—Esodo 20:13.
Lagani 1915 ai, gavamani ese uhau bona tatau matamatadia iboudiai ia noia, sibodia edia ura hegeregerena ami lalonai do idia vareai bena gavamani ese do ia doridia lasi. Tamagu be mai ena daradara ida dina ta ibounai medu lalonai ia gini, iena nega ia naria, ena ladana do ia henia tuari tauna ai do ia lao totona. Kerukeru, iena mauri ibounai ia senisi!
Ruma badana ta ai palama gaukarana ia karaia neganai, unuseniai idia gaukara taudia ma haida ida be tanobada ai idia vara gaudia ia herevalaia. Uma naria tauna ese pepapepa maragina ta ladana Lohiabada Ena Dava Bada Gaudia Gogoa Karana ia henia. Tamagu be emai ruma dekenai ia laohaia, ia duahia, ma ia duahia lou. Ia gwau: “Bema inai be hereva momokani, vadaeni hereva oredia iboudiai be kerere.” Kerukeru, hereva ma haida ia noia, bena pura toi lalonai hanuaboi iboudiai Baibel ia stadilaia ela bona daba kahana. Ia diba hereva momokani ia davaria vadaeni! Sunday, January 2, 1916 ai, inai hereva be ena sivarai bukana lalonai ia torea: “Dabai lau lao Dubu, hanuaboi ai lau lao I.B.S.A. [International Bible Students Association; unai neganai Iehova ena Witness taudia England ai be unai ladana amo idia gwauraidia]—Heberu 6:9-20 lau stadilaia—tadikaka lau vadivadi henidia negana ginigunana.”
Nega daudau lasi bena haida ese idia inai henia. Aiemai varavara bona dubu turadia idia laloa Tamagu ia kavakava. To iena lalona ia hadaia vadaeni. Hebou bona stadi be mai anina bada gaudia iena mauri lalonai, bona March be do lasi neganai, bapatiso be ranu lalonai ia abia vadaeni, Iehova ia henia gwauhamatana ena toana unai. Tamagu sibona be hebou ia lao henidia, bena pura haida murinai Sinagu ese ena lalona ia haidaua. Ia ese lau ia abia, beibi toia loaloa gauna lalonai lau ia udaia, bena kilomita 8 ia raka lao ela bona Leeds. Ai ginidae neganai hebou ia doko. Tamagu ena moale mani oi laloa. Unai nega amo ema, emai famili be mai emai lalo-tamona ida Iehova ena hesiai ai lao henia.
Tamagu be mai ena hekwakwanai—sibona ena ura hegeregerena ia gwau ami lalonai do ia vareai, bena pura haida murinai ia gwau ia be tuari karadia dadaraia tauna ta. Ami lalonai do ia vareai totona idia boiria neganai, ia gwau ipidi do ia dogoatao lasi, bena nega ima ami ena kota dekenai idia kota henia. Nega ginigunana be July 1916 ai. Unai neganai idia gwau dina 90 dibura rumana lalonai do idia koua. Unai dina 90 murinai Tamagu idia ruhaia, bena pura rua ia livi. Unai murinai idia kota henia lou, bena ma dina 90 lalodiai dibura rumana ai idia koua. Unai nega iharuana murinai, Royal Army Medical Corps dekenai idia laohaia, bena February 12, 1917 ai, tuari taudia edia sisima amo ia lao Rouen, France dekenai. Ena sivarai bukana lalonai dina ta ta iboudiai ia torea herevadia ese idia hahedinaraia ena noho unuseniai ia badulaia. Ia diba ena medikal gaukarana amo idia bero tuari taudia ia hanamoa, do idia tuari lou totona.
Ia gwau lou do ia durudia lasi. Unai neganai ami ena kota ia gwau lagani ima Britain ena ami dibura rumana ai do idia koua, Rouen dekenai. Tamagu ese ia noidia loulou gavamani ena dibura rumana dekenai do idia siaia lao, badina ia be tuari karadia dadaraia tauna dainai. To unai neganai idia panisia; hua toi lalonai paraoa bona ranu sibona idia henia, bena dibura taudia edia aniani korikorina idia henia ela bona ena tauanina ena metau ia hegeregere lou; unai bamona idia kara henia loulou. Dina ai ena imana be ena murinai hankap amo idia lokaia, bona hanuaboi ai bona aniani negadiai ena imana be ena vairanai hankap amo idia lokaia. Hankap be idia maragi dainai, ena imana ai idia lokaia negadiai hankap ese ena kopina idia kapua tao bena toto dikadia idia vara. Ena mauri dinadia oredia iboudiai lalonai toto edia kipara be ena imana ruaosi ai idia noho. Iena aena ruaosi dekenai seini idia kwatua bena unai seini be ena gabana dekenai idia kwatua.
Ami ena tau badadia ese edia siahu ibounai idia gaukaralaia ena lalohadai aukana do idia hamanokaia totona, to idia hegeregere lasi. Ena Baibel bona ena buka idia kokidia. Ena famili ese idia siaia revarevadia idia henia lasi, bona revareva ia siaia diba lasi. Lagani rua murinai ena lalona ia hadaia ena lalo-momokani do ia hahedinaraia totona do ia anivaga. Dina 7 lalonai ia aniani lasi bona ia inuinu lasi, unai dainai ia gorere dikadika bena dibura rumana ena hospital lalonai idia atoa. Ena lalo-momokani ia hamomokania, to ena kara dainai kahirakahira ia mase. Gabeai ia gwau ena mauri be unai bamona ia hadikaia be kerere, bona do ia karaia lou lasi.
November 1918 ai tuari ia doko neganai, Tamagu be dibura rumana ai ia do noho Rouen dekenai, to lagani 1919 ena matamana kahanai idia laohaia England dekenai bena gavamani ena dibura rumana ai idia koua. Sinagu ese ia siaia revarevadia bona ikumidia iboudiai, bona ena Baibel bona buka, ia laloa bada gaudia, idia henia; ia moale dikadika! Winchester Prison dekenai idia laohaia bona unuseniai tadikaka ta, tauhau ta, ia hedavari henia. Tuari neganai unai tadikaka ena sivarai be iena hegeregerena. Iena ladana be Frank Platt. Gabeai London Betele ai lagani momo lalodiai ia gaukara. Idia hedavari neganai idia gwaubou kerukeru do idia hedavari lou, to Frank be gabu idauna ta dekenai idia laohaia guna.
April 12, 1919 ai, Sinagu ese telegram ta ia abia. Telegram ia gwau: “Aleluia! Do lau lou mai—London lau rini henia.” Unai be moale bada negana, badina be lagani toi lalonai hetoho bona hedibagani idia davaria bona idia parara! Tamagu ena lalohadai ginigunana be London Betele dekenai do ia lao, tadikaka hedavari henidia totona. Mai edia lalokau ida idia abia dae, 34 Craven Terrace dekenai. Unuseniai ia digu, ia seivi, bona ta ese piripou, kouti, bona kwara gauna ia henia torehai, unai murinai Tamagu ia lou mai ai dekenai. Ai hedavari lou negana be oiemu lalona ena matana amo oi itaia diba, a? Unai neganai lauegu lagani be kahirakahira 5, bona Tamagu lau laloatao lasi.
Tamagu idia ruhaia murinai ia lao henia hebouna ginigunana be Memorial. Hebou rumana ena vadavada ia daekau neganai, ia hedavari henia tauna ginigunana be Frank Platt. Frank be ami taudia edia hospital ai ia noho, Leeds dekenai. Edia sivarai idia gwauraia hedinarai heheni mai edia moale ida! Unai nega amo Frank be emai ruma dekenai ai ia vadivadi henia loulou ela bona hospital amo ia doko.
Sinagu Ena Kamonai Karadia
Tamagu be ai dekenai ia noho lasi negana ibounai lalonai, Sinagu ese haida edia dabua ia huridia, moni sisina davaria totona, badina be gavamani ese ia henia monina be hegeregere lasi. Tadikaka ese ai idia kara namo henia. Pura toi toi iboudiai kongregesen ena elda taudia ese envelop mai ena harihari gauna idia henia. Nega ibounai Sinagu ia gwau tadikaka edia lalokau ese Iehova kahirakahira dekenai ia mailaia bona ia durua unai hekwarahi momo negadia lalonai do ia haheauka totona. Tamagu ia noho lasi negana lalonai Sinagu be hebou iboudiai ia lao henidia. Ia tohoa bada gauna be, lagani ta mai kahana lalonai ia diba lasi Tamagu be ia mauri eiava ia mase. Ia hametaua gauna ma ta be, lagani 1918 ai, Sinagu bona lau ese Spanish flu gorerena ai abia. Aiemai hanua ai taunimanima be murina murina amo idia mase. Edia dekena taudia idia durua taudia ese unai gorere be idia edia amo idia abia bena idia mase. Unai neganai aniani be hegeregere lasi dainai, taunimanima edia goada be hegeregere lasi unai gorere do ia koua.
Aiemai ruma bese dekenai aposetolo Petero ena hereva ia momokani; ia gwau: ‘Umui be nega sisina do umui hisihisi, vadaeni gabeai . . . Dirava ese . . . umui do ia haginia goada, bona emui abidadama do ia hagoadaia’! (1 Petero 5:10) Lauegu tamana sinana edia hisi-ani ese ia durudia Iehova do idia abidadama henia goadagoada, do idia diba vaitani ia ese ita ia laloa bona gau ta ia goada lasi Dirava ena lalokau amo ita do ia kokia. Lau tubu daekau lalonai abidadama dekenai unai bamona lau idia hakaua, be hahenamo badana lau dekenai.—Roma 8:38, 39; 1 Petero 5:7.
Lau Matamata Neganai Lau Karaia Gaukarana
Tamagu idia ruhaia murinai, Basileia gaukarana be emai mauri lalonai ai tahua guna. Hebou ta lau reaia negana ta be lau laloatao diba lasi, gorere dainai lau reaia negadia mo. Tamagu be ai dekenai ia lou mai murinai sisina, iena kamera bona Sinagu ena ima herahera golo gauna ia hoia, moni do ia abia, hebouhebou ta do ai lao henia totona. Ena be aiemai moni be hegeregere lasi laga-ani negadia ai do ai laolao, to unai hebouhebou, London ai idia karaia hebouheboudia danu, ai reaia lasi.
Tuari murinai, lagani ginigunadia ruaosi o toiosi be goada abia lou negana. Tamagu bona Sinagu ese dala idia davaria negadia iboudiai, tadikaka bona taihu ida idia hebamo. Lau laloatao, ai ese tadikaka bona taihu ai vadivadi henidia negadiai, taunimanima badadia be hereva momokani dekenai idia dibaia gaudia matamatadia be hora momo lalodiai idia herevalaia hebou lalonai, lau be kekeni maragina dainai, lau helai bona laulau lau peinia eiava lau torea. Herevahereva hebou karana, ta ese ogen ia gadaralaia neganai oredia ese ane idia abia karana, bona hebamo namona, ese idia hamoaledia bona idia hagoadadia lou.
Lauegu tamana sinana ese lau idia hadibaia dalana be auka. Sikuli dekenai lauegu toana be idau, memero kekeni oredia edia hegeregerena lasi. Ena be egu lagani be 5, to “Taravatu Matamatana” lau laohaia, klas taudia oredia ese katekisim idia dibaia negana lalonai do lau duahia totona. Gabeai, Remembrance Day moalelaia karadiaa lalodiai lau vareai lasi dainai, sikuli taudia iboudiai edia vairanai lau idia haginia, idia gwau lau be “tuari karadia dadaraia kekenina.” Egu tamana sinana ese lau idia hadibaia dalana lau lalohisihisilaia lasi. Ia ese lau ia naria bona ia dainai ‘dala maragina’ lau rakalaia noho be auka lasi. Egu tamana sinana idia lao henidia gabudia iboudiai, hebou totona eiava haroro gaukarana totona, be lau danu lau lao.—Mataio 7:13, 14.
Sunday daba ta, lau sibogu lau haroro matamaia dinana, be lau laloatao goevagoeva. Egu mauri laganidia be 12 sibona. Lau laloatao danu, lagani haida murinai Sunday daba ta lau ese egu tamana sinana lau hamaorodia, ruma ai do lau noho. Ta ese lau ia gwau henia lasi eiava lau ia doria lasi haroro gaukarana do lau karaia, unai dainai ruma murimurinai lau helai bona egu Baibel lau stadilaia, to egu mamina be ia dika. Pura rua bamona unai bamona lau karaia, bena Tamagu lau hamaoroa, lau gwau: “Lau laloa hari dabai oi do lau bamoa!” Unai nega amo lauma dalanai lau goada lau lao noho.
Lagani 1931 be lagani badana! Unai lagani ai iseda ladana matamatana, Iehova ena Witness Taudia, ai abia, bona nesenel hebouhebouna ta Alexandra Palace dekenai bapatiso lau abia danu. Unai dina lau laloaboio diba lasi. Ai ese dabua latadia koremadia ai atoa, bona lau atoa dabuana ia paripari, badina be bapatiso abia hahinena ta ese ia atoa guna dainai!
Lau maragi neganai, egu ura be painia gaukarana do lau karaia. Lau bada neganai, lau laloa namona be Iehova ena hesiai lau lao henia karana lau habadaia. Unai dainai March 1933 ai, egu lagani be 18 neganai, painia gaukarana lau matamaia.
Ai moalelaia bada gauna be “Painia Puradia,” idia lalodiai painia taudia 12 bamona be siti badadia haida dekenai ai lao hebou, tadikaka edia ruma lalonai ai noho, bona ai gaukara hebou. Ai ese buklet be tomadiho gunalaia taudia bona ladana bada taudia ma haida dekenai ai hariharilaidia. Ai hereva henidia totona, ai boga auka be namo. Idia momo ese ai idia dadaraia, bona ai momo emai vairana ai iduara idia koua auka. Unai ai laloa momo lasi, badina be emai lalona idia goada bona Keriso ena ladana dainai ai idia hadikaia be ai moalelaia.—Mataio 5:11, 12.
Leeds dekenai, beibi toia loaloa gauna, bona baisikele mai ena uili toi, bona Tamagu ena motabaik mai ena helai gabuna ma ta idia hakapua gauna, bona gabeai ena motuka danu, ai gaukaralaia, pikap masini mai edia laudspika loalaia totona. Tadikaka rua be masini ta idia laohaia dala ta dekenai, miusiki rekodi ta idia gadaralaia, ruma taudia be murimuri ai do idia veria totona, bena rekodi ma ta, Tadikaka Rutherford ena haroro herevana gauna, be miniti ima lalonai idia gadaralaia. Unai murinai dala ma ta dekenai idia lao, bena ai pablisa taudia be idia rakatania dalana ai Baibel idia gwauraia bukadia ai hariharilaia.
Lagani momo lalodiai, Sunday adorahi iboudiai, hebou murinai, Town Hall Square ena ariara ta ladana Speaker’s Corner dekenai ai lao, bona heduru totona hora tamona lalonai Tadikaka Rutherford ena haroro herevana ta ai kamonaia, bena pepapepa ai hariharilaidia bona kamonai taudia ai hereva henidia. Unuseniai taunimanima momo be ai idia diba. Pulisi taudia danu ese ai idia matauraia. Adorahi ta, vaia emai kara ai hebou, bena gaba bona ben ta edia regena be gabu daudauna amo ai kamonai. Nega daudau lasi Fascist taudia 100 bamona be dala ai idia raka mai. Emai murina kahana idia raka bena idia gini. Edia pepe idia abia isi momokani. Ben ia doko bena regerege be lasi. Unai neganai Tadikaka Rutherford ena gadona ia bada, ia gwau: “Bema idia ura, vadaeni, edia pepe do idia saluti henia bona taunimanima do idia hanamoa. To ai be emai Dirava Iehova do ai tomadiho henia bona do ai hanamoa!” Ai laloa unai murinai dahaka do ia vara! Gau ta ia vara lasi, to haroro herevana idia kamonai, bona pulisi ese idia hamaorodia do idia regerege lasi, ai ese pablik haroro herevana orena do ai kamonaia totona.
Unai neganai pikap ai gaukaralaia matamaia, hereva momokani halasia badabada totona. Ruma ena vadavada dekenai ai atoa neganai, rekodi ai raraia namonamo, unai amo ruma taudia ai hagoadaia Baibel ena haroro herevana ta be miniti ima lalonai do idia kamonaia. Ruma taudia momo ese ai idia boiria edia ruma lalonai do ai vareai, bona idia ura do ai lou mai bona rekodi ma haida do ai gadaralaia.
Lagani 1939 be gaukara momo negana bona nega aukana, ia lalonai inai henia karadia bona dagedage idia vara. Aiemai hebouhebou ta ena nega be kahirakahira neganai, nega momo dala dekenai aru taudia ese tadikaka idia dagedage henidia bona idia lolo henidia. Unai dainai hebouhebou lalonai, tadikaka ese palani idia karaia, tadikaka haida be motuka amo do idia lao badu ia vara gabudia ai do idia haroro totona, bona taihu bona tadikaka oredia be gabu namodia do idia lao. Nega ta grup ta ida lau gaukara neganai, dala maragina ta lau gavaia, dala badana murinai idia gini rumadia lao henidia totona. Ruma ta dekenai lau haroro neganai, helogohelogo lau kamonai—dala badana ai taunimanima idia lolo bona idia boiboi. Ruma tauna lau hereva henia noho ela bona helogohelogo ia doko. Bena dala maragina amo lau lao dala badana bona tadikaka bona taihu lau davaria. Guna idia lalo-hekwarahi badina be lau idia davaria diba lasi! To, hora haida murinai, badu taudia ese aiemai hebou idia hadikaia toho, to tadikaka ese idia hakaudia oho.
Tanobada Ibounai Tuarina Iharuana Ia Matamaia
Unai neganai gavamani ese uhau bona tatau ia haganidia ami lalonai do idia vareai, to tadikaka idia vareai lasi dainai idia momo be hua 3 amo ela bona hua 12 lalonai dibura rumana ai idia koudia. Tamagu ese hahenamo ma ta ia abia, ia ese dibura rumana ai idia noho tadikakadia ia vadivadi henidia. Sunday iboudiai Gima Kohorona Stadi ia karaia dibura rumana lalonai. Wednesday adorahi iboudiai tadikaka be edia sel lalonai ia vadivadi henidia. Tanobada ibounai tuarina ginigunana negana lalonai, lagani momo ai dibura rumana ai ia idia koua bona ena noho ia auka, unai dainai ia moale badina be unai murinai unai bamona hetohona idia davaria taudia ma haida ia durua diba. Lagani 20 lalonai unai bamona ia karaia, ela bona lagani 1959 ai ia mase.
Aiemai gini siri karana dainai taunimanima momo ese ai idia badu henia bona idia dagedage henia, to lagani 1941 ia ginidae neganai edia kara ai manadalaia sisina. Idia vairadiai ariara dekenai ai gini magasin hariharilaidia totona be auka. To unai neganai, ai moale badina be aiemai gabu dekenai idia noho-kau taudia ai durua diba. Latvia taudia, Poland taudia, Estonia taudia, Germany taudia—Gima Kohorona eiava Consolation (ladana matamatana be Noga!) be sibodia edia gado ai idia itaia neganai edia matadia idia diari; unai ai moalelaia bada!
Bena lauegu gini siri karana Tanobada Ibounai Tuarina Iharuana negana lalonai dainai, hetoho lau davaria. Dibura rumana ai lau idia koua bena dina ta ta iboudiai hora 19 lalonai egu sel lalonai lau idia lokaia. Unai be auka lau dekenai. Unai dina ginigunadia toiosi be auka herea, badina be lau sibogu lau noho. Dina namba 4 ai, lau idia boiria gavana ena opesi dekenai. Unuseniai kekeni ma rua idia gini. Kekeni ta be lau ia hereva henia maragi, ia gwau: “Dahaka dainai oi be dibura rumana ai oi noho?” Lau gwau: “Bema oi diba do oi hoa.” Ia hereva maragi, ia gwau: “Oi be JW a?” Kekeni ta ese iena hereva ia kamonai bena ai ruaosi ia nanadaia, ia gwau: “Umui be JW a?” bena ai toiosi ai rosia heheni. Unai negana amo ai ta be ia sibona ia noho lasi!
Painia Gaukarana mai Moalena
Dibura rumana amo lau idia ruhaia murinai, painia gaukarana lau karaia lou, bona lagani 16 kekenina ta, sikuli ia rakatania kekenina, ese lau ia bamoa. Ai lao Ilkley, taoni ta mai hairaina Yorkshire Dales dekenai. Hua 6 lalonai ai hekwarahi, ruma ta do ai davaria emai hebou do ai karaia totona. Dokonai motuka atoa rumana maragina ta ai rentaia, bona Kingdom Hall ai ai halaoa. Tamagu ese ai ia durua, lamepa bona ruma hasiahua gauna ia henia. Ia ese ruma ena toana ia hanamoa danu. Lagani momo lalonai kahirakahira ia noho kongregesen ta ese ai ia durua, pura ta ta iboudiai tadikaka be ia amo idia mai pablik haroro karaia totona. Iehova ena hahenamo dainai emai grup ia goada ia lao bona ia bada ia lao, bena kongregesen ta ai ia lao.
January 1959 ai, Tamagu be karaharaga ia gorere. Lau idia boiria ia dekenai do lau lao, bena April ai ia mase. Murina laganidia be auka. Sinagu ena goada ia ore bona ena lalona ia boio danu, unai dainai lau hekwarahi bada. To Iehova ena lauma ese lau ia durua, unai dainai Sinagu lau naria diba ela bona ia mase, lagani 1963 ai.
Idia hanai laganidia lalonai hahenamo momo be Iehova ena amo lau abia. Idia be momo dainai, iboudiai lau gwauraia diba lasi. Lau itaia egu kongregesen ginigunana ia bada ia lao bona nega hani ia amo kongregesen ma ta idia karaia; iena pablisa bona painia taudia haida be gabu idaudia idia siaia lao, haida be Bolivia, Laos, bona Uganda idia siaia misinari gaukarana karaia totona. Headava bona bese havaraia dalana lau davaria lasi. Unai lau lalohisihisilaia lasi; gaukara momo dainai unai lau laloa lasi. Ena be lau be mai egu varavara korikori lasi, to Lohiabada ena orea lalonai lau be mai egu natuna bona tubuna momo herea, handred handred.—Mareko 10:29, 30.
Nega momo lau ese painia taudia bona matamata taudia ma haida lau boiria mai, egu ruma dekenai Keristani hebamo do idia moalelaia totona. Gima Kohorona Stadi ai hegaegaelaia hebou. Ekspiriens ai gwauraidia hedinarai bona Kingdom anedia ai abia, egu tamana bona sinana idia karaia hegeregerena. Matamata taudia mai edia moale ese lau idia gegea ahu dainai, idia bamona lau laloa bona lau moale. Painia gaukarana be mauri dalana namo hereana lau dekenai. Iehova lau tanikiu henia badina be hahenamo lau abia, lau be egu tamana bona sinana edia aena gabudia ai lau raka. Lauegu guriguri be Iehova ena hesiai do lau lao henia noho ela bona hanaihanai.
[Footnotes]
a Tuari be lagani 1918 bona, gabeai, 1945 ai idia doko negadia moalelaia karadia.
[Picture on page 23]
Hilda Padgett bona ena tamana Atkinson bona ena sinana Pattie
[Picture on page 23]
Inai pepapepa dainai Tamagu ese hereva momokani ia laloa matamaia