King Solomona Ena Taga Ia Habadaia Koikoi, A?
“Lagani ta ta ibounai king Solomona dekenai idia mailaia golo ena metau be 23,000 kilogaram.”—1 King Taudia 10:14.
UNAI Baibel siri ese ia hahedinaraia, King Solomona be lagani tamona lalonai golo ena metau ton 25 ia abia! Hari inai negai unai golo ena davana be K313,315,000. Unai be lagani 1800 ai tanobada hegegemadai golo idia abia ena bada, be nega rua amo ia hanaia. Unai ia vara diba, a? Akioleji taudia ese idia davaria gaudia be dahaka idia hahedinaraia? Idia hahedinaraia Baibel ese Solomona ena taga be dala maorona ai ia sivarailaia. Biblical Archaeology Review ia gwau:
◻ Aigupito ena King Thutmose Ihatoina (lagani 2000 B.C.E. murinai) ese Karnak ai Amon-Ra ena dubu helagana totona golo amo idia karaia kohu ia henia edia metau be ton 13.5 bamona—bona unai be harihari gauna ena kahana sibona.
◻ Aigupito taudia edia toretore ese idia hahedinaraia King Osorkon Ginigunana (lagani 1,000 B.C.E murinai) ese golo bona siliva edia metau ton 383 be harihari gauna bamona ena dirava ia henidia.
Danu, buka ta ladana Great Ages of Man ena volume ta ladana, Classical Greece, be inai bamona ia hereva:
◻ King Philip Iharuana (359-336 B.C.E.) be Thrace dekenai idia noho Pangaeum maini amo lagani ta ta ai golo ena metau ton 37 ia abia.
◻ Philip ena natuna Alesana Badana (336-323 B.C.E.) ese Susa, Parasa basileiana ena taoni badana, ia abia neganai, dava bada golo gaudia edia metau be ton 1,000 ia hanaia idia davaria.—The New Encyclopædia Britannica.
Unai dainai Baibel ese King Solomona ena taga ia gwauraia dalana be momokani. Laloatao danu, “Solomona ese kohu momo dekenai, bona aonega dekenai king ibounai ia hereaia momokani.”—1 King Taudia 10:23.
Solomona ena taga be edena bamona ia gaukaralaia? Iena terona badana be “golo namona” dekenai ia koua, iena kapusi ibounai be “golo,” bona ia be mai ena “golo” kesi badadia 200 bona kesi maragidia 300. (1 King Taudia 10:16-21) Anina bada gauna be Solomona ese ena golo ia gaukaralaia Iehova ena dubu helagana lalonai, Ierusalema ai. Dubu helagana ena lamepa dogoatao gaudia bona helaga kohudia, hegeregere foka, kapusi, uro, bona mereki be golo bona siliva amo idia karaia. Helaga Herea Gabuna dekenai idia gini kerubi edia lata be mita 4.5, bonana namona gaudia gabua patana, bona dubu ibounai ena lalona be golo amo idia koua.—1 King Taudia 6:20-22; 7:48-50; 1 Sivarai 28:17.
Dubu be golo amo idia koua, a? Hoa gauna be, unai tanobada gunana lalonai nega momo golo be unai bamona idia gaukaralaia. Biblical Archaeology Review ia gwau Aigupito ena lohia tauna Amenophis Ihatoina be “dirava badana Amun ia matauraia dainai Thebes dekenai dubu ta ia haginia, ia ‘ibounai lalonai be golo, ena foloa be siliva amo idia koua, [bona] ena vareai gabudia be electrum’—golo bona siliva amo idia koua.” Bona danu, Asuria ena lohia tauna Esar-haddon (600 B.C.E. murinai) ese Ashur ena dubu maragina ena iduara bona haba be golo amo ia koudia. Harran ai, Sin ena dubu dekenai, Babulonia ena lohia tauna Nabonido (500 B.C.E. murinai) ese ia karaia gauna be inai bamona ia torea: “Ena haba be golo bona siliva amo lau koua, bona dina bamona lau hadiaria.”
Unai dainai, idaunegai sivaraidia ese idia hahedinaraia Baibel ese King Solomona ena taga be koikoi dalanai ia habadaia lasi.