Dahaka be Gau Badana Headava Namona Karaia Totona?
Sinavai ta dekenai do oi paudobi, bema oi nahu diba lasi, a? Unai bamona kavakava karana dainai dika—reana mase—oi davaria diba. To, mani oi laloa, taunimanima momo herea idia headava haraga, ena be idia diba lasi headava ena maduna be edena bamona do idia huaia.
IESU ia gwau: “Bema tau ta ia ura kohoro ruma do ia haginia, ia be guna do ia helai diho, bona haginia ena davana do ia laloa, bema ia be ruma do ia karaia haorea diba, o lasi?” (Luka 14:28) Kohoro haginia gaukarana dekenai ia momokani herevana be headava haginia karana dekenai ia momokani danu. Idia ura idia headava taudia be headava ena maduna idauidau do idia laloa namonamo be namo, ena metau do idia huaia diba totona.
Headava Oi Laloa
Mauri ena moale bona lalohisihisi gaudia be emu adavana ida oi davaria be hahenamo korikorina ta. Headava ese oi sibona oi noho eiava dara doko ia havaraia lalohisihisina ia hadokoa diba. Ia ese taunimanima ibounai lalonai ia noho urana, lalokau bona hetura heheni urana, ia hagugurua diba. Badina namona dainai, Dirava ese Adamu ia havaraia murinai, ia gwau: “Unai tau sibona ia noho be ia namo lasi, lau ese durua tauna ia bamona do lau karaia.”—Genese 2:18; 24:67; 1 Korinto 7:9.
Oibe, headava ese hekwakwanai haida ia hadokoa diba. To danu, ia ese ma matamatadia haida do ia havaraia. Badina be dahaka? Badina headava ese taunimanima rua, reana idia gaukara hebou diba to edia kara idia idau, ia hatamonaia. Unai dainai, ena be tau bona ena adavana idia noho hebou namo herea, to nega haida idia lalo-tamona lasi. Keristani aposetolo Paulo ia gwau, idia headava taudia ese “metau bada do idia abia”—eiava The New English Bible ese ia gwauraia bamona, “inai tauanina maurina lalonai hisihisi bona lalohisihisi idia davaria.”—1 Korinto 7:28.
Paulo ia laloa headava ia dika momokani, a? Lasi! To ia ura headava idia laloa taudia be do idia laloa maoromaoro. Ta oi ura henia matamaia neganai oi mamia hemamina ese headava dinana murinai, hua eiava lagani haida lalonai, do oi mamia hemami ia hahedinaraia namonamo lasi. Headava ta ta be mai edia hekwakwanai idauidau. Namo lasi oi henanadai, do idia vara eiava lasi, to namona be oi henanadai do idia vara neganai, edena bamona idia do oi hanaia diba.
Hekwakwanai idia vara neganai, tau bona ena adavana ese idia hahedinaraia diba edia lalokau heheni karana be lalokau korikorina. Haheitalai ta be inai: Reana sisima badana be uopu dekenai ia kamokau neganai, ena toana be namo herea. To, ena namo korikorina be davara dekenai—reana lai badana ia havaraia hurehure badadia bogaraginai—do ia hedinarai momokani. Unai hegeregerena, headava ena goada be tau mai ena adavana ese maino bona lalokau idia moalelaia negadia lalonai ia hedinarai lasi. Nega haida, hekwakwanai badadia idia davaria neganai, edia headava ena goada idia hamomokania.
Unai idia karaia totona, tau bona ena adavana ese ta ta idia badinaia heheni be gau badana, badina Dirava ia ura tau be “iena adavana dekenai do ia noho” bona idia ruaosi be “tauanina tamona do idia lao.” (Genese 2:24) Hari inai negai, taunimanima momo ese badinaia karana ena gwauhamata idia gari henia. To ita laloa diba, bema taunimanima rua idia lalokau heheni momokani do idia ura noho hebou gwauhamatana idia karaia. Badinaia karana ena gwauhamata ese headava ia hahairaia. Unai gwauhamata dainai do idia diba momokani, herevana dahaka do ia vara, tau bona ena adavana be do idia heduru heheni.a Bema unai bamona badinaia karana oi hahedinaraia diba lasi, oi do hegeregere lasi do oi headava. (Hadibaia Tauna 5:4, 5 itaia.) Idia headava vadaeni taudia danu ese badinaia karana ena anina bada ia noho daudau headavana lalonai, do idia laloa bada be namo.
Oi Sibona Oi Laloa
Reana oi ura adavaia tauna ese do ia hahedinaraia karadia ena lista oi karaia diba. To, sibona emu kara oi laloa bona oi itaia edena bamona oi ese headava oi durua diba be sisina auka. Oi do headava lasi neganai bona oi headava murinai, sibona emu kara oi tahua namonamo be gau badana. Hegeregere, inai henanadai be oi sibona dekenai oi henia.
• Lau hegeregere do lau gwauhamata egu mauri ibounai lalonai egu adavana do lau badinaia, a?—Mataio 19:6.
Baibel ena peroveta tauna Malaki ena negai, tatau momo ese edia adavadia idia rakatania, reana hahine matamatadia idia adavaia totona. Iehova ia gwau idia rakatania adavadia edia matana ranu ese ena boubou patana idia koua, bona ia ese edia gwauhamata edia adavadia dekenai idia “makohia” taudia ia gwauraia dika.—Malaki 2:13-16.
• Bema headava lau laloa noho, egu matamata negana, mahuta hebou urana ia goada bona laloa namonamo karana ia hadikaia diba negana, ia ore vadaeni, a?—1 Korinto 7:36, NW.
Nikki, ia headava neganai ena mauri lagani be 22 hahinena ta, ia gwau: “Oi matamata momokani negana lalonai oi headava ese dika ia havaraia diba.” Sisiba ia henia, ia gwau: “Oiemu hemami, oi tahua gaudia, bona oi ura henia gaudia do idia idau idia lao noho oiemu mauri laganidia be 20 kahirakahira negana amo ela bona oi be 25 bamona negana.” Momokani, namo lasi ita gwau ta ena mauri lagani dainai ia hegeregere do ia headava. To, ta ia matamata neganai, mahuta hebou urana be matamata bona idia goada negana lalonai ta ia headava ese ena laloa maoromaoro karana ia hadikaia diba bena do idia vara hekwakwanai ia itaia diba lasi.
• Egu kara haida ese lau idia durua diba, egu headava ia namo totona, a?—Galatia 5:22, 23.
Aposetolo Paulo ese Kolose taudia ia tore henia, ia gwau: “Inai bamona karadia, dabua bamona do umui atoa: Bogahisihisi, durua, manau, manada bona haheauka.” (Kolose 3:12) Unai sisiba be namo herea idia ura do idia headava taudia bona idia headava vadaeni taudia dekenai.
• Hekwakwanai idia vara neganai, lo tauna bamona egu adavana do lau durua diba, a?—Galatia 6:2.
Doketa tauna ta ia gwau: “Hekwakwanai idia vara neganai, momo idia gwau ia be edia adavana ena kerere. Kerere be daika ena be gau badana lasi. To, tau bona hahine ruaosi idia gaukara hebou headava idia hanamoa totona be gau badana.” Aonega King Solomona ena hereva be mai anina idia headava taudia dekenai. Ia gwau: “Tau rua ese tau tamona idia hereaia noho, badina rua edia gaukara davana be namo. Badina bema ta ia moru neganai, iena turana ese do ia abia isi. To bema tau ta be sibona ia noho neganai ia moru, madi ia dika, badina ia do ia durua tauna ta be lasi.”—Hadibaia Tauna 4:9, 10.
• Lau moale bona egu lalohadai idia namo, eiava nega momo lau lalohisihisi bona egu lalohadai idia dika?—Aonega Herevadia 15:15.
Ena lalohadai idia dika tauna ia laloa dina ta ta iboudiai be dika. Headava ese hoa dalanai unai lalohadai ia haidaua lasi! Ia headava lasi tauna—eiava hahinena—ia maumau momo bona ena lalohadai idia dika tauna unai, be headava tauna ai ia lao neganai do ia maumau bona ena lalohadai do idia dika noho. Bema ta be unai bamona tauna, headava maurina be do ia auka momokani.—Aonega Herevadia 21:9 itaia.
• Hekwakwanai idia vara neganai, lau maino noho, eiava lau badu dikadika?—Galatia 5:19, 20.
Keristani taudia ese sisiba idia abia, “umui badu haraga lasi.” (Iamesi 1:19) Ia do headava lasi negana lalonai bona ia headava vadaeni negana lalonai, tau ta eiava hahine ta ese inai sisiba ia badinaia namonamo be namo: “Umui badu neganai, kara dika do umui karaia lasi. Bona dina do ia diho lasi neganai, emui badu do umui haorea.”—Efeso 4:26.
Do Oi Adavaia Gwauraia Tauna Oi Laloa
Baibel ena aonega herevana ta ia gwau: “Laloa kehoa tauna ese, iena raka dalana ia laloa namonamo noho.” (Aonega Herevadia 14:15) Unai be momokani ta ese adavana ia abia hidi neganai. Adavana abia hidi karana be tau o hahine ese do ia karaia mai anina bada abia hidi karana ta. To, ita itaia vadaeni, taunimanima momo ese nega bada idia atoa edia motuka eiava edia sikuli idia abia hidi totona, to adavana abia hidi totona nega bada idia atoa lasi.
Keristani kongregesen lalonai, maduna idia abia taudia ‘edia kara idia tahua guna.’ (1 Timoteo 3:10) Bema oi laloa do oi headava, do oi ura oi adavaia gwauraia tauna ena “kara” oi tahua guna. Hegeregere, henunai idia noho henanadai mani oi laloa. Ena be hahine ese idia laloa totona idia noho, to idia hahedinaraia hakaua herevadia be namo tatau totona danu. Bona idia headava vadaeni taudia ese namo do idia davaria bema idia lalodia namonamo.
• Taunimanima vairanai ena ladana be edena bamona?—Filipi 2:19-22.
Aonega Herevadia 31:23 ese headava tauna ta ia herevalaia, ia gwau: “Taunimanima ibounai ese idia matauraia noho. Ia be hanua ena tau badana ta.” Hanua ena tatau badadia be hanua ena geiti dekenai idia helai hahemaoro gaukarana idia karaia totona. Unai dainai, toana be taunimanima ese ia idia abidadama henia. Ma haida edia lalohadai ta dekenai ese ia hahedinaraia taunimanima vairanai ena ladana be edena bamona. Bema mai dalana, ena siahu henunai idia noho taudia edia lalohadai oi laloa danu. Unai ese ia hahedinaraia, oi, iena adavana, be edena bamona ia do oi laloa.—1 Samuela 25:3, 23-25 itaia.
• Kara maoromaoro ia badinaia, a?
Dirava ia henia aonega “ena kara ginigunana be inai: Ia laloa goevagoeva.” (Iamesi 3:17) Do oi adavaia gwauraia tauna ese ena mahuta hebou urana hagugurua karana ia laloa bada, to Dirava vairanai emui noho goeva karana ia laloa bada lasi, a? Bema hari Dirava ena kara maoromaoro taravatudia badinaia totona ia hekwarahi lasi, badina be dahaka oi laloa umui headava murinai do ia karaia?—Genese 39:7-12.
• Lau be edena bamona ia kara henia?—Efeso 5:28, 29.
Baibel ena Aonega Herevadia bukana ese ena adavana “ia abidadama henia” tauna ia herevalaia. Danu, “ia dekenai ia hanamoa henia noho.” (Aonega Herevadia 31:11, 28) Ia mama bada lasi, bona ena ura gaudia ia laloa maoromaoro. Iamesi ese ia gwauraia ataiai amo ia mai aonegana be “mai ena maino, laloa manada, . . . mai ena bogahisihisi, bona kara namodia momo ia havaraia noho.”—Iamesi 3:17.
• Sibona ena ruma bese taudia be edena bamona ia kara henia?—Esodo 20:12.
Tama sina matauraia taravatuna be natudia maragidia sibona ese idia badinaia totona lasi. Baibel ia gwau: “Oiemu tamana, ia ese oi ia havaraia tauna, do oi kamonai henia, bona oiemu sinana ia buruka neganai do oi matauraia.” (Aonega Herevadia 23:22) Doketa W. Hugh Missildine ia gwau: “Headava lalonai idia vara hekwakwanai momo idia koua diba—eiava idia do vara lasi neganai idia itaia diba—bema idia headava gwauraia tau bona hahine be nega idauidau ai ta ta edia ruma bese idia vadivadi henia bona edia ‘maoheni kekeni eiava mero’ bona ena tama sina edia hetura karana idia itaia. Ena tama sina ia laloa dalana ese ena adavana do ia laloa dalana ia hahedinaraia. Namona be ta ia henanadai: ‘Lau ura iena tama sina ia kara henia dalanai lau do ia kara henia, a?’ Bona ena tama sina ese ia idia kara henia dalana ese ia hahedinaraia edena bamona ia ese sibona ia kara henia bona edena bamona ia ura oi ese ia oi kara henia—emui headava matamata negana murinai.”
• Ia be badu haraga eiava hereva dika tauna, a?
Baibel ena sisiba ia gwau: “Heai, dagedage, bona badu do umui koua. Hereva dika, laloa dika, bona samania koikoi hereva ibounai do umui hadokoa.” (Efeso 4:31) Paulo ese Timoteo ia hamaoroa Keristani taudia haida be do idia ‘hepapahuahu bona heai sibona idia ura henia kava’ bona do idia ‘mama, heai, hereva dika, laloa dika, bona hepapahuahu kava.’—1 Timoteo 6:4, 5.
Danu, Paulo ia gwau kongregesen lalonai dagi ia abia diba tauna be “heatu tauna lasi”—Greek gado dekenai ena anina ma ta be “ma ta ia botaia lasi.” (1 Timoteo 3:3; futnout, NW) Ena imana eiava ena hereva amo taunimanima ia botaia tauna be hegeregere lasi. Ia badu neganai ma ta ia hadikaia tauna be adavana namona lasi.
• Ena tahua gaudia be dahaka?
Haida be kohu idia tahua goadagoada bona davana dikana do idia abia. (1 Timoteo 6:9, 10) Ma haida be edia mauri ibounai lalonai idia loaloa kava bamona, idia be mai edia tahua gaudia lasi. (Aonega Herevadia 6:6-11) To, Dirava ia badinaia tauna ese ia hahedinaraia ena lalona be Iosua bamona ia hadaia, ia gwau: “To lau, bona lauegu famili taudia, ai ese Lohiabada sibona ena hesiai gaukara do ai karaia.”—Iosua 24:15.
Ahuna Bona Maduna Idauidau
Headava maurina be Dirava ena amo. Iehova Dirava ese ia hegaegaelaia bona ia haginia. (Genese 2:22-24) Ia haginia ena badina be ia ura tau bona hahine ia hatamonaia, do idia durua heheni totona. Baibel ena hakaua herevadia idia badinaia neganai, tau bona ena adavana ese idia laloa diba edia mauri lalonai do idia moale bada.—Hadibaia Tauna 9:7-9.
To, namona be ita lalo-parara ita be “metau dikadia momo do idia vara” negana lalonai ita noho. Baibel ese ia perovetalaia hari inai nega lalonai, taunimanima be “edia ura sibona do idia tahua, moni do idia mataganigani henia, do idia hekokoroku bona heagi. . . . Helaga karadia do idia negea. Idia be lalokau do idia diba lasi, do idia bogahisihisi lasi, . . . Edia turana do idia samania henia, do idia kara kava. Do idia gwau idia be tau badadia momokani.” (2 Timoteo 3:1-4) Unai bamona kara ese ta ena headava idia ha-aukaia momokani. Unai dainai, idia ura idia headava taudia ese headava ena maduna idauidau idia laloa namonamo be gau badana. Bona idia headava vadaeni taudia be idia hekwarahi noho be namo, Dirava ese Baibel amo ia henia hakaua herevadia idia dibaia bona idia badinaia karana amo edia headava idia hanamoa totona.
Oibe, namona be headava idia laloa noho taudia ese edia headava dinana sibona idia laloa lasi. Namo lasi ibounai ese headava sibona idia laloa, to namona be headava maurina idia laloa danu. Namona be Iehova oi noia oi do ia hakaua totona, bena emu kudouna ena hemami sibona ese oi ia veria lasi, to do oi laloa maoromaoro. Bema unai oi karaia, headava namona do oi moalelaia.
[Footnote]
a Baibel ese headava hadokoa bona ma ta adavaia karana ena badina tamona sibona ia hahedinaraia, bona unai be “heudahanai”—headava murimurina ai mahuta hebou karana.—Mataio 19:9.
[Box on page 5]
“Lalokau Ia Herevalaia Namo Herea”
Dr. Kevin Leman ia gwau: “Edena bamona oi diba bema oiemu lalokau be lalokau korikorina? Idaunegai bukana ta ese lalokau ia herevalaia. Unai buka be kahirakahira lagani 2,000 gunanai idia torea, to ia ese lalokau ia herevalaia namo herea, buka ma ta bamona lasi.”
Dr. Leman ese Keristani aposetolo Paulo ena hereva Baibel dekenai ia herevalaia. Unai be Korinto Ginigunana 13:4-8 lalonai, ia gwau:
“Lalokau be ia dekenai ia kara dika tauna davana ia laloa lasi. Lalokau be mai ena bogahisihisi, haida durua totona. Lalokau be kohu momo tauna ia mama henia lasi. Lalokau be ia heagi lasi, bona ia hekokoroku lasi. Lalokau be haida hadikaia ia ura lasi. Lalokau be sibona ena gau ia tahua lasi, ia badu haraga lasi. Haida ese idia kara dika henia, to lalokau ese edia dika ia laloatao noho lasi. Lalokau be taunimanima edia kara gagevagageva ia moalelaia lasi. To Dirava ena kara bona iena hereva momokani ia moalelaia. Lalokau be taunimanima durua kara dekenai ia hesiku lasi. Nega ibounai iena abidadama ia goada noho. Nega ibounai Dirava ena nega namona ia naria noho mai moale danu. Bona metau ibounai lalonai ia gini goada noho. Lalokau be do ia noho hanaihanai doko lasi.”
[Box on page 8]
Hemami ese Ita Ia Hakaua Kerere Diba
Baibel ena negai ia noho Sulama kekenina ia diba namonamo lalokau ena hemami ese ita ia hakaua kerere diba. Mai ena siahu bada King Solomona ese ena lalona ia veria neganai, unai kekeni be ena turadia, kekeni ma haida, ia hamaoroa idia ese ia dekenai lalokau ena hemami idia hanogaia eiava idia havaraia lasi ela bona unai hemami be sibona ia vara. (Solomona ena Ane 2:7, NW) Unai aonega hahine matamatana ia ura lasi ena turadia ese ia idia veria ena hemami hegeregerena do ia kara totona. Hari inai negai headava idia laloa noho taudia dekenai unai be sisiba namona. Namona be oiemu hemami oi biagua namonamo. Bema oi headava, namona be oi adavaia tauna be oi lalokau henia dainai oi adavaia, namo lasi headava lalohadaina sibona ese oi ia veria.
[Picture on page 6]
Nega daudau idia headava vadaeni taudia danu ese edia headava idia hanamoa diba
[Picture on page 7]
Ena tama sina be edena bamona ia kara henia?