Lauma Dalanai Oiemu Manoka Gaudia Oi Itaia Bona Oi Hamaoromaoroa Daladia
GREEK TAUDIA EDIA GORI HEGEREGERENA, TROY TUARINA, TROY HANUANA idia halusia toho tuarina unai, lalonai idia tuari taudia huanai gari lasi tauna badana be Achilles. Unai gori ia gwau Achilles be ia beibi neganai, ena sinana ese Styx Sinavaina dekenai ia hadihoa bona ia abia isi dainai, ta ese ena tauanina ia haberoa diba lasi, to ena sinana ese ia dogoatao gabuna sibona—momo ese idia gwauraia Achilles ena aena geduna. Bona Troy ena King Priam ena natuna mero, Paris, ena diba be unai kahana ia botaia bena Achilles ia mase.
Keristani taudia be Keriso ena tuari taudia, idia ese lauma tuarina idia karaia. (2 Timoteo 2:3) Aposetolo Paulo ia gwau: “Iseda tuari be taunimanima danu lasi. Iseda tuari be lauma dikadia danu, guba dekenai idia noho. Ma danu inai tanobada ia gunalaia lauma dika badana, mai ena siahu taudia, bona tanobada ena dibura lohiadia, be ita ese ita tuari henidia noho.” Oibe, iseda inai taudia be Satani Diabolo bona demoni. —Efeso 6:12.
Momokani, unai tuari lalonai ita kwalimu diba lasi, bema Iehova, idia gwauraia “tuari tauna,” ese ita ia durua lasi. (Esodo 15:3) Iseda inai taudia goadadia koua totona, ita ese lauma tuari dabuana ita abia. Unai dainai aposetolo tauna ese ita ia hagoadaia: “Dirava ese ia henia tuari dabua ibounai do umui kwatua, vadaeni do umui goada, Satani ena koikoi karadia do umui koua.”—Efeso 6:11.
Ita daradara lasi, Iehova Dirava ese ia henia tuari dabua be namo herea momokani, lauma dalanai ita idia hadikaia gaudia ibounai ia koua diba. Paulo ese ia gwauraia gaudia mani oi itaia: hereva momokani ena beleta, kara maoromaoro ena auri, sivarai namona ena tamaka, abidadama ena kesi badana, hahemauri ena kwara gauna, bona lauma helaga ena tuari kaia. Unai tuari dabua ena namo ia hanaia gauna ma ta be lasi, ani? Keristani tuari tauna be unai bamona tuari dabua ia atoa neganai, ena be ena inai taudia idia goada, to do ia kwalimu diba.—Efeso 6:13-17.
Ena be Iehova ese ia henia lauma tuari dabuana be namo herea bona ita ia naria namonamo diba, to namo lasi ita laloa do ita kwalimu kava. Idia gwau ta ese ia haberoa diba lasi tauna Achilles ita laloa lou bona ita laloa reana ita danu be mai eda manoka gauna ta, lauma dalanai Achilles ena aena geduna bamona gauna, a? Bema ita naria namonamo lasi, reana unai dainai dika do ita davaria.
Oiemu Lauma Tuari Dabuana Oi Sekea
Nega rua Olympic golo ahuna ia abia ice-skating tauna ta be ia treinini neganai ia moru bona ia mase haraga, herevana ena toana be ia goada momokani. Unai ia vara bona nega sisina murinai, The New York Times ese inai sivarai ia halasia: “Lagani ta ta heart attack idia abia America taudia 600,000 amo, kahana ta be guna gorere mamina idia abia lasi.” Ia hedinarai goevagoeva, reana iseda tauanina ena goada be ita laloa bamona lasi.
Iseda goada lauma dalanai danu be unai bamona. Baibel ena sisiba be inai: “Tau ta bema ia laloa ia gini goada, namona be ia naria namonamo, do ia moru garina.” (1 Korinto 10:12) Ena be iseda lauma tuari dabuana be namo herea, to ita manoka diba, badina ita be kara dika lalonai ita vara. Bona ena be iseda lalona ita hadaia Dirava ena ura do ita karaia, to ita be kara dika bona goevadae lasi taudia dainai unai ura ia ore diba. (Salamo 51:5) Ena be iseda ura be namo, to iseda kudouna be mai ena koikoi dainai reana iseda kara ita gwauraia maoro toho, bena iseda manoka gaudia ita itaia lasi bona ita laloa ita goada.—Ieremia 17:9; Roma 7:21-23.
Ma danu, ita noho tanobadana lalonai nega momo kara maoro bona kara kerere idia haidaua bona idia hagagevaia. Gau ta ia maoro o kerere be ta sibona ena hemami hegeregerena ia abia hidi. Unai bamona lalohadai be hoihoi gaudia hahedinaraia karadia, momo idia ura henia moale karadia, bona televisen, reidio, bona niuspepa lalodiai idia habadaia. Momokani, bema ita naria namonamo lasi, unai bamona lalohadai ese ita ia veria, bona iseda lauma tuari dabuana ia manoka ia lao.
Namo lasi unai bamona dika havaraia dalana ita badinaia, to namona be Baibel ena sisiba ita badinaia, ia gwau: “Sibona emui kara do umui tahua, bona emui mauri do umui tohoa, umui be abidadama korikori taudia o lasi.” (2 Korinto 13:5) Unai bamona ita karaia neganai, idia vara manoka gaudia ita itaia bona iseda inai taudia ese idia do itadia lasi bona gaukaralaidia lasi neganai, ita hamaoromaorodia diba. To, unai tahua karana be edena bamona ita karaia? Sibona eda kara be unai bamona ita tahua neganai, edena toa haida ita tahua be namo?
Manoka Ena Toana Itaia
Lauma dalanai ita manoka ena toana ta be sibona eda stadi ita karaia namonamo lasi. Haida idia laloa edia stadi karana idia habadaia be namo to idia habadaia lasi. Hari inai negai maurina lalonai taunimanima idia bisi bada herea dainai, unai ia vara haraga diba. To, lalohadai kererena momokani be nega momo taunimanima idia laloa unai be dika momokani lasi, badina nega idia davaria neganai Baibel buka bona magasin idia duahia bona Keristani hebou haida dekenai idia lao danu.
Unai bamona lalohadai amo sibona idia koia. Unai be tau ta bamona, ia laloa ia bisi bada dainai ia helai bona aniani namonamo diba lasi, bena gau ta amo ma ta dekenai ia heau lalonai bema mai ena nega aniani sisina ia abia. Ena be hitolo mamina ia abia lasi, to reana do ia gorere. Unai hegeregerena, lauma aniani ita abia hanaihanai lasi neganai, iseda lauma tuari dabuana ena kahana haida do idia manoka haraga. Tanobada taudia edia lalo-ani herevadia bona lalohadai ita kamonai hanaihanai dainai, karaharaga Satani ese ita ia halusia diba.
Lauma dalanai ita manoka dainai ia hedinarai gauna ma ta be iseda lauma tuarina lalonai, karaharaga lalohadaina ita haboioa. Maino negana lalonai, tuari tauna ese tuari ena hekwarahi bona dika ia mamia lasi. Unai dainai reana ia laloa lasi ia gini hegaegae be gau badana. Bema karaharaga tuari totona ia idia boiria, reana ia hegeregere lasi. Lauma dalanai unai ia vara diba danu. Bema iseda karaharaga lalohadaina ita naria namonamo lasi, reana iseda inai taudia edia kara ita koua diba lasi.
To, edena bamona ita diba bema karaharaga lalohadaina ita haboioa? Sibona ita nanadaia henanadai haida ese unai idia hahedinaraia diba: Egu ura haroro gaukara totona be gabu ta dekenai lau ura dikadika lau loaloa hegeregerena, a? Egu ura hebou hegaegaelaia totona be sitoa dekenai loaloa urana eiava televisen raraia urana hegeregerena, a? Keristani tauna ai lau lao neganai, lau tahua eiava karaia diba gaudia haida lau rakatania to hari lau laloa lou, a? Taunimanima ma haida edia mauri, idia gwauraia mauri namona, dainai lau mama, a? Unai be iseda lalohadai korikorina idia hahedinaraia henanadaidia, to ita idia durua iseda lauma tuari dabuana ena manoka iboudiai ita itaia totona.
Iseda tuari dabua be lauma dalanai ita abia dainai, gau badana be Dirava ena lauma ena heduru ita abia. Iseda kara idauidau ai Dirava ena lauma helaga ena huahua ita hahedinaraia karana amo unai do ia hedinarai. Ma haida be oi ura lasi gauna idia karaia eiava idia gwauraia neganai, emu hemami ia dika eiava oi badu, a? Sisiba oi abia dae be auka, eiava oi laloa ma haida ese oiemu kerere idia tahua hanaihanai, a? Ma haida ese hahenamo idia abia eiava gaukara haida idia karaia diba dainai oi mama bada, a? Oi davaria ma haida ida oi noho hebou namonamo be auka, bona oi bamona taudia ida unai be auka herea, a? Sibona eda kara be mai momokani ida ita tahua neganai, do ita itaia diba bema iseda mauri lalonai Dirava ena lauma ena huahua ita hahedinaraia, eiava tauanina ena kara idia hedinarai noho.—Galatia 5:22-26; Efeso 4:22-27.
Lauma Dalanai Iseda Manoka Gaudia Ita Hamaoromaoroa Daladia
Lauma dalanai ita manoka ena toana idauidau ita itaia be kara ta; to idia ita abia dae bona ita hamaoromaoroa totona kara haida ita karaia be ma kara ta. Madi, momo be edia manoka edia badina idauidau idia gwauraia toho, ena bada idia hamaragia toho, eiava idia gwau hekwakwanai ta ia noho lasi. Unai amo dika idia davaria diba—tuari lalonai idia vareai to tuari dabua ibounai idia atoa lasi bamona! Bema unai bamona ita karaia Satani ena kara ita koua diba lasi. To, namona be ita davaria manoka gaudia hanamoa totona kara haida ita karaia haraga. Dahaka ita karaia diba?—Roma 8:13; Iamesi 1:22-25.
Ita be lauma tuarina—Keristani tauna ese ena lalona bona kudouna do ia biagua namonamo tuarina—ita karaia dainai, namona be ita hekwarahi iseda goada gaudia ita gimaia totona. Laloaboio lasi lauma tuari dabuana ena kahana rua be “kara maoromaoro ena auri,” iseda kudouna gimaia totona, bona ‘hahemauri ena kwara gauna,’ iseda lalona gimaia totona. Unai gaudia ita gaukaralaia namonamo dalana ita dibaia ese ita do ia hamauria diba.—Efeso 6:14-17; Aonega Herevadia 4:23; Roma 12:2.
“Kara maoromaoro ena auri” ita atoa namonamo ena anina be, sibona eda kara ita tahua hanaihanai, bena unai amo ita itaia kara maoromaoro ita ura henia momokani bona kara dika ita inai henia momokani eiava. (Salamo 45:7; 97:10; Amosa 5:15) Hari, kara maoromaoro taravatudia ita badinaia namonamo lasi tanobada taudia hegeregerena, a? Guna eda lalona ena mamina idia hadikaia gaudia—idia vara momokani gaudia o televisen bona muvini piksa, buka bona magasin lalodiai, idia hahedinaraia gaudia—be hari ita moalelaia, a? Kara maoromaoro ura henia karana ese ita ia durua bena ita lalo-parara, ena be tanobada taudia ese kara haida idia gwauraia ura kwalimu bona diba bada karadia, to momokani idia be lebulebu bona sibona abia isi karadia.—Roma 13:13, 14; Tito 2:12.
‘Hahemauri ena kwara gauna’ ita atoa ena anina be, do ita abia hahenamo badadia ita laloa goadagoada, bona ita naria namonamo inai tanobada ena toana namo gaudia ese ita idia veria siri garina. (Heberu 12:2, 3; 1 Ioane 2:16) Bema unai lalohadai ita abia ia ese ita ia durua, lauma gaudia ita tahua guna bona tauanina gaudia eiava sibona eda namo be gabeai. (Mataio 6:33) Unai dainai, unai tuari dabua ena kahana ta ita atoa namonamo totona, namona be mai momokani ida sibona ita nanadaia: Egu mauri lalonai edena gaudia lau tahua? Lauma dalanai tahua gaudia haida lau atoa, a? Dahaka lau karaia idia lau davaria totona? Herevana ita be Keristani horoa orena taudia eiava “hutuma bada herea” taudia, namona be Paulo ita tohotohoa, ia gwau: “Lauegu varavara taudia e, lau laloa lasi, inai kwalimu ahuna lau abia vadaeni. To kara tamona lau goadalaia noho, lauegu kara gunadia lau laloaboio, bona vaira neganai gaudia do lau goadalaia. Unai dainai heau helulu ena dokona gabuna dekenai maoromaoro lau heau henia, kwalimu ahuna do lau abia totona.”—Apokalupo 7:9, NW; Filipi 3:13, 14.
Paulo ese lauma tuari dabuana ia herevalaia bona dokonai ia gwau: “Nega ibounai Lauma Helaga ena siahu dekena amo guriguri bona noinoi do umui gwauraia. Do umui hesiku lasi, to nega ibounai guriguri totona do umui noho hegaegae. Dirava ena taudia totona do umui guriguri nega ibounai.” (Efeso 6:18) Unai ese ita badinaia diba daladia rua ia hahedinaraia, lauma dalanai iseda manoka ita hamaoromaoroa o koua daladia: Dirava ida turana karana namona ita haginia, bona Keristani tadikaka ida ita hetura namonamo.
Bema “nega ibounai,” (hebou negadiai, hebou lasi negadiai, sibona ita noho negadiai, bona ma nega idauidau ai) Iehova dekenai badina idauidau dainai ita “guriguri bona noinoi” (iseda kara dika gwauraia hedinarai totona, iseda kara dika ia gwauatao bona ita ia hakaua totona, hahenamo idauidau dainai ita tanikiu henia, mai eda kudouna ibounai ida ita hanamoa), ita be Iehova ena turana namona ai ita lao. Bona unai be ita ia gimaia gauna badana.—Roma 8:31; Iamesi 4:7, 8.
Danu, Paulo ese ita ia hagoadaia “Dirava ena taudia totona do [ita] guriguri,” unai ena anina be iseda Keristani tadikaka iboudiai totona ita guriguri. Reana iseda guriguri lalodiai, daudau tanodia ai idia noho tadikakadia, hahetoho eiava hekwakwanai ma haida idia davaria tadikakadia, ita lalodia. To dina ta ta ita ida idia gaukara bona idia noho hebou Keristani taudia be edena bamona? Idia totona ita guriguri danu be maoro, Iesu be ena hahediba taudia totona ia guriguri hegeregerena. (Ioane 17:9; Iamesi 5:16) Unai bamona guriguri ese ita idia durua, ita noho hebou namonamo totona bona ita idia hagoadaia, “Satani” ena kara ita koua totona.—2 Tesalonika 3:1-3.
Danu, namona be aposetolo Petero ese mai lalokau ida ia henia hahegani ita laloatao, ia gwau: “To gau ibounai edia dokona be ia kahirakahira vadaeni. Unai dainai, umui laloa maoromaoro noho, bona guriguri umui goadalaia noho. Gau hereadaena be inai: Umui ura heheni mai emui lalona ibounai ida, badina be lalokau ese kara dika momo ia koudia.” (1 Petero 4:7, 8, NW) Goevadae lasi karadia—ma haida edia bona sibona eda—be iseda kudouna bona lalona ai idia vareai haraga diba bona ita idia hahekwakwanaia. Satani ia diba namonamo unai be taunimanima edia manoka ta. Ia gaukaralaia lalohadaina ta be hapararaia bona hamorua. Unai dainai, gau badana be lalokau goadana amo unai bamona goevadae lasi karadia ita koua haraga bona ‘Satani ena dala do ita kehoa lasi.’—Efeso 4:25-27.
Hari Lauma Dalanai Oi Goada Noho
Bema oi itaia oiemu huina be oi duaria lasi eiava oiemu neketai ia noho namonamo lasi, dahaka oi karaia? Reana karaharaga oi hamaoromaoroa. Taunimanima haida sibona be idia laloa unai gaudia be anina lasi bona idia rakatania. Namona be lauma dalanai iseda manoka gaudia be unai bamona ita hamaoromaoroa haraga danu. Iseda toana ia namo lasi dainai reana taunimanima ese ita do idia lalo-namo henia lasi, to bema lauma dalanai eda kerere ita hamaoromaoroa lasi, Iehova ese ita do ia lalo-namo henia lasi.—1 Samuela 16:7.
Lauma dalanai iseda manoka ita kokia totona bona lauma dalanai ita goada noho totona, Iehova ese mai anina bada gaudia ita ia henia mai ena lalokau ida. Keristani heboudia, Baibel buka bona magasin, bona idia laloa maoromaoro bona ita idia laloa bada Keristani tadikaka edia hereva amo, dahaka ita karaia be namo ia hadibaia loulou. To iseda maduna be unai gaudia ita abia dae bona ita badinaia. Unai totona ita hekwarahi bona ita sibona ita biagua namonamo be gau badana. To namona be aposetolo Paulo ese mai momokani ida ia gwauraia herevana ita laloatao, ia gwau: “Lau heau maoromaoro, mai laloa tamona danu, lauegu heau dokona dekenai do lau ginidae totona. Lau be boksini tauna bamona lau paisia goadagoada, do lau uini totona. Hodahoda lau paisia lasi. To lauegu tauanina lau botaia momokani, bona iena ura lau karaia lasi, do ia goada totona. Inai bamona lau karaia, badina be haida do lau haroro henidia, to gabeai lau sibona egu mauri do lau halusia garina.”—1 Korinto 9:26, 27.
Oi naria namonamo, bona lauma dalanai Achilles ena aena geduna bamona gauna do ia vara dalana oi koua. Namona be mai eda manau bona goada ida anina bada gaudia ita karaia hari, iseda manoka gaudia ita itaia bona ita hamaoromaoroa totona.
[Blurb on page 19]
“SIBONA EMUI KARA DO UMUI TAHUA, BONA EMUI MAURI DO UMUI TOHOA, UMUI BE ABIDADAMA KORIKORI TAUDIA O LASI.”—2 Korinto 13:5.
[Blurb on page 21]
“GURIGURI UMUI GOADALAIA NOHO. GAU HEREADAENA BE INAI: UMUI URA HEHENI MAI EMUI LALONA IBOUNAI IDA, BADINA BE LALOKAU ESE KARA DIKA MOMO IA KOUDIA.”—1 Petero 4:7, 8, “NW.”
[Box/Picture on page 20]
SIBONA OI NANADAIA . . .
◆ Egu ura hebou hegaegaelaia totona be sitoa dekenai loaloa urana eiava televisen raraia urana hegeregerena, a?
◆ Taunimanima ma haida edia mauri, idia gwauraia mauri namona, dainai lau mama, a?
◆ Ma haida be lau ura lasi gauna idia karaia eiava idia gwauraia neganai, egu hemami ia dika haraga, a?
◆ Sisiba lau abia dae be auka, eiava lau laloa ma haida ese egu kerere idia tahua hanaihanai, a?
◆ Lau davaria ma haida ida lau noho hebou namonamo be auka, a?
◆ Hari, kara maoromaoro taravatudia lau badinaia namonamo lasi, tanobada taudia hegeregerena, a?
◆ Lauma dalanai tahua gaudia haida lau atoa, a?
◆ Dahaka lau karaia lauma dalanai lau tahua gaudia lau davaria totona, a?
[Picture Credit Lines on page 18]
Achilles: From the book Great Men and Famous Women; Roman soldiers and page 21: Historic Costume in Pictures/Dover Publications, Inc., New York