Dirava Ena Ura Idia Karaia
Hahenamo Bada Ia Havaraia Vadivadina
SIEBA ena kwini be Sieba amo ia lao Ierusalema laolaona amo reana ia hesiku bada herea. Ia be taga taudia edia mauri dalana ia manadalaia. Hari, kamelo ena raka hegeregerena, kilomita 2,400 ena laolao ia karaia, bona unai laolao ena kahana badana be tano gagaena ena siahu lalonai ia karaia. Haida idia laloa, iena laolao be reana dina 75 lalonai ia karaia, bona unai be Sieba amo Ierusalema dekenai ia lao negana ena lata sibona!a
Dahaka dainai unai taga bada kwinina ese ena ruma namo hereana ia rakatania bona unai laolao mai ena hekwarahi bada ia karaia?
Lalona Ia Veria Ripotina
Sieba ena kwini ese “Solomona ena kara, bona Lohiabada ese Solomona ia durua sivarai namona ia kamonai” murinai, Ierusalema dekenai ia mai. (1 King Taudia 10:1) Unai kwini ese dahaka ia kamonai be idia torea lasi. To, ita diba, Iehova ese aonega idauna amo Solomona ia hanamoa, taga, bona hemataurai ia henia. (2 Sivarai 1:11, 12) Unai kwini be edena bamona unai sivarai ia diba? Reana Solomona ena sivarai be ena tano dekenai idia vadivadi hoihoi taudia amo ia kamonai, badina Sieba be hoihoi gabuna badana ta. Unai hoihoi taudia haida be reana Opiri dekenai guna idia lao, Solomona be unai tano ida bisinesi gaudia badadia ia karaia.—1 King Taudia 9:26-28.
Herevana dahaka ia vara, to unai kwini be Ierusalema dekenai ia ginidae “mai iena hesiai taudia momo, bona mai iena kamelo, kohu momo, aniani ena mamina hanamoa muramura, golo bona dava bada nadidia” danu. (1 King Taudia 10:2a) Haida idia laloa unai “hesiai taudia” edia huanai be hakaua taudia mai edia tuari kohudia danu. Unai kara ita lalo-pararalaia diba, badina unai kwini be mai ena siahu bona ia abia mai kohu edia davana be dola milioni momo.b
To, mani inai oi laloa, unai kwini ese Solomona ena ladana badana be ‘Lohiabada ese ia durua sivaraina’ danu ia kamonaia hebou. Unai dainai, unai laolao be bisinesi totona sibona lasi. Ia hedinarai goevagoeva, unai kwini ia mai ena badina badana be Solomona ena aonega ia kamonai totona—sedira iena Dirava, Iehova, ia diba totona danu. Reana Iehova idia tomadiho henia taudia, Sema o Hamo edia bese amo ia mai dainai, reana ena sene taudia edia tomadiho ia ura diba.
Henanadai Aukadia, Haere Namodia
Solomona danu ia hedavari neganai, unai kwini ese “henanadai aukadia” amo Solomona ia tohoa. (1 King Taudia 10:1) Unuseniai idia gaukaralaia Heberu herevana ita hahanaia diba “henanadai hehunidia.” To ita laloa diba lasi unai ena anina be kwini ese Solomona dekenai gadara bamona henanadai ia henia. Heberu gado Baibel lalonai Salamo 49:4 dekenai unai hereva tamona idia gaukaralaia mai anina bada gaudia, hegeregere kara dika, mase, bona mauri ena davana idia hahedinaraia neganai. Unai dainai, toana be Sieba ena kwini be Solomona danu mai anina bada herevadia ia herevalaia Solomona ena aonega ena bada tohoa totona. Baibel ia gwau ia ese “iena henanadai ibounai ia nanadaia.” Bena Solomona ese, “henanadai ibounai dekenai ia haere henia, idia ta be auka lasi ia dekenai.”—1 King Taudia 10:2b, 3.
Sieba ena kwini be Solomona ena aonega bona ena basileia ena taga ia laloa bada dainai ia “hoa bada.” (1 King Taudia 10:4, 5) Haida ese unai hereva idia laloa neganai, idia gwau ia laga tuna. Aonega tauna ta ena lalohadai be ia maserea! Herevana dahaka ia vara, to kwini ia kamonai bona ia itaia gaudia dainai ia hoa. Ia ese Solomona ena hesiai taudia ia gwauraia namo unai king ena aonega idia kamonai diba dainai, bona Iehova ia hanamoa badina Solomona be terona dekenai ia atoa. Bena ia ese Solomona dekenai dava bada harihari gaudia ia henia, golo sibona ena davana hari inai negai ita duahia be, dola 40,000,000 bamona. Solomona danu ese harihari gaudia ia henia, unai kwini “ia ura gaudia ibounai ia henia.”c—1 King Taudia 10:6-13.
Ita Dibaia Gaudia
Iesu ese Sieba ena kwini ena sivarai ia gaukaralaia be hadibaia taudia bona Farisea taudia ia hadibaia totona. Iesu ese ia hamaorodia, ia gwau: “Dirava ena Kota Badana neganai danu, diho kahana dekena amo kwini ese umui do ia samania, badina ia be tanobada ena dokona dekena amo Solomona ena aonega kamonai totona ia mai. To iniseni be tau ta ese Solomona ia hereaia.” (Mataio 12:42) Momokani, Sieba ena kwini ese Dirava amo ia mai aonegana ia laloa bada. Bema ia ese kilomita 2,400 ia laolao Solomona ia kamonaia totona, momokani taravatu hadibaia taudia bona Farisea taudia ese Iesu ena hereva idia kamonai namonamo diba, badina ia be idia huanai momokani ia noho.
Hari inai negai, ita ese Solomona Badana, Iesu Keriso, ita laloa bada diba. Edena dala ai? Dala ta be ena hahegani “bese ibounai be diba tahua taudia do umui halaoa” haheganina, do ita badinaia. (Mataio 28:19) Ma dala ta be Iesu ena haheitalai bona ena laloa dalana ita itaia namonamo bona ita tohotohoa.—Filipi 2:5; Heberu 12:2, 3.
Momokani, ita dekenai Solomona Badana ena haheitalai badinaia be mai ena hekwarahi. To, hahenamo bada herea do ita abia diba. Momokani, Iehova ese ena taunimanima ia gwauhamata henia bema idia ese sibona ena ura dadaraia karana idia hahedinaraia, ia ese ‘guba ena uindo do ia kehoa, bona gau namodia momo herea idia dekenai do ia bubua diho.’—Malaki 3:10.
[Footnotes]
a Diba bada taudia momo idia laloa Sieba be Arabia ena sautwest kahana ai, hari ia be Republic of Yemen.
b Tanobada bona ena mauri gaudia ia stadilaia Greek tauna Strabo ia gwau, Sieba taudia be taga bada taudia. Ia gwau idia ese golo bada be edia ruma kohudia, kisini kohudia, bona edia ruma ena haba, iduara, bona guhi dekenai danu idia atoa.
c Haida idia laloa unai hereva ena anina be kwini be Solomona danu ia mahuta hebou. Gori haida idia gwau idia be mai edia natuna mero ta. To, unai sivarai hamomokania gauna ta be lasi.