‘Maino Ena Nega’ be Kahirakahira!
“Idia vara gaudia ibounai be mai edia nega korikori, . . . Tuari be mai ena nega, maino danu be mai ena nega.”—HADIBAIA TAUNA 3:1, 8.
1. Hari inai negai, tuari bona maino dekenai dahaka ita hoalaia?
BADINA namona dainai, taunimanima momo herea be maino idia ura. Hari inai nega, lagani 1900 amo ema bona hari, be maino lasi negana, gunaguna nega ma ta be unai bamona lasi. To unai ita hoalaia, badina unai nega lalonai maino idia hamomokania totona idia hekwarahi bada. Lagani 1920 ai, League of Nations idia haginia. Lagani 1928 ai, Kellogg-Briand Pact gwauhamatana idia sainia, buka ta ia gwau unai gwauhamata be “Tanobada Ibounai Tuarina Ginigunana murinai idia karaia maino hamomokania gauna badana” bona ma ia gwau “tanobada tanodia kahirakahira ibounai . . . idia gwauhamata gavamani ena ura hagugurua totona tuari do idia gaukaralaia lasi.” Bena lagani 1945 ai, United Nations be ia noho kava League of Nations ena gabu ai idia haginia.
2. United Nations oreana ia gwau ena tahua gauna be dahaka, bona unai ia havaraia ena bada be edena bamona?
2 League of Nations bamona, United Nations oreana ia gwau ia tahua gauna be tanobada ena maino. To nega momo ia kwalimu lasi. Momokani, tanobada ena kahana idauidau ai idia karaia tuaridia be tanobada ibounai tuaridia rua bamona lasi. To, tuari maragidia momo herea ese taunimanima handred tausen momo edia lalo-maino, edia kohu, bona nega momo edia mauri idia hadikaia noho. Ita laloa diba United Nations ese lagani 2000 ena murina negana be ‘maino ena nega’ ai ia halaoa diba, a?
Maino Korikori Ia Vara Dalana
3. Dahaka dainai maino korikorina be inai henia karana lalonai ia vara diba lasi?
3 Bese idauidau bona tano idauidau taudia idia haheauka heheni karana sibona ese idia huanai maino ia hamomokania lasi. Ta be ia inai henia tauna ida maino momokani ai ia noho diba, a? Lasi. Ioane Ginigunana 3:15 ese unai ia hahedinaraia, ia gwau: “Iena tadikakana ia [inai] henia noho tauna be ala-ala tauna.” Vanegai sibona idia vara gaudia ese idia hahedinaraia, inai henia karana ia bada ia lao neganai, dagedage ia vara haraga.
4. Daidia sibona ese maino idia davaria diba, bona dahaka dainai?
4 Iehova be “maino ia henia Diravana” dainai, Dirava idia lalokau henia bona ena hakaua herevadia maoromaorodia idia matauraia taudia sibona be maino ai idia noho diba. Ia hedinarai goevagoeva, Iehova be taunimanima iboudiai dekenai maino ia henia lasi. “Egu Dirava ia gwau, ‘Kara dika taudia dekenai maino ia noho lasi.’ ” Unai bamona ia vara, badina maino be lauma helaga ese ia havaraia karana ta, bona kara dika taudia idia ura lasi Dirava ena lauma helaga ese idia ia hakaua.—Roma 15:33; Isaia 57:21; Galatia 5:22.
5. Dahaka kara be Keristani taudia momokanidia idia karaia diba lasi?
5 Taunimanima ma haida tuari henia karana—hari inai negai sibona idia gwauraia Keristani taudia ese nega momo idia karaia karana—be Keristani taudia momokanidia ese idia karaia diba lasi. (Iamesi 4:1-4) Momokani, tuari ta idia karaia Dirava idia hakoikoia hahediba herevadia koua totona, to unai tuari ese taunimanima ia durua, ia hadikaia lasi. Haida edia tomadiho be idau dainai idia dagedage henidia eiava bese abia isi karana dainai idia hahisidia be Keristani dalana korikorina amo ia idau momokani. Paulo ese Roma Keristani taudia ia hadibaia, ia gwau: “Maino karaia daladia umui tahua dala idauidau ibounai dekenai, taunimanima danu mai maino danu do umui noho totona.”—Roma 12:17-19; 2 Timoteo 2:24, 25.
6. Hari inai negai, maino korikorina be edeseniai sibona ita davaria diba?
6 Hari inai negai, Dirava ia henia mainona be Iehova Dirava idia tomadiho henia taudia momokanidia huanai sibona ita davaria diba. (Salamo 119:165; Isaia 48:18) Politikol lalohadai idauidau ese edia lalo-tamona idia hadikaia lasi, badina gabu iboudiai dekenai politikol karadia amo idia gini siri. (Ioane 15:19; 17:14) Idia be ‘hereva tamona idia gwauraia, bona idia gaukara hebou mai lalona tamona danu’ dainai, tomadiho lalohadai idauidau ese edia maino idia hadikaia lasi. (1 Korinto 1:10) Iehova ena Witness taudia idia moalelaia mainona be hari inai negai ia vara hoa gauna, Dirava ese ena gwauhamata hegeregerena ia havaraia gauna unai, ia gwau: “Mai maoromaoro bona maino danu oi do idia biagua noho.”—Isaia 60:17; Heberu 8:10.
Dahaka Dainai Hari be ‘Tuari Ena Nega’?
7 Ena be Iehova ena Witness taudia be maino ai idia noho, to idia laloa hari be ‘tuari ena nega.’ Momokani, idia be tuari korikorina idia karaia lasi, badina Baibel ena sivarai abia dae totona tuari dalana ai taunimanima doria karana be Dirava ena boiboi herevana hegeregerena lasi, ia gwau “ranu umui ura henia taudia, mauri ranuna do umui abia dae, ia be davana lasi.” (Apokalupo 22:17) Idia ese doria dalanai ta ena tomadiho idia haidaua toho lasi! Iehova ena Witness taudia idia karaia tuarina be lauma dalanai sibona idia karaia. Paulo ia gwau: “Badina be aiemai tuari gaudia be tanobada ena tuari gaudia bamona lasi. Lasi, to Dirava dekena amo ia mai siahuna ai ese ai gaukaralaia, ia ese tanobada ena siahu ia haorea diba.”—2 Korinto 10:4; 1 Timoteo 1:18.
7, 8. (a) Ena be Iehova ena Witness taudia be maino ai idia noho, hari inai nega be edena bamona idia laloa? (b) Keristani tauna ena tuari gauna badana be dahaka?
8 ‘Iseda tuari gauna’ badana ta be ‘lauma ena tuari kaia, Dirava ena hereva.’ (Efeso 6:17) Unai tuari kaia be mai ena siahu. “Dirava ena hereva be ia mauri noho, bona ia be mai ena siahu. Ia be mai ena matana momokani. Iena matana ese kaia mai ena kahana ruaosi ena matana ia hereaia momokani. Ia ese tau ta ia gwadaia neganai, unai tau ena lalona momokani dekenai ia vareai. Ia vareai ela bona lalona bona lauma ruaosi ia hapararaia. Bona ia ese iseda lalona bona iseda kudouna ena ura ibounai ia tahua diba.” (Heberu 4:12) Keristani taudia ese unai tuari kaia idia gaukaralaia dainai, idia ese ‘hepapahuahu hereva koikoi idia koua noho bona Dirava ena diari idia tahua taudia edia dala koua gwauraia taudia danu idia koua noho.’ (2 Korinto 10:5) Ia durudia, hahediba hereva koikoidia, hadikaia karadia, bona Dirava ena aonega lasi to taunimanima edia aonega idia hahedinaraia lalohadai edia kerere idia hahedinaraia totona.—1 Korinto 2:6-8; Efeso 6:11-13.
9 Lauma dalanai ita karaia tuari ma ta be iseda tauanina ena ura dikadia koua tuarina. Keristani taudia ese Paulo ena haheitalai idia badinaia, ia gwau: “Lauegu tauanina lau botaia momokani, bona iena ura lau karaia lasi, do ia goada totona. Inai bamona lau karaia, badina be haida do lau haroro henidia, to gabeai lau sibona egu mauri do lau halusia garina.” (1 Korinto 9:27) Kolose Keristani taudia ia hagoadaia, “tauanina ena ura kara, [edia] lalonai idia gaukara noho, be do [idia] hamasea. Gaudia be inai: Heudahanai, lebulebu, ura dikadia, matabodaga, bona kohu momo ura dikadika kara. Kohu momo ura dikadika kara be hegeregere kaivakuku tomadiho henia kara bamona.” (Kolose 3:5) Bona Baibel torea tauna Iuda ese Keristani taudia ia hagoadaia edia “abidadama lalonai do [idia] gini goada noho, bona Sivarai Namona idia hadikaia taudia edia hereva do [idia] negea. Inai abidadama be Dirava ese nega tamona sibona iena bese taudia dekenai ia henia, bona inai abidadama ena hereva be tau ta ese ia senisia diba lasi.” (Iuda 3) Dahaka dainai unai bamona do ita karaia be gau badana? Paulo ia haere, ia gwau: “Bema tauanina ena ura umui karaia be do umui mase, to bema Dirava ena Lauma dekena amo tauanina ena kara umui hamasea neganai, be do umui mauri.” (Roma 8:13) Unai hereva ena anina ia hedinarai goevagoeva dainai, ita diba ura dikadia ita tuari henia noho be gau badana.
10. Lagani 1914 ai dahaka ia vara, bona unai dainai dahaka be kahirakahira do ia vara?
10 Ita gwau diba inai nega be tuari negana ena badina ma ta be, Dirava ese ‘iena bese taudia idia dagedage henia taudia do ia halusia’ dinana be kahirakahira. (Isaia 61:1, 2) Lagani 1914 ai, Iehova ena nega korikorina ia ginidae, Mesia Basileiana ia haginia bona siahu ia henia, Satani ena tanobada ia tuari henia totona. Unai nega ai, Dirava ese taunimanima dekenai ia henia negana, sibona edia lohia dalana idia tohoa totona, be ia ore danu. Taunimanima momo herea ese Dirava ena Mesia Lohiana idia abia dae lasi, to idia dadaraia noho, aposetolo taudia edia negai idia karaia hegeregerena. (Kara 28:27) Oibe, Basileia idia dagedage henia dainai, Keriso ese ia “idia tuari henia taudia [ia tuari henidia].” (Salamo 110:2) Bona ita moale diba, badina Apokalupo 6:2 ena gwauhamata be “do ia kwalimu.” Unai be “Siahu Ibounai Diravana ena Dina Badana [tuarina] . . . , ena ladana Heberu gado dekenai be Aramagedono” lalonai do ia karaia.—Apokalupo 16:14, 16.
Hari “Herevahereva Danu be mai Ena Nega”
11. Dahaka dainai Iehova ia haheauka bada herea, to gabeai dahaka do ia vara?
11 Lagani 1914 ai, taunimanima edia mauri ia idau matamaia negana amo, lagani 85 idia hanaia vadaeni. Iehova be taunimanima dekenai ia haheauka bada herea. Ia ese ena Witness taudia ia hadibaia goevagoeva hari inai nega be karaharaga lalohadaina do ita abia negana. Taunimanima milioni momo ese edia mauri idia haboioa diba. Unai taunimanima milioni handred momo ita hadibaia be namo, badina Iehova “ia ura lasi tau ta ia mase. Ia ura taunimanima ibounai ese dika dekena amo edia lalona do idia giroa.” (2 Petero 3:9) To, nega sisina murinai, “Lohiabada Iesu bona iena aneru mai siahu bada danu guba dekena amo do idia mai.” Bena, mai edia ura ida Dirava ena Basileia ena sivarai idia dadaraia taudia ibounai ese “davana metau” do idia abia, Iesu ese Dirava “idia ura lasi taudia, bona Lohiabada Iesu ena Sivarai Namona idia abia dae lasi taudia” dekenai unai davana do ia henia.—2 Tesalonika 1:6-9.
12. (a) Dahaka dainai hisihisi bada herea do ia matamaia negana ita gwauraia toho be anina lasi? (b) Unai nega dainai Iesu ese edena sisiba ia henia?
12 Iehova ena haheauka be edena negai do ia ore? “Hisihisi bada herea” do ia matamaia negana ita dibaia toho be anina lasi. Iesu ia hahedinaraia goevagoeva: “Unai dina, unai hora gauna, ta ia diba lasi.” To ia ese sisiba ia henia danu, ia gwau: “Unai dainai do umui naria, badina be umui emui Lohiabada do ia mai negana be umui diba lasi. . . . Do umui hegaegae, badina be Taunimanima ena Natuna do ia mai ena hora be umui diba lasi.” (Mataio 24:21, 36, 42, 44) Ita gwau diba, unai ena anina be namona be dina ta ta ibounai tanobada dekenai idia vara gaudia ita laloa bona ita abia dae hisihisi badana be unai dina ai do ia matamaia diba. (1 Tesalonika 5:1-5) Unai dainai bema ita laloa ita laga-ani diba bona taunimanima idia gwauraia mauri namona ita noholaia bona do idia vara gaudia ita naria kava sibona, madi, dika do ita davaria diba! Iesu ia gwau: “Do umui naria namonamo, aniani bona kekero muramura bona tanobada ena laloa metau momo gaudia ese emui lalona do idia guia garina, vadaeni Lohiabada ena Dina do ia mai haraga, umui hegaegae lasi garina.” (Luka 21:34, 35) Inai ita diba momokani: Hari Iehova ena “aneru 4” ese idia koua hadikaia “lai 4” be do idia koua lasi ela bona hanaihanai.—Apokalupo 7:1-3.
13. Kahirakahira taunimanima milioni 6 ese dahaka idia lalo-pararalaia?
13 Karaharaga ia mai noho davana henia dinana dainai, Solomona ena hereva, “herevahereva danu be mai ena nega,” be mai anina bada. (Hadibaia Tauna 3:7) Iehova ena Witness taudia kahirakahira milioni 6 idia lalo-parara hari be herevahereva ena nega momokani, unai dainai idia be mai edia lalo-goada ida Dirava ena lohia siahuna ena hairai bona ena davana henia dinana idia harorolaia. Idia ese hari, Keriso ena tuari negana lalonai, mai edia ura bada ida sibona idia henia.—Salamo 110:3; 145:10-12.
Idia Gwau “Maino Ia Noho, to Maino be Ia Noho Lasi”
14. Lagani 700 B.C.E. murinai, edena peroveta taudia koikoidia idia noho?
14 Lagani 700 B.C.E. murinai, Dirava ena peroveta taudia Ieremia bona Esekiela ese Dirava ena kota herevadia Ierusalema dekenai idia gwauraia, badina ia ese Dirava ia gwau-edeede henia. Idia gwauraia dika be lagani 607 B.C.E. ai ia vara, ena be ladana bada bona siahu bada tomadiho gunalaia taudia ese Dirava ena gwaukau taudia edia hereva idia hakoikoia toho. Ia hedinarai unai tomadiho gunalaia taudia be ‘peroveta taudia kavakavadia, Dirava ena bese taudia idia hakaua kerere, idia gwau “Maino ia noho,” to maino be ia noho lasi.’—Esekiela 13:1-16; Ieremia 6:14, 15; 8:8-12.
15. Hari inai negai unai bamona peroveta taudia koikoidia idia noho danu, a? Mani oi herevalaia.
15 Unai nega ena “peroveta taudia kavakavadia” bamona, hari inai negai tomadiho gunalaia taudia momo ese taunimanima idia hadibaia lasi Dirava ena kota henia dinana be kahirakahira. To, hereva namodia amo idia gwau politikol oreadia ese maino bona noho namo do idia havaraia. Idia ese Dirava idia hamoalea lasi to taunimanima hamoalea totona idia hekwarahi bona edia dubu taudia idia ura kamonai gaudia idia gwauraia, to idia hadibadia lasi Dirava ena Basileia ia lohia vadaeni bona Mesia Pavapavana be kahirakahira do ia kwalimu momokani. (Daniela 2:44; 2 Timoteo 4:3, 4; Apokalupo 6:2) Peroveta taudia koikoidia hegeregerena, idia danu idia gwau “maino ia noho, to maino be ia noho lasi.” To nega sisina murinai, hari idia dogoatao lalohadaina dainai gari bada negana do idia davaria, badina idia ese edia hereva amo idia hakoikoia bona ena ladana idia hadikaia momokani Tauna ena badu do idia mamia. Tanobada ena tomadiho koikoi ibounai oreana, Baibel dekenai ariara hahinena ese ia laulaulaia gauna, ena gunalaia taudia ese maino idia gwauraia neganai dika do idia davaria.—Apokalupo 18:7, 8.
16. (a) Iehova ena Witness taudia ese dahaka idia hahedinaraia goevagoeva? (b) Edena dala ai maino be lasi neganai maino idia gwauraia taudia amo idia idau?
16 Gunalaia taudia mai edia ladana bada bona siahu bada edia maino havaraia gwauhamata koikoidia ese Dirava ia gwauhamatalaia maino korikorina idia abia dae taudia edia abidadama ia hadikaia lasi. Lagani handred bona ma haida lalonai, Iehova ena Witness taudia idia hahedinaraia goevagoeva idia ese Dirava ena Hereva idia hamomokania mai edia kamonai ida, tomadiho koikoi idia dadaraia mai gari lasi ida, bona Dirava ena Basileia idia abia isi goadagoada. Idia ese mai edia digara maino herevadia amo taunimanima idia hamahutaia lasi, to mai edia goada ida idia hanogadia toho, hari be tuari ena nega idia lalo-pararalaia totona.—Isaia 56:10-12; Roma 13:11, 12; 1 Tesalonika 5:6.
Iehova Ena Hereva Ia Koua Negana Ia Ore
17 Solomona ia gwau: “Dirava ese kara maoromaoro bona kara dika taudia do ia kota henia maka tamona dekenai. Ia ese ia sibona ia gwauraia negana dekenai, ibounai edia kara do ia kota henia.” (Hadibaia Tauna 3:17) Oibe, Iehova be mai ena nega korikori, tomadiho koikoi bona ‘Iehova bona ia ese ia Abia Hidi Tauna idia dagedage henia king taudia’ ia kota henia totona. (Salamo 2:1-6; Apokalupo 16:13-16) Unai nega ia ginidae neganai, Iehova ese ‘ena hereva ia koua’ negana be ia ore. (Salamo 83:1; Isaia 62:1; Ieremia 47:6, 7) Ia lohia noho Mesia Pavapavana, Iesu Keriso, amo ena inai taudia idia lalo-pararalaia diba gadona tamona ai do ia “hereva” inai bamona: “Lohiabada be tuari totona ia raka lao, mai ena goada herea. Ia be tuari totona ia noho hegaegae, mai ena laloa goada danu. Ia ese tuari ena boiboi ia boiboi henia noho. Iena siahu bona goada be, ia idia tuari henia gwauraia taudia dekenai ia hedinaraia noho. Dirava ia gwau, ‘Nega daudau mai regerege lasi danu lau noho. Lauegu bese taudia lau haere henia lasi. To harihari kara do lau karaia negana ia ginidae inai. Lau be natuna ia havaraia noho hahine bamona, do lau tai mai boiboi danu. Lau ese ororo badadia bona maragidia do lau hadikaia. Idia dekenai idia vara gaudia ibounai do lau hakaukaua. Sinavai edia tano namodia, be tano kaukau do lau halaoa, bona ranu gabudia ibounai do lau haorea. Matakepulu taudia be do lau hakaua, vadaeni nega ta idia rakalaia lasi daladia, be do idia raka. Lau ese edia dibura do lau hadiaria, bona tano idia gudu gabudia, be edia vairana dekenai do lau hamanadaia. Lauegu gwauhamata be inai, bona do lau karaia momokani.’ ”—Isaia 42:13-16.
18. Edena dala ai nega daudau lasi murinai Dirava ena taunimanima be ‘edia hereva do idia koua’?
18 Iehova ese ena Dirava dagina hamomokania totona ia “hereva” neganai, ena taunimanima be sibona edia maoro idia hamomokania toho be anina lasi. Unai nega be ‘edia hereva idia koua’ ena nega. Unai nega ai inai hereva, idaunegai Dirava ena hesiai taudia dekenai mai anina bada herevana, be do ia guguru: “Inai tuari dekenai be do umui tuari lasi. To emui gabu dekenai do umui gini, bona naria noho sibona, vadaeni Lohiabada ena kwalimu umui dainai do umui itaia.”—2 Sivarai 20:17.
19. Nega daudau lasi murinai Keriso ena lauma tadikaka ese dahaka hahenamo do idia abia?
19 Satani bona ena orea do idia moru momokani! Keriso ena tadikaka, hairai idia abia taudia, be unai kara maoromaoro tuarina lalonai idia vareai danu, ia be inai gwauhamata hegeregerena do ia vara: “Nega sisina iseda maino ia havaraia Diravana ese Satani do ia moia diho momokani, umui emui aena henuna dekenai.” (Roma 16:20) Nega daudau ita naria mainona be kahirakahira do ia vara momokani.
20. Nega daudau lasi murinai, dahaka ena nega do ia vara?
20 Iehova ese unai dala badana ai ena goada ia hahedinaraia negana amo idia roho mauri taudia tanobada dekenai ese namo bada do idia davaria! Nega daudau lasi murinai, idaunegai kamonai taudia edia toreisi lou negana ia ginidae bena idia danu do idia noho. Momokani Keriso ena Lagani 1,000 Lohia Negana be “hadohado . . . , hanamoa . . . , haginia . . . , kiri . . . , mavaru . . . , rosia . . . , [bona] ura henia ena nega.” Oibe, bona unai be “maino” ena nega danu, ela bona hanaihanai!—Hadibaia Tauna 3:1-8; Salamo 29:11; 37:11; 72:7.
Emu Haere be Dahaka?
◻ Nega daudau do ia noho mainona ia vara dalana be dahaka?
◻ Dahaka dainai Iehova ena Witness taudia idia laloa hari be ‘tuari ena nega’?
◻ Edena nega ai Dirava ena taunimanima idia “hereva” bona edena nega ai ‘edia hereva idia koua’?
◻ Edena dala ai bona edena nega ai Iehova ese ena hereva koua negana do ia haorea?
9. Dahaka dainai tauanina ena ura dikadia ita tuari henia noho be gau badana?
17. Nega daudau lasi murinai Iehova ena hereva ia koua negana do ia ore ena anina be dahaka?
[Box/Pictures on page 13]
Iehova be mai Ena Nega Korikori
◻ Goga do ia veria Dirava ena taunimanima ia tuari henia totona.—Esekiela 38:3, 4, 10-12
◻ tanobada lohia taudia edia lalona dekenai Babulonia Badana hadikaia ore urana do ia atoa.—Apokalupo 17:15-17; 19:2
◻ Mamoe ena Natuna ena headava do ia karaia.—Apokalupo 19:6, 7
◻ Aramagedono tuarina do ia hamatamaia.—Apokalupo 19:11-16, 19-21
◻ Satani do ia guia Iesu ena Lagani 1,000 Lohia Negana do ia hamatamaia totona.—Apokalupo 20:1-3
Unai gaudia be Baibel lalonai idia hedinarai bamona ai gwauraia. Ita diba momokani unai gau ima be Iehova ena ura hegeregerena bona edia nega korikori ai do idia vara.
[Pictures on page 15]
Keriso ena Lagani 1,000 Lohia Negana be nega korikorina . . .
kiri totona . . .
rosia totona . . .
lalokau totona . . .
hadoa totona . . .
gadara totona . . .
haginia totona . . .