Mauri Daudauna Ita Tahua Karana be Edena Bamona Ia Guguru Diba?
HAIDA idia laloa inai lagani 2000 murinai taunimanima be mauri hadaudaua daladia matamatadia ai do idia kwalimu. Dr. Ronald Klatz be idia ta. Ia be American Academy of Anti-Aging Medicine oreana ena presiden, unai orea lalonai doketa bona saiens taudia idia gaukara hebou taunimanima edia mauri hadaudaua totona. Ia bona ena gaukara hebou taudia edia palani be do idia mauri daudau. Dr. Klatz ia gwau: “Lau laloa do lau mauri ela bona mauri lagani 130, reana ma haida. Ai abia dae tauanina ia buruka ia lao karana ai hadokoa diba. Hari diba ia noho dainai idia ese vaia tauanina ia gorere bona ia buruka ia lao haraga karana do idia hamaragia, hadokoa bona reana idia haorea danu.” Dr. Klatz be dina ta ta ai ena mauri ia hadaudaua totona muramura idauidau 60 ia inua.
Hormone Heduru Bona Gene Gaukaralaia Daladia —Helaro Ena Badina, A?
Hormone idia gaukaralaia dalana be helaro ia havaraia gauna ta. Laboratori lalonai idia gaukaralaia animal dekenai hormone ladana DHEA idia tohoa neganai, idia davaria unai animal idia buruka idia lao haraga lasi.
Sweden ena niuspepa ladana Aftonbladet ese tubutubu gaudia edia hormone ladana kinetin ia herevalaia neganai, Dr. Suresh Rattan, profesa ta Denmark ena Aarhus University dekenai, ena hereva ia torea, ia gwau: “Emai laboratori dekenai ai tohoa neganai, kinetin lalonai ai hatubua taunimanima kopina edia sel be vaia ia vara hegeregerena idia buruka idia lao lasi. Idia mauri noho dinadia ibounai lalonai idia matamata noho.” Manumanu lalonai unai hormone idia atoa neganai, ia ese edia mauri dinadia be 30 ia lao 45 pesen ai ia hadaudaua.
Hormone ladana melatonin be bita maragidia dekenai idia henia neganai, ia ese edia mauri dinadia be 25 pesen amo ia hadaudaua. Unai sibona lasi, to edia toana be idia matamata, idia gorere lasi, bona idia goada.
Taunimanima edia tubu ia biagua hormone (hGH) idia laloa bada taudia idia gwau ia ese kopina ena toana ia hanamoa, masolo ia habadaia, mahuta hebou urana ia habadaia, moale mamina ia havaraia, harana ia gaukara dalana ia hanamoa, bona tauanina ia durua aniani amo, ia abia goada ia gaukaralaia matamata taudia edia tauanina ia karaia bamona.
Momo ese gene gaukaralaia daladia idia laloa bada danu. Saiens taudia idia laloa gene edia gaukara dalana haidaua karana amo idia ese biluga ena mauri dinadia idia biagua diba. Oibe, idia ese biluga edia mauri dinadia be nega 6 amo idia hadaudaua. Unai ese helaro ia havaraia taunimanima lalonai unai bamona gene do idia tahua bona edia gaukara dalana do idia haidaua totona. Time magasin ese Dr. Siegfried Hekimi, McGill University, Montreal dekenai ena hereva ia torea, ia gwau: “Bema taunimanima edia mauri dinadia ena lata idia biagua gene iboudiai ita davaria, reana edia gaukara dalana ita haidaua do idia gaukara metairametaira totona, bena unai amo taunimanima edia mauri ita hadaudaua diba.”
Mauri gaudia stadilaia taudia be guna idia diba vadaeni nega ibounai sel matamatana ta ia vara neganai, chromosome edia dokona kahana, idia gwauraia telomere, be ia kwadogi ia lao. Telomere ena lata be 20 pesen bamona ia haboioa neganai, sel ese sel ma haida ia havaraia diba lasi bona ia mase. Tauanina ese ia havaraia muramurana ta ladana telomerase ese telomere ia halataia lou diba, bena unai amo sel matamatadia do ia havaraia noho. Sel momo lalonai unai muramura ia koua bona ia gaukara lasi, to ia gaukara goada telomerase be sel haida lalonai idia atoa vareai, bona unai sel idia tubu bona sel matamatadia momo herea idia havaraia.
Tahua gaukara idia karaia taudia idia gwau, unai ese buruka dainai idia vara gorere hanamoa daladia ia kehoa. To, edena bamona bema tauanina ena stem sel (inai sel ese tauanina ena hidio idia hamatamataia lou) edia gabu ai telomerase amo idia hagoadaia bona “idia mase diba lasi” stem sel idia atoa? Dr. William A. Haseltine ia gwau: “Inai be taunimanima do idia mase diba lasi lalohadaina namona bona vaira laganidia 50 lalonai metairametaira do ai gaukaralaia.”—The New York Times.
Nanotechnology Bona Cryonics Lalonai Haere Ita Davaria, A?
Nanotechnology karana ai saiens taudia be gau maragimaragi momokani lalonai idia gaukara diba bona unai ese helaro ia havaraia danu. Taunimanima haida idia laloa vaira neganai ai kompiuta ese idia biagua masini maragimaragi momokani, sel ena maragi idia hanaia, be gau maragimaragidia lalonai do idia gaukara sel, hidio, bona tauanina edia kahana badadia haida idia hanamoa bona hagoadaia lou totona. Tauanina ia buruka ia lao karana idia ura koua ena hebou badana ta dekenai, tahua gaukara ia karaia tauna ta ia gwau lagani 2000 murina negana lalonai idia mase diba lasi totona doketa taudia ese reana nanotechnology do idia gaukaralaia.
Cryonics karana lalonai mase tauanina be aisi lalonai idia atoa badina edia helaro be gabeai saiens taudia ese idia mase sel idia hamauridia dalana idia davaria neganai, unai mase tauanina do idia hamauria lou. Idia ese tau ta ena tauanina ibounai, eiava ena harana sibona, idia atoa diba aisi lalonai. Tau ta be bedi koua dabuana ia atoa aisi lalonai. Dahaka dainai unai ia karaia? Unai dabua be ena boio turana ena bona ia dekenai kopina ena sel haida bona huina haida idia noho. Ia ura unai gaudia be aisi lalonai idia atoa badina bema saiens ese sel haida eiava tamona amo taunimanima idia havaraia lou diba dalana idia davaria neganai, ena turana do idia hamauria lou.
Daika Ita Abidadama Henia be Namo?
Taunimanima be vaia idia ura idia mauri noho, idia ura lasi idia mase. Unai dainai, saiens taudia ese unai dala ai edia diba idia habadaia neganai, momo ese idia abia isi bona idia moalelaia bada. To, ema bona hari, gau ta lasi ese ia hamomokania DHEA, kinetin, melatonin, hGH, eiava ma gau ta ese buruka lao karana ia koua diba. Unai idia abia dae momokani lasi taudia haida idia gwau sel lalonai telomerase idia haidaua karana ese gau namona ta do ia havaraia lasi to kensa gorerena ena sel do ia havaraia. Bona nanotechnology bona cryonics idia do hamomokania lasi, idia be lalohadai sibona.
Saiens ese taunimanima haida ia durua vadaeni bona do ia durua noho idia mauri daudau bona idia goada noho totona, to ia ese tau ta dekenai mauri hanaihanai do ia henia diba lasi. Dahaka dainai unai ia karaia diba lasi? Badina be inai, taunimanima edia saiens karadia ese buruka bona mase idia vara ena badina idia hanamoa diba lasi.
Buruka Bona Mase Idia Vara Ena Badina
Saiens taudia momo idia abia dae buruka bona mase be iseda gene edia taravatu lalonai idia noho. Henanadai be: Edena negai, edena bamona, bona dahaka dainai iseda gene edia taravatu lalonai idia vareai?
Baibel ese haere ia henia—ena be gene eiava DNA idia herevalaia dalanai ia gwauraia lasi. Roma 5:12 ia gwau: “Tau tamona dekena amo kara dika ia vareai mai tanobada dekenai, bona iena kara dika ese mase ia mailaia. Unai dainai mase be taunimanima ibounai ese idia abia, badina ibounai be mai edia kara dika.”
Tau ginigunana, Adamu, be mai ena dala ia mauri hanaihanai totona. Dirava ese ena tauanina ia karaia do ia noho bona mauri hanaihanai do ia moalelaia diba totona. To, ia mauri hanaihanai totona, gau ta ia karaia be namo. Ia mauri hanaihanai totona, Adamu ese mauri ibounai ena Badina, ena Havaraia Tauna, ida do ia gaukara hebou bona do ia kamonai henia.—Genese 1:31; 2:15-17.
Adamu ese Havaraia Tauna kamonai henia lasi karana ia abia hidi. Unai kara amo, Adamu ia gwau taunimanima be Dirava idia rakatania bona sibodia idia naria be namo. Unai amo ia kara dika. Unai nega amo, iena gene edia taravatu ena gaukara dalana ia idau bamona. Adamu ese ena natudia dekenai, mauri hanaihanai ia henia lasi, to kara dika bona mase ia henia hanai.—Genese 3:6, 19; Roma 6:23.
Helaro Korikorina
To, unai be do ia noho hanaihanai lasi. Roma 8:20 (NW ) ia gwau: “Badina be ia karaia gaudia be anina lasi maurina lalonai ia atodia, sibodia edia ura dainai lasi to ia atodia tauna dainai, mai ena helaro ida.” Taunimanima ia Havaraia Tauna, Iehova Dirava, ese taunimanima be mase ena siahu henunai ia atodia badina ia idia kara dika henia dainai, to unai ia karaia neganai, helaro ena badina ia hegaegaelaia danu.
Iesu Keriso be tanobada dekenai ia mai neganai, unai badina ia hedinarai goevagoeva. Ioane 3:16 ia gwau: “Badina be Dirava ese inai tanobada ia lalokau henia bada dainai, iena Natuna tamona sibona ia vara, ia henia vadaeni ita dekenai, do idia abidadama henia taudia ibounai be do idia mase lasi, to mauri hanaihanai do idia abia.” To, Iesu Keriso abidadama henia karana ese edena bamona mase amo ita do ia hamauria diba?
Bema kara dika ese mase ia havaraia, kara dika ia ore guna be namo, bena mase do ia ore vaitani diba. Iesu be Keriso bamona ena haroro gaukara ia karaia matamaia neganai, Ioane Bapatiso ia gwau: “Itaia, Dirava ena Mamoe Natuna ia mai inai, ia be tanobada ena dika kokia tauna.” (Ioane 1:29) Iesu Keriso be mai ena kara dika lasi. Unai dainai, ia be kara dika ena davana, mase, ena siahu henunai ia noho lasi. To, ia ese taunimanima ia koudia lasi ia idia hamasea neganai. Badina be dahaka? Badina unai ia karaia neganai, ia ese iseda kara dika ena davana ia henia.—Mataio 20:28; 1 Petero 3:18.
Unai davana ia henia dainai, Iesu idia abidadama henia taudia ibounai dekenai dala ia kehoa do idia mase lasi to do idia mauri hanaihanai diba totona. Saiens ese iseda mauri ia hadaudaua sisina diba, to Iesu abidadama henia karana be mauri hanaihanai abia dalana korikorina. Iesu ese unai bamona mauri be guba dekenai ia abia, bona ena kamonai aposetolo taudia bona ma haida ese do idia abia danu. To, Iehova Dirava ese tanobada be Paradaiso ai do ia halaoa lou neganai, ita, Iesu ita abidadama henia taudia momo, be tanobada ai mauri hanaihanai do ita abia.—Isaia 25:8; 1 Korinto 15:48, 49; 2 Korinto 5:1.
Mauri Hanaihanai Tanobada Paradaisona Lalonai
Tau ta ia henanadai: “Bema taunimanima idia diba do idia mase lasi, idia hida ese mauri do idia hesikulaia lasi?” Momokani, mase be lasi neganai, mauri do ita hesikulaia, a? Baibel ia gwau unai do ia vara lasi. “Ia ese gau iboudiai ia hahairaia vadaeni, ta ta ena nega ena nega ai. Ia ese nega hanaihanai edia lalona ai ia atoa, taunimanima ese Dirava momokanina be matamana ela bona dokona ia karaia gaukarana do idia davaria diba lasi totona.” (Hadibaia Tauna 3:11, NW ) Iehova Dirava ese ia havaraia gaudia be momo herea bona idau momokani dainai, do ita hoalaia, iseda lalona do idia veria, bona ita do idia hamoalea iseda mauri dinadia ibounai—oibe, ela bona hanaihanai.
Siberian Jay manuna ia stadilaia tauna ta ia gwau, unai manu be “moale ia havaraia hoa gauna ta,” bona ia gwau unai manu ia stadilaia karana be iena mauri lalonai ia moalelaia bada karana ta. Unai manu ia stadilaia noho lalonai, ena ura ia bada ia lao. Ia gwau ena be lagani 18 idia ore vadaeni, to unai manu ia stadilaia karana be ia do ore lasi. Bema unai aonega tauna ese lagani 18 lalonai manu tamona ia stadilaia bona unai manu ese ia hahoaia, ena lalona ia veria, bona ia hamoalea, tanobada ena mauri gaudia ibounai ita stadilaia karana ese do ia havaraia moalena bona hemami namona mani oi laloa.
Nega ese ia biagua lasi tauna be saiens dalanai do ia tahua diba gaudia idauidau mani oi laloa. Bona gabu hairaidia ibounai do ita tahua loaloa bona unuseniai do ita hedavari henidia taudia idauidau mani oi laloa. Do ita lalohadailaia, ita havaraia, bona ita karaia gaudia idauidau momo herea mani oi laloa. Gau ta ese ita do ia koua lasi gau idauidau ita havaraia dibana ita gaukaralaia totona. Mauri gaudia idauidau momo ita laloa neganai, iseda mauri lalonai ita karaia diba gaudia be nega hanaihanai sibona lalonai do ita karaia guguru diba.
Baibel ese ia hahedinaraia toreisi lou karana amo, idia mase taudia danu be mauri hanaihanai do idia abia diba. (Ioane 5:28, 29) Gunaguna histori lalonai idia vara gaudia, edia vara ena badina ita diba lasi gaudia unai, be reana do idia hedinarai goevagoeva badina idia itaia taudia ese do idia sivarailaidia bona iseda henanadai do idia haerelaidia. Toreisi lou taudia ese nega idauidau ai idia vara gaudia idia sivarailaia neganai ita lalo-pararalaia diba gaudia mani oi laloa.—Kara 24:15.
Unai nega oi laloa neganai, do oi abia dae ia toreisi lou tauna Iobu be reana do ia ura Iobu 14:1 ai ia noho herevana do ia haidaua. Reana do ia gwau: ‘Ita ibounai, hahine edia bogana, dekena amo ita vara taudia, be hari do ita mauri hanaihanai bona ita moale.’
Iehova dekenai idia tabekau bona Iesu idia abidadama henia taudia dekenai, nega ese ia biagua lasi mauri hanaihanaina be nihi ta sibona lasi. Kahirakahira do ia vara momokani. Buruka bona mase do idia ore. Unai be Salamo 68:20 ena hereva hegeregerena, ia gwau: “Ia be Lohiabada, iseda Dirava, bona ia ese mase dekena amo ita ia hamauria noho.”—Apokalupo 21:3, 4.
[Pictures on page 4, 5]
Saiens taudia edia diba ia bada ia lao ese taunimanima do idia mauri daudau helarona ia habadaia
[Picture on page 7]
Iseda mauri lalonai ita karaia diba gaudia be nega hanaihanai sibona lalonai do ita karaia guguru diba