Herevana Edena Bamona Oi Tubu Daekau Oi Kwalimu Diba
NICHOLAS ia maragi negana amo ia lalonai gwau-edeede mamina ia noho.a Gabeai, unai kara ese drag ania kava karana bona inuinu kekero dekenai ia hakaua. Nicholas ia gwau: “Egu tamana be inuinu kekero karana ia manadalaia tauna, bona ia ese lau bona egu taihuna kekeni ia hahisia bada.”
Toana be, Malinda ena tama sina be edia gabu ena dubu idia lao henia taudia namodia. To idia be tomadiho hehunina ta idia goadalaia danu. Malinda, hari ena mauri lagani be 30 ia hanaia, be mai lalohisihisi ida ia gwau: “Edia tomadiho hehunina ena kara momo amo lau idia hadikaia bona lau maragi neganai egu lalona idia hadikaia.” Ma ia gwau: “Lau laloatao nega daudau herea lalonai, egu lalona dekenai helaro lasi bona anina lasi mamina ia noho.”
Daika ese ia gorea diba dagedage karana, hadikaia karana, tama sina ese idia naria lasi karana, bona unai bamona gaudia dikadia ma haida ese momo edia maragi negana idia hadikaia? Maragi negana ai hisihisi idia mamia taudia edia bero be bada. To unai bamona hisihisi dainai ta be Dirava ena Hereva ena hereva momokani ia abia diba lasi bona moale ia davaria diba lasi, a? Ena be Nicholas bona Malinda edia tubu daekau dalana be unai bamona, kara maoromaoro taudia ai idia lao diba, a? Mani Iudea ena King Iosaia ena haheitalai oi laloa guna.
Haheitalai ta Baibel Lalonai
Iosaia be lagani 700 B.C.E. murinai (659-629 B.C.E.), lagani 31 lalonai Iuda ia lohiaia. Iena tamana idia hamasea murinai, bona Iosaia be terona ai ia helai negana amo, Iuda dekenai gau dikadia momo idia vara. Iuda bona Ierusalema be Bala tomadiho henia karadia bona Amono taudia edia dirava badana, Malcam, dekenai gwauhamata idia karaia taudia amo ia honu. Unai nega ai ia noho Dirava ena peroveta tauna ta, Sepanaia, ia gwau, Iuda ena lohia taudia be “laiona idia boiboi bamona,” bona ena kota biagudia be “uda sisiadia” bamona. Unai dainai, unai tano ai dagedage bona koikoi karadia be bada herea. Momo be edia kudouna ai idia gwau: “Lohiabada ese ita hanamoa kara ta, o ita hadikaia kara ta, be do ia karaia lasi.”—Sepanaia 1:3–2:3; 3:1-5.
Iosaia be edena bamona lohia tauna ai ia lao? Baibel ena sivarai torea tauna Esera ia gwau: “Iosaia ese Lohiabada ena vairanai kara maoromaoro ia karaia. Iena sene tauna Davida ena dala dekenai ia raka, bona Dirava ena taravatu ibounai ia kamonai henia.” (2 Sivarai 34:1, 2) Ia hedinarai goevagoeva, Iosaia be Dirava ena matana ai kara maoro ia karaia momokani. To ena ruma bese ena mauri dalana be edena bamona?
Ena Maragi Negana be Namo Eiava Dika?
Iosaia be lagani 667 B.C.E. ai ia vara neganai, ena tamana, Amona, ena mauri lagani be 16 sibona, bona ena tubuna tau Manase be Iuda ia lohiaia. Manase be Iuda idia lohiaia king dika hereana ta. Bala ena tomadiho patapata ia haginidia karana amo, “Lohiabada ena vairanai ia kara dika bada, bona ia ese Lohiabada ia habadua.” Ia ese lahi lalonai ena natudia haida ia bouboulaia, ia ese babalau, meamea, bona lauma dikadia hereva henia karadia ia karaia, bona kerere lasi taudia momo herea edia rara ia bubua. Manase ese ia karaia kaivakuku, au helagana, be Iehova ena ruma lalonai ia abia vareai danu. Ia ese Iuda bona Ierusalema taudia ia hakaudia kerere, bena “Lohiabada ese Israela taudia edia vairanai ia lulua besedia edia dika be Iuda taudia edia dika ese idia hanaia.”—2 Sivarai 33:1-9.
Manase ena kara dika be bada herea dainai, auri seini amo ia idia guia bona Asuria taudia edia lohia siti ta, Babulonia, dekenai idia abia lao neganai, Iehova ese ia koua lasi. Igui hesiai gaukara ia karaia noho neganai, Manase ia helalo-kerehai, ia manau, bona Iehova ia noia ena dika ia gwauatao totona. Iehova ese Manase ena guriguri ia kamonai bona Ierusalema dekenai ia giroa diba bona ena king dagina ia abia lou. Bena Manase ese dika gaudia haida ia hanamoa bona namo sisina ia havaraia.—2 Sivarai 33:10-17.
Manase ena kara dika bona gabeai ena helalo-kerehai karana ese ena natuna Amona dekenai dahaka ia havaraia? Iena kara ia dika momokani. Manase ia helalo-kerehai bona ia hekwarahi ia sibona ese taunimanima dekenai ia hadibaia miro gaudia ia hagoevaia totona neganai, Amona be unai ia abia dae lasi. Amona ena mauri lagani be 22 neganai king dagi ia abia, bena “Lohiabada ena vairana dekenai ia kara dika, iena tamana Manase ia kara dika hegeregerena.” Amona be Iehova vairanai ia manau lasi, “to ia ese iena kerere ia habadaia daekau.” (2 Sivarai 33:21-23) Amona be Iuda ena king ai ia lao neganai, Iosaia ena mauri lagani be 6 sibona. Iosaia ena maragi negana be reana dika herea!
Amona ena lohia nega dikana be lagani rua murinai ia doko, badina ena hesiai taudia ese hehuni ai dala idia karaia bona ia idia hamasea. To, unai tano ena taunimanima ese Amona idia hamasea taudia idia hamasea bona ena natuna Iosaia, be king ai idia halaoa.—2 Sivarai 33:24, 25.
Ena be Iosaia ena maragi negana be ia dika, to Iehova ena matana ai kara namo ia karaia. Iena lohia negana be namo herea dainai Baibel ia gwau: “Nega gunadia lalonai, king ta be lasi Iosaia hegeregere, Lohiabada ena hesiai gaukara ia karaia mai ena laumana ibounai, mai ena kudouna ibounai, bona mai ena goada ibounai danu, Mose ena taravatu ibounai hegeregere. Bona Iosaia ena dina murinai danu king ta lasi ia toreisi, Iosaia hegeregerena.”—2 King Taudia 23:19-25.
Iosaia ena haheitalai ese idia maragi neganai mauri dikana idia haheaukalaia taudia ia hagoadaia bada! Iena haheitalai amo dahaka ita dibaia diba? Dahaka ese Iosaia ia durua, dala maorona ia abia hidi bona unai dala ia badinaia noho totona?
Iehova Oi Tahua Ia Oi Dibaia Totona
Iosaia ia maragi neganai ia ia durua gauna be ena helalo-kerehai tubuna tau Manase, ena haheitalai. Idia ruaosi idia noho hebou negana ena bada be edena bamona, bona Manase ia helalo-kerehai neganai Iosaia ena mauri lagani be hida, be Baibel ese ia gwauraia lasi. Iuda ruma besedia idia noho hebou namonamo dainai, reana Manase be ena tubuna merona idia hadikaia diba gaudia dikadia amo ia hamauria toho, bona unai dainai iena tubuna merona ena kudouna lalonai Dirava momokani Iehova bona ena hereva matauraia karana ia havaraia toho. Manase ese Iosaia ena kudouna dekenai ia hadoa diba hereva momokani ena uhe, bona reana kara namo ia karaia totona ena lalona idia veria gaudia ma haida danu, ese huahua namona idia havaraia. Iuda ena terona ai lagani 8 ia lohia murinai, lagani 15 Iosaia ia ura Iehova ia dibaia bona ena ura ia karaia.—2 Sivarai 34:1-3.
Haida be idia maragi neganai lauma gaudia idia dibaia dalana tamona be edia varavara ta, idia diba tauna ta, eiava edia badibadina tauna ta amo. To, bema idia naria namonamo, idia hadoa uhedia be gabeai huahua namona do idia havaraia diba. Guna ai gwauraia hahinena Malinda ena dekena tauna, ena kara be tubuna tau bamona, ese hanaihanai Malinda ena ruma dekenai Gima Kohorona bona Noga! magasin ia abidia mai. Malinda ese unai tau ia laloatao mai moale ida, bona ia gwau: “Lauegu dekena tauna dekenai lau laloa bada gauna be, holide idauidau ia moalelaia lasi. Unai be mai anina bada lau dekenai, badina egu tama sina edia tomadiho hehuni lalonai Halloween bona holide ma haida be tomadiho karadia idia karaia dina badadia.” Lagani 10 murinai, turana ta ese Iehova ena Witnes taudia edia Kingdom Hall dekenai idia karaia Keristani hebouna dekenai Malinda ia boiria neganai, unai dekena tauna ia laloatao bona unai boiboi herevana ia abia dae. Unai ese Malinda ia durua hereva momokani ia tahua totona.
Dirava Vairanai Oi Manau
Iosaia ena lohia negana lalonai Iuda ena tano dekenai tomadiho hagoevaia lou gaukarana bada herea ia karaia. Lagani 6 lalonai kaivakuku tomadiho henia karadia ia hadokoa bona Iuda tano ia hagoevaia murinai, Iosaia ese Iehova ena ruma ia hanamoa matamaia. Unai gaukara ia heau noho lalonai, Hahelaga Tauna Badana Hilekaia ese mai anina bada gauna ia davaria! Ia ese “Lohiabada ena Taravatu Buka” ginigunana ia davaria. Hilekaia ese seketere tauna Sapana dekenai ia davaria gauna namo hereana ia henia, bona Sapana ese king dekenai unai sivarai ia hadibaia. Unai bamona gaukara namona dainai mauri lagani 25 tauna Iosaia ia hekokoroku, a?—2 Sivarai 34:3-18.
Esera ia gwau: “King Iosaia ese Taravatu Buka ena hereva ia kamonai neganai, . . . iena dabua ia darea.” Unai be mai ena kudouna ibounai ida lalohisihisi ena toana ia hahedinaraia, badina ia lalo-parara ena tubudia ese Dirava ena hahegani ibounai idia badinaia lasi. Momokani, unai be manau ena toana! Unai murinai karaharaga king ese taunimanima ima ia siaia peroveta hahine Hulida dekenai, Iehova do ia nanadaia totona. Idia lao taudia ese inai hereva idia abia giroa mai: ‘Iehova ena Taravatu badinaia lasi karana dainai, panisi karana be do ia vara. To badina oi, King Iosaia, be oi manau, mai maino danu do oi mase bona idia guria bona unai dika do oi itaia lasi.’ (2 Sivarai 34:19-28) Iehova ese Iosaia ena kara ia moalelaia.
Herevana iseda mauri gunana be edena bamona, ita danu be Dirava momokani, Iehova, vairanai ita manau diba, bona ia bona ena Hereva, Baibel, dekenai hemataurai karana ita hahedinaraia diba. Nicholas, matamanai ai herevalaia tauna, be unai bamona ia karaia. Ia gwau: “Ena be drag ania kava karana bona inuinu kekero karana lau manadalaia dainai egu mauri ia dika, to Baibel lau laloa bada bona lau ura egu mauri be mai badina. Gabeai, Iehova ena Witnes taudia lau davaria, egu mauri dalana lau haidaua, bona hereva momokani lau abia dae.” Oibe, herevana iseda noho dalana be edena bamona, ita ese Dirava bona ena Hereva ita matauraia diba.
Iehova Ia Hegaegaelaia Dalana amo Namo Ita Abia
Iosaia be Iehova ena peroveta taudia ia matauraia bada danu. Peroveta hahine Hulida ia nanadaia sibona lasi, to ena nega ai idia noho peroveta taudia ma haida ese ena lalona idia veria bada danu. Hegeregere, Ieremia bona Sepanaia idia bisi bada Iuda lalonai idia karaia kaivakuku tomadiho henia karadia idia gwauraia dika totona. Reana edia hereva ia laloa namonamo karana ese Iosaia ia hagoadaia, unuseniai tomadiho koikoi karadia ia hadokoa totona!—Ieremia 1:1, 2; 3:6-10; Sepanaia 1:1-6.
“Biaguna,” Iesu Keriso, ese ena murinai idia raka horoa oreana taudia—“hesiai tauna mai ena kamonai, bona mai ena kara maoromaoro”—ia abia hidi lauma aniani be nega korikori ai idia henia totona. (Mataio 24:45-47) Hesiai tauna oreana ese Baibel ia herevalaia buka bona magasin bona kongregesen amo, Baibel ena hahegani kamonai henia karana ena namo bona iseda mauri ibounai lalonai unai hahegani ita badinaia dalana namodia ia hahedinaraia. Iehova ena dala, nega daudau lalonai idia noho lalohadai kereredia ita hanaia totona ia hegaegaelaia dalana, ita gaukaralaia be maoro momokani! Ia maragi negana amo, Nicholas be dagi taudia ia ura henia lasi. Dirava ena Hereva momokani ia dibaia neganai danu, unai manoka karana ese ia koua dainai Iehova ena gaukara ia goadalaia lasi. Unai kara ia haidaua be mai ena hekwarahi. To, gabeai, ia kwalimu. Edena dala ai? Nicholas ia gwau: “Idia hebogahisi elda rua ese lau idia durua dainai, lau gwau lau diba unai hekwakwanai ia noho bona Baibel amo mai lalokau ida idia henia sisiba lau badinaia matamaia.” Ma ia gwau: “Ena be nega ta ta unai badu sisina ia hedinarai, to egu gwau-edeede karana lau biagua diba.”
Malinda danu ese ena mauri lalonai mai anina bada gaudia ia abia hidi gwauraia neganai, elda taudia edia heduru ia tahua. Ia davaria ia maragi neganai ia abia helaro lasi bona anina lasi mamina ia hanaia totona Gima Kohorona bona Noga! magasin idauidau be mai anina bada. Ia gwau: “Nega haida magasin ena sivarai ta lalonai paragraf eiava sentens ta—hereva maragina—sibona ese lauegu kudouna ia hamarerea. Lagani 9 bamona gunanai, unai bamona hereva be nouti bukana dekenai lau atodia, unai amo lau kehoa haraga diba.” Hari, ena nouti buka toi lalonai be hereva ibounai 400 bamona idia noho!
Lasi, ruma bese ena mauri dalana dikana ese taunimanima edia mauri ia hadikaia hanaihanai lasi. Iehova ena heduru amo lauma dalanai idia kwalimu diba. Ena be ta idia hadibaia namonamo to reana kara maoromaoro ia karaia lasi, unai hegeregerena reana ta ena maragi neganai ena noho ia dika to Dirava gari henia tauna ai ia lao diba.
Dubu idia hanamoa gaukarana lalonai unai Taravatu bukana idia davaria murinai, Iosaia ese ‘Iehova ena vairana dekenai ia gwauhamata, Iehova do ia badinaia bona do ia kamonai henia, mai ena lalona ibounai, bona mai ena kudouna ibounai danu.’ (2 Sivarai 34:31) Bona unai badinaia karana ia rakatania lasi ela bona ena mase negana. Malinda bona Nicholas danu ese edia lalona idia hadaia, Iehova Dirava do idia badinaia bona kara maoromaoro dalana ai do idia kwalimu. Namona be oi danu ese oiemu lalona oi hadaia, Dirava kahirakahira ai do oi noho bona mai abidadama ida ia oi hesiai henia. Oi kwalimu diba, badina Iehova ia gwauhamata: “Do umui gari lasi, lau be umui dekenai lau noho! Lau be umui emui Dirava, gau ta ese umui do ia hagaria lasi. Lau ese umui do lau hagoadaia, bona umui do lau durua. Lau ese umui do lau naria, bona umui do lau hamauria.”—Isaia 41:10, 13.
[Footnote]
a Ladana haida ai haidaua.
[Pictures on page 26]
Ena be ena maragi negana maurina be ia dika, to Iosaia ese Iehova ia tahua ia dibaia totona bona ena mauri lalonai namo ia abia
[Picture on page 28]
Elda taudia ese oi idia durua diba nega daudau lalonai oi hahedinaraia kara kerere oi haidaua totona
[Picture on page 28]
“Gima Kohorona” bona “Noga!” ese oi idia durua diba kara maoromaoro oi karaia noho totona