Gima Kohorona INTANET LAIBRI
Gima Kohorona
INTANET LAIBRI
Hiri Motu
  • BAIBEL
  • PABLIKEISEN
  • HEBOUDIA
  • w01 11/15 rau 24-26
  • Scythia Taudia—Idaunegai Taunimanima Idau Hereadia

Oi abia hidi kahana ena vidio ia noho lasi.

Sori, hekwakwanai ia vara vidio ia loud totona.

  • Scythia Taudia—Idaunegai Taunimanima Idau Hereadia
  • Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia—2001
  • Sinado maragidia
  • Inai Bamona Atikol
  • Ita Hoalaia Hosi Guia Taudia
  • Guria Gabudia be Noho Hanaihanai Gabudia
  • Scythia Taudia Bona Baibel
  • Idia Boio Momokani Ena Badina be ta Ia Diba Lasi
  • Inai Oi Laloatao, A?
    Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia—2001
  • Inai Oi Diba, A?
    Gima Kohorona Iehova Ena Basileia E Herevalaiamu (Stadi)—2021
Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia—2001
w01 11/15 rau 24-26

Scythia Taudia—Idaunegai Taunimanima Idau Hereadia

NOHO loaloa besena ta mai edia tuari hosidia idia ginidae, idia be kahu lalonai idia heau mai bona edia hosi doruna ai idia atoa baege be henaoa kohudia amo idia honu. Lagani 700 ia lao lagani 300 B.C.E. bamona ai, unai taunimanima idau hereadia ese Eurasia ena rei gabudia idia biagua. Bena idia boio​​—⁠to unai be edia ladana idia habadaia murinai idia boio. Baibel ai edia ladana ita davaria diba danu. Idia be Scythia taudia.

Lagani handred momo lalodiai, noho loaloa taudia bona dagedage hosidia momo be Europe ena ist kahanai idia noho Carpathian ororodia edia rei gabudia amo ia lao hari idia gwauraia Russia ena sautist kahana gabudia dekenai idia loaloa. To, lagani 800 B.C.E. ai, China ena Pavapava Hsüan ena tuari karana dainai west kahana idia hanaia lao. West kahanai, Scythia taudia ese Cimmerian taudia, Caucasus bona Black Davarana ena mirigini kahana gabudia ia biagua besena, idia tuari henia bona idia hadikaia.

Scythia taudia be kohu idia tahua dainai Asuria ena siti badana, Nineva, idia hadikaia bona ena kohu idia henaoa. Gabeai, idia be Asuria taudia idia durua Mede, Babulonia bona bese ma haida idia tuari henidia. Bona edia tuari karana be Egypt ena mirigini kahana dekenai ia hanaia lao. Israela ena notist kahana ai be siti ta ladana Beth-shan, gabeai idia gwauraia Scythopolis badina reana Scythia taudia ese nega ta unai hanua idia biagua.​​—⁠1 Samuela 31:​11, 12.

Gabeai, Scythia taudia be hari idia gwauraia Romania, Moldova, Ukraine, bona Russia ena saut kahana edia rei gabudia dekenai idia noho. Unuseniai idia be taga taudia ai idia lao badina hari idia gwauraia Ukraine bona Russia ena saut kahana ai idia noho uiti hadoa taudia amo uiti idia hoia bona Greek taudia dekenai idia hoihoilaia. Scythia taudia ese uiti, hani, animal kopidia, bona boromakau be Greek taudia dekenai idia henia, bona idia amo uaina, dabua, tuari kohudia, bona laulau torea namonamo dibana idia abia totona. Unai dainai idia be kohu namodia momo herea idia haboua.

Ita Hoalaia Hosi Guia Taudia

Unai rei gabudia ai idia noho tuari taudia dekenai hosi be mai anina bada, tano gagaena ai idia noho taudia dekenai kamelo be mai anina bada hegeregerena. Scythia taudia be hosi guia taudia goadadia bona idia be hosi doruna ai helai gauna bona aena atoa gauna idia gaukaralaia taudia ginigunadia. Idia be hosi ena hidio idia ania bona hosi hahine edia rata idia inua. To, hosi be gabua boubou gaudia totona idia gaukaralaia danu. Scythia tuari tauna ta ia mase neganai, iena hosi idia alaia mase bona hosi be mai hemataurai danu​​—⁠mai ena kohu ibounai ida​​—⁠idia guria.

Histori torea tauna Herodotus ia gwau, Scythia taudia ese idia badinaia kastom karadia be dika herea, idia ese edia inai taudia edia kwara-koukou be inuinu kapusi bamona idia gaukaralaia. Edia inai taudia idia lao henia, bona auri tuari kaiadia, tuari iradia, io, bona tauanina darea totona idia gaukaralaia diba mai matadia amo idia hamasedia.

Guria Gabudia be Noho Hanaihanai Gabudia

Scythia taudia be meamea bona babalau karadia idia karaia bona lahi bona dirava hahinena ta idia tomadiho henia. (Deuteronomi 18:​10-​12) Idia laloa guria gabudia be mase taudia edia noho gabudia. Hesiai taudia bona animal idia bouboulaia edia biaguna, ia mase vadaeni tauna, ese ia gaukaralaia totona. Idia laloa dava bada kohudia bona hesiai taudia be “gabu ma ta” dekenai edia lohia taudia idia bamoa. Lohia tauna ta idia guria gabuna ai, hesiai tataudia ima idia davaria edia biaguna kahirakahira ai idia hekure, idia hegaegae do idia toreisi bona edia gaukara do idia karaia lou.

Lohia taudia idia guria neganai dava bada gaudia momo be idia ida idia guria, bona taitai negadia lalonai Scythia taudia ese edia rara idia bubua bona edia huina idia utua oho. Herodotus ia gwau: “Edia taiana ena kahana sisina idia utua, edia huina idia kakasia ore, edia imana idia ivaia hegege, edia baguna bona udu baubauna idia ivaia, bona diba amo edia imana laurina idia gwadaia.” To, unai nega ai danu Dirava ena hahegani Israela taudia dekenai ia gwau: “Mase taudia dainai emui kopina do umui ivaia lasi.”​—⁠Levitiko 19:⁠28.

Scythia taudia ese kurgan (guria gabudia) tausen momo idia rakatania. Kurgan lalonai idia davaria golo herahera gaudia momo ese Scythia taudia edia dina ta ta ibounai maurina ia hahedinaraia. Lagani 1715 ai, Russia ena Lohia tauna Peter Badana ese unai bamona gaudia ia haboua matamaia, bona hari unai diaridiari gaudia be Russia bona Ukraine edia miusiam ai oi itaia diba. Unai “animal edia laulau,” be hosi, ugava, bogibada, taiga, leona, dia badadia, dia maragidia, manu mai edia tauanina idauidau, bona leona mai edia tauanina idauidau (gori sivaraidia ai idia gwauraia animal be mai edia apena eiava apena lasi bona edia kwarana be ma idau).

Scythia Taudia Bona Baibel

Baibel ese Scythia taudia be nega tamona sibona ia gwauraia. Kolose 3:11 ia gwau: “Umui ta be idau lasi, Iuda taudia be lasi, Iuda lasi taudia danu be lasi. Kopina utua kara be lasi, bona kopina utua lasi kara danu be lasi. Manada lasi taudia bona sikuli lasi taudia [“Scythia taudia,” NW ] danu be lasi. Idia guia hesiai taudia bona ura kwalimu taudia danu be lasi. Keriso dainai ta be idau lasi.” Keristani aposetolo tauna Paulo ese unai hereva ia torea neganai, Greek herevana idia hahanaia “sikuli lasi taudia” (o “Scythia taudia,” NW ) herevana ia gaukaralaia, anina be idia be bese korikorina ta ia herevalaia lasi, to dagedage bada idia karaia taudia ia herevalaia. Paulo ia gwau Iehova ena lauma helaga, eiava gaukara siahuna, henunai unai bamona taudia ese Dirava ena kara idia hahedinaraia diba.​​—⁠Kolose 3:​9, 10.

Akioleji taudia haida idia laloa inai ladana “Asakena,” Ieremia 51:27 dekenai, be Asuria gado herevana Ashguzai hegeregerena, unai be Scythia taudia idia herevalaia dalana. Nadi palakadia mai edia toretore ese idia hahedinaraia, lagani 700 B.C.E. ai, Scythia taudia be Mannai taudia idia durua bona Asuria taudia idia dagedage henia. Ieremia ese peroveta herevana ia do gwauraia lasi neganai, Scythia taudia be Iuda tanona idia rakaia hanai Aigupito tanona idia lao bona giroa, to idia dagedage henidia lasi. Unai dainai, reana momo be Ieremia ena peroveta herevana do ia momokani be idia daradaralaia, badina ia gwau mirigini kahana amo do ia mai besena ese Iuda do idia tuari henia.​—⁠Ieremia 1:​13-15.

Diba bada taudia haida idia laloa Ieremia 50:42 ese Scythia taudia ia herevalaia, badina ia gwau: “Idia ese peva bona io idia abia mailaia noho. Idia be mai edia dagedage, mai edia bogahisihisi lasi. Idia edia regena be davara ena hurehure ena regena bada bamona. Idia be hosi idia guia noho, bona edia tuari gaudia idia abia mailaia noho, idia ese Babulonia do idia hadikaia totona.” To unai siri be Mede bona Parasa taudia ia gwauraia, lagani 539 B.C.E. ai idia ese Babulonia idia hadikaia.

Haida idia gwau “Magoga tano,” Esekiela karoa 38 bona 39 ai, be Scythia besena ia herevalaia. To, “Magoga tano” be gau ta ia laulaulaia. Ia be tanobada ia kikilaia, guba ai tuari ia vara neganai Satani bona iena aneru idia negea diho gabuna unai.​—⁠Apokalupo 12:​7-17.

Scythia taudia ese Nahumu ena peroveta herevana, Nineva do idia halusia herevana, idia hagugurua danu. (Nahumu 1:​1, 14) Lagani 632 B.C.E. ai, Kaledea taudia, Scythia taudia, bona Mede taudia ese Nineva idia hadikaia bena Asuria Basileiana ia moru.

Idia Boio Momokani Ena Badina be ta Ia Diba Lasi

To dahaka dainai Scythia taudia idia boio? Ukraine ena ladana bada akioleji tauna ta ia gwau: “Hereva momokani be inai, dahaka ia vara be ita diba lasi.” Haida idia laloa Scythia taudia edia kohu laloa momo urana ia boio matamaia dainai, lagani 100 B.C.E. bona 200 B.C.E. ai, Asia amo idia mai noho loaloa oreana matamatana ta​​—⁠Sarmatia taudia​​—⁠idia bamoa.

Haida idia laloa Scythia taudia huanai tuari ia vara dainai edia bese ia maragi ia lao. To ma haida idia gwau Scythia taudia oredia be reana Ossetia taudia bona Caucasus taudia edia huanai ita davadia diba. To, taunimanima ese unai idaunegai taunimanima idau hereadia edia kara idia laloaboio lasi​​—⁠unai kara dainai unai ladana Scythia bona dagedage idia gwauraia hebou.

[Map on page 24]

(For fully formatted text, see publication)

◻ Idaunegai Siti

• Hari inai negai Siti

Danube

SCYTHIA ← EDIA LOALOA GABUDIA

• Kiev

Dnieper

Dniester

Black Davarana

OSSETIA

Caucasus Ororodia

Caspian Davarana

ASURIA ← IDIA TUARI LOALOA GABUDIA

◻ Nineva

Tigris

MEDE ← IDIA TUARI LOALOA GABUDIA

MESOPOTAMIA

BABYLONIA ← IDIA TUARI LOALOA GABUDIA

◻ Babylon

Euphrates

PARASA BASILEIA

◻ Susa

Persian Gulf

PALESTINE

• Beth-shan (Scythopolis)

AIGUPITO ← IDIA TUARI LOALOA GABUDIA

Nile

Mediterranean Davarana

GREECE

[Pictures on page 25]

Scythia taudia be tuari taudia

[Credit Line]

The State Hermitage Museum, St. Petersburg

[Picture on page 26]

Scythia taudia ese edia kohu idia hoihoilaia Greek taudia dekenai, idia amo edia laulau torea dibana idia abia totona bona unai amo idia be taga bada taudia ai idia lao

[Credit Line]

Courtesy of the Ukraine Historic Treasures Museum, Kiev

    Hiri Motu Pablikeisen (1987-2025)
    Log aut
    Login
    • Hiri Motu
    • Ta dekenai siaia
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gaukaralaia Taravatudia
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Ta dekenai siaia