Famili Ena Moale Havaraia Daladia
Emui Natudia ida Mahuta Hebou Karana Herevalaia
Alicia,a mauri lagani 17 kekenina, ia gwau: “Nega haida lau ura mahuta hebou karana dekenai diba ma haida lau abia, to lau mamia bema egu tama sina lau nanadaia, do idia laloa lau be kara kererena ta lau karaia.”
Inez, Alicia ena sinana, ia gwau: “Lau ura bada egu natuna kekeni ida lau helai bona ia ida mahuta hebou karana lau herevalaia, to ia be nega momo iena ura gaudia dekenai ia bisi bada. Unai dainai ia auka ia ida lau herevahereva totona.”
HARI inai negai, mahuta hebou karana ena laulau bona sivarai be gabu ibounai dekenai—TV, muvi, bona dala badinai idia atoa saini idauidau dekenai danu. To, tama sina be edia natudia ida idia herevahereva neganai, mahuta hebou karana idia herevalaia lasi. Micheal, mauri lagani 16 merona, Canada amo, ia gwau: “Namona be tama sina idia diba, idia ida mahuta hebou karana ai herevalaia be auka bona ia be hemarai gauna. To, ia auka lasi turadia ida unai ai herevalaia totona.”
Nega momo tama sina idia ura lasi edia natudia ida mahuta hebou karana idia herevalaia. Diba bada hahinena ta ladana, Debra W. Haffner, ena buka ladana Beyond the Big Talk dekenai, ia gwau: “Tama sina momo idia gwau idia ese edia natudia totona, mahuta hebou karana o tauanina ena toana ia idau dalana, idia herevalaia bukadia idia hoia, bona edia mauri lagani 13 ia do abia lasi natudia edia daiutu dekenai idia atoa, unai murinai idia herevalaia lou lasi.” Haffner ia gwau, unai be hegeregere tama sina be edia natudia dekenai idia gwau: “Ai ura umui sibona ese emui tauanina bona mahuta hebou karana umui dibaia, to ai ura lasi umui dekenai unai gaudia ai herevalaia.”
Bema oi be tama o sina ta, emu kara oi haidaua be namo. Momokani, emu natudia ida mahuta hebou karana oi herevalaia be mai anina bada. Mani inai badina toi oi laloa:
1. Taunimanima edia lalohadai mahuta hebou karana dekenai be ia idau. James, mauri lagani 20 merona, ia gwau: “Hari inai negai, taunimanima idia laloa lasi mahuta hebou karana be headava tau bona hahine sibona ese idia karaia karana. Hari, taunimanima be uduna eiava kununa amo matabodaga karadia idia karaia, eiava kompiuta amo idia itaia, eiava fon amo matabodaga laulaudia eiava herevadia idia siaia.”
2. Emui natudia idia do matamata neganai, lalohadai kereredia do idia abia. Sina ta ladana, Sheila ia gwau: “Sikuli idia lao matamaia neganai, idia ese mahuta hebou karana idia dibaia, bona oi ura idia abia lalohadai maorona be do idia abia lasi.”
3. Emui natudia be mahuta hebou karana dekenai mai edia henanadai, to idia ura lasi herevalaia. Ana, mauri lagani 15 kekenina, Brazil amo, ia gwau: “Momokani, lau diba lasi edena bamona egu tama sina ida mahuta hebou karana do lau herevalaia.”
Oibe, Dirava ese tama eiava sina dekenai ia henia maduna ta be, edia natudia ida mahuta hebou karana do idia herevalaia. (Efeso 6:4) Momokani, oi bona emu natudia dekenai unai be do ia auka. To, matamata taudia momo be mauri lagani 14 kekenina, Danielle, ida idia lalotamona, ia gwau: “Ai ura emai tama sina amo mahuta hebou karana dekenai diba maorona ai abia, to emai tisa eiava TV program ta amo lasi.” Vadaeni, edena bamona emui natudia ida unai mai anina bada gauna oi herevalaia diba, ena be ia auka?b
Edia Mauri Lagani Laloa
Natuna idia do maragi neganai, mahuta hebou karana dekenai diba idia abia matamaia. Danu, hari inai “nega ena dokona dekenai” kara dika taudia edia dika be “do idia habadaia.” (2 Timoteo 3:1, 13) Madi, natudia momo be taunimanima badadia haida ese idia sihari henidia.
Unai dainai, emui natudia idia do maragi neganai, idia oi hadibaia matamaia be mai anina bada. Germany ai, sina ta, ladana Renate, ia gwau: “Bema oi naria ela bona edia mauri lagani be 13 bamona, do idia hemarai unai idia herevalaia totona, badina unai nega ai edia tauanina ena toana be ia idau ia lao.” Gau badana be natudia edia mauri lagani hegeregerena idia ita hadibaia.
Idia do sikuli lasi natudia: Namona be natudia dekenai edia tauanina ena hehuni kahadia edia ladana maorodia oi hadibaia, bona oi hadibadia ta ese unai kahadia ia dogoatao be maoro lasi. Mexico ai, sina ta ladana Julia, ia gwau: “Lauegu natuna ena mauri lagani be 3 neganai, ia lau hadibaia matamaia. Lau laloa bada gauna be, tisa taudia, natudia idia naria taudia, eiava natu badadia ese ia do idia hahisia garina. Namona be ia diba edena bamona dika taudia amo sibona ia gimaia diba.”
INAI OI TOHOA: Emui natudia umui hadibaia, bema ta ia ura edia tauanina edia hehuni kahadia ia gadaralaia, mai gado bada ida idia hereva henia be namo. Hegeregere, emui natuna umui hadibaia do ia gwau: “Unai oi hadokoa! Oi do lau samania!” Emui natuna oi hadibaia unai kara ia karaia tauna ia samania be maoro, ena be ia gwau harihari gaudia do ia henia eiava oi ia hagaria.c
Idia sikuli natudia: Unai laganidia oi gaukaralaia emu natudia oi hadibaia totona. Tama ta, ladana Peter ia gwau: “Idia oi do hereva henia lasi neganai, idia diba vadaeni gaudia oi henanadailaia, bona oi tahua bema idia ura diba ma haida idia abia. To idia oi doria lasi. Bema nega oi atoa emui natudia totona, do ia auka lasi idia oi hereva henia totona.”
INAI OI TOHOA: Nega ta ta ai idia oi hereva henia neganai, emu hereva ia kwadogi be namo. (Deuteronomi 6:6-9) Unai dala amo emui natudia do idia hesiku lasi. Danu, idia tubu daekau neganai, edia mauri lagani hegeregerena diba maorona do idia abia.
Idia bada vadaeni natudia: Hari be nega namona emu natudia idia diba, mahuta hebou karana ese dahaka do ia havaraia edia tauanina bona lalohadai dekenai. Matamanai ita herevalaia mauri lagani 15 kekenina, Ana, ia gwau: “Lauegu sikuli dekenai memero bona kekeni momo be idia mahuta hebou, herevana turana karaia lalohadaina idia abia lasi. Lau be Keristani kekenina dainai, lau laloa unai kara dekenai diba maorona lau abia be namo. Ena be mahuta hebou karana herevalaia totona be hemarai gauna, to unai lau diba be namo.”d
Naria namonamo: Reana matamata taudia do idia ura lasi idia henanadai, badina idia gari dika edia tama sina idia laloa idia ese kara kererena ta idia karaia. Tama ta ladana Steven be unai ia davaria. Ia gwau: “Aiemai natuna mero be ia ura lasi ai ida mahuta hebou karana ia herevalaia, to gabeai ai davaria emai natuna be ia laloa ai be iena kara haida dainai ai laloa kerere. Ia dekenai ai hahedinaraia goevagoeva ai be iena kara haida dainai ai laloa kerere lasi, to ai ura ia ai durua unai kara dekenai diba maorona ia abia totona, unai amo dika ia dadaraia diba.”
INAI OI TOHOA: Maoromaoro emui natudia badadia dekenai mahuta hebou karana oi henanadailaia lasi, to oi nanadaia edena bamona ena sikuli bamodia ese unai kara idia laloa. Hegeregere, reana oi gwau: “Hari taunimanima momo idia laloa uduna amo matabodaga karana karaia be mahuta hebou karana lasi. Emui sikuli turadia be unai bamona idia laloa, a?” Unai bamona henanadai ese dala do ia kehoa emu natudia badadia ida oi herevahereva eiava edia lalohadai idia gwauraia hedinarai totona.
Hemarai Karana Hanaia Dalana
Oibe, reana emui natudia ida mahuta hebou karana umui herevalaia be do ia auka. To unai ese namo ia havaraia diba. Sina ta, ladana Diane, ia gwau: “Nega ia hanaia lalonai, emui natudia ida mahuta hebou karana oi herevalaia be do ia auka lasi, bona unai ese emui hetura karana ia hanamoa danu.” Matamanai ita herevalaia tama ta, Steven, be unai ia abia dae. Ia gwau: “Do ia auka lasi mahuta hebou karana idia herevalaia totona, bema ruma bese lalonai idia vara gaudia idia herevalaia hebou. Momokani nega haida do ia auka, to Keristani ruma bese lalonai herevahereva namonamo karana be mai anina bada.”
[Footnotes]
a Ladana haida ai haidaua.
b Inai atikol ese ia hahedinaraia emui natudia ida mahuta hebou karana oi herevalaia be gau badana. Gabeai do ai halasia atikol ese do ia hahedinaraia, edena bamona unai bamona herevahereva karana lalonai, emui natudia dekenai kara namodia oi hadibaia diba.
c Hadibaia Tauna Badana amo Diba Ita Abia bukana ena rau 171 itaia, Iehova ena Witnes taudia ese idia halasia.
d Questions Young People Ask—Answers That Work, ena volium 2, karoa 1-5, 28, 29, bona 33 gaukaralaia, idia bada vadaeni natudia dekenai mahuta hebou karana oi herevalaia totona, Iehova ena Witnes taudia ese idia halasia.
[Box/Picture on page 14]
OI SIBONA OI NANADAIA . . .
Tanobada hegegemadai matamata taudia ese idia lalohekwarahilaia gaudia oi duahia bona oi sibona dekenai henunai idia noho henanadai oi henia.
• “Lauegu tama sina ese lau idia hamaoroa mahuta hebou karana idia herevalaia buka eiava magasin do lau duahidia bona bema lau be mai egu henanadai haida, idia lau hereva henia diba. To, lau ura idia ese lau dekenai unai gauna idia herevalaia.”—Ana, Brazil.
Dahaka dainai natudia dekenai buka eiava magasin sibona oi henia be hegeregere lasi, to idia ida mahuta hebou karana oi herevalaia be mai anina bada?
• “Taunimanima ese idia karaia mahuta hebou karadia momo lau diba—reana lau laloa egu tamana be unai gaudia ia diba lasi. Bema unai gaudia dainai ia lau nanadaia, reana do ia hoa bada.”—Ken, Canada.
Dahaka gaudia dainai reana emui natuna ia gari oi dekenai ena lalohekwarahi gaudia ia herevalaia totona?
• “Mai lalogoada ida egu tama sina dekenai mahuta hebou karana lau henanadailaia neganai, idia ese lau idia gwau henia, idia gwau, ‘Dahaka dainai unai oi henanadailaia? Gau ta ia vara, a?’ ”—Masami, Japan.
Mahuta hebou karana dekenai emui natuna ese oi ia nanadaia neganai, edena bamona do oi kara, unai amo gabeai do ia gari lasi oi ia hereva henia totona?
• “Do ia namo bema egu tama sina ese lau idia hagoadaia, idia maragi neganai idia danu be unai bamona henanadai idia henia, bona lau danu unai bamona lau karaia diba.”—Lisetta, France.
Edena bamona emui natuna oi durua diba, unai amo do ia gari lasi oi ida mahuta hebou karana ia herevalaia totona?
• “Lauegu sinana be mahuta hebou karana dekenai lau ia nanadaia neganai, ia be mai gado namo ida unai ia karaia. Lau mamia unai be mai anina bada, unai dala amo natuna do ia laloa lasi ena sinana eiava tamana ese ia hahemaoro henia.”—Gerald, France.
Emui natuna ida mahuta hebou karana oi herevalaia neganai, edena dala ai ia oi hereva henia? Emui hereva dalana oi haidaua diba, a?