Baibel ese Laki Gadara Ia Taravatua, A?
MUVI bona TV program ese laki gadara—nega momo kasino gabudiai—idia hahedinaraia, unai gadara be taga bona ladana bada taudia ese idia karaia. Oibe, momo idia diba unai program ai idia hahedinaraia gaudia be laulau sibona.
To ia vara momokani gauna be inai: Loto tiketi, spot gadara ai beti moni atoa, bona Internet ai laki gadara be kasino ida idia kara helulu, laki gadara taudia edia lalona idia veria totona. Buka ta (Internet Gambling) ia gwau, laki gadara be “gadara dikana ta to kahirakahira taunimanima ibounai ese idia ura henia haraga.” Hegeregere, TV bona Internet ai nega momo kasi gadara idia hahedinaraia. Niuspepa ta ai, diba bada taudia idia gwau, vanegai United States ai hua 18 lalonai kasi gadara idia karaia taudia edia namba be nega rua amo ia bada daekau.
Diksinari ta ia gwau, laki gadara taudia be idia wini totona beti moni idia atoa, to idia diba lasi dahaka do ia vara. Momo idia laloa bema ta be laki gadara lalonai sibona ena moni ia gadaralaia, bona nega haida sibona ia gadara, vadaeni unai be kerere lasi. Oibe, buka ta (New Catholic Encyclopedia) ia gwau, laki gadara “be kara dikana lasi, to bema ia gadara tauna be ena maduna ia huaia namonamo lasi, vadaeni unai be kara dikana.” To, Baibel siri ta ese unai ia hamomokania lasi. Vadaeni, Keristani tauna ese unai kara be edena bamona ia laloa? Baibel ese laki gadara ia taravatua, a?
Namona be ita diba Baibel be inai hereva laki gadara ia herevalaia lasi. To, unai ese ia hahedinaraia lasi laki gadara dekenai hakaua herevana ta be lasi. Baibel ese ita karaia gaudia ibounai dekenai taravatu momo ia atoa lasi, to ita ia hagoadaia ‘Iehova ena ura ita lalopararalaia noho’ totona. (Efeso 5:17) Baibel ia diba momo tauna, E. W. Bullinger ia gwau, Grik herevana “lalopararalaia” ena anina be hereva ta ena kahana idauidau oi haboua, bona unai oi karaia dalana be unai hereva “oi laloa dobu bona oi hahegeregerea.” Unai dainai, Keristani tauna ese Baibel ena hakaua herevadia, laki gadara dekenai ia dibaia bona laloa dobu neganai, ia be Dirava ena ura ia lalopararalaia diba. Ai torea siridia oi duahia neganai, reana sibona oi henanadai: ‘Inai siri ese laki gadara be edena bamona ia gwauraia? Laki gadara dekenai Baibel ese Dirava ena ura be edena bamona ia hahedinaraia?’
Laki Ena Tarapu
Laki gadara ai taunimanima be beti moni idia atoa, to idia diba lasi edia moni dekenai dahaka do ia vara, unai dainai idia laloa laki dalanai do idia wini. Hegeregere, loto tiketi ai laki namba idia abia hidi; laki gadara ta lalonai idia gadara taudia be idia huanai hereva ta do idia gwauraia lasi; bona haida be dice idia do negea lasi lalonai, idia hiriria guna. Dahaka dainai? Unai taudia idia laloa laki karana amo do idia wini.
Ta be laki karana dekenai ia tabekau neganai, dika do ia davaria lasi, a? Idaunegai Israela taudia haida be laki karana dekenai idia tabekau. Idia laloa laki karana ese idia dekenai namo ia mailaia. Iehova ese unai be edena bamona ia laloa? Ena peroveta tauna Isaia amo idia dekenai Ia gwau: “Umui ese lau, Lohiabada umui rakatania noho taudia, bona umui ese egu ororo helagana, Siona, umui laloaboio noho taudia, bona umui ese aniani patana dekenai, laki ena dirava umui tomadiho henia noho, bona umui ese uro be uaina dekenai umui hahonua, nega vaira gaudia edia dirava umui tomadiho henia.” (Isaia 65:11) Dirava ena matanai, laki karana be kaivakuku tomadiho henia karana ta, bona tomadiho momokani ida ia hegeregere lasi. Ia hahedinaraia taunimanima be laki ena dirava idia abidadama henia, to Dirava momokanina idia abidadama henia lasi. Ita abia dae Dirava ena lalohadai ia haidaua ena badina ta be lasi.
Idia Wini Dalana
Herevana taunimanima be Internet ai laki gadara idia karaia, loto tiketi idia hoia, spot gadara dekenai beti moni idia atoa, o kasino ai idia gadara, to idia ura winia monina ia mai dalana idia laloa lasi. Laki gadara be idau bona dala maoronai moni abia karana be idau, badina laki gadara tauna be ia ura ia danu idia gadara hebou taudia edia moni ia winia kava.a Orea ta (Canada’s Centre for Addiction and Mental Health) ia gwau, “Loto gadara ai ia wini tauna be moni milioni momo ia abia, to danu taunimanima milioni momo be laki gadara ai edia moni idia halusia kava.” Baibel ai edena hakaua herevadia ese Keristani tauna ia durua Dirava ena lalohadai laki gadara dekenai ia lalopararalaia totona?
Dirava ese Israela taudia dekenai ia henia Taravatu Ten ena taravatu ginigabena ia gwau: “Ta ena . . . adavana totona do oi mama henia lasi, o iena hesiai tauna, o iena hesiai hahine, o iena boromakau, o iena doniki, o iena kohu ta totona do oi mama henia lasi.” (Esodo 20:17) Ma ta ena gau—iena kohu o moni—bona ena adavana ura henia karana be kara dika badana. Lagani handred haida murinai, aposetolo Paulo ese Keristani taudia dekenai unai taravatu ia gwauraia lou: “Ma haida edia gau oi ura henia dikadika lasi.” (Roma 7:7) Bema Keristani tauna ta ia ura ma ta ena moni ia winia, unai be ma ta ena gau ura henia dikadika karana, a?
Nius torea tauna ta, J. Phillip Vogel ia gwau: “Herevana idia [laki gadara taudia] be edia lalohadai idia herevalaia o lasi, to idia do gadara lasi neganai, edia lalona ai idia gwau idia dekenai ia noho moni sisina ese idia do ia durua moni momo idia abia totona.” Unai bamona laki gadara idia karaia taudia idia laloa karaharaga moni bada idia abia diba bona do idia hekwarahi lasi. Unai be Baibel ena sisiba hegeregerena lasi, badina Baibel ia gwau namona be Keristani tauna “ia gaukara goada bona ena imana amo gaukara namona ia karaia, unai amo ia dabu tauna dekenai gau ta ia henia diba.” (Efeso 4:28) Aposetolo Paulo ia gwau: “Bema ta ia ura lasi ia gaukara, vadaeni ia dekenai aniani umui henia lasi.” Ma ia gwau: “sibodia edia gaukara amo idia davaria aniani idia ania be namo.” (2 Tesalonika 3:10, 12) To laki gadara ita karaia be maoro, a?
Ena be laki gadara dekenai ta be hora momo ia haorea, to ia winia moni be gaukara ta amo ia abia lasi, to ia abia kava. Laki gadara ai, ta be ia diba lasi gauna dekenai beti moni ia atoa, ia laloa laki dalanai do ia wini, bona ia laloa unai do ia vara momokani. Ita gwau diba, laki gadara tauna be moni ia abia kava. To Baibel ese Keristani taudia korikoridia ia hagoadaia, mai momokani ida idia gaukara, moni abia totona. King Solomona ia gwau: “Tau ta ena dala namo herea be inai: Do ia aniani, do ia inuinu, bona iena hekwarahi dekena amo ia abia gaudia do ia moalelaia.” Ma ia gwau: “Inai bamona moale be Dirava ese ia henia noho.” (Hadibaia Tauna 2:24) Oibe, Dirava ena hesiai taudia be dala haragana amo moni idia tahua lasi, to moale korikori bona hahenamo idia abia totona, Dirava dekenai idia tabekau.
“Tarapu” Dadaraia
Ena be laki gadara ia karaia tauna be ia wini dainai ia moale, to nega daudau lalonai laki gadara ese do ia mailaia dika ia laloa be namo. Aonega Herevadia 20:21 ia gwau: “Bema tau ta ena tamana sinana burukadia do mauri noho neganai, ia ese edia kohu momo ia abia haraga neganai, dokona dekenai unai kara ena anina namona do ia vara lasi, badina Dirava ese unai kohu do ia hanamoa lasi.” Loto bona laki gadara ma haida dekenai idia wini taudia momo be idia lalohisihisi, badina idia diba laki gadara amo idia abia moni ese idia dekenai moale ia mailaia lasi. Unai dainai Baibel ena sisiba ita badinaia be gau badana, ia gwau: ‘Idia dika haraga kohu do ita abidadama henia lasi, to Dirava do ita abidadama henia, ia ese ita dekenai gau momo herea ia henia ita moalelaia totona.’—1 Timoteo 6:17.
Ena be laki gadara amo ta ia wini o lusi, to unai ese ia ia tarapua danu. Baibel ia gwau: “Idia ura idia taga taudia be hedibagani do idia davaria, tarapu lalonai do idia moru, ura dikadia do idia abia bona kavakava karadia do idia karaia, unai dala ai do idia ore momokani.” (1 Timoteo 6:9) Tarapu be animal o taunimanima ia hamorua o dogoatao gauna ta. Taunimanima momo idia ura laki gadara ai beti moni sisina idia atoa o idia ura nega ta ta sibona idia gadara, to laki gadara be tarapu ta bamona idia ia dogoatao. Unai ese edia moni gaukara bona ruma bese maurina ia hadikaia, bona edia lalokau taudia ia hahisia.
Baibel ena hakaua herevadia laki gadara dekenai oi itaia dainai, Dirava ena ura unai kara dekenai oi lalopararalaia, a? Aposetolo Paulo ese Keristani taudia ia hamaoroa: “Inai nega oromana ai idia noho taudia do umui tohotohoa lasi, to emui lalona do umui hamatamataia karana amo emui kara do umui haidaua noho. Vadaeni umui sibona dekenai do umui hamomokania Dirava ena ura be ia namo, ia ese ia abia dae bona ia goevadae.” (Roma 12:2) Namona be Keristani taudia ese Dirava ena ura idia badinaia, to taunimanima edia lalohadai lasi. Iehova be “moale Diravana” dainai, ia ura iseda mauri ita moalelaia, bona laki gadara ena tarapu amo ita gini siri.—1 Timoteo 1:11.
[Footnote]
a October 8, 2000, ena Awake!, rau 25 ia lao 27, Iehova ena Witnes taudia ese idia karaia, be stock market ai moni haboua karana bona laki gadara edia idau ia herevalaia.
[Blurb on page 22]
Dirava ena hesiai taudia be mai momokani ida idia gaukara, moni abia totona
[Box on page 21]
Moni Winia Karana Idia Moalelaia
Laki gadara karaia loulou karana ese ta ia biagua diba, a? Doketa Hans Breiter be laki gadara amo idia wini o lusi taudia dekenai idia vara gaudia ia stadilaia neganai, ia gwau: “Taunimanima be laki gadara ai idia wini neganai, unai ese edia harana dekenai gau ta ia havaraia, drag ania karana ia manadalaia tauna ena harana dekenai ia vara bamona.”
[Picture on page 21]
Laki gadara idia karaia taudia idia ura daika ena moni idia winia?