Abal ka exbay an Tolmixtaláb abal ti exóbal abal an tamkuntaláb I Ejatal ani i Tʼojlábil tu aykol kʼal a Cristo
4 MA TI 10 A NOVIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 1 JUAN 1 MA TI 5
Yab ka bínaʼchik a ichích ka kʼánidhaʼ jawaʼ waʼats ban xéʼtsintaláb
w05-S 1/1 10 párr. 13
Ki nitsʼbiy in tʼiplábil a Jesús
13 Waʼats jitaʼchik in tsalpayal abal yán kʼal jawaʼ waʼats ban xeʼtsintaláb yab kidháb. Pero jawaʼ téjwaʼ alabél ban xeʼtsintaláb in ejtowal kin tʼajaʼ abal ki atsʼáʼ kʼibat ki tʼójonchij a Jehová. Patal jawaʼ waʼats ban xeʼtsintaláb yab tu tolmiyal ku utey kʼal a Jehová. Max ki kʼanidhaʼ jawaʼ waʼats al axéʼ xi xeʼtsintaláb, in ejtowal kin tʼajaʼ abal ku owméj kʼal a Jehová (1 Timoteo 6:9, 10). Yán kʼal jawaʼ in olnál an xeʼtsintaláb tu odhnanchal i tsalápil ani i ejatal. Ejtíl, max i metʼal i películas juʼtáj u tejwamél i pejéx, o inik axi u kwatsíl kʼal axi yab pél in kʼimadhil, o max i tsuʼtal i programas axi in olnál abal ki tsʼaʼiy patal jawaʼ u kʼalel ít, walám jayej wawáʼ ki kulbetnaʼ ani ki leʼnaʼ ki tʼajaʼ. Max ki júnkunchij i atikláb axi expidh in tsálpayalchik ka tʼojon más abal ka kʼwajiychik alwaʼ, walám neʼets kin tʼajaʼ abal talbél wawáʼ jayej ku tsalpaxin ejtíl jajáʼ (Mateo 6:24; 1 Corintios 15:33).
w13-S 15/8 27 párr. 18
Ka tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼiniʼ a éy
18 Kʼeʼat jantʼoj axi neʼets tu ku tólmiy abal yab ki kʼanidhaʼ «jawaʼ waʼats al axéʼ xi xeʼtsintaláb», pél etsʼey ki tʼilaʼ jawaʼ in uluw an abatwalej Juan: «Xoʼ u talabedhabits axéʼ xi xeʼtsintaláb ani patal jawaʼ yab alwaʼ leʼnáb kʼal an inik ani expidh neʼets ka kʼwajiy abal etsʼey jitáts kin tʼajchij in kulbétal a Dios» (1 Juan 2:17). Axéʼ xi xeʼtsintaláb abatnadh kʼal a Satanás, tejwaʼ ejtíl max kʼwajat alwaʼ ani lej alabél, pero lej weʼits neʼets ka kʼibej. Yab ki jilaʼ abal an xeʼtsintaláb tu ku kʼambiy.
Ki aliy i exbadh exobchixtaláb ti Biblia axi tsinat
w13-S 15/9 10 párr. 14
Lej alwaʼ ki bélkaʼ an abatnaxtaláb axi a Jehová tu pidhál
14 Al an dhuchlab Griegas Cristianas i elál yán i abatnaxtaláb axi tu tʼilchal abal kwaʼal ku kʼanidhaxin. A Jesús in uluw abal an tsabchíl abatnaxtaláb axi más exbadh pél «ka kʼanidhaʼ patal a atkʼwajíl jantʼiniʼ a kʼanidhál ta baʼ» (Mat. 22:39). An abatwalej Santiago in bijiy «an abatnaxtaláb tin kwéntaj an kʼanidhomtaláb» (Sant. 2:8). An abatwalej Juan in dhuchaʼ: «Epchalchik, nanáʼ yab tu dhúchanchal i ít abatnaxtaláb. Pél i biyál abatnaxtaláb tin kwéntaj an kʼanidhomtaláb axi a atsʼamalchik ma ta tsʼiʼkiyámal ka belaʼ a Cristo» (1 Juan 2:7, 8). ¿Jantʼoj in leʼnaʼ kin uluw an abatwalej Juan kʼal an káw «an biyál abatnaxtaláb»? Jajáʼ kʼwajatak ti káw tin kwéntaj an abatnaxtaláb ki kʼanidhaʼ i atkʼwajíl jantʼiniʼ i kʼanidhál ti báʼ. Pélak «biyál» kom a Jesús in ólnaʼ tam ti xeʼtsin ti ólnom tejéʼ ti tsabál. Pero pél it kom etsʼey neʼets kin yejenchij ki tejwamédhaʼ i kʼanidhomtaláb. Kom i léʼ ki nitsʼbiy a Cristo, i lej kʼakʼnál ku tʼilchin abal kwaʼal ki tejwamédhaʼ i kʼanidhomtaláb ani yab expidh ki kʼanidhaʼ ti kwetemtal.
it-2-S 635 párr. 8
Pakwlanchixtaláb
Lej alwaʼ ki tʼajchij i oláb a Jehová abal tu ku pakwlanchij i wálab ani in wálab in kʼal an epchalchik axi ti tamkuntaláb. A Moisés antsanáʼ in tʼajaʼ, jajáʼ in ólonchij a Jehová abal kin ólnaʼ an walabtaláb axi in tʼajaʼchik an israelitas ani in konchij ka pakwlanchatchik, a Jehová in tókʼtsiy an oláb. (Nú 14:19, 20.) A Salomón jayej in ólonchij a Jehová tam tin táʼpaʼ an templo ani in konchij a Jehová abal kin pakwlanchij an walabtaláb axi kin tʼajaʼ an israelitas. (1Re 8:30, 33-40, 46-52.) A Esdras in ólonchij a Jehová tin tamét an judíos abal kin ólnaʼ an walabtaláb axi in tʼajamal an judíos axi wichiy ti Jerusalén. Axéʼ xi oláb in tólmiy an judíos kin tʼajaʼ ti kwéntaj abal max in leʼak ka pakwlanchat kʼal a Jehová, kwaʼalak kin jilaʼ kin tʼajaʼ i walabtaláb. (Esd 9:13–10:4, 10-19, 44.) A Santiago in dhuchaʼ abal max jún i epchal kʼwajat ti owmél kʼal a Jehová, kwaʼal ka utey kʼal an ókʼnomchik abal ka kónchinchat kʼal a Jehová ani max walbinének «neʼets ka pakwlanchat in wálab jawaʼ in tʼajamal». (Snt 5:14-16.) Pero waʼats jún i walabtaláb axi a Jehová yab in pakwlál, pél jitaʼ tʼajchílits, in kidháb kawíliyal an espíritu santo. Yab in tomnál ki konchij a Jehová abal kin pakwlanchij in wálab axéʼ xi atikláb. (1Jn 5:16; Mt 12:31; Heb 10:26, 27; ka ajiy ESPÍRITU; PECADO.)
11 MA TI 17 A NOVIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | 2 JUAN ANI JUDAS
«Yab ki walkaʼ ku atanchat an belomtaláb»
w04-S 15/9 11, 12 párrs. 8, 9
«Kit xeʼtsinchik lej tsaplidh a ichích kʼal in lej tsap a Dios»
8 I alwaʼ exlanchal in pojkax tsalap a Satanás, kom an Biblia in olnál jantʼoj in eyendhál abal tu ku kʼambiy (2 Corintios 2:11). A Satanás in odhnaʼ a Job, in tʼajaʼ kin kʼibaʼ patal an kʼaláb axi in kwaʼalak, in tʼajaʼ ka tsemets in tsakámilchik, ka kʼwiyan kʼal in yanél, kin koʼoy jún i yawʼláts axi lej kidháb ani ma in tʼajaʼ abal kʼal in jaʼúbchik ka odhnáj kʼal i káw. Patal jawaʼ in watʼaʼ in tʼajaʼ abal a Job ka lej tʼeʼpin ani ma kin tsalpay abal yabáts u tʼájnalak ti kwéntaj kʼal a Jehová (Job 10:1, 2). Walám yab patal an kʼibataláb axi i tametnál tu punchal a Satanás, pero a Satanás in ejtowal kin eyendhaʼ axéʼchik xi kʼibataláb abal tu ku owmédhaʼ kʼal a Jehová.
9 Xowéʼ ta kʼicháj waʼats yán jantʼoj axi in ejtowal tu ku odhnanchij an junkudhtaláb axi i kwaʼal kʼal a Jehová. Al axéʼ xi xeʼtsintaláb jawaʼ más exbadh abal an atiklábchik pél kin koʼoy yán i kʼaláb. Kʼeʼat jantʼoj axi yab u tsuʼtáb kidháb pél abal tsáb i atikláb axi yab tómkidh ka kwatsiy junax, ban xeʼtsintaláb u tejwamél abal axéʼ pél jantʼoj lej kʼijidh. Kʼeʼat i kʼibataláb játs abal yán i atikláb in lej kʼanidhál jawaʼ yab alwaʼ tejéʼ tsabál ani yab in kʼanidhálchik a Dios (2 Timoteo 3:1-5). Jaxtám lej exbadh abal «yab ki walkaʼ ku atanchat an belomtaláb» kʼal axéʼchik xi tsalap axi in ejtowal tu ku tʼajaʼ ku owméj kʼal a Jehová (Judas 3).
Ki aliy i exbadh exobchixtaláb ti Biblia axi tsinat
it-1-S 125 párr. 7
Ajib tin kwéntaj an kʼanidhomtaláb
An Biblia yab in olnál jantʼoj u tʼájnalak al axéʼ xi ajib ani jayíl u tʼájnalak. (Jud 12.) Yab pél a Jesús nibal in abatwalej axi in uluwchik ka tʼajan axéʼ xi ajib, jaxtám yab in tomnálak ka nixan nibal jitaʼ kin tʼajaʼ, kom yab pélak jún i abatnaxtaláb. Walám axéʼ xi ajib in ujnamak kin tʼajaʼ an epchalchik axi tumínladh abal kin kaniy an epchalchik axi tsʼejwantál. Al axéʼ xi ajib –an odhʼinikchik, an tsemchidh uxum, an epchalchik axi tumínladh ani axi tsʼejwantálchik- u tamkunalakchik abal ka kʼaputs junax ani kʼal yán i kulbetaláb.
it-2-S 861
Tʼujub
An káw ti griego, spi·lás, in léʼ kin uluw jún i tʼujub axi kʼwajat tin alʼam an jáʼ. A Judas in eyendhaʼ axéʼ xi káw abal kin júmbiy talchik i atikláb axi wenkʼon ti aykol expidh abal kin kʼambiy an epchalchik axi ti tamkuntaláb. Axéʼchik xi atikláb in odhnanchalak in tsalápil an epchalchik, antsanáʼ jantʼiniʼ jún i tʼujub axi kʼwajat tin alʼam an jáʼ in ejtowal kin tʼajaʼ abal jún i barco ka odhey. A Judas in uluw: «Jajáʼchik pél ejtíl i tʼujub tsinkʼodh ban jáʼ, u otsel ani yab alwaʼ in tʼajál tam it tamkudhits abal kit junax kʼaputs ban ajib tin kwéntaj an kʼanidhomtaláb». (Jud 12.)
wp17.1-S 12 párr. 1
A Enoc in exlaʼ abal a Dios u kulbélak kʼal jajáʼ
¿Jantʼoj tam kʼej káw in olnaʼ a Enoc? Jajáʼ in uluw: «U tsuʼuw chich a Jehová junax kʼal yán i ángeles tal abal kin tsʼejkaʼ tin patál an inikchik. Neʼets kin jólbiychik patal axi yab u kʼakʼnax kʼal a Dios tin ebal in wálab axi in tʼajamal. Pelchik axi kidháb kawilix ani tomolnax kʼal a Dios» (Judas 14, 15). Walám i tʼajál ti kwéntaj abal a Enoc in uluw axéʼ xi káw ejtíl max a Jehová in putumalits. Yán i kawlómej jayej in tʼajaʼchik antsanáʼ, in dhuchaʼchik i kʼej káw ejtíl max putnénekits. Axéʼ in tejwamedhál abal jajáʼchik in lej belálak abal a Jehová neʼetsak kin putuw jawaʼ in abnalak ka olnáj (Isaías 46:10).
wp17.1-S 12 párr. 3
A Enoc in exlaʼ abal a Dios u kulbélak kʼal jajáʼ
Max ki lupudh tsalpay kʼal an belomtaláb axi in tejwamédhaʼ a Enoc, neʼets tu ku lej tólmiy ki tʼaja ti kwéntaj max u tsalpax ejtíl a Jehová tin kwéntaj an xeʼtsintaláb. An olchixtaláb axi a Enoc in ólnaʼ ti biyál belej exbadh ki tʼajaʼ ti kwéntaj xowéʼ ta kʼicháj. An kʼibeltaláb axi a Enoc in okʼxidh ólnaʼ, putun tin kʼichájil a Noé, tam ti ulits an Diluvio. Axéʼ pél jún i tʼiplab abal chubax neʼets ka putun an púlik kʼibeltaláb axi a Jehová in ulumal abal neʼets kin chiʼdhaʼ (Mateo 24:38, 39; 2 Pedro 2:4-6) A Jehová ani an yantolom i ángeles kʼwajatits tʼojojodh abal kin talabédhaʼ axéʼ xi xeʼtsintaláb axi abatnadh kʼal a Satanás. Jaxtám lej exbadh ki lej tʼaja ti kwéntaj an olchixtaláb axi in olnaʼ a Enoc ani ki ólchij jayej kʼeʼat i atiklábchik. Walám i jaʼúb o i yanel yab tu ku belchij jawaʼ i olnál ani ma i ejtowal ki atsʼaʼ abal u kʼwajat kwetém. Pero a Enoc yab jaykʼiʼ ti jilan kʼal a Jehová ani max wawáʼ ki áynanchij putudh kʼal a Jehová, Jajáʼ yab jaykʼiʼ neʼets tu ku jilaʼ.
18 MA TI 24 NOVIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | APOCALIPSIS 1 MA TI 3
«U tsoʼób patal jawaʼ a tʼajálchik»
w12-S 15/10 13 párr. 8
¿Jantʼiniʼ i tsalpax tatáʼ?
8 Abal yab ki nitsʼbiy an tsalap in kʼál an xeʼtsintaláb, ki tʼilaʼ abal a Jesús «in kwaʼal tin winab kʼubak buk i otchik». Axéʼchik xi ot in nitsʼbiyal an ókʼnomchik axi takudh abal ti abatnom kʼal a Jesús ti éb, pero jayej in nitsʼbiyal an ókʼnomchik axi ti tamkuntaláb. A Jesús in ejtowal kin okʼnaʼ axéʼ xi «otchik» jantʼiniʼ jajáʼ kin tsalpay abal más tekedh (Rev. 1:16, 20). A Jesús játs in okʼnál in bichówil a Jehová, jaxtám in ejtowal kin abatnaʼ patal an ókʼnomchik axi ti tamkuntaláb. An Biblia in ulal abal «in tsuʼuxtal wal pél ejtíl i kʼamal», axéʼ in léʼ kin uluw abal jajáʼ kʼwajat in talaʼ metʼál patal jawaʼ in tʼajálchik an ókʼnom ani max in yéjenchal ka boliyat jún i ókʼnom, neʼets kin tʼajaʼ tam jajáʼ kin tsuʼuw abal in tomnál (Rev. 1:14). Jawaʼ in tomnál ki tʼajaʼ wawáʼ pél ki belkaʼ an ókʼnomchik axi a Jehová in bijiyámal, antsanáʼ tin uluw a Pablo: «Ka bínaʼchik a xutsun kʼal jawaʼ ti exóbchal an ókʼnomchik ani ka tʼajaʼ jawaʼ ti uchbiyal. Kom pélchik i béletnaxchik kʼal a ejatal, talbél neʼets kin bínaʼ kʼal a Dios i kwéntaj kʼal in tʼojlabil. Ka lubaʼchik ka tʼajaʼ jawaʼ ti exóbchal abal antsanáʼ kin tʼajaʼchik in tʼojlábil kʼal i kulbetaláb ani yab tʼeʼpidh. Max yab ka tʼaja, tatáʼchik neʼets kit tʼeʼpin» (Heb. 13:17).
w12-S 15/4 29 párr. 11
A Jehová neʼets tu ku kʼaniy tam kin bajuw in kʼichájil
11 An capítulos 2 ani 3 ti Revelación in tejwamedhál jún i tsuʼbixtaláb juʼtáj a Jesucristo pélits i tsʼalej ani in metʼál jantʼiniʼ u tʼojnal an buk i tamkuntaláb axi ti Asia Menor. A Jesús in metʼál an epchal ti junchik ani in tʼajál ti kwéntaj jantʼoj tam kʼibataláb in tametnalchik. Ma junchikíl a Jesús in bíjiyal an epchalchik, in kanatbedhál ani in pidhál i exobchixtaláb. ¿Jantʼoj i exobnál kʼal jawaʼ in tʼajál a Jesús? A Jesús tujey in tʼajál axéʼ ti 1914. An buk i tamkuntaláb pél an takudhchik axi neʼets ti éb, pero an olchixtaláb axi u pidhnalchik jayej pél abal patal an tamkuntalábchik axi a Jehová in kwaʼal ban tsabál. Axéʼ in léʼ kin uluw abal a Jehová kʼwajat in eyendhál in tsakámil abal kin abatnaʼ in bichówil tejéʼ tsabál. ¿Jantʼoj i ejtowal ki tʼajaʼ abal ki kanchij in alwaʼ jawaʼ a Jesús kʼwajat in tʼajál?
w01-S 15/1 20 párr. 20
Ka tʼaja ti kwéntaj patal jawaʼ kʼwajat in tʼajál in bichówil a Jehová
20 Abal ki ejtow ku tʼojon júnkudh kʼal in bichówil a Jehová kwaʼal ki exlaʼ okʼox jawaʼ játs an tʼojláb axi in bijchamal a Jesús jantʼiniʼ i ókʼnom kʼal an tamkuntaláb (Efesios 5:22, 23). A Isaías 55:4 in ulal: «Ka metʼaʼchik, [Nanáʼ pél in Jehová], ani u bijiyámal jantʼiniʼ i ókʼnom ani i exóbchix kʼal patal an bichowchik». I lej belál abal a Jesús in ejtowal kin putuw lej alwaʼ kʼal in tʼojlábil jantʼiniʼ i ókʼnom. Jajáʼ tu lej alwaʼ exlál ani tu éxlanchal an tʼojláb axi i tʼajál. Tam ti a Jesús in metʼaʼ jawaʼ in tʼajalak an tamkuntalábchik axi ti Asia Menor, in uluw: «U tsoʼob patal jawaʼ a tʼajálchik», ani in uluw boʼil axéʼ xi káw (Revelación 2:2, 19; 3:1, 8, 15). Ejtíl a Jehová, a Jesús jayej in tʼajál ti kwéntaj patal jawaʼ i yéjenchal. Okʼxidh kin uluw an oláb axi in jilaʼ jantʼini i tʼiplab, a Jesús in uluw: «I Tátaj ti éb in lej exlálits jantʼoj a yéjenchal abaʼ ma yabayej a konchamal» (Mateo 6:8-13).
Ki aliy i exbadh exobchixtaláb ti Biblia axi tsinat
kr 226-S párr. 10
In Eyaltal a Dios neʼets kin talabedhaʼ patal kʼal jitaʼ tu tomolnáb
10 Neʼets kin pilmedhaʼ an ovejas ani an cabras. Patal jitaʼ in tomolnál in Eyaltal a Dios neʼets kin lej yajchiknaʼ okʼxidh ka talabedháj. A Jesús in uluw: Tam neʼets kin tsuʼtat nanaʼits tin juntal patal an inikchik in talits ti éb al i tókowlom. Tam neʼets ku tejwamédhaʼ u lej tsap ani u lej tsʼalat (Mar. 13:26). Tam a Jesús ka tejwaméjits al i tókowlom in léʼ kin uluw abal ulnekits an kʼij abal kin boliy an atiklábchik axi pojkax. Al kʼeʼat i kʼej káw, ejtíl axi u káw tin kwéntaj in taltal a kʼicháj, i elál más i olchixtaláb abal jantʼiniʼ ti neʼets ti bolix. Kʼwajat ban tʼilab axi in ólnaʼ tin kwéntaj an ovejas ani an cabras (ka ajiy Mateo 25:31-33, 46). Patal jitaʼ kin belkaʼ in Eyaltal a Dios neʼets ka bijiyatchik ti ovejas. Jajáʼchik neʼets kin tʼaja ti kwéntaj abal «weʼits neʼets ka lej jún putat jalundhachik» (Luc. 21:28). Pero jitaʼchik kin tomolnaʼ in Eyaltal a Dios neʼets ka bijiyat ti «cabras». A Jesús in uluw: «Neʼets ka ukʼin tam ti kin tsuʼuw in tál nanáʼits tin juntal patal an inikchik» kom in exlálchik abal «neʼets ka talabedháj abal etsʼey» (Mat. 24:30; Rev. 1:7).
w09-S 15/1 31 párr. 1
Exbadh exobchixtaláb axi i kaldhál al an libro in kʼál a Revelación ( 1)
2:7. ¿Jantʼoj játs «an paraíso in kʼál a Dios»? Axéʼ xi káw dhuchan abal an epchalchik axi takudh abal ka kʼalej ti éb, tam, in léʼ kin uluw abal an paraíso in kʼál a Dios kʼwajat ti éb, juʼtaj ti kʼwajat a Dios. Axéʼ xi paraíso lej alubél. Patal an takudhchik axi kin áynanchij putudh kʼal a Jehová, neʼetschik kin kʼapuw «in walíl an téʼ kʼal ti ejat», axéʼ in léʼ kin uluw abal neʼets ka kʼwajiy abal etsʼey kʼal a Dios ti éb ani yabáts jaykʼiʼ neʼets ka tsemets (1 Cor. 15:53).
25 A NOVIEMBRE MA TI 1 A DICIEMBRE
KʼALÁB AXI TI BIBLIA | APOCALIPSIS 4 MA TI 6
«Tséʼ i bichim axi kʼwajat ti adhil»
wp17.3-S 4 párr. 3
¿Jitaʼchik in punam an bichim axi ti Apocalipsis?
¿Jitaʼ in tʼipoyal axi in punam an bichim? Abal ki exlaʼ, lej alwaʼ ki exóbnaʼ a Revelación. Al talchik i capítulos más okʼox in ulal abal axi in punam an kʼaʼal bichim u bijiyáb «An Káw abadh kʼal a Dios» (Revelación 19:11-13). A Jesucristo u bijiyáb «an Káw» kom játs Jajáʼ axi u eyendháb kʼal a Jehová abal kin ólnaʼ in tsalápil (Juan 1:1, 14). Jayej u bijiyáb ti «okʼox tsʼalej kʼal patal an tsʼalejchik ani pél i okʼox Ajatik», jayej in bij «Putudh ani in bij Chubax» (Revelación 19:11, 16). A Jesús in kwaʼal yán i tsapláb abal kin tʼaja ti Tsʼalej, etsʼey in eyendhál tekedh in tsap ani yab jaykʼiʼ in odhnál nibal jitaʼ. Pero waʼats kʼeʼat i konowixtaláb.
wp17.3-S 4 párr. 5
¿Jitaʼchik in punam an bichim axi ti Apocalipsis?
¿Jaykʼiʼ ti tujey ti adhil tséʼlom an bichim? An kʼaʼal bichim pél juʼtáj ti punat a Jesús, tujey ti adhil tam ti bijiyat ti tsʼalej (Revelación 6:2). ¿Jaykʼiʼ ti bijiyat a Jesús ti tsʼalej ti éb? Yab dhubat bijiyat ti tsʼalej tam ti wichij ti éb, an Biblia in tejwamedhál abal in koʼoy kin aychij weʼ i kʼij (Hebreos 10:12, 13). Tam ti a Jesús xeʼtsin tejéʼ ti Tsabál, in ólchij in aykolilchik jantʼiniʼ ti neʼetsak kin ejtow kin exlaʼchik abal Jajáʼ tujeyits ti Eyal ti éb. In uchaʼchik abal tam kin tsuʼuw ka tujeyits yán i kʼibataláb, axéʼ neʼetsak kin tejwamédhaʼ abal Jajáʼ tujeyits ti abatnom. Juʼtamakits neʼetsak ka waʼtsin i pextaláb, yab neʼetsak ka waʼtsin i kʼapnél ani neʼetsak ka waʼtsin yán i yawʼláts (Mateo 24:3, 7; Lucas 21:10, 11). Ti 1914 tujey an Primera Guerra Mundial, axéʼ in tejwamédhaʼ abal a Jesús in tujchits ti Eyal ti éb ani abal u kʼwajatakits tu kʼwajíl ban kʼij axi an Biblia in bíjiyal «in taltal a kʼicháj» (2 Timoteo 3:1-5).
wp17.3-S 5 párr. 2
¿Jitaʼchik in punam an bichim axi ti Apocalipsis?
Axi in punam axéʼ xi bichim in tʼipoyal an pextaláb. An pextaláb in tʼajaʼ ka waʼtsin yán i kʼibataláb tin puwél an Tsabál. Ti 1914 tujey an Primera Guerra Mundial, axéʼ yabák jaykʼiʼ watʼenek. An Segunda Guerra Mundial in tʼajaʼ ka waʼtsin más i kʼibataláb . Talchik i atikláb in ulal abal kʼal an pextalábchik axi tujey ti 1914 ma xowéʼ ta kʼicháj, in tʼajamal abal ka tsemets watʼadh 100 millones i atikláb. Jayej waʼtsin millones i atikláb axi in yajchiknaʼ kʼal an pextalábchik.
wp17.3-S 5 párrs. 4, 5
¿Jitaʼchik in punam an bichim axi ti Apocalipsis?
«Tam, u tsuʼuw jún i tʼunuʼ bichim. Punat jún i inik axi in kwaʼal i balanza kʼal jawaʼ nujuwáb ti kilochik. U atsʼaʼ jún i káw tal tsʼejel jún ti ketelchik xi tseʼlam ejattaláb». In uluw: «Jún i litro in walíl an lab em in jalbíl jún i tumín denario, jayétsej in jalbíl óx i litro i cebada. Ka lej tʼajan ti kwéntaj ka alwaʼ eyendháj an aceite ani an vino» (Revelación 6:5, 6).
Axi in punam an bichim in tʼipoyal an jayil. An jayil neʼetsak ka lej kʼibatméj kom in jalbíl «an litro in walíl an lab em» (700 gramos ) neʼetsak ka nujuwat ti jún i denario tumín, játs u jalbiyabak jún i atikláb axi u tʼójnalak kidhat a kʼicháj (Mateo 20:2). Jayej, abal «óx litro i cebada neʼetsak kin bajuw jún i denario tumín» (2.100 kilogramos), bélits abal an cebada yab junat in alwáʼ kʼal in walíl an lab em. ¡Nixéʼ lej weʼ i kʼapnél abal jún i yaneláb axi yan tin éb! Jayej u uchnal an atiklábchik abal kin létʼendhaʼ an aceite ani an vino, kom pélak jantʼoj axi u lej eyendhábak ba nixéʼ xi kʼij.
wp17.3-S 5 párrs. 8-10
¿Jitaʼchik in punam an bichim axi ti Apocalipsis?
Axi in punam an tseʼchíl bichim játs in tʼipoyal an yawʼláts axi bukʼenek ani in tʼajamal abal yan i atikláb ka tsemets. Talbél ti 1914, waʼtsin jún i yawʼláts axi in dhaʼuy decenas de millones i atikláb, axéʼ játs an gripe española. U ajiyáb abal 500 millones i atikláb dhaʼuyat kʼal axéʼ xi yawʼláts.
An gripe española in tʼajaʼ ka waʼtsin yán i tsemelom. Pero talchik i atikláb axi exoblamadh in ulal abal ban siglo veinte, cientos i millones i atikláb tsemets kʼal i viruela. Xowéʼ ta kʼicháj, bélits abal waʼtsinének yán i ilal, an sida, an tuberculosis ani an malaria kʼwajat in tʼajál ka tsemets yán i atikláb.
Xowéʼ ta kʼicháj belej kʼwajat ti tsemel yán i atikláb kʼal an pextaláb, an jayil ani kʼal i yawʼláts axi u dhaʼux. An Hades o jolimtaláb, kʼwajat ti tʼuchel kʼal yán i tsemelom.
Ki aliy i exbadh exobchixtaláb ti Biblia axi tsinat
re-S 76 párr. 8
In tsʼalat koytal a Jehová lej alubél
8 An abatwalej Juan in exlalak abal ti biyál, ban bichow Israel waʼtsak i sacerdotes axi u tʼojnalak ban tabernáculo. Jaxtám, walám in jikʼpaʼ jawaʼ in tsuʼuw ban tsuʼbixtaláb, in uluw: «Tin tonídh nixéʼ xi lej tsʼalat koytaláb waʼats ketél veinticuatro i ókʼnomchik axi jayej ketél al i tsʼalat koytaláb. Dhak toltomidh ani tin okʼ in kwaʼal i corona axi pél i oro». Ban tsuʼbixtaláb, an abatwalej Juan yab in tsuʼuw i sacerdotes, in tsuʼuw 24 i ókʼnom axi in kwaʼal lej púlik in éy ani pélchik i tsʼalej. Tam, ¿jitaʼchik játs axéʼ xi ókʼnom? Pél patal axi takudh abal ka kʼalej ti éb. Neʼets kin bajuwchik ti ókʼnom tam ka talaʼ tamkuyatits ti éb ani ka pidhan lej púlik in éy kʼal a Jehová. ¿Jaleʼ i ulal abal játs antsanáʼ?
re-S 80 párr. 19
In tsʼalat koytal a Jehová lej alubél
19 ¿Jitaʼchik játs axéʼ xi ejataláb? Al kʼeʼat i tsuʼbixtaláb, an kawlómej Ezequiel in tejwamedhál jitaʼchik játs. A Ezequiel in tsuʼuw a Jehovaʼ ketél jantʼiniʼ i tsʼalej ba jún i koytaláb kʼal axi Jajáʼ u yatsnal, ani u junáb kʼal tséʼ i ejataláb ejtílits axi in tsuʼuw a Juan (Ezequiel 1:5-11, 22-28.) Talbél, a Ezequiel junilekʼij in tsuʼuw an koytaláb axi a Jehová in eyendhál abal ka yatsin. Pero xowéʼ a Ezequiel in uluw abal axéʼ xi tséʼlam i ejataláb pél i querubines. (Ezequiel 10:9-15.) Al an tsuʼbixtaláb axi in koʼoy a Juan, an tséʼlam i ejataláb in tʼipoyal patal an querubines, jajáʼchik pidhnének lej púlik in éy kʼal a Jehová tiwaʼ ti éb. An abatwalej Juan yab in jikʼpaʼ kin tsuʼuw ka kʼwajiy i querubines utat kʼal a Jehová, jajáʼ in exlalak abal ti biyál, ban tabernáculo waʼtsak tsab i querubines tsʼejkadh kʼal i oro ban arca del pacto. An arca del pacto in tʼipoyalak in tsʼalat koytal a Jehová. Tsʼejel juʼtaj ti kʼwajatak axéʼ xi tsáb i querubines, u atsʼatbelak in káwintal a Jehová tam in pidhalak i olchixtaláb an bichow Israel. (Éxodo 25:22; Salmo 80:1.)
cf-S 36 párrs. 5, 6
¡Ka metʼaʼchik! An tsoj axi pel ti Judá»
5 An tsoj u jumbiyab kʼal i iniktaláb. ¿A tsuʼumal utat jún i tsoj? Max a tsuʼumal, walám pel ba jun i zoologico ani kʼwajatak mapudh. Pero bélits antsanáʼ, walám a tsʼejnaʼ. Tatáʼ a exlál abal axéʼ xi koʼnél lej tsapik ani yab u jikʼedháb kʼal ni jantʼoj. An Biblia in ulal: «An tsoj játs an koʼnél más tsapik axi waʼats ban alteʼ, yab u jikʼedháb kʼal ni jantʼoj» (Proverbios 30:30). Antsanáʼ játs a Jesús, Jajáʼ in kwaʼal yán i iniktaláb.
6 Ki tsuʼuw óx i tʼipláb juʼtáj a Jesús in tejwamédhaʼ yán i iniktaláb, antsanáʼ jantʼiniʼ an tsoj: in kʼaniy an chubaxtaláb, in tsápnanchij kin tʼajaʼ jawaʼ tekedh ani in támetnaʼ kʼal axi tu kʼwiynalak. Jayej neʼets ki exóbnaʼ -abal bélits max i kwaʼal i iniktaláb o imbáj –i ejtowal ki nitsʼbiy ani ki tejwamédhaʼ an iniktaláb axi a Jesús in koʼoy.