¿Jaleʼ ti wawáʼ yab u kʼalel tu pejex ejtíl an israelitas?
BAN Segunda Guerra Mundial, jun i soldado axi u tʼojnálak kʼal an nazis, in uchaʼ jun i múkeʼ i epchalchik: «Max tatáʼchik yab tu ku tólmiy abal ku kʼalej ki tomolnaʼ a Francia ani a Inglaterra, neʼets ki tsemdhájchik». Belits abal tanáʼ utat kʼwajatak an soldados axi neʼetsak kin tsemdhaʼ an epchalchik, nibal jun i epchal in batsʼuw ka kʼalej. Yabchik jikʼey. Jawaʼ in tʼajaʼ axéʼchik xi epchal, játs jawaʼ in tʼajál patal an ólchixchik kʼal a Jehová. Yab u kʼalel kʼal an pextaláb ani yab i tólmiyal nibal jun i eyal, belits max ku uchan abal neʼets ku tsemdháj.
Pero yab patal an atikláb axi in ulal abal in kʼakʼnál a Dios, in tsalpayal antsanáʼ. Jajáʼchik in tsalpayal abal kwaʼal ku kʼalej ki kʼaniy i bichówil tam ku otsanchat. Walám in tsalpayal: «Max an israelitas u kʼalelak ti pejex ti biyál ani pelak in bichówil a Dios, ¿jaleʼ wawáʼ yab u kʼalel?». ¿Jantʼoj neʼets ka tókʼtsiy max kit uchan antsanáʼ? Kwaʼal ki uchaʼ abal xowéʼ yabáts jantʼiniʼ ti biyál. Ki tsuʼuw boʼ i tʼilab abal jaleʼ in bichówil a Dios lej pilits kʼal an israelitas axi ti biyál.
1. IN TʼOJNÁLIL A DIOS U KʼWAJÍLAK AL JUNKATS I BICHOW
Ti biyál, a Jehová in takuy jun i bichow abal kin kʼálnaʼ, játs an israelitas. In uluw abal Jajáʼ in takuyámal an bichow Israel abal kin kʼálnaʼ (Éx. 19:5). Jayej in pidhaʼchik jun i pejach i tsabál abal kin kʼálnaʼ. Jaxtám, tam u abnalak kin otsánchij kʼeʼat i bichow, yab in odhnálak nibal jun in tʼojnálil a Dios.a
Xowéʼ ta kʼicháj, in tʼojnálil a Jehová kʼwajat bukʼukʼúl al yan i bichow tin puwél an Tsabál (Apoc. 7:9). Max wawáʼ ku kʼalej tu pejex, i éjtowal ki odhnaʼ o ki tsemdhaʼ kʼeʼat i epchalchik.
2. PEL A JEHOVÁ AXI IN ABALAK AN ISRAELITAS ABAL KA KʼALEJ TI PEJEX
Ti biyál, pelak a Jehová axi in ulal jaykʼiʼ ti kwaʼalak ka kʼalej ti pejex an israelitas ani jaleʼ ti neʼetsak ti pejex. Jun i tʼiplab, a Jehová in uchaʼ an israelitas abal ka kʼalej kin otsánchij an cananeos ani kin talabédhaʼ, kom in tʼajálak yan jantʼoj kidháb. Ejtíl, in kʼakʼnálak an demonios, in tʼajálak ti iníkbej ani ti uxúmbej ani in binálak ti tsʼakchixtaláb an tsákamchik. A Jehová in uchaʼ abal kin talabédhaʼchik abal yabchik kin nitsʼbiy jawaʼ jajáʼchik in tʼajálak (Lev. 18:24, 25). Tam ti an israelitas kʼwájatakits ban tsabál axi uchnének abal neʼets ka pidhan, junchikíl in jilchij abal kin otsánchij kʼeʼat i bichow kom u odhnábakchik (2 Sam. 5:17-25). Pero yab jaykʼiʼ tin jilchij an israelitas abal jajáʼchik kin uluw jaykʼiʼ ti neʼetsak ka kʼalej ti pejex. Ani tam an israelitas u kʼalelak ti pejex ani yab kʼal a Jehová ti abnének, an israelitas in lej yajchiknálak (Núm. 14:41-45; 2 Crón. 35:20-24).
Xowéʼ ta kʼicháj, a Jehová yab in tólmiyal nibal jun i bichow abal ka kʼalej ti pejex. Tam jajáʼchik u kʼalel ti pejex, pel kom in léʼchik kin ataʼ jantʼoj, yab abal kin puwénchij a Dios. Walám u kʼalel kin otsánchij kʼeʼat i bichow kom in léʼchik kin kʼálnaʼ más i tsabál, kin koʼoy más i tumín o kom jajáʼchik in léʼ ti ábatnom. Pero waʼats jitaʼchik in ulal abal in otsánchal kʼeʼat i bichow kom in léʼ kin puwénchij a Dios o kom in léʼ kin talabédhaʼ jitaʼchik in tomolnál a Dios, ¿walám chubax nixéʼ? Imbáj. Jajáʼchik yab u tolmiyáb kʼal a Dios. A Jehová in ulúmal abal Jajáʼ játs axi neʼets kin kʼaniy in bichówil, pero al jun i pextaláb axi neʼetsej ka ulits talbél. An Biblia in ulal abal pel an Armagedón (Apoc. 16:14, 16). Al nixéʼ xi pextaláb, yab wawáʼ axi neʼets tu pejex, pel in tʼojnálil a Jehová axi kʼwajat ti éb (Apoc. 19:11-15).
3. AN ISRAELITAS YAB IN TSEMDHÁLAK JITAʼCHIK IN BELÁLAK KʼAL A JEHOVÁ
Tam ti an israelitas in otsánchij a Jericó, a Jehová in kʼaniy a Rahab ani in yanél kom in belaʼchik kʼal Jajáʼ, ¿walám jayetsej in tʼajál an bichowchik xowéʼ ta kʼicháj?
Ti biyál, tam an israelitas u kʼalelak ti pejex, in yájnanchalak jitaʼ kin tejwamédhaʼ abal in belál kʼal a Jehová. Expidh in tsemdhálak jitaʼ a Jehová kin uluw. Ki tsuʼuw tsab i tʼiplab, a Jehová in uchaʼ an israelitas abal kin talabédhaʼ an bichow Jericó, pero yabchik in tsemdhaʼ a Rahab nibal in yanél, kom in tejwamédhaʼchik i belomtaláb kʼal a Jehová (Jos. 2:9-16; 6:16, 17). Yan i támub talbél, yabchik in tsemdhaʼ an atiklábchik axi ti Gabaón, kom in tejwamédhaʼchik i belomtaláb kʼal a Jehová (Jos. 9:3-9, 17-19).
Xowéʼ ta kʼicháj, jitaʼchik u kʼalel ti pejex yab in yajnanchal nibal jitaʼ. In tsemdhálchik ma jitaʼ in kʼakʼnál a Dios.
4. AN ISRAELITAS KWAʼALAK KIN BÉLKAʼ PATAL AN ABATNAXTALÁB AXI IN BINALAK A DIOS ABAL AN PEXTALÁB
Ti biyál, a Jehová in uchaʼ an soldados israelitas jantʼoj kwaʼalak kin tʼajaʼ tam u kʼalelak ti pejex. Jun i tʼiplab, junchikíl a Jehová in uchálak abal okʼox kin tʼilmay an bichow axi neʼetsak kin otsánchij abal kin tsʼejkaʼchik jun i kaw ani yabchik ka pejéxin (Deut. 20:10). A Jehová jayej in uchálak abal kin koʼoychik tʼokat in iniktal tam neʼetsakchik ti pejex (Deut. 23:9-14). Jayej in uchaʼchik abal tam kin otsánchij jun i bichow, yabchik kin odhnaʼ an mimláb antsanáʼ jantʼiniʼ in tʼajálak kʼeʼat i bichowchik. Ma in ulalak abal max jun i soldado israelita in léʼak ka tomkin kʼal jun i mimláb axi in chiʼdhaʼchik tam ti kʼalej ti pejex, kwaʼalak kin aychij jun a ítsʼ (Deut. 21:10-13).
Xowéʼ ta kʼicháj, yan i bichow in tsʼejkámal jun i kaw abal jantʼoj neʼets kin tʼajaʼ tam ka kʼalechik ti pejex, pero tam ka tujeyits an pextaláb yabáts in tʼajálchik ti kwéntaj nixéʼ xi kaw.
5. A JEHOVÁ IN TÓLMIYALAK IN BICHÓWIL ABAL TI PEJEX
¿In tólmiyal a Jehová jun i bichow abal kin ataʼ i pextaláb, antsanáʼ jantʼiniʼ in tólmiy an israelitas abal kin ataʼ a Jericó?
Ti biyál, a Jehová in tólmiy an israelitas ani yaníl in tʼajaʼ i labidh tʼajbiláb abal kin ejtowchik kin ataʼ an pextaláb. Jun i tʼiplab, in tólmiy abal kin ataʼchik a Jericó. A Jehová in uchaʼchik abal kwaʼalak ka dhájan lej kawidh abal ka talaʼ jolan an baʼteʼ axi ti Jericó. Antsanáʼ in tólmiy abal kin ejtowchik kin otsánchij an bichow (Jos. 6:20). Yan i támub talbél, in ejtowchik kin ataʼ an amorreos. ¿Jantʼoj in tʼajaʼ a Jehová abal kin tólmiychik? In tʼajaʼ abal ka ijkan i tʼujub ab axi lej pakdhaʼ. An Biblia in ulal abal tsemets más yan kʼal an tʼujub ab ani lej wéʼ axi tsemdháj kʼal an israelitas (Jos. 10:6-11).
Xowéʼ ta kʼicháj, a Jehová yab in tólmiyal nibal jun i bichow abal kin ataʼ i pextaláb. In Éyaltal a Jehová kʼwajat ti éb, an tsʼalej pel a Jesucristo ani jajáʼ yab in tólmiyal nibal jun i eyal (Juan 18:36). A Satanás játs axi in tólmiyal an eyalchik ban pextaláb. Jawaʼ u watʼel ban pextaláb in tejwamedhál jantʼiniʼ játs in ey a Satanás (Luc. 4:5, 6; 1 Juan 5:19).
IN TʼOJNÁLIL A JEHOVÁ U TÓLMIX ABAL KA WAʼTSIN I KOYATTALÁB
Ma tejéʼ i exobnámal abal jawaʼ u watʼel xowéʼ ta kʼicháj ban pextaláb, lej pilits kʼal jawaʼ u watʼelak ti biyál ti Israel. I tsuʼúmal boʼ i tsalap abal jaleʼ yab u kʼalel tu pejex, pero waʼats más. Ejtíl, an Biblia in ulúmalits ti biyál abal a Jehová neʼetsak kin exóbchij in tʼojnálil abal yabáts ka pejéxin, ani jaxtám yab u kʼalel kʼal an pextaláb (Is. 2:2-4). A Jesucristo jayej in uluw abal in tʼojnálil yab neʼetsak kin nitsʼbiy axéʼ xi xeʼtsintaláb ani yab neʼetsakchik kin tólmiy nibal jun i eyal (Juan 15:19).
Pero a Jesús in exóbchij in aykolil abal kin tʼajaʼ jantʼoj más, in uchaʼchik abal yab kwaʼalak kin dhayaʼ i lokotaláb ani yab kwaʼalak kin tsakudhaʼ axi kʼeʼatchik, kom játs tu dhaykʼanal an pextaláb (Mat. 5:21, 22). Jayej in exóbchij abal kwaʼalak ka kʼwajiy koyat kʼal axi más ani kwaʼalak kin kʼanidhaʼ kʼal axi tu pojkáb (Mat. 5:9, 44).
¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki bélkaʼ jawaʼ a Jesús tu exóbchij? I exlál abal nibal jun kʼal wawáʼ neʼets ku kʼalej tu pejex. Pero, ¿waʼats jantʼoj ti ichích axi kin ejtow kin tʼajaʼ abal ki pojkaʼ o ki kʼwiyaʼ an epchalchik axi ti tamkuntaláb? Max játs i atsʼál, ki tsápnanchij ki tixkʼaʼ ti ichích (Sant. 4:1, 11).
Wawáʼ yab u kʼalel tu pejex, i tsápnanchal ku neʼdháxin alwaʼ kʼal an epchalchik ani ku kʼanidháxin (Juan 13:34, 35). Yab ki tólmiy nibal jun i eyal, ki lej aychij in kʼichájil a Jehová kom Jajáʼ neʼets kin talabédhaʼ patal an pextaláb (Sal. 46:9).
a Junchikíl, talchik i tribus u pejexak pero a Jehová yab in kulbetnálak nixéʼ (1 Rey. 12:24). Pero tam jun i tribu in jekʼomnálak a Jehová o kin tʼajaʼ jun i walabtaláb axi lej kidháb, a Jehová in jilálak abal ka otsanchat kʼal kʼeʼat i tribus (Juec. 20:3-35; 2 Crón. 13:3-18; 25:14-22; 28:1-8).