¿Jantʼoj i exobnál kʼal an labidh tʼajbiláb axi in tʼajaʼ a Jesús?

1. ¿Juʼtáj tin tʼajaʼ a Jesús an kʼaʼál labidh tʼajbiláb?

KI WÉʼ TʼILAʼ jantʼoj in tʼajaʼ a Jesús tin taltal an támub 29, tam ti itekʼij ti tújenek ti ólnom. A Jesús, in mamá ani talchik in aykolil kʼalnek kʼal jun i ajib tin kwéntaj jun i tomkinél axi tʼajan utat ti Caná. Axéʼ xi kwenchal u jílkʼonal utat ti Nazaret ani játs tanáʼ ti yejey a Jesús. A María in lej jaʼubnál axéʼ xi tomkinél ani walám xeʼets ti tolmix abal ka bukʼuwat an kʼapnél. Pero tam ti exomits an ajib taley an vino ani nixéʼ neʼetsak kin tʼajaʼ abal ka tʼeʼpin an tomkinél.b Walám taley an vino kom lej yan axi kániyat. A María dhúbatkʼij u kʼalel kin tsuʼuw a Jesús ani in uchál: «Yabáts waʼats i vino» (Juan 2:1-3). ¿Jantʼoj in tʼajaʼ a Jesús? In tʼajaʼ jun i labidh tʼajbiláb: in wenkʼow an jáʼ ti jun i vino lej alwaʼ (Juan 2:9, 10).

2, 3. a) ¿Jantʼiniʼ in eyendhaʼ a Jesús an tsapláb axi in kwaʼalak? b) ¿Jaleʼ ti lej alwaʼ ki exóbnaʼ an labidh tʼajbiláb axi in tʼajaʼ a Jesús?

² A Jesús in tʼajaʼ más i labidh tʼajbiláb tam ti xeʼtsin tejéʼ tsabál.c Kʼal patal axéʼ in tólmiy yan i atikláb, ejtíl ti jun a kʼicháj in pijchij 5.000 i inikchik ani kʼeʼat a kʼicháj in pijchij 4.000. Pero max ki tsalpay, tanáʼ jayej waʼatsak i mimláb ani i tsakam, max ki talaʼ ajiy walám kʼapúts watʼadh 27.000 i atikláb (Mat. 14:15-21; 15:32-38). Tam tin pijchij nixéʼchik xi atikláb jayej in jeldhaʼ yan i yaʼul (Mat. 14:14; 15:30, 31). Walám axéʼchik xi atikláb in lej jikʼpaʼ kom píjchiyat ani jeldháj kʼal a Jesús.

³ I exobnál yan jantʼoj kʼal an labidh tʼajbiláb axi in tʼajaʼ a Jesús. Al axéʼ xi exobintaláb neʼets ki tsuʼuw jantʼiniʼ in éjtowal axéʼchik xi labidh tʼajbiláb tu ku tólmiy abal ki belaʼ más kʼal a Jehová. Jayej neʼets ki tsuʼuw jantʼiniʼ i éjtowal ki nitsʼbiy a Jesús tam ti in tejwamédhaʼ i tsaʼataláb ani in yajnanchij an atiklábchik.

AN LABIDH TʼAJBILÁB TU EXÓBCHAL YAN JANTʼOJ TIN KWÉNTAJ A JEHOVÁ ANI A JESÚS

4. ¿Jaleʼ u utel más kʼal a Jehová tam ki exóbnaʼ an labidh tʼajbiláb axi in tʼajaʼ a Jesús?

⁴ Kʼal an labidh tʼajbiláb axi in tʼajaʼ a Jesús i exobnál yan jantʼoj tin kwéntaj jajáʼ, pero jayej tin kwéntaj a Jehová kom pel kʼal Jajáʼ ti pidhan an tsapláb abal kin tʼajaʼ. Hechos 10:38 in olnál axéʼ tin kwéntaj a Jesús: «A Dios in pidhaʼ a Jesús in lej tsap an espíritu santo, abal juʼtámkʼij kin tʼajchij alwaʼ an inikchik ani kin talaʼ jeldhaʼ axi u kʼunat koʼoyáb kʼal an tenekláb». A Jesús in nitsʼbiy lej alwaʼ jantʼiniʼ in ey a Jehová, antsanáʼ ti tejwaʼ kʼal jawaʼ in uluw ani in tʼajaʼ ani jayej kʼal an labidh tʼajbiláb axi in tʼajaʼ (Juan 14:9). Ki tsuʼuw ox i exobchixtaláb axi i kaldhál kʼal an labidh tʼajbiláb axi in tʼajaʼ a Jesús, axéʼ neʼets tu ku tólmiy abal ki belaʼ más kʼal a Jehová.

5. ¿Jaleʼ ti a Jesús in tʼajálak i labidh tʼajbiláb? (Mateo 20:30-34).

⁵ Kʼaʼál, a Jehová ani a Jesús tu lej kʼanidhál. Tam ti a Jesús xeʼtsin tejéʼ tsabál, in tsuʼuw yan i atikláb axi in yajchiknál ani jaxtám in eyendhaʼ in tsap abal kin tólmiychik, antsanáʼ in tejwamédhaʼ abal in kʼanidhálchik. Jun a kʼicháj tsab i inik axi jokʼtsej kʼwajiy in dhajiyal a Jesús kom in léʼak abal ka tólmiyatchik (ka ajiy Mateo 20:30-34). An Biblia in ulal abal a Jesús «in yájnanchij» ani tam in takchij in wal abal ka tsúʼuxin. Ti griego, an kaw «yájnanchij» u eyendháb abal tam jun i atikláb in yajnál ma tin ichích jawaʼ kʼwajat in watʼál kʼeʼat i atikláb ani in atsʼanchal in yajal. Játs jawaʼ in atsʼálak a Jesús, jaxtám in léʼnaʼ kin pijchij an atiklábchik ani kin jeldhaʼ jun i inik axi in kwaʼalak i lepra (Mat. 15:32; Mar. 1:41). A Jehová antsanáʼ in ey, tu lej yajnanchal, jaxtám i belál abal Jajáʼ ani a Jesucristo tu lej kʼanidhál ani in yajnál kin tsuʼuw abal kʼwajat i yajchiknál (Luc. 1:78; 1 Ped. 5:7). A Jehová ani a Jesús in léʼits kin talabédhaʼ patal an yajchiktaláb axi xowéʼ ta kʼicháj in tʼajál abal ki yajchiknaʼ.

6. ¿Jantʼoj in éjtowal kin tʼajaʼ a Jesús kom pidhnének i tsapláb kʼal a Jehová?

⁶ Tsabchíl, a Jehová in pidhámal i tsapláb a Jesús abal kin talabédhaʼ patal an kʼibataláb. Waʼats yan i kʼibataláb axi wawáʼ yab jaykʼiʼ neʼets ki ejtow ki tsʼejkaʼ. Pero kʼal an labidh tʼajbiláb axi in tʼajaʼ a Jesús, in tejwamédhaʼ abal jajáʼ neʼets kin ejtow. Jun i tʼiplab, a Jesús neʼets kin talabédhaʼ an walabtaláb, an yawʼláts ani an tsemláj kom játs axi in tʼajámal abal patal an atikláb kin yajchiknaʼ (Mat. 9:1-6; Rom. 5:12, 18, 19). An labidh tʼajbiláb axi in tʼajaʼ a Jesús in tejwamédhaʼ abal jajáʼ in éjtowal kin jeldhaʼ «jawákits tam yawʼláts» ani kin édhaʼ an tsemélom (Mat. 4:23; Juan 11:43, 44). A Jesús jayej in kwaʼal an tsapláb abal kin koydhaʼ i ikʼ axi lej tsapik ani abal kin ataʼ an demonios (Mar. 4:37-39; Luc. 8:2). Tu lej kanatbedhál ki exlaʼ abal a Jehová in pidhámal yan i tsapláb a Jesús.

7, 8. a) ¿Jaleʼ tu lej tólmiyal an labidh tʼajbiláb axi in tʼajaʼ a Jesús? b) ¿Jawaʼ játs an lablixtaláb axi a léʼits ka tsuʼuw abal ka putun?

⁷ Oxchíl, i lej belál abal a Jehová neʼets kin eyendhaʼ in Éyaltal abal kin putuw an lablixtaláb axi in olnámal. An labidh tʼajbiláb axi in tʼajaʼ a Jesús ti biyál, in tejwamédhaʼ abal játs neʼets kin tʼajaʼ tam kin abatnaʼits an Tsabál. Ka tsalpay jantʼiniʼ ti neʼets ku kʼwajiy tam ka putun nixéʼ, patal neʼets ku kʼwajiy kanat ani lubach kom yabáts jitaʼ neʼets kin yajchiknaʼ (Is. 33:24; 35:5, 6; Apoc. 21:3, 4). Yabáts neʼets ki watʼaʼ i jayil, nibal neʼets tu ku odhnaʼ i tsapik ikʼlom (Is. 25:6; Mar. 4:41). Neʼets ki atsʼaʼ lej kulbél tam ku wichiy ki tsuʼuw i yanél ani i jaʼúb axi talnek (Juan 5:28, 29). ¿Jantʼoj tam lablixtaláb a lej léʼits ka tsuʼuw abal ka putun?

⁸ Tam ti a Jesús in tʼajaʼ i labidh tʼajbiláb, in tejwamédhaʼ i tsaʼataláb ani abal in yajnanchal an atiklábchik, játs in tomnál ki nitsʼbiy tin kwéntaj a Jesús. Ki tsuʼuw tsab i tʼilab, okʼox ki tʼilaʼ an labidh tʼajbiláb axi a Jesús in tʼajaʼ al jun i tomkinél axi tʼajan ti Caná.

A JESÚS TU EXÓBCHIJ ABAL KWAʼAL KI KOʼOY I TSAʼATALÁB

9. ¿Jantʼoj in tʼajaʼ a Jesús al jun i ajib axi tʼajan ti Caná? (Juan 2:6-10).

⁹ (Ka ajiy Juan 2:6-10). ¿Walám pelak in uchbíl a Jesús ka tólmixin tam ti taley an vino ban ajib? Imbáj. Yab waʼats nibal jun i kʼej kaw axi kin ólnaʼ abal játs kwaʼalak kin tʼajaʼ. Pero ka tsalpay abal tatáʼ játs axi kʼwajat ta tomkinal, ¿jantʼiniʼ ti neʼets ka atsʼaʼ? A Jesús in exbay abal neʼetsak kin atsʼaʼ lej tidhetál axéʼ xi tomkinél ani jaxtám in léʼnaʼ ka tólmixin. In tʼajaʼ an labidh tʼajbiláb axi i tsuʼuw tin tujtal axéʼ an exobintaláb. In tʼajaʼ abal 390 litros i jáʼ ka wenkʼon ti vino ani pelak i vino axi lej alwaʼ. Pero, ¿jaleʼ in tsʼejkaʼ lej yan i vino? Walám an vino axi ka jilkʼon awilak ka eyendháj abal kʼeʼat i ajib o walám an tomkinél in éjtowalak kin nujuw ani kin eyendhaʼ an tumín. Axéʼ xi tomkinél in lej kʼakʼnaʼ an tolmixtaláb axi pidhan.

10. Ka ólnaʼ talchik i tsalap axi i elál ti Juan capítulo 2.

¹⁰ Ki tʼajaʼ ti kwéntaj ban capítulo 2 ti Juan jantʼoj in tʼajaʼ a Jesús tam ti in wenkʼow an jáʼ ti vino. ¿A tʼajaʼ ti kwéntaj abal yab pel a Jesús axi in tʼuchiy an mul kʼal i jáʼ? A Jesús yab in léʼak ka tsuʼtat ani ka puwénchat, jaxtám in uchaʼ an tʼojnalchik abal játs kin tʼajaʼ (versículos 6 ani 7). Talbél, nenchat an vino an inik axi kʼwajatak in okʼnál an ajib abal kin lekaʼ, pero ¿a tʼajaʼ ti kwéntaj jitaʼ játs axi in nenchij? Jayej yab pel a Jesús axi in nenchij, jajáʼ in uchaʼ an tʼojnalchik abal játs kin tʼajaʼ (versículo 8). A Jesús jayej yab kʼalej ti kublenal tsʼejel kin uluw: «Ka lekaʼchik an vino axi nanáʼ u tsʼejkaʼ».

11. ¿Jantʼoj i exobnál kʼal axéʼ xi labidh tʼajbiláb axi in tʼajaʼ a Jesús?

¹¹ ¿Jantʼoj i exobnál kʼal jawaʼ in tʼajaʼ a Jesús? I exobnál abal kwaʼal ki koʼoy i tsaʼataláb. A Jesús yab in puwedhaʼ tin baʼ kom in wenkʼow an jáʼ ti vino, jajáʼ yab jaykʼiʼ in kʼadhatnaʼ tin baʼ. In kwaʼalak yan i tsaʼataláb ani etsʼey in puwénchij a Jehová (Juan 5:19, 30; 8:28). Max ki nitsʼbiy a Jesús, neʼets ki tejwamédhaʼ i tsaʼataláb ani yab neʼets ki puwedhaʼ ti baʼ kʼal jawaʼ i bajuwámal ki tʼajaʼ. Belits max i kwaʼal yan i uchbíl tin bichówil a Jehová, yab kwaʼal ki kʼadhatnaʼ ti baʼ, jawaʼ kwaʼal ki tʼajaʼ játs ki puwénchij a Jehová kom tu jilchal ki tʼojonchij (Jer. 9:23, 24). Etsʼey ki puwénchij a Jehová kom patal jawaʼ i bajuwámal ki tʼajaʼ játs kom Jajáʼ tu tólmiyal (1 Cor. 1:26-31).

12. ¿Jantʼiniʼ más i éjtowal ki nitsʼbiy an tsaʼataláb axi in koʼoy a Jesús? Ka punuw jun i tʼiplab.

¹² Ki tsuʼuw jantʼiniʼ más i éjtowal ki nitsʼbiy an tsaʼataláb axi in tejwamédhaʼ a Jesús. Ki tsalpay kʼal jun i ókʼnom axi in tsápnanchal kin tólmiy jun i tolmix ókʼnom axi kʼwajat ti tʼójojnal abal kin bínaʼ jun i tʼilomtaláb. An tolmix ókʼnom in bínaʼ lej alwaʼ an tʼilomtaláb ani an epchalchik in lej kulbetnál. Talbél kʼal an tamkuntaláb, talchik i epchal u utel kʼal an ókʼnom ani in uchál: «¿Yab aníts abal lej kʼijidh an tʼilomtaláb axi in bínaʼ an epchal?». ¿Jantʼoj neʼets kin uluw an ókʼnom?, ¿Walám neʼets kin uluw; «lej alwaʼ tin bínaʼ kom nanáʼ u tólmiy»? ¿O neʼets kin koʼoy i tsaʼataláb ani neʼets kin uluw: «Aníts lej kʼijidh tin bínaʼ, in lej kulbél kʼal jajáʼ»? Jun i atikláb axi in kwaʼal i tsaʼataláb, yab in yéjenchal ka puwénchat tam in tólmiyal axi kʼeʼat. Jajáʼ in atsʼálits kulbél kin exlaʼ abal kʼal a Jehová u tʼajnal ti kwéntaj ani u lablincháb in tʼojlábil (ka jumbiy kʼal Mateo 6:2-4; Heb. 13:16). A Jehová in atsʼál lej kulbél tam kin tsuʼuw abal wawáʼ i tsápnanchal ki koʼoy i tsaʼataláb antsanáʼ jantʼiniʼ a Jesús (1 Ped. 5:6).

A JESÚS TU EXÓBCHIJ KI YAJNANCHIJ AXI KʼEʼATCHIK

13. ¿Jantʼoj in tsuʼuw a Jesús tam ti neʼets ti ulel ti Naín ani jantʼoj in tʼajaʼ? (Lucas 7:11-15).

¹³ (Ka ajiy Lucas 7:11-15). Tam ti a Jesús in neʼdhálakits jun i támub kʼal tsʼejel ti ólnom, kʼalej ti Naín. Axéʼ xi kwenchaláb kʼwajatak utat ti Sunem, tanáʼ játs juʼtáj ti a Eliseo in édhanchij in kwitólil jun i mimláb in tʼajál yan i támub (2 Rey. 4:32-37). Tam ti a Jesús neʼets ti ulel al axéʼ xi kwenchaláb, in elaʼ yan i atikláb axi neʼets ti kalel abal kin joliy jun i atikláb axi tsémenek. Jawaʼ kʼwajatak ti watʼel lej yajchik, kom axi neʼets ka jóliyat pél in junkats tsakámil jun i tsemchidh mimláb. An tsemchidh mimláb yab neʼets kwetém, kom neʼets ti junáb kʼal yan i atikláb. A Jesús in kubaʼ an atiklábchik ani tam in édhaʼ axéʼ xi kwitól. An Evangelios tu tʼilchal tin kwéntaj óx i atikláb axi edháj kʼal a Jesús ani axéʼ xi kwitól játs axi kʼaʼál edháj.

14. Ka olnaʼ talchik jantʼoj axi in olnál Lucas capítulo 7 abal watʼey (ka tsuʼuw an dibujo).

¹⁴ Ki tsuʼuw ti Lucas capítulo 7 talchik i exobchixtaláb axi i kaldhál kʼal axéʼ xi tʼilab. ¿A tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼoj játs axi kʼaʼál in tʼajaʼ a Jesús? An Biblia in ulal abal «a Jesús in tsuʼuw an tsemchidh uxum» ani talbél «in yajnanchij» (versículo 13). Walám in tsuʼuw abal an mimláb neʼetsak in ukʼinchal in tsakámil biyat neʼets ti bélal. A Jesús in lej yajnaʼ tin ichích jawaʼ kʼwajatak in watʼál an mimláb pero yab expidh in yajnanchij, jajáʼ in tʼajaʼ jantʼoj abal kin tólmiy. In tawnaʼ kʼal yan i kʼanidhomtaláb ani in uchaʼ: «Yabáts kit ukʼin». Pero talbél tin kanatbedhámal, in édhaʼ an kwitól ani tam «in watʼbanchij kʼal in mim» (versículos 14 ani 15).

15. ¿Jantʼoj i exobnál kʼal an labidh tʼajbiláb axi in tʼajaʼ a Jesús?

¹⁵ ¿Jantʼoj i exobnál kʼal axéʼ xi labidh tʼajbiláb axi in tʼajaʼ a Jesús? I exobnál jantʼiniʼ ki kanatbédhaʼ ani ki yajnanchij jitaʼchik in kʼibamal jun in yanél ban tsemláj. Wawáʼ yab neʼets ki ejtow ki édhaʼ jun i atikláb antsanáʼ jantʼiniʼ in tʼajaʼ a Jesús kʼal an kwitól, pero i éjtowal ki kanatbédhaʼ jitaʼchik kʼwajat yajlidh kom tsémenek jun in yanél. Okʼox, kwaʼal ki tʼajaʼ ti kwéntaj jitaʼchik játs axi kʼwajat in yajchiknál ani ku utey abal ki uluw o ki tʼajaʼ jantʼoj kʼal axi ka kanatbedháj (Prov. 17:17; 2 Cor. 1:3, 4; 1 Ped. 3:8).d Tejéʼ i exobnál abal yab i yéjenchal ki uluw yan i kaw abal ki kanatbédhaʼ jun i epchal ani i éjtowal ki tejwamédhanchij kʼal i wal abal chubax i léʼ ki tólmiy.

16. ¿Jantʼoj i exobnál kʼal jawaʼ in tʼajaʼ jun i epchal mimláb? (Ka tsuʼuw an foto juʼtáj ti tʼipodh jawaʼ in watʼaʼ an epchal).

¹⁶ In tʼajál jayits i támub, al jun i tamkuntaláb watʼey axéʼ. An epchalchik kʼwajatak ti ajat ani tam jun i epchal mimláb in tsuʼuw abal kʼeʼat i epchal kʼwajatak ti ukʼnal. An epchal u ukʼnalak kom yabaye lej owat ti tsemets in tsakam tsʼikʼáchil, pero an epchal kʼal axi ti tsuʼtat in exlálak jaleʼ ti kʼwajatak ti ukʼnal. Jaxtám dhúbatkʼij kʼalej, in mutsʼuknaʼ ani ajatin kʼal jajáʼ. An epchal mimláb axi kʼwajatak ti ukʼnal in uluw abal nixéʼ in tʼajaʼ abal kin kʼanidhaʼ más an epchalchik, an epchal in atsʼálak lej kulbél kom kʼalej kʼal an tamkuntaláb. Jajáʼ in uluw: «U exlálak abal tejéʼ neʼetsak ku batsʼuw an tolmixtaláb axi u yéjenchalak». A Jehová in lej tʼajál ti kwéntaj jawaʼ i tʼajál abal ki kanatbédhaʼ jitaʼchik in kʼibamal jun in yanél ban tsemláj ani kʼwajatchik yajlidh (Sal. 34:18).

JUN I EXOBINTALÁB AXI NEʼETS TU KU LEJ TÓLMIY

17. ¿Jantʼoj i tsuʼúmal al axéʼ xi exobintaláb?

¹⁷ ¿Jaleʼ ti an labidh tʼajbiláb axi in tʼajaʼ a Jesús tu tólmiyal abal ki belaʼ más kʼal a Jehová? Kom tu tʼilchal abal a Jehová ani a Jesús tu lej kʼanidhál, jayej tu tejwamédhanchal abal a Jesús in kwaʼal an tsapláb abal kin talabédhaʼ patal an kʼibataláb axi waʼats xowéʼ. Tu tólmiyal ki belaʼ abal in Éyaltal a Dios lej wéʼits neʼets kin putuw patal axéʼ xi lablixtaláb. Tam ki exóbnaʼ axéʼchik xi labidh tʼajbiláb jayej i éjtowal ki tsalpay jantʼiniʼ ki nitsʼbiy más a Jesús. Lej alwaʼak max ka tsápnanchij ka exóbnaʼ más i labidh tʼajbiláb axi in tʼajaʼ a Jesús. A éjtowal ka tʼajaʼ tam i exóbal ta kwetémtal o kʼal a yanél. Ka tsalpay kʼal patal an exobchixtaláb axi ka kaldhaʼ ani ka tʼilchij kʼeʼatchik. Neʼets ka koʼoy yan jantʼoj ka tʼilchij an epchalchik (Rom. 1:11, 12).

18. ¿Jantʼoj neʼets ki exóbnaʼ al axi jun an exobintaláb?

¹⁸ An Biblia in ulal abal tam ti a Jesús wéʼits neʼets ka tsemdháj, in édhayej jun i atikláb axi kʼwajatak tsémenek. Axéʼ játs an oxchíl atikláb axi in olnál an Biblia abal edháj kʼal a Jesús. Pero axéʼ xi labidh tʼajbiláb lej júnits kʼal axi in tʼajámal, axi kʼwajatak in edhál pelak jun in lej jaʼúb ani in neʼdhálakits tseʼ a kʼicháj ti tsémenek. ¿Jantʼoj i éjtowal ki exóbnaʼ kʼal axéʼ xi labidh tʼajbiláb? ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki belaʼ más abal a Jesús neʼets kin édhaʼ an atiklábchik axi tsémenek? Játs neʼets ki tsuʼuw al axi jun an exobintaláb.