EXOBINTALÁB 52
Ki tólmiy jitaʼchik in tametnál i kʼibataláb
«Max waʼats jitaʼ axi in yéjenchal tolmidh ani tatáʼ a éjtowal ka tólmiy, ka tʼajaʼ» (PROV. 3:27).
AJATLÁB 103 Nuestros pastores son un regalo de Dios
JAWAʼ NEʼETS KI EXÓBNAʼa
1. ¿Jantʼoj in tʼajál a Jehová abal kin tokʼtsinchij in olábil jun i epchal?
¿A EXLÁLAK abal a Jehová in éjtowal ti eyendhaʼ abal kin tokʼtsinchij in olábil jun i epchal? In éjtowal kin eyendhaʼ an ókʼnomchik, an tolmix ókʼnom, an precursores, an publicadores, an epchalchik axi payeblábits ani an tsákamchik. Tam jun i epchal kin lej konchij a Jehová abal ka tólmiyat, a Jehová in éjtowal kin eyendhaʼ jun i ókʼnom o kʼeʼat i epchal abal kin kanatbédhaʼ nixéʼ xi epchal (Col. 4:11). Lej kulbél i atsʼál ki tʼojonchij a Jehová ani ki tólmiy an epchalchik. I éjtowal ki tʼajaʼ nixéʼ tam u dhaykʼanal jun i yawʼláts axi u bukʼel, tam u waʼtsinal jun i yajchiktaláb jun dhúbatkʼij ani tam u ayoknáb.
TAM U DHAYKʼANAL JUN I YAWʼLÁTS AXI U BUKʼEL
2. ¿Jaleʼ neʼets ki atsʼaʼ kʼibat ki tólmiy jun i epchal tam ka tujey jun i yawʼláts axi u bukʼel?
2 Tam kʼwajat lej tsapik jun i yawʼláts axi bukʼenek, walám neʼets ki atsʼaʼ kʼibat ki tólmiy an epchalchik. Walám neʼets ki léʼnaʼ ki tsaʼbiy an epchalchik tin kʼimáʼ, pero i exlál abal yab lej tekedh kom i éjtowal ku dháʼun. Walám i léʼ ki kaniy ti kʼapul jun i epchal axi i exlál abal yab in lej kwaʼal jawaʼ in yéjenchal, pero jayej yab lej tekedh. Ani walám i léʼ ki tólmiy jun i epchal pero yab i lej kwaʼal jantʼoj abal ki pidhaʼ. A Jehová in atsʼál lej kulbél kin tsuʼuw abal i léʼ ki tólmiy an epchalchik ani i tsápnanchal ki tʼajaʼ (Prov. 3:27; 19:17). Tam, ¿jantʼiniʼ i éjtowal ki tólmiychik?
3. ¿Jantʼoj tu exóbchal jawaʼ in tʼajaʼ an ókʼnomchik axi tin tamkuntalábil a Desi? (Jeremías 23:4).
3 ¿Jantʼoj in éjtowal kin tʼajaʼ an ókʼnomchik? Max tatáʼ pel it ókʼnom ban tamkuntaláb, ka tsápnanchij ka exlaʼ alwaʼ an epchalchik (ka ajiy Jeremías 23:4). Ban exobintaláb axi ti watʼey an semana u kawin tin kwéntaj a Desi. Jajáʼ in ulal: «An ókʼnomchik axi kʼwajat ban grupo kʼal axi nanáʼ in ólnom, in ujnámak ka kalej ti ólnom kʼal nanáʼ ani kʼal axi kʼeʼat an epchalchik. Ani jayej tu kaniyalak ki tʼajaʼ yan jantʼoj junax».b Kom an ókʼnomchik in ujnámakits kin tʼajaʼ axéʼ, yab in atsʼaʼ kʼibat kin tólmiy a Desi tam ti tujey an coronavirus. A Desi in yéjenchij ka lej kanatbedháj kom tsemets talchik in yanél kʼal in wálab axéʼ xi yawʼláts.
4. ¿Jaleʼ ti an ókʼnomchik yab in atsʼaʼ kʼibat kin tólmiy a Desi, ani jantʼoj i exobnál?
4 A Desi in ulal: «Kom u lej ujnámak ku jaʼúbnaʼ an ókʼnomchik, yab u atsʼaʼ kʼibat ku ólchij jawaʼ u atsʼálak ani jawaʼ tin tʼeʼpindhálak». ¿Jantʼoj in exobnál an ókʼnomchik kʼal axéʼ? Kwaʼal kin kanatbédhaʼ an epchalchik ani kin jaʼúbnaʼ okʼxidh ka tujey jun i kʼibataláb. Max dhaykʼanének jun i yawʼláts axi u dhaʼux ani yab a éjtowal ka tsaʼbiy an epchalchik, ka aliy jantʼiniʼ ka tʼilmay ani ka tawnaʼ. A Desi in ulal: «Junchikíl, yan i ókʼnom tin tawnálak o tin abchalak i mensaje al jun a kʼicháj. An textos axi jajáʼchik in eyendhálak abal ti kin kanatbédhaʼ tin lej tólmiyalak, belits abal nanáʼ u exlálakits an textos».
5. ¿Jantʼiniʼ in éjtowal an ókʼnomchik kin exlaʼ jantʼoj in yéjenchal an epchalchik, ani jantʼiniʼ in éjtowal kin tólmiychik?
5 An ókʼnomchik in éjtowal kin tʼajchij talchik i konowixtaláb an epchalchik abal kin exlaʼ jantʼiniʼ ti kʼwajat o jantʼoj in atsʼál (Prov. 20:5). In éjtowal kin tsalpay kʼal talchik i konowixtaláb ejtíl axéʼ: ¿Walám in kwaʼal an kʼapnél o an ilál axi in yéjenchal? ¿In koʼoyámalchik i tʼojláb o walám kʼibat in atsʼámal kin elaʼ? ¿Walám in yéjenchal ka junáj abal ka kʼalej kin konoy i tolmixtaláb kʼal an eyalchik? A Desi tólmiyat kʼal an epchalchik ani pidhan jawaʼ in yéjenchal, pero kʼal jawaʼ más tólmiyat játs kom kanatbedháj kʼal an ókʼnomchik ani tólmiyat abal kin atsʼaʼ utat kʼal a Jehová. A Desi in ulal: «An ókʼnomchik in tʼajálak i oláb kʼal nanáʼ. Yab u tʼilál an kaw axi in eyendhálak, pero tin lej tólmiyalak abal ku atsʼaʼ kanat. U atsʼálak ejtíl max a Jehová tin uchál abal yab in kʼwajat kwetém» (Is. 41:10, 13).
An epchal axi kʼwajat in binál jun i pejach ti tamkuntaláb u lej kulbél kin atsʼanchij an tokʼtsixtaláb axi in binál an epchalchik, ani jayej kin atsʼanchij an tokʼtsixtaláb axi in binál jun i epchal axi otsits kʼal i videollamada, kom u yaʼul. (Ka tsuʼuw an párrafo 6).
6. ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ku tólmixin ti tamkuntaláb? (Ka tsuʼuw an fotos).
6 ¿Jantʼiniʼ in éjtowal ka tólmixin an epchalchik? An ókʼnomchik játs axi uchbidh abal kin tólmiy an epchalchik, pero a Jehová in ulal abal patal axi más an epchalchik i éjtowal ku tólmixin ani ki kanatbédhaʼ an epchalchik (Gál. 6:10). Jawákits tam tolmixtaláb axi ki pidhaʼ jun i epchal axi u yaʼul, neʼets kin lej kʼakʼnaʼ. Jun i tʼiplab, an tsákamchik in éjtowal kin tsʼejkaʼ jun i tarjeta o jun i dibujo abal kin kanatbédhaʼ an epchal axi u yaʼul. An kwitólchik axi más wéʼ púlik in éjtowal ka kʼalej kin tsʼaʼiychij an epchal jawaʼ in yéjenchal. Kʼeʼat i epchal in éjtowal kin tsʼejkaʼ jun i kʼapnél ani kin nenchij tin kʼimáʼ an epchal axi u yaʼul. Pero tam dhaʼunének yan i epchal ti tamkuntaláb, patal neʼets ki yéjenchij ku kanatbedháj. Jaxtám ti lej exbadh abal tam ka taley an tamkuntaláb, yab ku dhubat ayin. Ku wéʼ jílkʼon abal ki tʼilmay an epchalchik. O max u otsits ban tamkuntaláb kʼal i videollamada, yab ku dhubat kalej. An ókʼnomchik jayej in yéjenchal ka kanatbedháj. Talchik i epchal in dhúchunchal jun i carta an ókʼnomchik abal kin kʼákʼnanchij an tolmixtaláb axi in binál. Jajáʼchik in kwaʼal yan i tʼojláb ani más tam u dhaykʼanal jun i yawʼláts axi u dhaʼux. I atsʼál lej kulbél tam patal an epchal in tsápnanchal kin bélkaʼ axéʼ xi kaw: «Ka kanatbédhaʼ ani ka tsáplinchij in ichích axi kʼeʼat» (1 Tes. 5:11).
TAM U WATʼEL JUN I KʼIBATALÁB JUN DHÚBATKʼIJ
7. ¿Jantʼoj in éjtowal kin watʼaʼ jun i epchal jun dhúbatkʼij?
7 Jun i kʼibataláb axi u watʼel jun dhúbatkʼij, in éjtowal kin jálkʼunchij in ejatal jun i atikláb. Walám kin kʼibaʼ jawaʼ in kwaʼal, in kʼimáʼ o ma jun in yanél. Jayetsej in éjtowal kin watʼaʼ an epchalchik. Tam, ¿jantʼiniʼ i éjtowal ki tólmiychik?
8. ¿Jantʼiniʼ kwaʼal ka tʼojojon an ókʼnomchik ani an tatalábchik?
8 ¿Jantʼoj in éjtowal kin tʼajaʼ an ókʼnomchik? Max tatáʼ pel it ókʼnom, ka tólmiy an epchalchik abal ka tʼojojon ma xowéʼ, ani yab tam in tamtémits an kʼibataláb. Ka tólmiy an epchalchik kin exlaʼ jantʼoj in éjtowal kin tʼajaʼ tam ka watʼey jun i kʼibataláb, ejtíl kin exlaʼ juʼtáj ti kwaʼal ka kʼalej ani jantʼiniʼ ti tawnaʼ. Ti watʼey semana i tʼilaʼ tin kwéntaj an epchal Margarita. Jajáʼ in ulal: «Al jun i tʼilomtaláb axi bináj ti tamkuntaláb, an ókʼnomchik tu tʼilchij abal awitsej ka tʼaʼiy an alteʼ. Jayej tu tʼilchij abal max an eyalchik tu ku uchaʼ abal ku kalej ti kʼimáʼ, dhúbatkʼij ki tʼajaʼ. Ani tu uchaʼ abal ki jilaʼ i kʼimáʼ max ki tsuʼuw abal lej tsapik an kʼamal. Nixéʼ xi tʼilomtaláb tu lej tólmiy kom boʼ i semana talbél tʼaʼiy an alteʼ ani kʼwajiy lej tsapik». Tatalábchik, ban kʼakʼnaxtaláb kʼal a yanél, ka tʼilaʼchik jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ max jun dhúbatkʼij ka watʼey jun i kʼibataláb. Max tatáʼchik kit ókʼxidh tʼojojon, yab neʼets ki kʼwajiy ta tʼeʼpinal max ka tamétnaʼchik an kʼibataláb.
9. ¿Jantʼoj in tʼajál an ókʼnomchik abal ka tʼojojon okʼxidh ka watʼey jun i kʼibataláb?
9 ¿Jantʼiniʼ a éjtowal ki tʼojojon max tatáʼ pel it ókʼnom ani a okʼnál jun i grupo abal an olnomtaláb? Ka konchij an epchalchik an número de teléfono axi más ít ani jayej ti ólchij juʼtáj in tsálpayal ka kʼalej ti tsinél max kwaʼal ka kalej tin kʼimáʼ. Yab ka aychij ma ka watʼey an kʼibataláb abal ka tʼajaʼ axéʼ. Ka koʼoy dhayach patal nixéʼ al jun i lista. Nixéʼ neʼets ti tólmiy abal ka exlaʼ juʼtáj kʼwajat an epchalchik ani jantʼiniʼ ka tólmiy. Ka pidhaʼ axéʼ an lista an ókʼnom axi bijiyámej ti coordinador kʼal an ókʼnomchik. Ani jajáʼ neʼets kin watʼbanchij an ókʼnom kʼal an circuito. Max ki tʼojonchik junkudh, neʼets ka ejtow ka tólmiy an epchalchik. An epchal Margarita ani utat 450 i epchal in koʼoy kin jilaʼ in kʼimáʼ tam ti kʼwajatak ti tʼaʼíl an alteʼ. An ókʼnom kʼal an circuito kʼwajiy in tólmiyal an ókʼnomchik 36 i horas abal kin álchinchij juʼtáj ka jílkʼon patal axéʼ xi epchal (2 Cor. 11:27). An ókʼnomchik tʼójon lej tsapik, jaxtám in ejtowchik kin tólmiy patal axéʼ xi epchal.
10. ¿Jaleʼ an ókʼnomchik in tsápnanchal kin béletnaʼ patal an epchal? (Juan 21:15).
10 An ókʼnomchik uchbiyamej abal kin tólmiy an epchalchik ani kin kanatbédhaʼ (1 Ped. 5:2). Talbél ti watʼenek jun i yajchiktaláb, an ókʼnomchik dhúbatkʼij kwaʼal kin exlaʼ jantʼiniʼ ti kʼwajat an epchalchik ani max in yéjenchal i kʼapnél, i toltom o juʼtáj ka jílkʼon. Pero an epchalchik jayej neʼets kin yéjenchij abal ka kanatbedháj al yan a ítsʼ, ani ka tólmiyat abal ka utey más kʼal a Jehová (ka ajiy Juan 21:15). A Harold u tolmix al jun i Comité de Sucursal, jajáʼ in tʼilmayámal yan i epchal axi in watʼamal i yajchiktaláb. Jajáʼ in ulal: «Neʼets kin yéjenchij yan i kʼij abal an epchalchik junílekʼij ka kʼwajiy alwaʼ. Junchikíl walám neʼets kin yajnaʼ kin tʼilaʼ jun in yanél axi tsemets. O walám in kʼibaʼ jantʼoj tam ti watʼey an yajchiktaláb ani yab in éjtowal kin ukʼchiy. Jayej walám yab in éjtowal kin ukʼchiy jawaʼ in watʼaʼ. Tam kin tʼilaʼ patal axéʼ, walám ka lej tʼeʼpin ani ka yajbéj in ichích. Pero yab in tomnál ki tsalpay abal axéʼ an epchal yabáts in belál kʼal a Jehová».
11. ¿Jantʼoj neʼets kin yéjenchij yan i epchal talbél ti watʼenek jun i yajchiktaláb?
11 Lej exbadh abal an ókʼnomchik kin tʼilaʼ axéʼ xi kaw: «Kit ukʼinchik kʼal axi u ukʼnal kʼal i tʼeʼpintaláb» (Rom. 12:15). An epchalchik axi in watʼamal jun i yajchiktaláb, in yéjenchal ka tʼilchat abal u kʼanidháb kʼal a Jehová ani kʼal an epchalchik. An ókʼnomchik kwaʼal kin tólmiy an epchalchik axi in watʼamal jun i yajchiktaláb abal ka kʼwajiy utat kʼal a Jehová. Ejtíl, kwaʼal kin tʼilchij abal lej exbadh ka oláts, kin ajiy an Biblia, ka kalej ti ólnom ani ka kʼalej ti tamkuntaláb. An ókʼnomchik jayej kwaʼal kin tólmiy an tataláb abal kin kanatbédhaʼ in tsakámil. An tatalábchik in éjtowal kin tʼilchij in tsakámil abal kʼal a Jehová etsʼey neʼets ka kʼanidhaʼ ani yab jaykʼiʼ neʼets ka walbáj. Ka ólchij an tsakam abal tin puwél an Tsabál waʼats i epchal kʼal axi tu kʼanidháb ani neʼets ka tólmiyat (1 Ped. 2:17).
Max ka watʼey jun i yajchiktaláb ti kwenchálil, ¿i tsalpayámal jantʼiniʼ i éjtowal ku tólmixin? (Ka tsuʼuw an párrafo 12).e
12. ¿Jantʼiniʼ in éjtowal an tamkuntaláb kin tólmiy an epchalchik axi in watʼamal jun i yajchiktaláb? (Ka tsuʼuw an foto).
12 ¿Jantʼiniʼ in éjtowal ka tólmixin an epchalchik? Max utat ta kwenchálil watʼenek jun i yajchiktaláb, ka konoy an ókʼnomchik jantʼiniʼ a éjtowal ki tólmixin. Walám a éjtowal ka matiy a kʼimáʼ abal ka jílkʼon tanáʼ an epchalchik axi in watʼaʼ an yajchiktaláb, o jayej an epchalchik axi chich abal ti tolmix. Jayej a éjtowal ki tólmixin abal ka bukʼuw i kʼapnél o kʼeʼat jantʼoj axi u yejencháb. Pero, ¿jantʼiniʼ a éjtowal ki tólmixin max an yajchiktaláb watʼey tiwaʼ owél? Ka kónchinchij an epchalchik ta olábil ani ka bínaʼ i donaciones abal ka tólmiyat an epchalchik (2 Cor. 1:8-11; 8:2-5). Ani max tatáʼ a éjtowal ki kʼalej juʼtáj ti watʼenek an yajchiktaláb, ka konoy an epchalchik jantʼiniʼ a éjtowal ki tólmixin. Max ki kániyat, neʼets ki exóbchat jantʼiniʼ ki tólmixin.
TAM U AYOKNÁB
13. ¿Jantʼoj tam kʼeʼat i kʼibataláb in tametnál an epchalchik juʼtáj u kʼánchinal tu ólnom?
13 An epchalchik axi u kʼwajíl ban bichowchik juʼtáj u kʼánchinal ku olnomáts jayej in tametnálchik kʼeʼat i kʼibataláb. Walám yab in kwaʼalchik an tumín, u yaʼulchik o in kʼibál jun in yanél ban tsemláj. Ani kom u kʼánchinal kin tʼojonchij a Jehová, an ókʼnomchik in atsʼál kʼibat ka kʼalej kin tsaʼbiy an epchalchik ani kin tʼilmaychik. Játs jawaʼ in watʼaʼ a Andrés, jajáʼ játs i tʼilaʼits ti watʼey an semana. Jun i epchal mimláb axi tin tamkuntalábil a Andrés, in atsʼálak kʼibat kin elaʼ jawaʼ in yéjenchal ani talbél tsʼojbéj. Tʼajchat yan i operaciones ani yab in éjtowalak ti tʼojnal. An epchalchik in lej tólmiy axéʼ xi epchal, belits abal kʼwajatak lej tsapik an coronavirus. I exlál abal a Jehová yab in walbaʼ axéʼ xi epchal.
14. ¿Jantʼiniʼ in tejwamedhál an ókʼnomchik abal in belál kʼal a Jehová?
14 ¿Jantʼoj in éjtowal kin tʼajaʼ an ókʼnomchik? A Andrés in ólonchij a Jehová ani tólmixin kʼal jawaʼ in ejtow. ¿Jantʼiniʼ ti tólmiyat kʼal a Jehová? A Jehová in eyendhaʼ an epchalchik axi in éjtowal ka kalej más ani ka xeʼtsin ban bichow. Kʼeʼatchik in neʼdhálak an epchal kʼal an doctor ani kʼeʼatchik in binálak i tumín. A Jehová in lábliy an tʼojláb axi in tʼajaʼ an epchalchik, kom tʼojonchik junkudh (Heb. 13:16). Max tatáʼ pel it ókʼnom, ka ujnaʼ ka jilaʼ abal an epchalchik ti tólmiy kʼal an tʼojláb (Jer. 36:5, 6). Pero jawaʼ más exbadh játs ka jilaʼ abal a Jehová ti tólmiy. Jajáʼ neʼets ti tólmiy abal ka ejtow ka béletnaʼ an epchalchik.
15. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ku kʼwajiy junkudh tam ku ayoknáj?
15 ¿Jantʼiniʼ in éjtowal ka tólmixin an epchalchik? Tam ku ayoknáj, walám ki tʼajaʼ an tamkuntaláb kʼal wékats i epchalchik. Jaxtám ti lej exbadh abal ku neʼdháxin alwaʼ kʼal patal an epchal. Wawáʼ kʼwajat i tomolnál a Satanás, yab an epchalchik. Ki pakwlanchij an epchalchik ani max i kwaʼal jun i kʼibataláb kʼal jun i epchal, dhúbatkʼij ki tsʼejkaʼ (Prov. 19:11; Efes. 4:26). Ki tsápnanchij ki aliy jantʼiniʼ ki tólmiy an epchalchik (Tito 3:14). An epchalchik axi tin tamkuntalábil a Andrés in batsʼuw yan i alwaʼtaláb, kom tʼojonchik junkudh abal kin tólmiy an epchal axi u yaʼulak. Jajáʼchik kʼanidháxin más ani kʼwajiychik más junkudh (Sal. 133:1).
16. Antsanáʼ jantʼiniʼ in ulal Colosenses 4:3, 18, ¿jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki tólmiy an epchalchik axi u ayoknáb?
16 Yan i epchal in áynanchal kin tʼojonchij a Jehová belits abal u kʼánchinal kʼal an eyalchik. Talchik baliyámej ti wikʼaxteʼ kom in kʼakʼnál a Jehová. Ki konchij a Jehová abal kin béletnaʼ axéʼchik xi epchal ani kin béletnanchij in yanél. Jayej i éjtowal ki konchij a Jehová abal kin béletnaʼ an epchalchik axi kʼwajat ti tʼojnal tsapik abal kin tólmiy axi más an epchal. Jajáʼchik u kʼalel kin tólmiy ani kin kanatbédhachik (ka ajiy Colosenses 4:3, 18).c Yab ki tsalpay abal an oláb axi i tʼajál, yab u eynal (2 Tes. 3:1, 2; 1 Tim. 2:1, 2).
¿Jantʼiniʼ a éjtowal ka tʼojojoy a yanél abal tam ka watʼey jun i yajchiktaláb? (Ka tsuʼuw an párrafo 17).
17. ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ku tʼojojon xowéʼ abal tam ku ayoknáj?
17 Tatáʼ ani a yanél a éjtowalits ki tʼojojon xowéʼ abal tam ki ayoknáj (Hech. 14:22). Yab kit kʼwajiy ka tsalpay kʼal i kʼibataláb axi walám ka watʼey, jawaʼ kwaʼal ka tʼajaʼ játs ka tsápnanchij kit utey más kʼal a Jehová ani ka tólmiy a tsakámil. Max jun a kʼicháj ka atsʼaʼ i lej tʼeʼpidh, ka ólonchij a Jehová ani ka ólchij jantʼiniʼ a atsʼál (Sal. 62:7, 8). Ka tʼilaʼchik jaleʼ i éjtowal ki belaʼ kʼal a Jehová.d Max tatáʼ a lej belál kʼal a Jehová ani it kʼwajat tʼojojodh, neʼets ka ejtow ka tólmiy a tsakámil abal yab la lej tʼeʼpin tam ka watʼey an kʼibataláb.
18. ¿Jantʼoj tam alwaʼtaláb neʼets ki batsʼuw axi taʼtal a kʼicháj?
18 An koyataláb axi tu pidhál a Jehová tu tólmiyal abal yab tu ku ataʼ an tʼeʼpintaláb (Filip. 4:6, 7). A Jehová tu tólmiyal abal ki atsʼaʼ koyat i ichích tam u dhaykʼanal jun i yawʼláts axi u dhaʼux ani tam u waʼtsinal jun i kʼibataláb jun dhúbatkʼij. Jayej in eyendhál an ókʼnomchik abal kin béletnaʼ kʼal yan i kʼanidhomtaláb an epchalchik, ani jayej tu eyendhál wawáʼ abal ku tolmixin. An koyataláb axi tu pidhál a Jehová neʼets tu ku tólmiy abal ki tamétnaʼ an kʼibataláb axi más talbél, ejtíl an púlik yajchiktaláb (Mat. 24:21). Tam kin bajuw nixéʼ a kʼicháj neʼets ki yéjenchij ka kʼwajiy koyat i ichích ani ki tólmiy an epchalchik abal jayej kin atsʼaʼ koyat in ichích. Pero tam ka watʼeyits an púlik yajchiktaláb, yabáts neʼets ki tamétnaʼ i kʼibataláb axi tu ku tʼeʼpindhaʼ. Tam neʼets ki éjtowits ku kʼwajiy koyat abal etsʼey, kom antsanáʼ tin leʼnámal a Jehová ma ti biyál abal ku kʼwajiy (Is. 26:3, 4).
AJATLAB 109 Amémonos de todo corazón
a A Jehová in eyendhámal yaníl in tʼojnálil abal kin tólmiy an epchalchik axi kʼwajat in tametnál jun i kʼibataláb ani jayej in éjtowal ti eyendhaʼ tatáʼ abal ka kanatbédhaʼ an epchalchik. Tejéʼ neʼets ki exóbnaʼ jantʼiniʼ i éjtowal ki tólmiy jitaʼchik in tametnál i kʼibataláb.
b Jaluwámej talchik i bijláb.
c An sucursal ani an central mundial yab in éjtowal tu ku apchinchij an cartas axi ki dhúchunchij an epchalchik axi kʼwajat ti wikʼaxteʼ.
d Ka tsuʼuw an exobintaláb axi in bij «Ku kʼwajiy tʼojojodh abal tam kin leʼnaʼchik tu ku odhnaʼ» axi kʼwajat al An Ólchix Uw ti julio ti 2019.
e JAWAʼ U TEJWAMÉL BAN IMAGEN: Jun i tomkinél in nénchal i kʼapnél jun i yaneláb axi in tametnámal jun i kʼibataláb ani kʼalnek ti tsinél al pil i bichow.