¿Jantʼoj neʼets tu ku tólmiy abal ki koʼoy i koyataláb ti ichích tam i tamtém jun i kʼibataláb?

1. ¿Jantʼoj játs «an koyataláb axi a Jehová tu pidhál» ani jantʼiniʼ tu tólmiyal? (Filipenses 4:6, 7).

AN ATIKLÁBCHIK yab in exlál jaleʼ wawáʼ i atsʼál koyat i ichích belits abal i tametnál i kʼibataláb. Nixéʼ an koyataláb játs ki atsʼaʼ u kulbél ani alwaʼ ti ejatal kom i exlál abal u kʼwajat utat kʼal a Jehová. An koyataláb axi tu pidhál a Dios in tʼajál abal yab ku jikʼey (ka ajiy Filipenses 4:6, 7). I atsʼál u kulbél kom i éjtowal ki jaʼúbnaʼ an epchalchik ani a Jehová, ani ki tʼilaʼ abal pel a Jehová axi tu pidhál «i koyataláb ti ichích» (1 Tes. 5:23). I éjtowal ki batsʼuw nixéʼ xi koyataláb tam ki exlaʼ a Jehová, tam ki belaʼ más kʼal Jajáʼ ani tam ku bélkaxin. Nixéʼ an koyataláb tu tólmiyal abal yab ku lej tʼeʼpin tam i tamtém i kʼibataláb.

2. ¿Jaleʼ ti lej belál abal i éjtowal ki atsʼaʼ i koyataláb ti ichích?

² ¿Chubax i éjtowal ki atsʼaʼ i koyataláb ti ichích tam i tamtém jun i kʼibataláb? ¿I éjtowal ki atsʼaʼ i koyataláb ti ichích tam exom ti bukʼel jun i yawʼláts, tam ka watʼey jun i kʼibataláb jun dhúbatkʼij, tam an atiklábchik in tomolnál an eyal o tam u ayoknáb? Axéʼ xi kʼibatalábchik in éjtowal kin tʼajaʼ abal jitakits ka jikʼey. Pero a Jesús in uchaʼ axéʼ xi kaw in aykolil: «Yab kit tʼeʼpinchik ani yab kit jikʼey» (Juan 14:27). Yan i epchalchik in belkámal jawaʼ in uluw a Jesús. Kʼal a Jehová tolmiyámej abal kin atsʼaʼ i koyataláb tin ichích tam in tametnámal yan i kʼibataláb.

I ÉJTOWAL KI ATSʼAʼ I KOYATALÁB TAM U WAʼTSINAL JUN I YAWʼLÁTS AXI U BUKʼEL

3. ¿Jantʼoj i éjtowal ki watʼaʼ wawáʼ tam u waʼtsinal jun i yawʼláts axi u bukʼel?

³ Jun i yawʼláts axi u bukʼel, ejtíl an COVID-19 in éjtowal kin jalkʼuy yan jantʼoj ti ejatal. Ani játs jawaʼ in tʼajaʼ axéʼ xi yawʼláts tam ti kʼwajiy lej tsapik. Yan i atikláb konówiyat ani watʼadh tsʼejel in uluwchik abal nixéʼ an yawʼláts in tʼajaʼ abal yab kin ejtowchik ti wáyal. Jayej yan i atikláb in uluwchik abal lej tʼeʼpin ani ma tsʼatʼey i depresión. Kʼeʼatchik in watʼkʼanchij kʼal an utsʼnél ani tujey in eyendhál i drogas. Jayej waʼtsin yan i yaneláb axi in koʼoy i kʼibataláb tin yanél ani talchik ma in exaʼ kin tixkʼaʼ in ejatal. Max ta kwenchálil dhaykʼanének jun i yawʼláts ejtíl axéʼ, ¿jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ abal yab ti ataʼ an tʼeʼpintaláb ani ka koʼoy i koyataláb ta ichích?

4. ¿Jaleʼ tu pidhál i koyataláb an kaw axi in uluw a Jesús?

⁴ A Jesús in uluw abal tin taltal a kʼicháj «juʼtámkʼij neʼets ka bukʼey an yawʼláts» (Luc. 21:11). ¿Jaleʼ tu tólmiyal ki koʼoy i koyataláb tam ki exlaʼ axéʼ? Kom yab i jikʼpál, i exlálakits abal játs neʼets ka watʼey. I tʼajál ti kwéntaj abal kʼwajat ti putnal patal jawaʼ in uluw a Jesús. Jaxtám i tsápnanchal ki bélkaʼ jawaʼ tu uchaʼ a Jesús ki tʼajaʼ. Jajáʼ in uluw: «Yab kit jikʼeychik» (Mat. 24:6).

5. a) Kʼal jawaʼ in ulal Filipenses 4:8, 9, ¿jantʼoj kwaʼal ki konchij a Jehová tam u dhaykʼanal jun i yawʼláts axi u bukʼel? b) ¿Jantʼiniʼ neʼets tu ku tólmiy max ki atsʼaʼ an ajumtaláb in kʼál an Biblia?

⁵ Tam u dhaykʼanal jun i yawʼláts axi u bukʼel, jitakits in éjtowal ka tʼeʼpin ani ka jikʼey. Játs jawaʼ in watʼaʼ jun i epchal axi in bij Desi.b A Desi u jikʼélak kom tsemets in tío, in primo ani an doctor kʼal axi tu metʼnalak kom in koʼoy i COVID-19, ani jayej in tsʼejnálak kin dhaʼuy in mamá, ani más kom paynekits. Jajáʼ u jikʼélak max kin kʼibaʼ an tʼojláb kom yab in exlálak jantʼiniʼ neʼets kin tsʼaʼiy an kʼapnél, ani kin jálbiy an renta. A Desi yab in éjtowalak ti wáyal, ani expidh u tsalpaxak. ¿Kʼal jantʼoj ti tólmiyat kin koʼoy i koyataláb tin ichích? In ólonchij a Jehová ani in ólchij jantʼoj játs axi in atsʼálak. In konchij ka tólmiyat abal yab ka lej tʼeʼpin, ani abal kin jalkʼuy in tsalápil (ka ajiy Filipenses 4:8, 9). Abal kin otsʼówiy jawaʼ in ulalak a Jehová, in atsʼálak an grabaciones in kʼál an Biblia. Jajáʼ in uluw: «In káwintal an epchalchik axi u atsʼatbél ban grabación tin tólmiy abal ku atsʼaʼ koyat u ichích ani ku tʼilaʼ abal Jehová tin tʼajál ti kwéntaj» (Sal. 94:19).

6. ¿Jantʼiniʼ neʼets tu ku tólmiy ku exobláts ti kwetemtal ani ku kʼalej ti tamkuntaláb?

⁶ Tam u dhaykʼanal jun i yawʼláts axi u bukʼel, awits ka jalkʼun yan jantʼoj ti ejatal. Pero yab kwaʼal ki jilaʼ abal nixéʼ tu ku tʼokʼbanchij ku kʼalej ti tamkuntaláb ani ku exobláts ti kwetemtal. Ban publicaciones ani an videos axi i kwaʼal, waʼats i tʼiplabchik tin kwéntaj i epchalchik axi in watʼamal i kʼibataláb ejtíl wawáʼ, pero in aynanchámal kin kʼakʼnaʼ a Jehová (1 Ped. 5:9). Bam tamkuntaláb i bátsʼuwal yan i exobchixtaláb axi tu lej tólmiyal, jayej i éjtowal ki kanatbédhaʼ axi kʼeʼatchik ani ku kanatbéj wawáʼ (Rom. 1:11, 12). Max ki tsalpay jantʼiniʼ a Jehová in tólmiy in tʼojnálil tam ti kʼwajiy yaʼul, tam tu jikʼélak ani tam tin atsʼálak kwetém, i bélomtal neʼets ka tsapnéj ani neʼets ki lej belaʼ abal a Jehová neʼets tu ku tólmiy.

7. ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki nitsʼbiy an abatwálej Juan?

⁷ Ki tsápnanchij abal etsʼey ki tʼilmay an epchalchik. Jun i yawʼláts axi u bukʼel junchikíl neʼets kin tʼajaʼ abal yab ki ejtow ki lej uténchij an epchalchik ani ki tsuʼuw. Walám neʼets ki atsʼaʼ ejtíl an abatwálej Juan, jajáʼ in lej léʼak kin tsuʼuw in jaʼúb Gayo (3 Juan 13, 14). Pero jajáʼ in uluw abal yab neʼetsak kin ejtow kin tsaʼbiy a Gayo. Jaxtám in abchij jun i carta, kom játs axi in éjtowalak kin tʼajaʼ. Max wawáʼ yab i éjtowal ki tsaʼbiy an epchalchik, i éjtowal ki tawnaʼ o ki tʼajchij jun i videollamada, jayej i éjtowal ki abchij jun i mensaje. Max ki tsápnanchij ki tʼilmay an epchalchik, yab neʼets ki atsʼaʼ max u kʼwajat kwetém ani neʼets ki atsʼaʼ más i koyataláb ti ichích. ¿Ani max i atsʼál abal u kʼwajat lej tʼeʼpidh? Ki tʼilmay an ókʼnomchik ani ki batsʼuw an tolmixtaláb axi tu pidhál (Is. 32:1, 2).

I ÉJTOWAL KI KOʼOY I KOYATALÁB TAM JUN DHÚBATKʼIJ U WATʼEL JUN I YAJCHIKTALÁB

8. ¿Jantʼoj i éjtowal ki watʼaʼ max ki koʼoy jun i kʼibataláb jun dhúbatkʼij?

⁸ Walám tátaj belej a atsʼál it lej tʼeʼpidh max watʼenek jun i yajchiktaláb utat juʼtáj it kʼwajíl, ejtíl max waʼtsinének jun i ukʼeltaláb, max yatsnének an tsabál o tʼaʼinek an alteʼ. Jayej walám tatáʼ a kʼibaʼ jawaʼ a kwaʼal o tsemets jun a yanél, nixéʼ walám in tʼajál abal tatáʼ ka atsʼaʼ i yajlidh, i tʼeʼpidh ani walám ma i tsakúl. Max a atsʼál antsanáʼ yab pel kom a kʼaʼinchal an tumín o kom yab a kwaʼal i belomtaláb, pel kom an kʼibataláb axi a tamétnaʼ lej yajchik. Walám an epchalchik neʼets kin exbay jawaʼ a atsʼál (Job 1:11). Belits max lej púlik an kʼibataláb axi i watʼaʼ, i éjtowal ki atsʼaʼ i koyataláb ti ichích. Ki exóbnaʼ jantʼiniʼ ti éjtowal ki tʼajaʼ.

9. ¿Jantʼiniʼ tu tólmiyal jawaʼ in uluw a Jesús abal ku kʼwajiy tʼojojodh max ka watʼey jun i yajchiktaláb?

⁹ Xowéʼ ta kʼicháj talchik i atikláb in tsalpayal abal yab jaykʼiʼ neʼets kin watʼaʼ jun i kʼibataláb lej púlik. Pero wawáʼ i exlál abal neʼets ka watʼey yan i kʼibataláb kom játs in uluw a Jesús. Ani yan kʼal nixéʼ xi kʼibataláb in éjtowal tu ku odhnaʼ. A Jesús in uchaʼ in aykolil abal tin taltal a kʼicháj, «juʼtámkʼij neʼets ka lej tʼeleláts an tsabál» ani neʼets ka waʼtsin kʼeʼat i kʼibatalábchik (Luc. 21:11). Jayej in uluw abal neʼetsak ka lej yáney an pojkaxtaláb ani játs u lej tejwamél xowéʼ, waʼats yan i atikláb axi u pejéx ani u kwéʼ (Mat. 24:12). A Jesús yab jaykʼiʼ tin uluw abal expidh jitaʼchik yab in kʼakʼnál a Jehová neʼetsak kin yajchiknaʼ. Yan in tʼojnálil a Jehová in yajchiknámal kʼal axéʼchik xi kʼibataláb (Is. 57:1; 2 Cor. 11:25). Walám a Jehová yab neʼets kin tʼajat tixkʼaʼ an kʼibataláb axi i tamtém, pero neʼets tu ku pidhaʼ jawaʼ i yéjenchal abal ki atsʼaʼ i koyataláb ti ichích.

10. ¿Jantʼiniʼ neʼets ki tejwamédhaʼ abal chubax i belál kʼal a Jehová? (Proverbios 22:3).

¹⁰ Jawaʼ neʼets tu ku tólmiy abal yab ku lej tʼeʼpin tam ka watʼey jun i kʼibataláb, játs ku kʼwajiy tʼojojodh. Pero max chubax i belál kʼal a Jehová, ¿walám in yéjenchal ku tʼojojon? Aníts, kom antsanáʼ i tejwamedhál abal i belál abal a Jehová chubax neʼets tu ku béletnaʼ. ¿Jaleʼ ti ulal nixéʼ? Kom pel an Biblia axi tu ólchal abal ku tʼojojon okʼxidh ka watʼey jun i yajchiktaláb (ka ajiy Proverbios 22:3). In bichówil a Jehová wilkʼidh tu olchámal jantʼiniʼ ku tʼojojon. In eyendhámal an revistas, an tamkuntaláb ani tu pidhámal yan i olchixtaláb.c ¿Jantʼoj neʼets ki tʼajaʼ max i belál kʼal a Jehová? Neʼets ki bélkaʼ xowéʼ axéʼ xi olchixtaláb ani yab neʼets ki aychij ma tam i tamtémits an kʼibataláb.

11. ¿Jantʼoj i exobnál kʼal jawaʼ in tʼajaʼ a Margarita?

¹¹ Ki tsalpay kʼal jawaʼ in watʼaʼ an epchal Margarita. Uchan kʼal an eyalchik kin jilaʼ in kʼimáʼ kom kʼwajatak ti tʼaʼíl an alteʼ. Yan i atikláb kʼwajatak ti kalel tin kʼimáʼ, jaxtám waʼatsak yan i carros ban bél. Waʼatsak lej yan i paʼuw. A Margarita yabáts in éjtowalak kin tsuʼuw an bél, jaxtám in kúbdhaʼ an carro ani jilkʼon tanáʼ altáj. Pero in ejtow kin jekʼaʼ in ejatal kom tʼojojon okʼxidh. Jajáʼ in chiʼdhálak jun i mapa, jaxtám in ejtow kin elaʼ kʼeʼat i bél. Jajáʼ in exlálakits tin kwéntaj axéʼ xi bél kom watʼenekits tanáʼ, ani in ejtow kin kʼaniy in ejatal kom tʼojojon okʼxidh.

12. ¿Jaleʼ ti belkál an olchixtaláb axi u pidhnal tam u watʼel jun i yajchiktaláb?

¹² Walám junchikíl ka lej yáney an kʼibataláb ti kwenchálil, ani an eyalchik tu ku uchaʼ abal yabáts ku xeʼtsin ban bél lej akal, o walám tu ku konchij ki tʼajaʼ kʼeʼat jantʼoj. Talchik i atikláb yab in léʼ kin bélkaʼ jawaʼ u uchnal, kom yab in léʼ kin jilaʼ in kʼimáʼ ani kin kʼibaʼ jawaʼ in kwaʼal. Pero ¿jantʼoj neʼets kin tʼajaʼ jitaʼchik in kʼakʼnál a Jehová? An Biblia in ulal: «Ka talaʼ putuw a uchbíl kʼal an okʼlekchik o an eyalchik axi waʼats tejéʼ tsabál» (1 Ped. 2:13, 14). In bichówil a Jehová jayej tu pidhál yan i olchixtaláb abal jantʼiniʼ ti ki béletnaʼ i ejatal max ka waʼtsin jun i yajchiktaláb. Ejtíl, wilkʼidh tu tʼilchal abal ki pidhaʼ an ókʼnomchik an número de teléfono ani kʼeʼat jantʼoj axi jajáʼchik in yéjenchal, abal kin exlaʼchik juʼtáj tu kʼwajat. ¿I pidhámal an ókʼnomchik patal axéʼ? In bichówil a Jehová neʼets tu ku uchaʼ jantʼoj ki tʼajaʼ, neʼets tu ku uchaʼ max kwaʼal ku kalej, o max ku jilkʼon ti kʼimáʼ. O jayej neʼets tu ku ólchij jantʼiniʼ ki elaʼ an kʼapnél axi i yéjenchal, walám jayej tu ku uchaʼ jaykʼiʼ ti éjtowal ki tólmiy an epchal ani jantʼiniʼ ki tʼajaʼ. An ókʼnomchik játs axi bijiyámej abal tu ku béletnaʼ, max yab ku bélkaxin walám ki tʼajaʼ kin yajchiknaʼ o walám ma ki kʼibaʼ i ejatal (Heb. 13:17). A Margarita in uluw: «U lej bélal abal u ejtow ku kʼaniy u ejatal kom u bélkaʼ an ókʼnomchik ani in bichówil a Jehová».

13. ¿Kʼal jantʼoj ti tolmiyámej kin atsʼaʼchik koyat an epchalchik axi in koʼoyámal kin jilaʼ in kʼimáʼ?

¹³ Yan i epchal in koʼoyámal ka kalej tin kʼimáʼ kom watʼenek jun i yajchiktaláb, kom dhaykʼanének jun i pextaláb o kom an atiklábchik in tomolnál an eyal. Axéʼchik xi epchal in tsápnanchal abal kin áynanchij kin kʼakʼnaʼ a Jehová ani kin ujnaʼ ti kʼwajíl juʼtáj ti ulits. In áynanchal ti ólnom antsanáʼ jantʼiniʼ tin tʼajaʼ an epchalchik axi ti kʼaʼál siglo tam ti ayoknáj (Hech. 8:4). Kʼal an olnomtaláb u tolmiyábchik abal yab kin lej tsalpay kʼal an kʼibataláb, antsanáʼ in éjtowalchik kin koʼoy i koyataláb tin ichích ani kin atsʼaʼ kulbél.

I KOYATALÁB TAM U AYOKNÁB

14. ¿Jantʼoj walám ki atsʼaʼ tam ku ayoknáj?

¹⁴ An kʼibataláb axi i tametnál tam u ayoknáb in éjtowal kin tʼajaʼ abal yabáts ki atsʼaʼ i koyataláb ti ichích. ¿Jaleʼ? Kom u kʼánchinal ku tamkun, ku ólnomats o ki tʼajaʼ pil i tʼojláb abal ki kʼakʼnaʼ a Jehová. Ani walám neʼets ku xeʼtsin tu tsalpax kom i tsʼejnál abal an eyalchik tu ku yakʼwaʼ. Tam ki watʼaʼ axéʼ xi kʼibataláb walám ku lej tʼeʼpin ani ku kʼwajiy tu tsalpax jantʼoj neʼets ka watʼey talbél. Yab kidháb ki atsʼaʼ antsanáʼ tam ku ayoknáj, pero kwaʼal ki lej tʼajaʼ ti kwéntaj abal yab ki jilaʼ ki belaʼ kʼal a Jehová, antsanáʼ jantʼiniʼ tin uluw a Jesús (Juan 16:1, 2). Tam, ¿jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki koʼoy i koyataláb ti ichích tam u ayoknáb?

15. ¿Jaleʼ yab in tomnál ku jikʼey max jun a kʼicháj ku ayoknáj? (Juan 15:20; 16:33).

¹⁵ An Biblia in ulal abal jitaʼchik in léʼ kin tʼajaʼ in kulbétal a Dios junax kʼal a Cristo Jesús jayej neʼets ka odhnáj (2 Tim. 3:12). Jun i epchal axi in bij Andrés in atsʼaʼ lej kʼibat tam ti putun axéʼ xi kaw tin bichówil. Jajáʼ in tsálpayalak: «Tejéʼ waʼats yan i epchal, yab u belál max patal ku yakʼwan». Pero etsʼey xeʼetsak tʼeʼpidh kom expidh in tsálpayalak kʼal nixéʼ. Kʼeʼat i epchalchik axi u kʼwajíl al nixéʼ xi bichow, in belaʼchik abal neʼetsak ka tolmiyat kʼal a Jehová ani yab kʼwajiy in tsalpayalchik abal yab neʼets ka yakʼwan. In exlálakchik abal jun a kʼicháj neʼetsak ka yakʼwan ani yab u lej tʼeʼpinalakchik ejtíl a Andrés. Tam, a Andrés in tsalpay kin nitsʼbiy axéʼchik xi epchal ani kin belaʼ kʼal a Jehová. Dhúbatkʼij in atsʼaʼ i koyataláb tin ichích ani in atsʼaʼ kulbél, belits abal xowéʼ kʼwajat in tametnál yan i kʼibataláb. Wawáʼ jayej i éjtowal ki atsʼaʼ antsanáʼ jantʼiniʼ a Andrés. A Jesús in uluw abal neʼetsak ku ayoknáj, pero jayej in uluw abal i éjtowal ki áynanchij ki kʼakʼnaʼ a Jehová (ka ajiy Juan 15:20; 16:33).

16. ¿Jantʼoj tam olchixtaláb kwaʼal ki bélkaʼ tam ku ayoknáj?

¹⁶ Tam an eyalchik tu ku kʼanchij ki tʼojonchij a Jehová, walám an sucursal o an ókʼnomchik tu ku ólchij jantʼoj ki tʼajaʼ abal ki béletnaʼ ti baʼ. Jayej neʼets tu ku ólchij jantʼiniʼ ki áynanchij ki batsʼuw an exobchixtaláb ani ki áynanchij tu ólnom ma juʼtáj ki ejtow, ani max játs ki watʼaʼ, ku bélkaxin belits max yab i éxbayal jaleʼ tu kónchinal ki tʼajaʼ (Sant. 3:17). Ani yab ki ólchij jantʼoj tin kwéntaj an epchalchik o jawaʼ i tʼajál ban tamkuntaláb jitaʼchik yab in tomnál kin exlaʼ (Ecl. 3:7).

17. ¿Jantʼoj neʼets ki tʼajaʼ kom i léʼ ki nitsʼbiy an abatwálejchik axi ti biyál?

¹⁷ A Satanás in ayoknál in bichówil a Jehová kom in léʼ abal yabáts ki olnaʼ an alwaʼ kaw (Apoc. 12:17). Yab ki jilaʼ abal a Satanás ani axéʼ xi xeʼtsintaláb tu ku jikʼédhaʼ. Jawaʼ tu pidhál i koyataláb ani i kulbetaláb, játs ki áynanchij tu ólnom ani ki exóbchij kʼeʼat an chubaxtaláb, belits max u ayoknáb. An epchalchik axi ti kʼaʼál siglo, jayej kʼanchat kʼal an eyal ka kalej ti ólnom, pero jajáʼchik in bélkaʼ a Jehová. Jajáʼchik in áynanchij ti ólnom ani jaxtám in atsʼaʼ kulbél (Hech. 5:27-29, 41, 42). Tam an eyalchik tu ku kʼanchij tu ólnom, wawáʼ kwaʼal ki aliy jantʼiniʼ ki tʼajaʼ abal yab ka lej tejwaméj (Mat. 10:16). Max ki tsápnanchij ki tʼojonchij a Jehová, neʼets ki koʼoy i koyataláb ti ichích kom a Jehová neʼets ka lej kulbéj ani neʼets ki ejtow ki tólmiy an atiklábchik.

«A DIOS NEʼETS TI PIDHAʼ I KOYATALÁB»

18. ¿Jitaʼ játs axi in éjtowal tu ku pidhaʼ i koyataláb ti ichích?

¹⁸ I lej belál abal etsʼey neʼets ki koʼoy i koyataláb, belits max i tamtém yan in kʼibataláb. Ki tʼilaʼ abal expidh a Jehová in éjtowal tu ku pidhaʼ i koyataláb ti ichích. Ki tejwamédhaʼ abal i belál kʼal a Jehová tam ka dhaykʼan jun i yawʼláts axi u bukʼel, tam ka watʼey jun i kʼibataláb jun dhúbatkʼij o tam ku ayoknáj. Ki lej belaʼ kʼal in bichówil a Jehová, ani kʼal an aychixtaláb axi jajáʼ tu pidhál. Max ki tʼajaʼ antsanáʼ «a Dios neʼets tu ku pidhaʼ i koyataláb» (Filip. 4:9). Tin aytal an exobintaláb neʼets ki tsuʼuw jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki tólmiy an epchalchik kin koʼoy i koyataláb tin ichích tam in tametnál i kʼibataláb.