EXOBINTALÁB 9
AJATLÁB 51 Estamos dedicados a Dios
Yab ka jilaʼ abal nibal jantʼoj ti tʼokʼbay ki pujan
«Yabáts in yéjenchal ka aychiyej más i kaw, expidh kit kʼalej ani kit pujan» (HECH. 22:16).
JAWAʼ NEʼETS KI EXÓBNAʼ
Max ka exóbnaʼ in tʼiplábil an samaritanos, a Saulo de Tarso, a Cornelio ani an epchalchik axi ti Corinto, neʼets ti tólmiy abal ka léʼnaʼ kit pujan.
1. ¿Jaleʼ ti jun i atikláb in léʼ ka pujan?
I LEJ belál abal tatáʼ a lej kʼanidhál a Jehová, kom ti beletnál ani ti tólmiyal. ¿Jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ abal ka tejwamédhanchij abal a kʼanidhál? A éjtowal ka tʼajaʼ max ka pidhaʼ a ejatal a Jehová ani kit pujan. Tam tatáʼ ka tʼajaʼ nixéʼ, a bájuwal ki kʼwajiy al in yanél a Jehová. Jaxtám a Jehová neʼets ti béletnaʼ ani neʼets ti tólmiy abal ka exlaʼ jantʼiniʼ ka béldhaʼ a ejatal (Sal. 73:24; Is. 43:1, 2). Ani jayej max ka pidhaʼ a ejatal a Jehová ani kit pujan, neʼets ka koʼoy an aychixtaláb kit kʼwajiy abal etsʼey ban alabél tsabál (1 Ped. 3:21).
2. ¿Jantʼoj neʼets ki exóbnaʼ?
2 Walám tatáʼ yab i pujnének kom waʼats jantʼoj axi ti tʼokʼbayal, pero yab expidh tatáʼ a watʼamal nixéʼ. Yan i atikláb in yejenchámal kin jalkʼuy jantʼoj tin ejatal o jantʼiniʼ tu tsalpax abal kin ejtow ka pujan. Pero xowéʼ kʼwajat in tʼójonchal a Jehová kʼal yan i kulbetaláb. Tejéʼ neʼets ki exóbnaʼ tin kwéntaj talchik i atikláb axi pujan ti kʼaʼál siglo. Ki tsuʼuw kʼal jantʼoj tu tʼokʼbayabak ani jantʼoj in tʼajaʼchik abal kin ejtow ka pujan. Ka tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼiniʼ a éjtowal ka nitsʼbiy, belits max i tsakamej o i payeblábits.
AN SAMARITANOS PUJAN
3. ¿Kʼal jantʼoj tu tʼokʼbayabak an samaritanos abal kin ejtowchik ka pujan?
3 Tam ti a Jesús kʼwajiy tejéʼ ban tsabál, waʼatsak jun i mudhél i atiklábchik axi u exlábak jantʼiniʼ i samaritanos. Jajáʼchik u kʼwajilak utat ti Judea, ti Siquem ani ti Samaria. Abal jajáʼchik kin éjtow ka pujan, kwaʼalakchik kin exlaʼ más in káwintal a Dios. Jajáʼchik in belálak abal expidh a Génesis ma ti Deuteronomio játs axi labidh kʼal a Dios, ani jayej walám in belálakchik kʼal an libro in kʼál a Josué. Walám jayej in exlálakchik an kaw axi kʼwajat ti Deuteronomio 18:18, 19, ani in aychalak abal ka ulits jun axi abadh kʼal a Dios (Juan 4:25). Abal jajáʼchik kin ejtow ka pujan, kwaʼalak kin belaʼchik abal a Jesús játs axi abadh kʼal a Dios. Waʼtsin yan i samaritanos axi in belaʼchik (Juan 4:39). Walám yan i samaritanos in yejenchij kin jalkʼuy jawaʼ in tsálpayalak tin kwéntaj an judíos kom in lej kʼwiyálak (Luc. 9:52-54).
4. Kʼal jawaʼ in ulal Hechos 8:5, 6, 14, ¿jantʼoj in tʼajaʼ talchik i samaritanos tam ti ólchat an alwaʼ kaw kʼal a Felipe?
4 ¿Kʼal jantʼoj ti tolmiyat an samaritanos abal kin ejtow ka pujan? Tam ti a Felipe xeʼtsin in olnál abal a Cristo játs axi takudh kʼal a Dios, talchik i samaritanos in batsʼuw nixéʼ xi kaw (ka ajiy Hechos 8:5, 6, 14). Belits abal a Felipe pelak i judío, atsʼan kʼal yan i samaritanos. Walám in tʼilaʼchik talchik i versículos axi ti dhuchlab, juʼtáj tin ulal abal a Dios yab u pokʼodh tsuʼux (Deut. 10:17-19). Axéʼchik xi samaritanos in lej otsʼówiy jawaʼ in uluw a Felipe tin kwéntaj a Cristo. Jayej in belaʼchik abal a Felipe abadh kʼal a Dios, kom in tʼajaʼ yan i labidh tʼajbiláb, ejtíl kin jeldhaʼ an yaʼulchik ani kin kaldhaʼ i demonios (Hech. 8:7).
5. ¿Jantʼoj a exobnál kʼal jawaʼ in tʼajaʼ an samaritanos?
5 An samaritanos in éjtowalak kin uluw abal yab neʼets kin atsʼaʼ an exobchixtaláb axi in olnálak a Felipe, kom jajáʼ pelak i judío o kom yabak jaykʼiʼ in atsʼámal nixéʼ xi exobchixtaláb, pero jajáʼchik yab in jilaʼ ka tʼokʼbayat kʼal nixéʼ xi tsalap. Tam tin exbaychik abal jawaʼ kʼwajat ti exóbchinal kʼal a Felipe pel an chubaxtaláb, pujanchik. An Biblia in ulal: «A Felipe xeʼtsin in olnál an alwaʼ kaw, ani i inikchik ani uxum in belchal jawaʼ u ólchinal kʼal a Felipe ani u pujnalchik» (Hech. 8:12). ¿Jantʼoj a tsalpayal tatáʼ? ¿A belál abal jawaʼ in ulal in káwintal a Dios játs an chubaxtaláb? ¿Ani a belál abal an ólchixchik kʼal Jehová kʼwajat in tejwamedhál an kʼanidhomtaláb axi a Jesús in uluw abal ki tejwamédhaʼ? (Juan 13:35). Tam, yab kit jikʼey ki pujan ani ka lej belaʼ abal a Jehová neʼets ti lábliy.
6. ¿Jantʼoj i exobnál kʼal jawaʼ in tʼajaʼ a Ruben?
6 A Ruben u kʼwajíl ti Alemania, jajáʼ exóbchin tin kwéntaj a Jehová ma tin tsakamtal, pero talbél tujey in tsalpayal abal walám yab waʼats jun i Dios. Ka tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼoj in tʼajaʼ a Ruben abal kin belaʼ más kʼal a Jehová. In tsápnanchij ka exobláts más kom in exbay abal in yéjenchalak más i exlomtaláb. Jajáʼ in ulal: «Tam in kʼwajilak tin exóbal u tʼajálak ti kwéntaj max chubax jawaʼ u belál tin kwéntaj a Dios o max in kʼwajatak ukʼpidh. Yan i kalel in kʼwajiy u exobnál tin kwéntaj jawaʼ in tsʼejkámal a Dios». Jayej in ajiy an libro ¿Existe un Creador que se interese por nosotros?, kʼal nixéʼ tolmiyat abal ka tsapnéj in bélomtal. A Ruben in ulal: «U lej kulbétnaʼ ku exlaʼ abal a Jehová pel jun i Dios axi chubax ejat». Kʼeʼat jantʼoj axi in tʼajaʼ a Ruben játs abal kʼalej in tsaʼbiyal an central mundial ani in lej kulbétnaʼ kin tsuʼuw abal an epchalchik axi tin puwél an tsabál u tʼojnal lej junkudh. A Ruben pujan tam ti in kwaʼalak 17 i támub. Max tatáʼ a atsʼál abal yabaye a lej belál jantʼoj axi tu exóbchal an Biblia, ka aliy más i olchixtaláb ban publicaciones. Biyat más ki exobláts, más neʼets ka exbay jun i exobchixtaláb (Efes. 4:13, 14). Kʼeʼat jantʼoj axi neʼets ti tólmiy abal ka belaʼ más kʼal a Jehová, játs tam ka atsʼaʼ jantʼiniʼ u tʼojnal an epchalchik tin puwel an tsabál ani an junkudhtaláb axi waʼats. Ani jayej ban tamkuntaláb neʼets ka tsuʼuw jantʼiniʼ an epchalchik u kʼanidháx.
A SAULO DE TARSO PUJAN
7. ¿Jantʼoj tam tsalap kwaʼalak kin jalkʼuy a Saulo?
7 Ki tsalpay kʼal a Saulo de Tarso, jajáʼ pelak jun i judío axi lej bajudh ani kʼwajatak in bájuwal más in uchbíl (Gál. 1:13, 14; Filip. 3:5). Al nixéʼ a kʼicháj waʼatsak yan i judíos axi in tsálpayalak abal in aykolil a Jesús pelak i apóstatas, jaxtám ti a Saulo kʼwajiy in ayoknál. Jajáʼ in tsálpayalak abal max kin tʼajaʼ nixéʼ, kʼwajatak in tʼajál in kulbétal a Dios (Hech. 8:3; 9:1, 2; 26:9-11). A Saulo in exlálak abal max kin belaʼ kʼal a Jesús ani ka pujan jayej neʼetsak ka ayoknáj.
8. a) ¿Kʼal jantʼoj ti tolmiyat a Saulo abal kin léʼnaʼ ka pujan? b) Kʼal jawaʼ in ulal Hechos 22:12-16, ¿jantʼoj in tʼajaʼ a Ananías abal kin tólmiy a Saulo? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).
8 ¿Kal jantʼoj ti tolmiyat a Saulo abal ka pujan? Tam ti a Jesús in tawnaʼ a Saulo ma ti éb, tajkʼan jun i tajaxtaláb ani jokʼtsebéj a Saulo (Hech. 9:3-9). A Saulo kʼwajiy ti pabil al ox a kʼicháj, ani walám kʼwajiy in tsalpayal kʼal patal jawaʼ in watʼaʼ. Nixéʼ in tʼajaʼ abal kin belaʼ abal a Jesús játs axi abadh kʼal a Dios ani abal in aykolil a Jesús játs axi chubax kʼwajatak in kʼakʼnál a Dios. Jayej walám in yajnaʼ kom jajáʼ tolmixin abal ka tsemdháj a Esteban (Hech. 22:20). Ox a kʼicháj talbél, a Ananías kʼalej in tsaʼbiyal a Saulo, in tʼilmay kʼal i kʼanidhomtaláb, in tólmiy abal ka tsúʼuxin ani in kanatbédhaʼ abal kin léʼnaʼ ka pujan (ka ajiy Hechos 22:12-16). A Saulo in tejwamédhaʼ i tsaʼataláb, in batsʼuw jawaʼ uchan kʼal a Ananías, in jilaʼ ka tolmiyat ani talbél pujan (Hech. 9:17, 18).
A Ananías in kanatbédhaʼ a Saulo abal kin léʼnaʼ ka pujan. Ani tatáʼ ¿neʼets kit pujan ejtíl a Saulo? (Ka tsuʼuw an párrafo 8).
9. ¿Jantʼoj a exobnál kʼal jawaʼ in tʼajaʼ a Saulo?
9 In tʼiplábil a Saulo tu exóbchal yan jantʼoj. Jajáʼ yab in kʼadhatnaʼ tin baʼ, yab in tsʼejnaʼ ka ayoknáj ani ka pujan. Tam ti a Saulo in exbay an chubaxtaláb tin kwéntaj a Cristo, in tejwamédhaʼ i tsaʼataláb ani in jalkʼuy jantʼiniʼ in ey (Hech. 26:14, 19). Jajáʼ in tʼajaʼ ti aykol kʼal a Cristo, belits abal in exlálak abal neʼetsak ka ayoknáj (Hech. 9:15, 16; 20:22, 23). Talbél ti pujnének a Saulo, in tamétnaʼ yan i kʼibataláb, pero in belaʼ abal kʼal a Jehová neʼetsak ka tolmiyat (2 Cor. 4:7-10). Tam tatáʼ kit pujan, jayej neʼets ka tamétnaʼ i kʼibataláb, pero ka lej belaʼ abal a Jehová ani a Jesús etsʼey neʼets ka kʼwajiy utat abal ti tólmiy (Filip. 4:13).
10. ¿Jantʼoj a éjtowal ka exóbnaʼ kʼal in tʼiplábil a Anna?
10 Xowéʼ neʼets ki tsuʼuw in tʼiplábil a Anna, jajáʼ u kʼwajíl ti Europa del Este. Okʼox pujan in mamá a Anna, ani talbél a Anna in tʼilmay in papá abal ka jilan kin exóbnaʼ an Biblia kom expidh in kwaʼalak 9 i támub. Ban atáj juʼtáj u kʼwajilak a Anna, jayej u kʼwajilak axi más in yanél, ani tam ti jajáʼchik in exlaʼ abal a Anna kʼwajatak in exobnál an Biblia tujey ti kʼwiynal. In yanél a Anna in tsálpayalak abal lej tidhetál jawaʼ jajáʼ kʼwajatak in tʼajál. Tam ti a Anna in kwaʼalak 12 i támub, in tʼilmay in papá kom in léʼakits ka pujan. Kʼal in papá kónoyat max chubax in léʼak ka pujan o max kʼwajatak ti nixoknáb abal kin tʼajaʼ. A Anna tokʼtsin: «Nanáʼ u kʼanidhál a Jehová». Ani jaxtám kʼal in papá jilan ka pujan. Talbél ti pujnének a Anna, kʼal in yanél u telnalak ani u odhnábak. Kʼal jun in yanél uchan axéʼ xi kaw: «Neʼets kit kʼwajiy más alwaʼ max ka xeʼtsindhaʼ yan i inik ani max kit jutsʼláts». ¿Kʼal jantʼoj ti tolmiyat a Anna abal kin kuxuy axéʼ xi kʼibataláb? Jajáʼ in ulal: «A Jehová tin tólmiy abal ku kuxuy, ani jayej u papá aniu mamá». A Anna in kwaʼal jun i lista juʼtáj tin kwaʼal dhuchadh jantʼiniʼ ti tolmiyámej kʼal a Jehová, ani junchikíl in ajiyal abal yab kin ukʼchiy. Ani max tatáʼ jayej a tsʼejnál ki ayoknáj o ki kʼwiyan, ka tʼilaʼ abal a Jehová neʼets ti tólmiy (Heb. 13:6).
A CORNELIO PUJAN
11. ¿Kʼal jantʼoj walám tu tʼokʼbayabak a Cornelio abal kin ejtow ka pujan?
11 Ki tsuʼuw jayej in tʼiplábil a Cornelio. Jajáʼ pelak jun i inik axi in okʼnálak jun i 100 i soldados (Hech. 10:1, nota). Jaxtám walám a Cornelio pelak jun i inik axi lej exladh tin kwenchálil ani kʼal an soldados. Jayej, an Biblia in ulal abal a Cornelio in lej kulbetnálak kin tólmiy axi tsʼejwantál (Hech. 10:2). A Jehová in abaʼ an abatwálej Pedro abal kin ólchij a Cornelio an alwaʼ kaw. ¿Jantʼoj in tʼajaʼ a Cornelio? ¿Walám a Cornelio yab in léʼak ka pujan kom in kwaʼal jun in ey?
12. ¿Kʼal jantʼoj ti tolmiyat a Cornelio abal kin léʼnaʼ ka pujan?
12 ¿Kʼal jantʼoj ti tolmiyat a Cornelio abal ka pujan? An Biblia in ulal abal a Cornelio in lej kʼakʼnálak a Dios, jayej in kʼimádhil ani in tsakámil (Hech. 10:2). Tam ti a Pedro in ólchij an alwaʼ kaw a Cornelio ani in yanél, jajáʼchik in belaʼ kʼal a Cristo ani in léʼnaʼ ka pujanchik (Hech. 10:47, 48). I lej belál abal a Cornelio in léʼnaʼ kin jalkʼuy in ejatal abal jajáʼ ani in yanél kin ejtow kin kʼakʼnaʼ a Jehová (Jos. 24:15; Hech. 10:24, 33).
13. ¿Jantʼoj ti exóbchal in tʼiplábil a Cornelio?
13 Antsanáʼ jantʼiniʼ a Saulo, a Cornelio in kwaʼalak jun in ey, ani kʼal nixéʼ awilak ka tʼokʼbayat abal ka wenkʼon ti aykol kʼal a Cristo. Ani tatáʼ, ¿walám waʼats jantʼoj axi ti tʼokʼbayal abal ki pujan? Etsʼey ka belaʼ abal a Jehová neʼets ti tólmiy. Jayej, ka lej belaʼ abal a Jehová neʼets kin lábliy an tsapláb axi a tʼajál kom kʼwajat a tsápnanchal ka bélkaʼ an exobchixtaláb axi kʼwajat ti Biblia.
14. ¿Jantʼoj a exobnál kʼal in tʼiplábil a Tsuyoshi?
14 Xowéʼ neʼets ki tʼilaʼ tin kwéntaj jun i epchal axi u kʼwajíl ti Japón, Jajáʼ in bij Tsuyoshi, ki tsuʼuw jantʼoj in yejenchij kin tʼajaʼ abal kin ejtow ka pujan. Jajáʼ u tʼojnálak juʼtáj u nujuwabak i wits abal an tsemélom. Tam junchikíl, an dhabal kʼal an nujnél u kʼalelak kin akiy an wits ani u jílkʼonalak abal kin tʼajaʼ i ajib tin kwéntaj an tsemélom. Tam an dhabal kʼal an nujnél yab in éjtowalak ka kʼalej kin akiy an wits ani ka tolmixin ban ajib, u abnalak a Tsuyoshi. Pero tam ti a Tsuyoshi in exlaʼ jantʼoj in ulal an Biblia tin kwéntaj an tsemélom, in exbay abal yab neʼetsak kin ejtow ka pujan max yab kin jilaʼ axéʼ xi tʼajbiláb, jaxtám in jilaʼ kin tʼajaʼ (2 Cor. 6:15, 16). A Tsuyoshi tʼilmáts kʼal axi tu tʼojondhábak ani in uchaʼ abal yabáts neʼetsak kin ejtow kin tʼajaʼ axéʼ xi tʼajbiláb. Uchan abal yab neʼets ka kedhmayat tin tʼojlábil. Jun i tamub talbél, a Tsuyoshi in ejtow ka pujan.a Max tatáʼ jayej kwaʼal ka jilaʼ ka tʼajaʼ jantʼoj ta tʼojlábil abal ka kulbedhaʼ a Jehová, ka lej belaʼ abal a Jehová neʼets ti lábliy tatáʼ ani a yanél, abal ka ejtow ka koʼoy jawaʼ a yéjenchal (Sal. 127:2; Mat. 6:33).
AN EPCHALCHIK AXI TI CORINTO PUJAN
15. ¿Kʼal jantʼoj awilak ka tʼokʼbayat an atiklábchik axi ti Corinto abal ka pujan?
15 An atiklábchik axi u kʼwajilak ti Corinto lej exladhak kom in kulbetnálak kin koʼoy i kʼaláb ani ka xeʼtsin ti iníkbej ani ti uxúmbej. Yan kʼal axéʼchik ti atikláb in tʼajálak jawaʼ a Jehová yab in kulbetnál, jaxtám yan kʼal jajáʼchik neʼetsak kin atsʼaʼ kʼibat kin tujchij kin kʼakʼnaʼ a Jehová. Pero tam ti an abatwálej Pablo ulits al axéʼ xi bichow ani kʼwajiy in olnál an alwaʼ kaw, yan i atikláb in belaʼ jawaʼ kʼwajatak ti ólchinal ani pujan (Hech. 18:7-11). Jayej, a Jesús tejwaméj kʼal an abatwálej Pablo ani in uchaʼ: «Ti kin tʼojonchiyej al axéʼ xi bichow, kom waʼatse yan jitaʼ axi neʼets ti kin belaʼ». Jaxtám an abatwálej Pablo jílkʼonej jun i támub kʼal tsʼejel al axéʼ xi bichow.
16. ¿Kʼal jantʼoj ti tólmiyat an atiklábchik axi ti Corinto abal kin léʼnaʼ ka pujan? (2 Corintios 10:4, 5).
16 ¿Kal jantʼoj ti tolmiyat an atiklábchik axi ti Corinto abal kin léʼnaʼ ka pujan? (Ka ajiy 2 Corintios 10:4, 5). A Jehová in eyendhaʼ in káwintal ani in tʼokat tsap abal kin tólmiychik kin jalkʼuy in ejatal (Heb. 4:12). Jitaʼchik in batsʼuw an alwaʼ kaw in ejtow kin jilaʼ i kidháb tʼajbiláb, ejtíl ti wilel, ti kwéʼ, ti uxúmbej ani ti iníkbej (1 Cor. 6:9-11).b
17. ¿Jantʼoj a exobnál kʼal in tʼiplábil an atiklábchik axi ti Corinto?
17 Yan i atiklábchik axi ti Corinto koʼoy kin jalkʼuy yan jantʼoj tin ejatal abal kin ejtow ka pujan, pero yabchik in walbaʼ tin báʼ. In tsápnanchij kin tʼajaʼ in kulbétal a Jehová, ani antsanáʼ kin batsʼuw i ejataláb abal etsʼey (Mat. 7:13, 14). Ani max waʼats jantʼoj axi tatáʼ kwaʼal ka jilaʼ ka tʼajaʼ, yab ka walbaʼ ta báʼ. Ka konchij a Jehová abal ti tólmiy kʼal in tʼokat tsap abal ka ejtow ka watʼenchij axéʼ xi takaxtaláb.
18. ¿Jantʼoj ti exóbchal in tʼiplábil a Monika?
18 A Monika u kʼwajíl ti Georgia. Tam ti tsákamej jajáʼ in léʼakits ka pujan, pero koʼoy kin lej tsápnanchij kom u kʼijidhbélak kʼal jawaʼ yab in tomnál ani in ulalak i atʼax kaw. Jajáʼ in ulal: «An oláb tin lej tólmiy, a Jehová in exlálak abal u léʼak ku tʼajaʼ tekedh ani jajáʼ etsʼey kʼwajiy utat abal ti kin tólmiy». A Monika pujan tam ti in kwaʼalak 16 i támub. ¿Waʼats jantʼoj axi tatáʼ kwaʼal ka jilaʼ ka tʼajaʼ abal ka ejtow ka kʼakʼnaʼ a Jehová ani ka tʼojonchij? Ka konchij a Jehová ti tólmiy kʼal in tʼokat tsap, ani antsanáʼ ka jilaʼ ka tʼajaʼ jawaʼ yab in tomnál ani ka lej belaʼ abal neʼets ti tólmiy (Juan 3:34).
MAX KA BELAʼ KʼAL A JEHOVÁ NEʼETS KA EJTOW KA TʼAJAʼ YAN JANTʼOJ
19. ¿Jantʼoj neʼets ti tólmiy ka watʼenchij jun i kʼibataláb axi lej púlik? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).
19 Walám neʼets ka tamétnaʼ yan i kʼibataláb axi neʼets ti tʼokʼbay abal ka ejtow kit pujan, pero ka tʼilaʼ abal a Jehová ti lej kʼanidhál ani in léʼ abal kit kʼwajiy tin bichowil. Jun a kʼicháj a Jesús in uchaʼ axéʼ xi kaw talchik in aykolil: «Lej chubax nanáʼ tu uchálchik abal max a kwaʼal a bélomtal tsipilín, ejtíl i iyaláb mostaza, neʼets ka ejtow ka uchaʼ nixéʼ xi tsʼén ka tixkʼan ani neʼets ka tixkʼan. Patal neʼets ka ejtow ka tʼajaʼ» (Mat. 17:20). A Jesús in exlálak abal in yéjenchalak abal in aykolil kin koʼoy más tsapik in bélomtal kom ítej ti tsʼatʼenek kʼal jajáʼ. A Jesús in uchaʼchik abal max kin tsápnanchij kin koʼoy tsapik in bélomtal, neʼetsak ka tolmiyat kʼal a Jehová abal kin tamétnaʼ jawákits tam kʼibataláb, belits max lej púlik, ejtíl jun i tsʼen. Ani a Jehová jayej neʼets ti tólmiy tatáʼ.
A Jehová ti lej kʼanidhál ani in aychal abal ka léʼnaʼ ka jaʼúbnaʼ. (Ka tsuʼuw an párrafo 19).c
20. ¿Jantʼiniʼ ti tolmiyámal an tʼiplabchik axi i tsuʼúmal al axéʼ xi exobintaláb?
20 Max waʼats jantʼoj ta ejatal axi ti tʼokʼbayal ki pujan, yab ka walbaʼ ta baʼ. I tsuʼúmal in tʼiplábil i epchalchik axi ti biyál ani axi xowéʼ ta kʼicháj axi in tamétnaʼ i kʼibataláb abal kin ejtow ka pujan. Max ka exóbnaʼ axéʼ xi tʼiplabchik, neʼets ti lej kanatbédhaʼ ani neʼets ti tólmiy. Ka lej tsalpay kʼal axéʼ xi tʼiplabchik ani nixéʼ neʼets ti lej tólmiy abal ka léʼnaʼ ka pidhaʼ a ejatal a Jehová ani kit pujan.
AJATLÁB 38 Jehová te cuidará
a An biografía in kʼál an epchal Tsuyoshi Fujii kalej ban ¡Despertad! axi ti 8 a agosto ti 2005, páginas 20 ma ti 23.
b Ka tsuʼuw ti jw.org an video ¿Por qué está retrasando su bautismo?
c JAWAʼ U TEJWAMÉL BAN IMAGEN: Jun i mudhél i epchalchik in bátsʼuwal kʼal yan i kulbetaláb jitaʼchik ítej ti pujnének.