¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki bínaʼ jun i alwaʼ exobchixtaláb?

1. ¿Jitaʼchik neʼets kin yéjenchij kin bínaʼ jun i exobchixtaláb?

¿A KULBETNÁL ka pidhaʼ i exobchixtaláb axi más? Waʼats talchik axi in kulbetnál kin tʼajaʼ, pero kʼeʼatchik in atsʼál lej kʼibat tam kwaʼal kin bínaʼ jun i exobchixtaláb. Belits max i atsʼál kʼibat ki tʼajaʼ, walám jun a kʼicháj neʼets ki yéjenchij ki bínaʼ jun i exobchixtaláb, ¿jaleʼ? Kom antsanáʼ i tejwamedhál abal i kʼanidhál an epchalchik. A Jesús in uluw abal max i léʼ ki tʼajaʼ tu aykol kʼal jajáʼ, kwaʼal ki tejwamédhanchij i kʼanidhomtaláb axi más (Juan 13:35). Jayej, an Biblia in ulal abal tam i pidhál i exobchixtaláb jun i epchal, nixéʼ in tʼajál abal ki jaʼúbnaʼ más (Prov. 27:9).

2. ¿Jantʼoj in yéjenchal kin exlaʼ an ókʼnomchik? (Ka tsuʼuw jayej an recuadro «¿Jantʼiniʼ in tomnál ka exóbchat an epchalchik axi in bínaʼ jun i pejach ban tamkuntaláb axi ti tsʼejel semana?»).

² An ókʼnomchik jats axi más in tomnál kin exlaʼ jantʼiniʼ kin bínaʼ jun i exobchixtaláb, kom jats axi bijiyámej kʼal a Jehová ani kʼal a Jesús abal kin béletnaʼ an epchalchik axi ti tamkuntaláb (1 Ped. 5:​2, 3). ¿Jantʼiniʼ tin tʼajál axéʼ an ókʼnomchik? In tsápnanchal kin tʼojojoy i alwaʼ tʼilomtaláb ani in kaldhál an exobchixtaláb ti Biblia. Jayej in tsápnanchal kin kanatbédhaʼ patal an epchal axi ti tamkuntaláb ani in tólmiyal abal ka wichiy ti tamkuntaláb patal jitaʼ owmének kʼal a Jehová. ¿Jantʼoj in éjtowal kin tʼajaʼ an ókʼnomchik ani patal axi más an epchal abal kin bínaʼ jun i alwaʼ exobchixtaláb?

3. a) ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki exóbnaʼ ki bínaʼ jun i alwaʼ exobchixtaláb? (Isaías 9:6; ka tsuʼuw jayej an recuadro «Ki nitsʼbiy a Jesús tam kwaʼal ki binaʼ jun i exobchixtaláb»). b) ¿Jantʼoj neʼets ki exóbnaʼ?

³ I éjtowal ki exóbnaʼ ki bínaʼ jun i alwaʼ exobchixtaláb max ki tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼiniʼ tin tʼajaʼ talchik in tʼojnálil a Jehová axi ti biyál. An más alwaʼ tʼiplab pel a Jesús. An Biblia in bíjiyal a Jesús ti «alwaʼ exóbchix» (ka ajiy Isaías 9:6). Tejéʼ neʼets ki exóbnaʼ jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ tam ku konchat jun i exobchixtaláb ani jayej jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ tam kwaʼal ki bínaʼ jun i exobchixtaláb axi yab u konchinének. Jayej neʼets ki tsuʼuw jaleʼ ti lej exbadh ki bínaʼ jun i exobchixtaláb tam in tomnál ani ki tʼajaʼ antsanáʼ jantʼiniʼ in tomnál.

¿JANTʼOJ I ÉJTOWAL KI TʼAJAʼ TAM KU KONCHAT JUN I EXOBCHIXTALÁB?

4, 5. ¿Jantʼoj in tomnál ki tʼajaʼ tam ku konchat jun i exobchixtaláb? Ka punuw jun i tʼiplab.

⁴ Tam jun a jaʼúb ti konchal i exobchixtaláb, walám tatáʼ a atsʼál it kulbél kom jajáʼ in exlál abal a éjtowal ka tólmiy. Walám tatáʼ dhúbatkʼij a léʼ ka tólmiy, pero okʼox kwaʼal ka tsalpay max chubax a exlál jawaʼ exom in watʼál ani max chubax neʼets ka ejtow ka tólmiy tatáʼ. In tomnál ka tsalpay kʼal axéʼ: «¿U exlál jantʼoj exom in watʼál ani walám chubax neʼets ku ejtow ku tólmiy?». Junchikíl, jawaʼ más in tomnál ki tʼajaʼ jats ki tólmiy kin aliy kʼal jitaʼ kʼal axi chubax ka tólmiyat.

⁵ Ki punuw jun i tʼiplab. Ki tsalpay kʼal jun i jaʼúb axi in kwaʼal jun i yawʼláts axi lej kidháb. Jun a kʼicháj, i jaʼúb tu uchál abal kʼwajinek in aliyal talchik i ilál ani tu kónoyal wawáʼ jantʼoj i tsalpayal, kom in léʼ kin exlaʼ jawaʼ tam ilál más alwaʼ kin batsʼuw. Walám dhúbatkʼij neʼets ki léʼnaʼ ki uchaʼ jantʼoj kin tʼajaʼ, pero max wawáʼ yab pel u doctor o yab u exoblámadh abal ki bínaʼ i ilál, yab in tomnál ki uchaʼ jawaʼ kin batsʼuw. Jawaʼ in tomnál ki tʼajaʼ jats ki álchinchij jitaʼ kʼal axi chubax ka tólmiyat.

6. ¿Jaleʼ ti más alwaʼ abal yab dhúbatkʼij ki bínaʼ jun i exobchixtaláb?

⁶ Junchikíl walám neʼets ki tsalpay abal neʼets ki ejtow ki pidhaʼ i exobchixtaláb i jaʼúb. Belits antsanáʼ, más alwaʼ yab ki tʼajaʼ dhúbatkʼij, ¿jaleʼ? Proverbios 15:28 tu exóbchal abal jun i atikláb axi in tʼajál jawaʼ tekedh in tsálpayal alwaʼ jantʼiniʼ neʼets ka tokʼtsin. Jaxtám, belits max i exlálits jantʼiniʼ neʼets ku tokʼtsin, más alwaʼ abal okʼox ki ólonchij a Jehová, ki aliy i exobchixtaláb ani ki tsalpay kʼal jawaʼ neʼets ki uchaʼ i jaʼúb. Max ki tʼajaʼ nixéʼ, tam an exobchixtaláb axi ki bínaʼ neʼets ka kʼwajiy junat kʼal jawaʼ in tsálpayal a Jehová. Ki tsuʼuw jantʼoj in tʼajaʼ an kawlomej Natán.

7. ¿Jantʼoj i exobnál kʼal jawaʼ in tʼajaʼ a Natán?

⁷ Tam ti an tsʼalej David in uchaʼ a Natán abal in léʼak kin tsʼejkanchij jun in kʼimáʼ a Jehová, an kawlomej Natán dhúbatkʼij in uchaʼ a David abal alwaʼ jawaʼ in tsálpayal kin tʼajaʼ. Pero a Jehová yab in léʼak abal a David kin tsʼejkaʼ an templo. Jawaʼ in tomnálak kin tʼajaʼ a Natán jats kin konoy okʼox a Jehová jantʼoj in léʼak abal a David kin tʼajaʼ ani yab ka tokʼtsin dhúbatkʼij (1 Crón. 17:​1-4). Axéʼ tu exóbchal abal tam ku konchat jun i exobchixtaláb, yab in tomnál ku dhubat tokʼtsin (Sant. 1:19).

8. ¿Jaleʼ ti kwaʼal ki lej tʼajaʼ ti kwéntaj tam neʼets ki bínaʼ jun i exobchixtaláb?

⁸ Waʼats kʼeʼat i tsalap abal jaleʼ tin tomnál ki tʼajaʼ ti kwéntaj max neʼets ki bínaʼ jun i exobchixtaláb. Max yab ka kalej alwaʼ jawaʼ an epchal kin takuy kin tʼajaʼ, o max kin watʼaʼ kʼeʼat jantʼoj, walám wawáʼ jayej neʼets ki koʼoy wéʼ i wálab kom wawáʼ i uchaʼ jantʼoj in éjtowalak kin tʼajaʼ. Jaxtám in tomnál ki tsalpay lej alwaʼ tam neʼets ki bínaʼ jun i exobchixtaláb.

TAM KWAʼAL KI BÍNAʼ JUN I EXOBCHIXTALÁB AXI YAB U KONCHINÉNEK

9. ¿Jantʼoj kwaʼal kin lej tʼajaʼ ti kwéntaj an ókʼnomchik okʼxidh kin pidhaʼ jun i exobchixtaláb jun i epchal? (Gálatas 6:1).

⁹ Junchikíl, an ókʼnomchik neʼets kin yéjenchij kin pidhaʼ i exobchixtaláb jun i epchal axi ukʼpinének, antsanáʼ jantʼiniʼ tin ulal Gálatas 6:1 (ka ajiy). Walám jun i epchal exom in tʼajál jantʼoj kʼal axi talbél walám neʼets ka tʼajan abal ka walbin. Jawaʼ in léʼ an ókʼnomchik jats kin tólmiy an epchal abal kin áynanchij kin kʼakʼnaʼ a Jehová ani kin ejtow ka kʼwajiy abal etsʼey (Sant. 5:​19, 20). Jajáʼchik kwaʼal kin tʼajaʼ ti kwéntaj max an epchal chubax kʼwajat in tʼajál jantʼoj axi yab tekedh, o expidh kʼwajat in tʼajál jantʼoj axi wéʼ pilits kʼal jawaʼ in takuyal kin tʼajaʼ axi más an epchal. Ki tʼilaʼ abal a Jehová tu jilchal ki eyendhaʼ i tsalápil abal ki takuy jantʼoj neʼets ki tʼajaʼ (Rom. 14:​1-4). Pero max an ókʼnomchik kin tʼajaʼ ti kwéntaj abal chubax ukʼpinének, ¿jantʼiniʼ in éjtowal kin pidhaʼ jun i alwaʼ exobchixtaláb?

10-12. ¿Jantʼoj kwaʼal kin tʼajaʼ an ókʼnom tam kwaʼal kin bínaʼ jun i exobchixtaláb axi yab konchinének? Ka punuw jun i tʼiplab (ka tsuʼuw jayej an imágenes).

¹⁰ ¿Jaleʼ ti awits kin atsʼaʼ kʼibat an ókʼnomchik kin bínaʼ jun i exobchixtaláb axi yab konchinének? An abatwálej Pablo in uluw abal junchikíl an epchal yabaye in tʼajál ti kwéntaj abal ukpinének, ani walám yab in tsálpayal max in yéjenchal i exobchixtaláb. Jaxtám an ókʼnomchik kwaʼal kin tólmiy an epchal abal yab kin atsʼaʼ kʼibat kin batsʼuw an exobchixtaláb axi neʼets ka pidhan.

¹¹ Ki tsalpay kʼal axéʼ xi tʼiplab. Tam jun i atikláb neʼets ti om, okʼox in yéjenchal kin xaluw an tsabál abal ka jilkʼon palulúl. Talbél neʼets kin tʼayaʼ an iyaláb ani neʼets kin wakʼay. Jayej, an ókʼnomchik in yéjenchal kin tʼojojoy an epchal abal kin batsʼuw an exobchixtaláb axi talbél neʼets ka pidhan. An ókʼnom kwaʼal kin tejwamédhanchij an epchal abal in kʼanidhál ani u tʼeʼpinal kʼal jajáʼ. Tam an ókʼnom kin tʼajaʼ ti kwéntaj abal in tomnálits kin tʼilmay an epchal, in éjtowal kin uchaʼ abal in kʼanidhál ani jaxtám in léʼ kin uchaʼ jantʼoj.

¹² Biyat an ókʼnom in tʼilmayal an epchal, in éjtowal kin tʼilchij abal patal u ukʼpinal ani jaxtám junchikíl neʼets ki yéjenchij ku pidhan jun i exobchixtaláb. Antsanáʼ neʼets kin palmédhanchij in ichích an epchal (Rom. 3:23). An ókʼnom neʼets kin tejwamédhanchij an epchal kʼal an Biblia jantʼoj jats axi yab in tʼajaʼ tekedh, pero kwaʼal kin tʼajaʼ kʼal yan i kʼanidhomtaláb ani kin kʼakʼnaʼ an epchal. Tam an epchal kin exbay abal ukʼpinének, an ókʼnom neʼets kin tejwamédhanchij jantʼoj kwaʼal kin tʼajaʼ abal kin lujkuw in belil. Antsanáʼ ejtíl max kʼwajat in tʼayál an iyaláb. Talbél an ókʼnom ejtíl max neʼets kin wákʼay an iyaláb, kom neʼets kin tʼilchij an epchal jantʼoj kʼwajat in tʼajál alwaʼ ani neʼets kin tʼajaʼ jun i oláb kʼal jajáʼ (Sant. 5:15).

13. ¿Jantʼoj in éjtowal kin tʼajaʼ an ókʼnomchik abal kin exlaʼ max an epchal in exbay alwaʼ an exobchixtaláb axi in pidhaʼ?

¹³ Walám junchikíl, an epchal yab neʼets kin exbay dhúbatkʼij an exobchixtaláb axi kʼwajat ti pidhnal. ¿Jantʼoj in éjtowal kin tʼajaʼ an ókʼnom abal kin tólmiy an epchal kin exbay tekedh? Kʼal yan i kʼanidhomtaláb, an ókʼnom in éjtowal kin tʼajchij talchik i konowixtaláb an epchal abal kin tsuʼuw max in exbay an exobchixtaláb ani max in exlál jantʼiniʼ kin eyendhaʼ an exobchixtaláb axi pidhan (Ecl. 12:11).

¿JAYKʼIʼ TIN TOMNÁL KA BINÁJ AN EXOBCHIXTALÁB ANI JANTʼINIʼ TIN TOMNÁL KA TʼAJAN?

14. ¿Jaleʼ ti yab in tomnál ki bínaʼ jun i exobchixtaláb tam u tsakúl?

¹⁴ Patal u wálbidh ani junchikíl neʼets ki tʼajaʼ o ki uluw jantʼoj axi kin yajbedhaʼ axi más (Col. 3:13). An Biblia in ulal abal junchikíl ma awits ku itʼixbéj o ku tsákuy kʼal jun i epchal (Efes. 4:26). Pero yab in tomnál ki bínaʼ jun i exobchixtaláb tam u kʼwajat tsakúl, ¿jaleʼ? Kom tam jun u tsakúl yab neʼets kin ejtow kin boliy jun i epchal jantʼiniʼ in léʼ a Dios (Sant. 1:20). Max ki bínaʼ jun i exobchixtaláb tam u kʼwajat tsakúl, walám expidh neʼets ka púwey an kʼibataláb. I éjtowal ki tʼilmay jun i epchal axi tu yajbedhámal ani ki uchaʼ jantʼiniʼ ti atsʼál, pero kwaʼal ki aychij ma yabáts ku kʼwajiy lej tsakúl ani tikʼelej ki tʼilmay. Ki tsuʼuw jantʼoj i éjtowal ki exóbnaʼ tin kwéntaj a Elihú, tam tin pidhaʼ i alwaʼ exobchixtaláb a Job.

15. ¿Jantʼoj i exobnál kʼal jawaʼ in tʼajaʼ a Elihú? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹⁵ A Job kʼwajiy yan a kʼicháj in exál kin boliy in jaʼúbchik kom kʼwajatak ti jolbiyáb kʼal yan jantʼoj. A Elihú expidh kʼwajiy in otsʼowiyal jawaʼ in ulalak a Job. Jajáʼ in yájnanchalak a Job, pero jayej tsákuy kʼal jajáʼ kom biyat exomak in kʼániyal tin baʼ, in uluw jantʼoj axi yab tekedh tin kwéntaj a Jehová. Belits antsanáʼ a Elihú in aychij kʼal yan i kʼayaʼtaláb ma ti taley ti kaw a Job ani tikʼelej kawin kʼal yan i kʼanidhomtaláb ani i kʼakʼnaxtaláb (Job 32:2; 33:​1-7). Jawaʼ in tʼajaʼ a Elihú tu exóbchal abal tam kwaʼal ki bínaʼ jun i exobchixtaláb, kwaʼal ku kʼwajiy koyat, kwaʼal ki tʼajaʼ kʼal yan i kʼanidhomtaláb ani ki tejwamédhaʼ abal i kʼakʼnál an epchal (Ecl. 3:​1, 7).

KI ÁYNANCHIJ KI BÍNAʼ I EXOBCHIXTALÁB, PERO JAYEJ KI BATSʼUW

16. ¿Jantʼoj a exobnál kʼal jawaʼ in ulal Salmo 32:8?

¹⁶ An texto juʼtáj ti kaldhach axéʼ an exobintaláb in ulal abal a Jehová neʼets tu ku lej tʼajaʼ ti kwéntaj biyat kʼwajat tu exóbchal (ka ajiy Salmo 32:8). Axéʼ tu exóbchal abal talbél tu pidhámal jun i exobchixtaláb, a Jehová neʼets kin áynanchij tu ku tʼajaʼ ti kwéntaj abal tu ku tólmiy ki eyendhaʼ nixéʼ xi exobchixtaláb. Wawáʼ in tomnál ki nitsʼbiy a Jehová, tam ki bínaʼ jun i exobchixtaláb in tomnál ki áynanchij ki tólmiy an epchal abal kin ejtow kin eyendhaʼ nixéʼ xi exobchixtaláb.

17. ¿Jantʼiniʼ ti atsʼál tam jun i ókʼnom tu pidhál jun i exobchixtaláb axi kaldhach ti Biblia? (Isaías 32:​1, 2).

¹⁷ Xowéʼ ta kʼicháj patal i yéjenchal ki batsʼuw i exobchixtaláb ani jayej neʼets ki yéjenchij ki bínaʼ (2 Tim. 3:1). An ókʼnomchik axi in binál i exobchixtaláb axi kaldhach ti Biblia pel ejtíl i jáʼ axi u adhil al jun i tsabál axi lej waynek (ka ajiy Isaías 32:​1, 2). I lej kʼákʼnanchal a Jehová kom i kwaʼal i jaʼúb axi tu pidhál i exobchixtaláb axi i yéjenchal ki batsʼuw. An Biblia in ulal abal axéʼ xi exobchixtaláb in kwaʼal yan in jalbíl ani pel ejtíl i manzana axi tsʼejkadh kʼal i oro (Prov. 25:11). Jaxtám, ki áynanchij ki exóbnaʼ jantʼiniʼ ki bínaʼ jun i alwaʼ exobchixtaláb ani jayej jantʼiniʼ ki batsʼuw.