¿Jantʼoj in éjtowal kin tʼajaʼ an kwitól axi tsakamej abal kin nitsʼbiy a Cristo?

1. ¿Jantʼoj kwaʼal kin tʼajaʼ an epchal inik axi pujadh max in léʼ ka kʼwajiy alwaʼ tin ejatal?

AN TSʼALEJ David in uchaʼ axéʼ xi kaw a Salomón: «Yab kit jikʼey, ka tejwamédhaʼ abal i tsálpadhits» (1 Rey. 2:​1-3). Patal an epchal inik axi pujadh in tomnál kin bélkaʼ axéʼ xi kaw. Max in léʼ ka kʼwajiy alwaʼ tin ejatal, kwaʼal kin exóbnaʼ kin bélkaʼ a Jehová ani kin eyendhaʼ an tsalpadh kaw axi kʼwajat ti Biblia (Luc. 2:52). ¿Jaleʼ an kwitólchik axi tsákamej kwaʼal kin tsápnanchij ka tsálpaxin jantʼiniʼ a Cristo?

2, 3. ¿Jaleʼ ti lej exbadh abal an epchalchik kwitól kin tsápnanchij ka tsálpaxin jantʼiniʼ a Cristo?

² An epchal inik in kwaʼal yan in uchbíl kʼal in yanél ani ti tamkuntaláb. Max tatáʼ pel jun i epchal kwitól, walám a tsalpayámal jun a kʼicháj ka bajuw talchik a uchbíl ti tamkuntaláb. Walám a léʼ ka bajuw ti precursor, ti tolmix ókʼnom o jun a kʼicháj ki bíjiyat ti ókʼnom. Walám jayej a tsalpayámal ki tomkin ani ma ka koʼoy i tsakam (Efes. 6:4; 1 Tim. 3:1). Max a léʼ ka bajuw axéʼ xi ayláb ani ki kʼwajiy alwaʼ ta ejatal, in tomnál ki tsálpaxin jantʼiniʼ a Cristo.b

³ ¿Jantʼoj neʼets ti tólmiy abal ka bajuw ki tsálpaxin jantʼiniʼ a Jehová? ¿Jantʼoj a yéjenchal ka exóbnaʼ xowéʼ biyat i tsákamej? Ani ¿jantʼiniʼ a éjtowal ki tʼojojon abal ka putuw kʼal más a uchbíl talbél? Játs neʼets ki exóbnaʼ tejéʼ.

¿JANTʼOJ NEʼETS TI TÓLMIY ABAL KA NITSʼBIY A CRISTO?

4. ¿Juʼtáj ti neʼets ka elaʼ i tʼiplab axi ka ejtow ka nitsʼbiy? (Ka tsuʼuw jayej an imágenes).

⁴ Ka exóbnaʼ tin kwéntaj i alwaʼ tʼiplab. An Biblia in olnál tin kwéntaj yan i inik axi in tʼojonchij a Jehová ti biyál. Jajáʼchik in lej kʼanidhálak a Jehová ani in putuw alwaʼ kʼal in uchbíl. Jayej ti tamkuntaláb waʼats i epchalchik axi walám antsanáʼ in ey, ani tatáʼ a éjtowal ka nitsʼbiy (Heb. 13:7). An más alwaʼ tʼiplab axi a éjtowal ka nitsʼbiy játs a Jesucristo (1 Ped. 2:21). Tam ka exóbnaʼ axéʼchik xi tʼiplab, ka tsalpay jantʼoj játs axi a léʼ ka exóbnaʼ tin kwéntaj jajáʼchik (Heb. 12:​1, 2). Talbél ka tsalpay jantʼoj neʼets ka tʼajaʼ abal ka ejtow ka nitsʼbiy.

5. ¿Jantʼoj kwaʼal ka tʼajaʼ abal ka exóbnaʼ ki tsálpaxin, ani jaleʼ ti lej exbadh ka tʼajaʼ? (Salmo 119:9).

⁵ Ka exóbnaʼ ki tsálpaxin (Prov. 3:21). Jun i inik axi tsalpadh in jolkʼál i kʼij abal kin tsalpay alwaʼ jantʼoj neʼets kin tʼajaʼ. Jaxtám, ka exóbnaʼ ki tsálpaxin ta kwetemtal ani etsʼey ka tsalpay alwaʼ jantʼoj neʼets ka tʼajaʼ. ¿Jaleʼ ti lej exbadh ka tʼajaʼ? Kom xowéʼ ta kʼicháj, yan i atikláb expidh in tʼajál jawaʼ in léʼ ani jawaʼ in tsálpayalchik abal alwaʼ (Prov. 7:7; 29:11). Jayej, ban televisión, ban películas ani ti internet u tejwamél yan jantʼoj axi in éjtowal kin tʼajaʼ abal yab ki tsálpaxin tekedh. Tam, ¿jantʼoj kwaʼal ka tʼajaʼ abal ka exóbnaʼ ki tsálpaxin? Okʼox, ka aliy i tsalpadh kaw ti Biblia abal ka exlaʼ jantʼiniʼ u tsalpax a Jehová ani jayej ka tsalpay jaleʼ ti konchal ka bélkaʼ. Talbél, ka tsalpay jantʼiniʼ neʼets ka eyendhaʼ nixéʼ ta ejatal abal ka tʼajaʼ jawaʼ tekedh (ka ajiy Salmo 119:9). Max ka exóbnaʼ ti tsalpax, nixéʼ neʼets ti tólmiy abal ka nitsʼbiy a Cristo (Prov. 2:​11, 12; Heb. 5:14). Xowéʼ neʼets ki exóbnaʼ jantʼiniʼ ka eyendhaʼ an tsalpadhtaláb abal ka exlaʼ 1) jantʼiniʼ ka tʼilmay an epchalchik mimláb 2) ani abal ki tóltomin jantʼiniʼ tin tomnál.

6. ¿Jantʼiniʼ neʼets kin tejwamédhaʼ jun i kwitól axi tsalpadh abal in kʼakʼnál an mimlábchik?

⁶ Max tatáʼ ka exóbnaʼ ki tsalpaxin neʼets ka exlaʼ jantʼiniʼ ka kʼakʼnaʼ an mimlábchik. Jun i tʼiplab, walám jun i epchal kwitól in kulbetnál jun i epchal tsʼikʼách ani in léʼ kin tujchij kin tʼilmay. Max in tsalpayámalits alwaʼ abal játs in léʼ kin tʼajaʼ, yab kidháb. Pero max jun i kwitól yab in kwaʼal tsalpadh ka tomkin, yab neʼets kin kʼambichikiy jun i tsʼikʼách nibal neʼets kin tʼajaʼ kin tsalpay abal in kulbetnál. Ejtíl, neʼets kin lej tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼoj in dhúchunchal ban mensajes ani jantʼiniʼ tin tʼilmayal (1 Tim. 5:​1, 2). Jayej, max kʼwajat ti exláx kʼal jun i epchal tsʼikʼách, yab neʼets ka xeʼtsinchik kwetém, abal yab ka tsálpayat jantʼoj kidháb tin kwéntaj an tsʼikʼách (1 Cor. 6:18).

7. ¿Jantʼiniʼ neʼets ka tóltomin jun i kwitól axi in exobnámal ka tsálpaxin ejtíl a Jehová?

⁷ Jun i kwitól axi in exobnámal ka tsálpaxin ejtíl a Jehová, jayej neʼets kin tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼiniʼ u tóltomnal ani jantʼiniʼ u lalbanal. An atiklábchik axi in tsʼejkál i toltom ani in nujuwal yab in kʼakʼnál a Jehová ani in tʼajálchik yan jantʼoj kidháb. Jaxtám in tsʼejkál i tóltom axi lej tinat ani in tʼajál abal an kwitólchik ka tejwaméj jantʼiniʼ i uxum. Pero jun i kwitól axi kʼwajat in tsápnanchal kin nitsʼbiy a Cristo, neʼets kin lej tʼajaʼ ti kwéntaj an tsalpadh kaw axi kʼwajat ti Biblia ani neʼets kin tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼiniʼ u tóltomnal ani u lalbanal an epchalchik axi in kʼanidhál a Jehová. Ka tsalpay kʼal axéʼchik xi konowixtaláb: «¿Tejwaʼ kʼal jawaʼ u takuyal abal u tʼajál ti kwéntaj jawaʼ in atsʼál axi más? ¿U tejwamedhál abal u kʼakʼnál a Jehová kʼal an toltom axi u eyendhál?» (1 Cor. 10:​31-33; Tito 2:6). An tsákamchik axi in exobnámal ka tsálpaxin, in tʼajál abal ka kulbéj an epchalchik, pero jayej a Jehová.

8. ¿Jantʼiniʼ in éjtowal kin tejwamédhaʼ jun i epchal kwitól abal in putuwal kʼal in uchbíl?

⁸ Ka putuw alwaʼ kʼal a uchbíl. Tam jun i tsakam in pútuwal alwaʼ kʼal in uchbíl, axi más in tʼajálchik ti kwéntaj ani u kʼakʼnáb (Luc. 16:10). Ki tsalpay kʼal in tʼiplábil a Jesús, jajáʼ in lej exlálak jawaʼ jatsak in uchbíl ani etsʼey in putuw. In tʼajaʼ patal jawaʼ uchan kʼal a Jehová, belits abal junchikíl kʼíbatak. A Jesús jayej in lej kʼanidhálak an atiklábchik ani más in aykolil, jaxtám in bínaʼ in ejatal abal tu ku kʼaniy (Juan 13:1). Max a léʼ ka nitsʼbiy a Jesús, ka tsápnanchij ka putuw kʼal jawákits tam tʼojláb axi ki bíjchin ka tʼajaʼ. Max yab a exlál jantʼiniʼ ka tʼajaʼ jun i tʼojláb, ka koʼoy i tsaʼataláb ani ka konchij jun i epchal abal ti tólmiy. Yab ka óbetnaʼ an tʼojláb, ka tsápnanchij ka tʼajaʼ patal jawaʼ ka ejtow (Rom. 12:11). Max ki uchbiyat ka tʼajaʼ jantʼoj, ka tsápnanchij ka putuw. Ka tsalpay abal kʼwajat a tʼajál kom a léʼ ka kulbedhaʼ a Jehová (Col. 3:23). Ka tʼilaʼ abal i wálbidh ani junchikíl neʼets ki ukʼpin, jaxtám ka koʼoy i tsaʼataláb ani ka batsʼuw abal i ukʼpin (Prov. 11:2).   

KA EXÓBNAʼ PILCHIK I TʼOJLÁB ANI KʼEʼAT JANTʼOJ

9. ¿Jaleʼ ti lej alwaʼ abal an kwitólchik kin exóbnaʼ pílchik jantʼoj?

⁹ Max a léʼ ka nitsʼbiy a Cristo, a yéjenchal ka exóbnaʼ pílchik i tʼojláb ani kʼeʼat jantʼoj axi ti tólmiy abal ka watʼaʼ a kʼicháj. Jawaʼ ka exóbnaʼ ka tʼajaʼ neʼets ti lej tólmiy abal ka putuw kʼal a uchbíl axi ka koʼoy ti tamkuntaláb, jayej neʼets ti lej tólmiy abal ka elaʼ jun i tʼojláb ani ka ataʼ an tumín axi a yéjenchal abal ka watʼaʼ a kʼicháj, o abal ka béletnaʼ a yanél. Jayej, jawaʼ ka exóbnaʼ xowéʼ neʼets ti lej tólmiy abal ki neʼdháxin alwaʼ kʼal axi más. Ki tsuʼuw talchik jantʼoj axi a éjtowal ka exóbnaʼ.

10, 11. ¿Jaleʼ ti lej alwaʼ abal an epchalchik kwitól kin exóbnaʼ ti ajum ani dhuchum alwaʼ? (Salmo 1:​1-3; ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹⁰ Ka exóbnaʼ ta ajum ani ta dhuchum alwaʼ. An Biblia in ulal abal max jun i i inik kin ajiy an Biblia chudhél chudhél ani kin tsalpay kʼal jawaʼ in ulal tanáʼ, neʼets ka kʼwajiy kulbél ani neʼets ka kalej alwaʼ patal jawaʼ kin tʼajaʼ (ka ajiy Salmo 1:​1-3). Antsanáʼ, neʼets kin bajuw kin exlaʼ jantʼoj in tsálpayal a Jehová ani neʼets kin exlaʼ jantʼoj kin tʼajaʼ (Prov. 1:​3, 4). Ti tamkuntaláb i yéjenchal i epchal inik axi antsanáʼ in ey. ¿Jaleʼ?

¹¹ Ti tamkuntaláb u yejencháb i epchal inik axi kin tólmiy ani kin exóbchij an epchalchik jawaʼ in ulal an Biblia (Tito 1:9). Max ka exóbnaʼ ta ajum ani ta dhuchum alwaʼ, neʼets ka ejtow ka tʼojojoy i tʼilomtaláb axi kin kanatbédhaʼ an epchalchik. Jayej neʼets ka ejtow ka bínaʼ i alwaʼ tokʼtsixtaláb ti tamkuntaláb. Tam ki exobláts o tam ka atsʼaʼ jun i tʼilomtaláb ti tamkuntaláb o ti púlik tamkuntaláb, neʼets ka ejtow ka dhuchaʼ jawaʼ a exóbnaʼ ani ma neʼets ka ejtow ka eyendhaʼ nixéʼ abal ka kanatbédhaʼ axi más.

12. ¿Jantʼoj neʼets ti tólmiy abal ka exóbnaʼ ka tʼilmay axi más?

¹² Ka exóbnaʼ ka tʼilmay axi más. Patal an epchal inik in tomnál kin exóbnaʼ ka tʼilmáts kʼal axi más. Neʼets kin ejtow kin tʼajaʼ max kin tsápnanchij kin otsʼówiy axi kʼeʼatchik, jayej max kin tsápnanchij kin exlaʼ jantʼoj in atsʼál ani in tsálpayal axi más (Prov. 20:5). A éjtowal ka exlaʼ jantʼiniʼ tin atsʼál jun i atikláb max ka tʼajaʼ ti kwéntaj in káwintal, max ka tʼajchij ti kwéntaj in wal ani max ka metʼaʼ jantʼiniʼ in yátsiyal in kʼubak. Axéʼ neʼets ka exóbnaʼ ka tʼajaʼ biyat más a tʼilmayal an atiklábchik. Max expidh a tʼilmayal an atiklábchik kʼal i mensaje ani kʼal i correo, neʼets ka atsʼaʼ lej kʼibat ka tʼilmay tam ka koʼoy ta tamét. Jaxtám, ka tsápnanchij ka junkuw an atiklábchik ani ka tʼilmay (2 Juan 12).  

13. ¿Jantʼoj más in tomnál kin exóbnaʼ jun i epchal kwitól? (1 Timoteo 5:8; ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹³ Ka exóbnaʼ ka béletnaʼ ta kwetémtal. Jun i inik axi kʼwajat in tsápnanchal kin nitsʼbiy a Cristo in exlál kin béletnaʼ tin kwetémtal ani kin béletnaʼ in yanél (ka ajiy 1 Timoteo 5:8). Al talchik i bichow, jun i kwitól in éjtowal kin exóbnaʼ an tʼojláb axi in tʼajál in papá o kʼeʼat in yanél. Ani al kʼeʼatchik i bichow, an kwitólchik in éjtowal kin exóbnaʼ jun i tʼojláb axi u olnáb ti escuela. Tatáʼ ka tsalpay jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ, pero lej alwaʼ ka exóbnaʼ jun i tʼojláb axi ti tólmiy ka elaʼ an tumín axi a yéjenchal abal ka watʼaʼ a kʼicháj (Hech. 18:​2, 3; 20:34; Efes. 4:28). Ka tsápnanchij ka tʼajaʼ alwaʼ an tʼojláb ani ka putundhaʼ. Antsanáʼ neʼets kit exláj abal it ikʼax ani yab neʼets ka atsʼaʼ kʼibat ka elaʼ jun i tʼojláb. Patal jawaʼ i exobnámal ma tejéʼ neʼets ti lej tólmiy abal ka putuw kʼal kʼeʼat a uchbíl axi walám ka koʼoy más talbél. Ki tsuʼuw talchik i uchbiláb axi walám neʼets ka koʼoy.

KI TʼOJOJON ABAL TAM KA KOʼOY MÁS A UCHBÍL

14. ¿Jantʼiniʼ in éjtowal ka tʼojojon jun i kwitól abal kin tʼojonchij más a Jehová?

¹⁴ Neʼets ka ejtow ka tʼojonchij más a Jehová. Waʼats yan i epchal axi in bajuwámal ka tsálpaxin jantʼiniʼ a Jehová ani játs kom yan kʼal jajáʼchik in tujchij jantʼiniʼ i precursores tam ti tsákamej. Max ka tʼajaʼ ti precursor neʼets ka exóbnaʼ ki neʼdháxin alwaʼ kʼal axi más ani jayej neʼets ka exóbnaʼ ka eyendhaʼ tekedh an tumín (Filip. 4:​11-13). A éjtowal ka tujchij ti precursor auxiliar, nixéʼ neʼets ti tólmiy abal talbél yab ka atsʼaʼ kʼibat ka tʼajaʼ ti precursor regular. Nixéʼ jayej in éjtowal ti tólmiy abal ka batsʼuw más i tʼojláb tin bichówil a Jehová, ejtíl ki tólmixin abal ka tsʼejkáj i atáj juʼtáj ka kʼakʼnáj a Jehová o abal ki tólmixin ti Betel.

15, 16. ¿Jantʼoj in tomnál kin tʼajaʼ jun i kwitól abal kin bajuw ti tolmix ókʼnom o ti ókʼnom ban tamkuntaláb?

¹⁵ Neʼets ka ejtow ka bajuw ti tolmix ókʼnom o ti ókʼnom kʼal an tamkuntaláb. Patal an epchal inik in tomnál kin tsápnanchij kin putuw kʼal jawaʼ u kónchinal jun i ókʼnom. An Biblia in ulal abal «pel i lej alwaʼ tʼojláb» max jun i epchal inik in léʼ ka tólmixin más ti tamkuntaláb (1 Tim. 3:1). Max a léʼ ka bajuw ti ókʼnom kʼal an tamkuntaláb, okʼox kwaʼal ka tsápnanchij ka bajuw ti tolmix ókʼnom. Axéʼchik xi epchal in lej tólmiyal an ókʼnomchik abal kin putuw kʼal in uchbíl. An ókʼnomchik ani an tolmix ókʼnom in kwaʼal yan i tsaʼataláb, jaxtám in tólmiyal an epchalchik ti tamkuntaláb ani jayej in tsápnanchal ka olnomáts kʼal i kanataláb. An kwitólchik in éjtowal ka bíjiyat ti tolmix ókʼnom tam kin koʼoy 17 ma ti 19 i támub. Jun i tolmix ókʼnom axi in pútuwal alwaʼ kʼal in uchbíl, in éjtowalits ka bíjiyat ti ókʼnom tam kin putuw 20 i támub.

¹⁶ An Biblia in olnál jantʼoj in tomnál kin tʼajaʼ jun i inik abal kin bajuw ti tolmix ókʼnom o ti ókʼnom. Neʼets kin ejtow kin bajuw nixéʼ max kin tejwamédhaʼ abal in kʼanidhál a Jehová, in yanél ani an epchalchik ti tamkuntaláb (1 Tim. 3:​1-13; Tito 1:​6-9; 1 Ped. 5:​2, 3). Tam, ¿jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ abal ka bajuw ti tolmix ókʼnom o ti ókʼnom? Ka tsápnanchij ka exbay ti junchik patal jawaʼ in ulal an Biblia abal kwaʼal ka tʼajaʼ. Talbél, ka ólonchij a Jehová ani ka lej konchij abal ti tólmiy ka putuw kʼal nixéʼ.c

17. ¿Jantʼiniʼ in éjtowal ka tʼojojon jun i kwitól abal kin putuw alwaʼ kʼal in uchbíl tam ka tomkin? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹⁷ Neʼets ka ejtow ki tomkin. A Jesús in uluw abal neʼetsak ka waʼtsin i epchalchik axi paynekits axi neʼets kin takuy yab ka tomkin (Mat. 19:12). Pero max tatáʼ ka takuy ki tomkin, neʼets ka koʼoy a uchbíl ka ókʼnaʼ a kʼimádhil (1 Cor. 11:3). A Jehová in léʼ abal an inik kin kʼanidhaʼ in kʼimádhil, kin béletnaʼ, kin pidhaʼ jawaʼ in yéjenchal ani kin tólmiy abal ka utey más kʼal a Jehová (Efes. 5:​28, 29). Ma tejéʼ i exobnámal abal an inik in tomnál kin exóbnaʼ ka tsálpaxin, kin kʼakʼnaʼ an mimlábchik ani kin putuw alwaʼ kʼal in uchbíl. Max tatáʼ ka tsápnanchij ka tʼajaʼ patal axéʼ, neʼets ka ejtow ki tʼojojon abal tam ki tomkin ani neʼets ka béletnaʼ alwaʼ a kʼimádhil.

18. ¿Jantʼiniʼ in éjtowal ka tʼojojon jun i kwitól abal kin putuw alwaʼ kʼal in uchbíl max kin koʼoy i tsakam?

¹⁸ Neʼets ka ejtow ka koʼoy i tsakam. Max ki tomkin walám neʼets ka koʼoy i tsakam. In tʼiplábil a Jehová neʼets ti lej tólmiy abal ka exlaʼ jantʼiniʼ ka yedhaʼ alwaʼ a tsakámil (Efes. 6:4). A Jehová yab in atsʼaʼ tidhetál kin ólchij a Jesús abal in kʼanidhál ani abal u lej kulbélak kʼal in tʼojlábil (Mar. 1:11). Max jun a kʼicháj ka koʼoy i tsakam, lej alwaʼ ka ujnaʼ ka uchaʼchik abal a kʼanidhál ani abal i lej kulbél tam jajáʼchik in tʼajál jantʼoj alwaʼ. An tatalábchik axi in nitsʼbiyal a Jehová, in tólmiyal in tsakámil abal jayej ka tsálpaxin ejtíl a Jehová. ¿Jantʼiniʼ a éjtowal ki tʼojojon ma xowéʼ abal ka yedhaʼ alwaʼ a tsakámil? Max ka tejwamédhanchij an epchalchik ani a yanél abal a kʼanidhál ani max ka ujnaʼ ka uchaʼchik abal a lej kʼakʼnál jawaʼ in tʼajálchik (Juan 15:9). Patal axéʼ neʼets ti lej tólmiy max jun a kʼicháj ki tomkin ani ka koʼoy i tsakam, pero jayej neʼets ti lej tólmiy xowéʼ, kom nixéʼ neʼets kin tʼajaʼ abal a Jehová, a yanél ani an epchalchik ti kʼanidhaʼ más.

¿JANTʼOJ NEʼETS KA TʼAJAʼ?

19, 20. ¿Jantʼoj in tomnál kin tʼajaʼ jun i epchal kwitól abal kin bajuw kin nitsʼbiy a Cristo? (Ka tsuʼuw an imágenes axi kʼwajat ban portada).

¹⁹ Max tatáʼ it kwitólej, ka tʼilaʼ abal kwaʼal ka tʼajaʼ jantʼoj max a léʼ ka nitsʼbiy a Cristo. In yéjenchal ka exóbnaʼ tin kwéntaj i alwaʼ tʼiplab, jayej kwaʼal ka exóbnaʼ ta tsalpax, ka putuw alwaʼ kʼal a uchbíl, ka exóbnaʼ pílchik i tʼojláb ani ki tʼojojon ma xowéʼ abal tam ka koʼoy más a uchbíl.

²⁰ Walám ka tsalpay abal lej yan i tʼojláb axi kwaʼal ka tʼajaʼ ani abal yab neʼets ka ejtow ka putuw. Pero yab ka walbaʼ ta baʼ, neʼets ka ejtow ka putuw. Ka tʼilaʼ abal a Jehová in léʼ ti tólmiy (Is. 41:​10, 13). An epchalchik axi ti tamkuntaláb in éjtowal ti lej tólmiy abal ka putuw kʼal a uchbíl. Tam tatáʼ ka bajuw kit tsálpaxin jantʼiniʼ a Jehová neʼets ka atsʼaʼ lej kulbél ani neʼets ka batsʼuw yan i lablixtaláb. Epchal kwitól, ka tʼilaʼ abal tu lej kʼanidhál. I léʼ abal a Jehová kin áynanchij kin labliy an tʼojláb axi exom a tʼajál abal ka nitsʼbiy a Cristo (Prov. 22:4).