Gịnị Ka “Anya Laara Anya” Pụtara?

Ihe Baịbụl zara

“Anya laara anya” so n’Iwu Chineke gwara Mozis ka o nye ndị Izrel n’oge gboo. Jizọs kwughachikwara ya mgbe ọ nọ n’elu ugwu na-akụzi ihe. (Matiu 5:38, Bible Nsọ nke Union Version; Ọpụpụ 21:24, 25; Diuterọnọmi 19:21) Ihe ọ pụtara bụ na a tawa onye mere ihe ọjọọ ahụhụ, e kwesịrị ịta ya ahụhụ ya na ihe o mere hà otu.a

Iwu a bụ gbasara onye ma ụma merụọ onye ọzọ ahụ́. E nwere ihe Iwu Mozis kwuru gbasara onye mere otú ahụ. Ọ sịrị: “Ịgbaji ọkpụkpụ ga-alara ịgbaji ọkpụkpụ, anya alaara anya, ezé alaara ezé; ụdị nkwarụ o mere ka onye ahụ nwee ka a ga-eme ka o nwee.”—⁠Levitikọs 24:⁠20.

Gịnị mere e ji nye iwu “anya laara anya”?

E nyeghị iwu “anya laara anya” ka onye ọ bụla nwee ike ịna-emegwara ihe e mere ya. Kama, e nyere ya iji nyere ndị a họpụtara ka ha na-ekpe ikpe aka ịta onye mehierenụ ahụhụ kwesịịrị ya. Ha agaghị ata ya ahụhụ ka ndị obi fere azụ, ha agaghịkwanụ emefere ya ebere ókè.

Iwu a na-emekwa ka onye bu n’obi imerụ ndị ọzọ ahụ́ ma ọ bụ onye na-akpa nkata ime otú ahụ gbanwee obi ya. Iwu Mozis kwuru, sị, “Ndị fọdụrụ [ya bụ, ndị hụrụ ka a na-ata mmadụ ahụhụ kwesịịrị ya otú Chineke chọrọ] ga-anụkwa ya wee tụọ egwu, ọ dịghịkwa mgbe ọ bụla ha ga-eme ụdị ihe ọjọọ a n’etiti unu.”—⁠Diuterọnọmi 19:⁠20.

Iwu “anya laara anya” ọ̀ gbasara Ndị Kraịst?

Mba, iwu a abụghị maka Ndị Kraịst. O so n’Iwu Mozis ndị àjà Jizọs chụrụ kagburu.—⁠Ndị Rom 10:⁠4.

Mana, iwu a mere ka anyị ghọta otú Chineke si eche echiche. Otu ihe o mere ka anyị ghọta bụ na Chineke ji ikpe ziri ezi kpọrọ ihe. (Abụ Ọma 89:14) O mekwara ka anyị ghọta otú Chineke si ekpe ikpe ziri ezi, ya bụ, na e kwesịrị ịta onye mere ihe ọjọọ ahụhụ ruo “n’ókè kwesịrị ekwesị.”—⁠Jeremaya 30:⁠11.

Ihe na-abụghị eziokwu a na-ekwu gbasara iwu “anya laara anya”

Ihe na-abụghị eziokwu a na-ekwu: Obi fere onye tiri iwu “anya laara anya” azụ.

Nke bụ́ eziokwu: Iwu a akwadoghị ka ndị a họpụtara ikpe ikpe jiri aka ike na obi ọjọọ na-ekpe ikpe. Kama, e mee ihe otú iwu ahụ kwuru, ọ pụtara na tupu ndị a họpụtara ikpe ikpe ekpebie ihe a ga-eme, ha ga-ebu ụzọ leruo ihe niile merenụ anya, chọpụtakwa otú onye ahụ mejọrọ ihe kpacharuru anya mee ihe ahụ. (Ọpụpụ 21:28-30; Ọnụ Ọgụgụ 35:22-25) Ihe a niile na-egosi na iwu “anya laara anya” nyere aka hụ na a tafeghị mmadụ ahụhụ ókè ma ọ bụkwanụ mefeere ya ebere ókè.

Ihe na-abụghị eziokwu a na-ekwu: Iwu “anya laara anya” nyere onye ọ bụla ikike imegwara ihe e mere ya.

Nke bụ́ eziokwu: E nwere Iwu Mozis nke kwuru, sị: “Abọla ọbọ, eburula ụmụ ndị gị iwe n’obi.” (Levitikọs 19:18) Iwu Mozis anaghị agba ndị mmadụ ume imegwara ihe e mere ha. Kama, ọ na-agba ha ume ka ha tụkwasị Chineke obi, nabatakwa ndokwa o mere ka e nwee ndị ikpe ga na-edoziri ha okwu.—⁠Diuterọnọmi 32:⁠35.

Jizọs mere ka a mara nke bụ́ eziokwu

Jizọs ma na ụfọdụ ndị na-akọwahie ihe iwu “anya laara anya” pụtara. O mere ka nke bụ́ eziokwu doo anya. O kwuru, sị: “Unu nụrụ na a sịrị: ‘Anya laara anya, ezé laakwara ezé.’ Otú ọ dị, ana m asị unu: Emegwarala onye bụ́ ajọ mmadụ ihe o mere gị; kama onye ọ bụla nke mara gị ụra na ntì aka nri, tụgharịkwaara ya nke ọzọ.”—⁠Matiu 5:38, 39.

Ị̀ hụrụ na Jizọs sịrị “unu nụrụ na a sịrị”? Ọ ga-abụ na ihe ọ na-ekwu bụ ihe ụfọdụ ndị isi okpukpe ndị Juu na-akụzi, ya bụ, na i mee m mụ emegwara dị mma. Otu nwoke aha ya bụ Adam Clarke, onye bụ́ ọkà mmụta Baịbụl, sịrị: “Ọ ga-abụ na ndị Juu mere ka iwu a [bụ́ anya laara anya] . . . bụrụ ihe ndị mmadụ ga na-agbakwasị ụkwụ eme i mee m mụ emegwara. Ọ ga-abụkwa ya mere obi ji efe ndị mmadụ azụ ka ha na-emegwara ndị mere ha ihe.” Ndị isi okpukpe ndị ahụ nọ na-ekwu ihe gosiri na mmadụ imegwara ihe e mere ya magburu onwe ya. Ha si otú ahụ mee ka ihe Chineke bu n’obi nye Iwu ahụ ghara ido anya.—⁠Mak 7:13.

Mana, Jizọs kwusiri ike na ịhụnanya bụ isi sekpụ ntị n’Iwu niile Chineke nyere. Ọ sịrị: “‘Hụ Jehova bụ́ Chineke gị n’anya . . . ’ Ọ bụ ya bụ iwu kasị ukwuu, bụrụkwa nke mbụ. Nke abụọ, nke dị ka ya, bụ, ‘Hụ onye agbata obi gị n’anya dị ka onwe gị.’ Ọ bụ n’iwu abụọ a ka Iwu ahụ dum na akwụkwọ Ndị Amụma dabeere.” (Matiu 22:37-40) Jizọs kụziri na ọ bụ ịhụnanya, ọ bụghị i mee m mụ emegwara, ka a ga-eji ama ezigbo ndị na-eso ụzọ ya.—⁠Jọn 13:34, 35.

a Ihe a na-akpọ iwu a mgbe ụfọdụ na Latịn bụ lex talionis. Obodo ndị ọzọ n’oge gboo tikwara ụdị iwu a.