1. Olee otú mmụọ ozi ahụ si kọwaa anụ ọhịa ahụ na-acha uhie uhie, oleekwa ụdị amamihe dị mkpa iji ghọta ihe atụ ndị dị ná Mkpughe?

N’ỊKỌWAKWU anụ ọhịa ahụ na-acha uhie uhie nke Mkpughe 17:3, mmụọ ozi ahụ gwara Jọn, sị: “N’ebe a ka uche nke nwere amamihe dị. Isi asaa ahụ bụ ugwu asaa, nke nwanyị ahụ na-anọdụ n’elu ha: ndị eze asaa dịkwa; ise n’ime ha adawo, otu n’ime ha na-adị adị, onye fọdụrụ akabịaghị; mgbe ọ ga-abịa ọ ghaghịkwa ịnọgide nwa oge.” (Mkpughe 17:9, 10) N’ebe a, mmụọ ozi ahụ na-enye amamihe nke sitere n’elu, bụ́ amamihe nke ọ bụ nanị ya pụrụ inye nghọta nke ihe atụ ndị ahụ dị ná Mkpughe. (Jemes 3:17) Amamihe nke a na-enye òtù Jọn ahụ na ndị na-esonyere ha nghọta banyere otú o si bụrụ na oge ndị anyị na-ebi n’ime ha siri oké ike. Ọ na-eme ka obi ndị raara onwe ha nye nwee nghọta nke ikpe Jehova nile, ndị a gaje imezu n’isi nso, na-akụnyekwa ezi egwu Jehova n’ime ha. Dị ka Ilu 9:10 kwuru: “Mmalite amamihe ka egwu Jehova bụ: ihe ọmụma nke Onye Nsọ bụkwa nghọta.” Gịnị ka amamihe Chineke na-ekpughere anyị banyere anụ ọhịa ahụ?

2. Gịnị ka isi asaa nke anụ ọhịa ahụ na-acha uhie uhie pụtara, oleekwa otú o si bụrụ na “ise n’ime ha adawo, otu n’ime ha na-adị adị”?

² Isi asaa nke anụ ọhịa ahụ na-anọchi anya “ugwu” asaa, ma ọ bụ “ndị eze” asaa. N’ime Akwụkwọ Nsọ, a na-eji okwu abụọ ndị ahụ eme ihe iji zoo aka n’ike ọchịchị dị iche iche. (Jeremaịa 51:24, 25; Daniel 2:34, 35, 44, 45) N’ime Bible, e gosipụtara alaeze ụwa isii dị ka ndị nwere mmetụta n’ihe banyere ndị Chineke: Ijipt, Asiria, Babilọn, Medo-Peasia, Gris, na Rom. N’ime ndị a, ise n’ime ha abịawo ma gabiga n’oge Jọn natara Mkpughe ahụ, ebe Rom ka nọ n’oge ahụ bụrụ alaeze ụwa. Nke a kwekọrọ nke ọma n’okwu ndị ahụ bụ, “ise n’ime ha adawo, otu n’ime ha na-adị adị.” Ma gịnị banyere “onye fọdụrụ” nke ahụ na-abịa abịa?

6. Alaeze ndị dị nnọọ ọhụrụ dịgasị aṅaa bilitere, oleekwa nke kasị nwee ihe ịga nke ọma?

⁶ Otú ọ dị, ka ọ na-erule narị afọ nke 15, mba dị iche iche nọ na-ewulite alaeze ndị dị nnọọ ọhụrụ. Ọ bụ ezie na ụfọdụ n’ime ọchịchị alaeze ọhụrụ ndị a nọ n’ókèala ndị dị n’ebe Rom na-achịbu, alaeze ha dị iche iche abụghị iwere Alaeze Rom ahụ gaa n’ihu. Portugal, Spain, France, na Holland ghọchara ọnọdụ nke ọchịchị ndị dịwaga iche iche. Ma nke kasị nwee ihe ịga nke ọma bụ Britain, nke mesịrị nọrọ n’isi alaeze buru ibu nke ukwuu nke ‘anyanwụ na-adịghị ada n’elu ya.’ Alaeze nke a gbasara n’oge dị iche iche gabiga akụkụ dị ukwuu nke Ebe Ugwu America, Africa, India, na Ebe Ndịda Ọwụwa Anyanwụ Esia, tinyekwara mbara ala dị ukwuu nke Ebe Ndịda Pacific.

7. Olee otú e si malite inwe ụdị alaeze nke nwere akụkụ abụọ, ruokwa ogologo oge hà aṅaa ka Jọn kwuru na “isi” ma ọ bụ alaeze ụwa nke asaa ahụ ga-adịgide?

⁷ Ka ọ na-erule narị afọ nke 19, ụfọdụ n’ókèala ndị Britain na-achịbu n’Ebe Ugwu America ekewapụworị onwe ha iguzobe mba United States of America nke kwụụrụ onwe ya. N’ụzọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị, a nọgidere na-enwe esemokwu n’etiti mba ọhụrụ ahụ na mba na-achịbu ya. Otú ọ dị, agha ụwa nke mbụ manyere mba abụọ ahụ ịghọta na e nwere otu ụdị ihe ndị na-amasị ha, ha wee wulite mmekọrịta pụrụ iche n’etiti onwe ha. Otú a, a malitere inwe otu alaeze ụwa nke nwere akụkụ abụọ, nke ihe mejupụtara ya bụ United States of America, nke bụ ugbu a mba kasị nwee akụ n’ụwa, na Great Britain, bụ́ isi ọnọdụ nke alaeze ụwa kasị ibu. Ya mere, nke a bụ “isi” ma ọ bụ alaeze ụwa nke asaa ahụ, nke nọgidere na-adị ruo oge ọgwụgwụ a, bụkwa nke a nọrọ n’ókèala ya dị iche iche malite inwe Ndịàmà nke oge a nke Jehova. Ọ bụrụ na i jiri ya tụnyere ọchịchị dịrị ogologo oge nke isi nke isii ahụ, nke asaa ahụ na-anọ nanị “nwa oge,” ruo mgbe Alaeze Chineke ga-ebibi mba nile.