Mgbe ọnwa ole na ole gachara, obi jọwara Hitoshi njọ n’ihi na ọ maghị ma ọ̀ ga-achọtakwa ọrụ ọzọ. N’otu oge ọ gara ka ụlọ ọrụ na-ewe mmadụ n’ọrụ gbaa ya ajụjụ ọnụ, ọ gwara onye na-agba ya ajụjụ ọnụ na ya agaghị arụ ọrụ ọ bụla a na-anaghị akwụwa aka ọtọ na ya. Onye ahụ gwara ya na ọ maghị ebe a nọ. Ndị ezinụlọ Hitoshi na ndị enyi ya gbara ya ume ka ọ nọgide na-akwụwa aka ọtọ. Ma, o bidoro nwewe obi abụọ. O kwuru, sị: “M bịara na-eche ma ọ̀ ka baara m uru ịna-agwa ndị ọzọ na m na-enwe mmasị ịkwụwa aka ọtọ.”

Ihe a mere Hitoshi gosiri na ọ bụghị mmadụ niile na-enwe mmasị ịkwụwa aka ọtọ. Ụfọdụ ndị na-ewere na ịkwụwa aka ọtọ ga-eme ka ahịa ha ma ọ bụ ihe ọ bụla ọzọ ha na-eme na-agba ọnyụpaa. Otu nwaanyị na Saụt Afrịka kwuru na ndị ha na ya na-arụkọ ọrụ anaghị akwụwa aka ọtọ nakwa na mgbe ụfọdụ, ọ na-afọ obere ka o mee ka ọ ghara ịkwụwa aka ọtọ.

O nwere ọtụtụ ihe mmadụ ga-eme, a sị na onye ahụ akwụwaghị aka ọtọ. Otu n’ime ha ndị mmadụ kacha eme bụ ịgha ụgha. O nwere ihe Robert S. Feldman na ndị òtù ya chọpụtara n’otu nchọnchọ ha mere n’afọ ole na ole gara aga. Nwoke a bụ ọkà n’akparamàgwà mmadụ. Ha chọpụtara na ụzọ isii n’ime ụzọ iri ndị dimkpa nọ́ n’ụwa na-agha ụgha, ma ọ́ dịghị ihe ọzọ, otu ugboro n’ime nkeji iri ọ bụla ha na mmadụ kparịtara ụka. Feldman kwuru, sị: “Ihe a anyị chọpụtara tụrụ m n’anya. O nweghị onye n’ime anyị tụrụ anya na ndị mmadụ ga na-agha ụgha otú a.” Ị̀ hụlanụ na ụgha a ndị mmadụ na-anaghị achọ ka a ghaara ha, so n’ihe ọjọọ ha kacha eme taa?

Gịnị mere ọtụtụ ndị taa ji agha ụgha, ezu ohi, emekwa ihe ndị ọzọ na-egosi na ha anaghị akwụwa aka ọtọ? Olee ihe akwụwaghị aka ọtọ nwere ike ịkpatara anyị? Ajụjụ kadị mkpa bụ, olee otú anyị ga-esi na-akwụwa aka ọtọ n’ihe niile?

Ì kwetara ihe a Samantha kwuru? N’eziokwu, onye ọ bụla n’ime anyị enweela oge otu nsogbu ma ọ bụ ọzọ bịaara ya. Ma, ihe anyị ga-eme ma anyị nwee ụdị nsogbu nwere ike ime ka anyị ghara ịkwụwa aka ọtọ ga-egosi ihe anyị ji kpọrọ ihe. Dị ka ihe atụ, ọ bụrụ na ihe kacha anyị mkpa ná ndụ bụ ka a ghara imenye anyị ihere, anyị nwere ike iwere na o nweghị ihe o mere ma anyị ghara ịkwụwa aka ọtọ mgbe ụfọdụ. Ma, n’ikpeazụ, anyị na-ahụ na akwụwaghị aka ọtọ na-aghọkarị ahịa. Ka anyị lee otú o si aghọ ahịa.

MMADỤ AKWỤWAGHỊ AKA ỌTỌ GA-EME KA NDỊ ỌZỌ KWỤSỊ ỊTỤKWASỊ YA OBI

Ọ bụrụ na mmadụ abụọ tụkwasịrị ibe ha obi, ha ga na-adị ná mma. Ha agaghị na-enyo ibe ha enyo. Ma, ọ naghị abụ mmadụ hụhaala ibe ya, ya ebido ozugbo tụkwasịwa ya obi. Mmadụ na-ebido ịtụkwasị ibe ya obi ma ha na-anọkọ, na-akọrọ ibe ha obi ha, ma na-achọkwa ọdịmma ibe ha. Ma, mmadụ nwere ike ịkwụsị ịtụkwasị enyi ya obi ma ọ ghọọ ya aghụghọ naanị otu ugbo. Ụdị ihe a mee, ọ na-esi ezigbo ike ịtụkwasị onye ahụ obi ọzọ.

Ezigbo enyi gị ọ̀ ghọtụla gị aghụghọ? Olee otú obi dị gị mgbe ahụ? Ọ ga-abụ na o wutere gị, ma ọ bụdị na i weere ya na enyi gị ahụ mechuru gị ihu. Ọ bụ otú ọ na-adị. O doro anya na mmadụ abụọ dị́ n’ezigbo mma nwere ike kwụsị ịdị ná mma n’ihi na otu onye n’ime ha akwụwaghị aka ọtọ.

I SORO NDỊ NA-ANAGHỊ AKWỤWA AKA ỌTỌ NA-AKPA, Ị GA-EMEWE KA HA

N’otu nchọpụta otu prọfesọ aha ya bụ Robert Innes mere, ọ chọpụtara na “n’eziokwu, akwụwaghị aka ọtọ dị ka ọrịa na-efe efe.” Onye na-anaghị akwụwa aka ọtọ dị ka onye bú ọrịa na-efe efe. Ọ bụrụ na gị na onye na-anaghị akwụwa aka ọtọ na-akpachi anya, i nwere ike ibido mewe ka ya.

Olee ihe ga-enyere gị aka ịna-akwụwa aka ọtọ mgbe niile? Ọ bụ Baịbụl. Ka anyị lebazie anya n’ihe ole na ole Baịbụl kwuru ga-enyere gị aka.

Na Baịbụl, otu ihe okwu Grik a na-asụgharị “ime ihe n’eziokwu” ma ọ bụ ịkwụwa aka ọtọ pụtara bụ “ime ihe dị ezigbo mma.” O nwekwara ike ịpụta ịkpa àgwà ọma.

Pọl onyeozi si n’ike mmụọ nsọ kwuo, sị: “Anyị na-achọ ka anyị na-eme ihe n’eziokwu n’ihe niile.” Ndị Kraịst ji ihe a o kwuru kpọrọ ihe. Ma, gịnị ka ihe a o kwuru pụtara?

ỌGỤ ANYỊ NA MMEHIE ANYỊ BU PỤTA ỤWA NA-ALỤ

Ọtụtụ ndị na-ele onwe ha n’enyo n’ụtụtụ ọ bụla tupu ha apụọ. Maka gịnị? Maka na ha chọrọ ịdị nnọọ mma n’anya tupu ha apụwa. Ma, o nwere ihe ka mkpa karịa ịkpụ isi mara mma ma ọ bụ iyi uwe dị́ sam. Àgwà anyị nwere ike ime ka otú anyị dị n’anya na-amasịkwu ndị ọzọ ma ọ bụkwanụ ghara ịna-amasị ha.

Okwu Chineke kwuru hoo haa na ime ihe ọjọọ na-agụ anyị agụụ. Jenesis 8:21 sịrị: “Ọchịchọ obi mmadụ jọrọ njọ malite n’oge ọ bụ nwata gawa.” N’ihi ya, iji nwee ike ịna-akwụwa aka ọtọ, anyị ga na-alụso ọchịchọ ọjọọ a anyị bu pụta ụwa ọgụ. Pọl onyeozi kọwara otú yanwa si na-alụso mmehie o bu pụta ụwa ọgụ. O kwuru, sị: “N’ezie, iwu Chineke na-eme m obi ụtọ, dị ka mmadụ m bụ n’ime si dị, ma ana m ahụ n’ahụ́ m iwu ọzọ nke na-alụso iwu nke uche m agha, na-adọrọkwa m n’agha gaa n’iwu nke mmehie nke dị n’ahụ́ m.”—Ndị Rom 7:22, 23.

Dị ka ihe atụ, ọ bụrụ na obi anyị na-agwa anyị mee ihe ọjọọ, ya abụrụkwa na ọ na-agụsi anyị ike ịghara ịkwụwa aka ọtọ, anyị ga-ajụli ime ihe ọjọọ ahụ obi anyị na-agwa anyị mee. Anyị gbaa mbọ ghara ịna-eche ihe ọjọọ, anyị ga-anọgide na-akwụwa aka ọtọ n’agbanyeghị na ọtụtụ ndị anaghị akwụwa aka ọtọ.

OTÚ ANYỊ GA-ESI EMERI N’ỌGỤ A

Ọ bụrụ na anyị chọrọ ịna-akwụwa aka ọtọ, anyị agaghị na-akpa àgwà otú masịrị anyị. Ọ dị mwute na oge ọtụtụ ndị na-ewepụta iji kpebie ụdị ejiji ha ga-eji karịrị oge ha na-ewepụta iji chọpụta ma àgwà ha ọ̀ dịkwa mma. Ọ bụ ya mere ha ji ewere na o nweghị ihe o mere ma ha ghara ịkwụwa aka ọtọ mgbe ụfọdụ. Legodị otú otu akwụkwọ kwuru gbasara akwụwaghị aka ọtọ si kọwaa ihe a ọtụtụ ndị na-eme. O kwuru, sị: “Anyị na-agbalị akwụwa aka ọtọ ka ndị mmadụ nwee ike ịna-akwanyere anyị ùgwù. Ma, anyị na-aghọ aghụghọ ma anyị chọpụta na ndị mmadụ agaghị ama.” Ma, è nwere ihe ga-enyere anyị aka ikpebi ma ànyị kwesịrị ịna-akwụwa aka ọtọ mgbe niile? Obi dị anyị ụtọ na e nwere.

Ọtụtụ nde mmadụ n’ụwa niile achọpụtala na Baịbụl ga-enyeliri anyị aka ikpebi ma ànyị kwesịrị ịna-akwụwa aka ọtọ mgbe niile. N’ime akwụkwọ niile na-ekwu gbasara otú mmadụ kwesịrị isi na-akpa àgwà, o nweghị nke dị ka Baịbụl. (Abụ Ọma 19:7) Anyị gụọ Baịbụl, anyị ga-amata ihe anyị ga-eme ka ezinụlọ anyị dịrị n’otu, ọrụ anyị ana-eme anyị obi ụtọ, anyị ana-akpa àgwà ọma, na-efekwa Chineke otú ọ chọrọ. Baịbụl na-abara ndị mmadụ uru kemgbe ụwa. N’agbanyeghị mba ma ọ bụ agbụrụ mmadụ si, onye ahụ mehaala ihe Baịbụl kwuru, ọ na-abara ya uru. Ọ bụrụ na anyị ana-agụ Baịbụl, na-echebara ihe anyị na-agụ echiche, ma na-eme ihe anyị gụtara, obi anyị ga na-agwa anyị ka anyị na-akwụwa aka ọtọ ma na-eme ihe ziri ezi.

Ma, e wezụga ịmụ Baịbụl nke ọma, o nwere ihe ọzọ anyị ga-eme iji nwee ike ịna-akwụwa aka ọtọ. Anyị kwesịrị ịna-arịọ Chineke ka o nyere anyị aka ịkwụwa aka ọtọ, ebe anyị bi n’ụwa retọrọ eretọ, a na-anwakwa anyị ime ka ha. (Ndị Filipaị 4:6, 7, 13) Chineke ga-enyere anyị aka ịkata obi na-eme ihe dị́ mma ma na-akwụwa aka ọtọ n’ihe niile anyị na-eme.

URU ỊKWỤWA AKA ỌTỌ BARA

Otú Hitoshi anyị kọrọ gbasara ya n’isiokwu mbụ n’akwụkwọ a si kwụwa aka ọtọ mechara baara ya uru. O mechara nweta ọrụ n’ebe onyeisi ọrụ ya ji ya kpọrọ ihe maka na ọ na-akwụwa aka ọtọ. Hitoshi kwuru, sị: “Obi dị m ụtọ na m mechara nweta ọrụ mere ka m nwee ike ịnọgide na-akwụwa aka ọtọ.”

O nweekwala ndị ọzọ chọpụtara na ịkwụwa aka ọtọ bara uru. Ha “na-eme ihe n’eziokwu n’ihe niile” dị ka Baịbụl kwuru ka anyị na-eme. Ka anyị lee otú ụfọdụ n’ime ha sirila rite uru.

• Ọ Na-eme Ka Mmadụ Nwee Akọnuche Dị Ọcha

  

  Otu nwaanyị Ayaland aha ya bụ Cheryl kwuru, sị: “M kwụsịrị ịga ụlọ akwụkwọ mgbe m dị afọ iri na atọ, ma soro ndị ohi gawa ohi. E kee ihe niile m nwere n’oge ahụ ụzọ iri, ụzọ itoolu na ọkara bụ ihe ndị m zutere ezute. Emechara m lụọ di, mụ na ya amalitekwa iso Ndịàmà Jehova na-amụ Baịbụl. Anyị kpebiri ịkwụsị izu ohi mgbe anyị mụtara na Jehovaa Chineke kpọrọ ndị na-anaghị akwụwa aka ha ọtọ asị. N’afọ 1990, anyị nyefere Jehova onwe anyị, e meekwa anyị baptizim, anyị aghọọ Ndịàmà Jehova.”—Ilu 6:16-19.

  “N’oge mbụ, ihe juru n’ụlọ m bụ ihe ndị e zutere ezute. Ma ugbu a, ụdị ihe ndị ahụ adịghịzi na ya. O meela ka akọnuche m dị ọcha. Ọ na-abụ m cheta ọtụtụ afọ m nọbu na-ezu ohi, mụ ekelee Jehova maka otú o si meere m ebere. Obi na-abụ m sọ aṅụrị tupu mụ alaba ụra n’ụbọchị ọ bụla n’ihi na m ma na ihe m na-amasị Jehova ugbu a.”

  

  Otu nwoke Họng Kọng aha ya bụ Sonny kwuru, sị: “O nwere otu ụbọchị ọga m chọpụtara na m jụrụ ịnara aka azụ onye chọrọ ka anyị na ya zụkọwa ahịa nyere m, ya asị m: ‘N’eziokwu, Chineke gị kere gị ka ị bụrụ onye e kwesịrị ịtụkwasị obi. Ị baara anyị ezigbo uru n’ụlọ ọrụ a.’ Ịkwụwa aka ọtọ n’ihe niile m na-eme emeela ka m nwee akọnuche dị ọcha, mụ na Jehova Chineke adịrịkwa ná mma. O meekwala ka m nwee ike inyere ndị ezinụlọ m na ndị enyi m aka ịna-akwụwa aka ọtọ.”

• Ọ Na-eme Ka Obi Ruo Mmadụ Ala

  

  Otu nwoke Amerịka aha ya bụ Tom kwuru, sị: “Abụ m osote onyeisi n’otu ụlọ akụ̀ ngalaba ya dị n’ebe dị iche iche n’ụwa. Ihe ka ọtụtụ ndị ọrụ anyị mkpa bụ ịfọju akpa ha, ọ bụghị ịkwụwa aka ọtọ. Otu ihe ha na-ekwukarị bụ na o nweghị ihe dị njọ ma a na-aghatụ obere ụgha iji nweta nnukwu ego, e jirikwa ego ahụ na-akwalite akụnụba obodo. Ma, obi na-eru m ala maka na m na-akwụwa aka ọtọ. Ekpebiekwala m na m ga-anọgide na-akwụwa aka ọtọ ihe ọ sọkwara ya ya mee. Ndị m na-arụrụ ọrụ ma na agaghị m aghara ha ụgha ma ọ bụ jiri maka ha ghaa ụgha.”

• Ọ Na-eme Ka A Na-asọpụrụ Mmadụ

  

  Otu nwaanyị Japan aha ya bụ Kaori kwuru, sị: “Onyeisi ná ngalaba m na-arụ gwara m ka m ghaa ụgha gbasara ihe a na-achọ achọ n’ụlọ ọrụ anyị, mụ ajụ. Mgbe e mechara mata ndị zuuru ihe ahụ, onye m na-arụrụ ọrụ kelere m maka ikwu eziokwu. Mmadụ ga-akatarịrị obi tupu ya enwee ike ịkwụwa aka ọtọ n’ụwa a ọtụtụ ndị na-anaghị akwụwa aka ha ọtọ. Ma mmadụ kata obi na-akwụwa aka ọtọ, ndị ọzọ ga na-atụkwasị ya obi, na-asọpụkwara ya.”

Onye na-akwụwa aka ọtọ ga-enwe akọnuche dị́ ọcha, obi eruo ya ala, ndị ọzọ ana-asọpụkwara ya. Ihe ndị a na-egosi na ọ bara uru ịna-akwụwa aka ọtọ. Gịnị ka i chere?