Kịnyaa la ọ-Jẹdịyẹ Bwu ‘Ụgbẹyị nya Ịgọgọ Ọlala’

1-2. Eje nya ẹla ọkpọnchị oyina ala iJuu ịlẹ kị kụ ịBabịlọn à tị́ la ka chị? (Ẹsịra 1:2-4)

ADỊRAHỤ ya ẹlẹhẹ dodehe! Ala iJuu, kị ji ẹpwụ nya ọ-yẹdada ẹ-ẹpwụ nya ẹka 70 lẹ, la ịlaa nyọka nyà ka ọpyị nyaa, kọ ri Isirẹlụ myị́ lẹ. (Wa Ẹsịra 1:2-4.) IJihova kẹnẹ-kẹnẹ à ka jụ́ ẹlẹwẹ họ myị́ lẹ. Ịyẹ tị́ du kahị ka jẹ́-ẹ ya ịnyị? Ala ịBabịlọn á kaa pehi angịlẹ kị wu kpa rụ ẹnẹnẹhẹ ka. (Ayị. 14:4, 17) Ma ọngọkịla tị kụrụ ịBabịlọn ugbẹnyị lẹ, du ká ọngọ kpeji onyeewe ọọwa byi ala iJuu nyori nyị ka rụ bwu ụwa myị́ lẹ. Chajị nyọọwa, ala iJuu wuu, ọgụgụ ri alegbeju nya ugbiyegu, la eje nya ẹla ọkpọnchị ka chị: ị ka myị-ị̀ rụ hi ịBabịlọn lee ị tị́ ka chụ nyọka hụ ụwa. Eje ọchịchị nya ẹlẹwẹ á ka chịkpẹẹ lụmẹ ka myị́. Ịyẹ à tị́ du?

² Okwirichi ọchịchị du kọ lujwo ha angịhyẹ nyọka hu ang ẹdịyẹ ọlụrụ ọwẹ. Nyọlẹ kị tị ma ụmụmẹ nya ala iJuu ịwẹ ọ-ọpyị nya ịBabịlọn wẹẹ, ụwa à ri ẹpwa ọlẹ kị jẹ́ kem wẹẹ lẹ. Ẹ-ẹga nya angị ịlịnyị lẹ, Isirẹlụ ri ẹga ọlẹ ká adaa igogo anyị kụ ị-ịwẹ. Ọ tị la gede-gede nyori ala iJuu ịhyẹ kpụdụ ị-ịBabịlọn, lẹ ọ ka laa ujwo myị́ nyọka pehi ẹpwa lee ọhị nyaa nyọka rụ ka kụ ọpyị ọlẹ kị jẹ́ ẹnẹnẹhẹ lẹka.

3. Ahị ọwawa oyina iJihova à tị́ ka ya ha ala iJuu ị-la ọmyịmyị ịlẹ kị tịrẹkpẹ rụ ka Isirẹlụ?

³ Ala iJuu ịlẹ kị la ọmyịmyị jẹ́ nyori apyobwuna nyọka rụ tịrẹkpẹ ka Isirẹlụ nyị gụ́ ang myị́ ang ọlẹ kị ka tụụbwọ hi. Ahị ọwawa ọlẹ kọ gụ́ wuu ri ẹla nya ịgba ọgbagba nyaa. Ẹga ọgbịgba nya ijiga ịla ịBabịlọn kpoye nya 50, ma ẹga ọgbịgba ha iJihova ọhẹ-lọhẹ á tị juwa e-epweji ọwẹ ka. Ogidi ọhẹ-lọhẹ á juwa ha ala Isirẹlụ ị ka jẹ́-ẹ kiliya jaabwọ ká Ehile nya iMosisis ya ka ịnyinyị. Da ọọwa u-uhye, angịlẹ kị kaa gbịgba ha ihye nya ijiga e-epweji ọwẹ ju iru yẹẹyẹẹ gụ́ angịlẹ kị kaa ju ihi nya iJihova lee ehile nyamwụ. Lẹ, ụnọ ịmanyị tị́ nya angịlẹ kị la ọháha ẹ-ẹga nya iJihova wẹẹ yẹhị rịrị gbe ọ-ka rụ tịrẹkpẹ ka ẹpwa nyaa, kọ ri ẹga ọlẹ ká ịgba ọgbagba ocheri-cheri ka jẹ́-ẹ yeji tịrẹkpẹ.

4. Ụbwọ ọdada oyina iJihova à tị́ myọnụ ha ala iJuu ịlẹ kị wẹẹ nyà tịrẹkpẹ ka Isirẹlụ?

⁴ Ụgbẹyị ọlẹ kọ da bwu ịBabịlọn ka Isirẹlụ ka kpa ọngịnyị lala ọya ine myị́, ma iJihova tị myọnụ nyori ịngịngịhyẹ ọlẹ kọ ka da ẹdịyẹ nyaa yi myị́ nyị́ ka juwa ka. Ayịsaya da ụpwụ yẹkẹẹ: “Anụ nwụla ụgbẹyị nọ gbe [iJihova] u-ugbileji! Anụ pwọ ụgbẹyị ọpẹẹpẹẹ ọkpụrụrụ ha Ohe Oluhye nyahị u-ugbileji! . . . Ká ẹga ịkụcha-kụ̀cha wuu ā la pẹẹpẹẹ. Ká ẹga ikpori-kpòri-kpori ā la hịlẹ-hịlẹ.” (Ayị. 40:3, 4) Kụ irya nya abwọlẹ kọ ka la wẹẹ: ụgbẹyị ọtụka-ọtụka da bwu ugbileji, ikpokpo wuu la pẹẹpẹẹ. Ọ ka ri ahị ọwawa ọtụka-ọtụka ha angịlẹ kị ka chịpwụrụ bwu ụwa! Ọ ka chaa kpẹẹ yẹẹyẹẹ nyọka jẹdịyẹ ụ-ụgbẹyị ọkpụrụrụ gụ́ ọ-ka bwu ụgbẹyị ọlẹ kọ da bwu ịgbọdọ, ikiti, bala ikpokpo. Ọ tị ka la hyaahyaa ịnyịnyị.

5. Ẹnyị oyina ị tị́ ju ụgbẹyị ọtụka nya olegu ọlẹ kọ da bwu ịBabịlọn ka Isirẹlụ?

⁵ Alẹ, iru nya agbẹyị ịtụka ịlam-ịlam kaa la ẹnyị lee ịnọmba ọlẹ kị kaa kpa jáa. Ụgbẹyị ọtụka nya olegu ọlẹ ká Ayịsaya ya ẹla rụ la ẹnyị ịnyịnyị. Ahị wa yẹkẹẹ: “Ị ka da ụgbẹyị nya alụma bwu ẹga ọlẹ kọri ugbileji ene-ene. I ka wụrọọ ụgbẹyị ọtụka nya ịgọgọ ọlala. Angịnyị ị la ọkịlẹtụ inyibi a-ka bwu ụwa ka.” (Ayị. 35:8) Ányị ọnụ ọmyịmyị ọwẹ à tị́ da ala Isirẹlụ ụbwọ lụka onyogo? Ányị ọ tị́ ka jẹ́-ẹ dahị ụbwọ alẹ?

‘ỤGBẸYỊ NYA ỊGỌGỌ ỌLALA’—ỤKA ỌLAA BALA ỌLẸẸLẸẸ

6. Ịyẹ tị́ du kị wụrụ ụgbẹyị ọwẹ nya ịgọgọ ọlala?

⁶ ‘Ụgbẹyị nya Ịgọgọ Ọlala’ ri ẹnyị ọnyịịla-ọnyịịla kị ya ju ụgbẹyị ọtụka ọwẹ! Ịyẹ tị́ du kị wụrụ ụgbẹyị ọọwa nya ịgọgọ ọlala? Chajị iwe á ka hi ha “angịnyị ị la ọkịlẹtụ inyibi” ẹ-ẹpwụ nya ala iJuu, lala angị kaa họ ụya, gbịgba ha ekpeku, lee ịhọbịrị ịtụka ịkịla nyọka juwa ọ-ọpyị nya ala Isirẹlụ ọlẹ kị wẹẹ ka nwụ họ ka. Ala iJuu ịlẹ kị wẹẹ nyà tịrẹkpẹ ka ri “angịnyị ịlịgọgọ” ịlẹ kị ri ịnya iJihova. (Ehile. 7:6) Ma ọọwa á tị ri, angịlẹ kị wẹẹ rụ bwu ịBabịlọn á baba nyọka nwụhọ chajị nyọka họ ẹla kpụ iJihova ịpyọ ka lẹ ka.

7. Ịyẹ ala iJuu ịhyẹ à tị́ baba nyọka yẹda? Ọ-chụ pwokwita oyina à tị́ ji?

⁷ Jaabwọ kahị jẹ́ lalẹ ene, ụmụmẹ nya ala iJuu ri angịlẹ kị ma ị-ịBabịlọn, lẹ abwọlẹ ká ala ịBabịlọn kaa kụ irya bala ọ-họ ẹla ba iru nyaa áhị lẹ. Ẹka lụmẹ-lụmẹ nyọlẹ ká ala Isirẹlụ nyà kpá, Ẹsịra wẹ ka jẹ́ nyori ala iJuu ịhyẹ nyị ye ịhụ bwu ẹpwụ nya angịlẹ kị kaa gbịgba ha ijiga. (Ehe. 34:15, 16; Ẹsịr. 9:1, 2) Ị-ịlahị nya ọọwa myịmyị, ọ la iNehemaya ịGọvụnọ ẹbyẹbyị nyọlẹ kọ yẹ nyori anjwo ịlẹ ká ala Isirẹlụ ma á dọmwụ wo òja nya ala iJuu ka. (Ehile. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24) Òja nya iHiburu ị kpa da Omyi Ẹla nya Ohe gụgụụgụ lẹ, lẹ ányị anjwo ịwẹ à tị́ ka bwu la ọháha ẹ-ẹga nya iJihova bala ọ-ka gbịgba họọ kori kị wo òja ọwẹ ka? (Ẹsịr. 10:3, 44) Lẹ ala iJuu ịwẹ la ang lụmẹ-lụmẹ ka yẹda, ma ọ ka chaa kpẹẹ gụ́ nyọka jẹ́-ẹ yẹda kori kị juwa ọ-ọpyị nya Isirẹlụ, kọ ri ẹga ọlẹ ká ịgba ọgbagba ocheri-cheri wẹẹ tịrẹkpẹ wẹ ka yeji dụmwọ-dụmwọ.—Neh. 8:8, 9.

8. Ịyẹ tị́ du ká ẹla ọlẹ kọ họ lụka ọtata lẹ, ka guhi ahị alẹ? (Yẹ ifoto ọla ẹbẹ nya ọgbanyẹ.)

⁸ Angịhyẹ ka ya myị́ nyori ‘ẹlẹwẹ nyị kpịpyọ lụmẹ, ma ányị ẹla ọlẹ kọ họ ta ala iJuu lụka ọtata lẹ à tị́ bwu guhi ahị alẹ?’ Ọ guhị, chajị ang ọlẹ kahị wẹẹ họ lala o-ri ahị nyị wẹẹ jẹdịyẹ bwu ‘ụgbẹyị nya ịgọgọ ọlala’ ịnyịnyị. Kori kahị ji ẹpwụ nya angịlẹ ká Ohe ya ida wụ lee ahị ji ẹpwụ nya angịlẹ kị ri ‘ịkpịlọ ịkịlạ,’ ahị baba nyọka kịnyaa ẹ-ẹpwụ nya ‘Ụgbẹyị nya Ịgọgọ Ọlala.’ Ọ ka dahị ụbwọ nyọka kịnyaa la ọ-gbịgba ha iJihova lẹẹlẹẹ gbee da ka ụka ọlẹ ká Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe ka yẹ iwe-ahụrụ nya odehe ọlẹ da ị-ịlahị.b (Jọn. 10:16) Bwu ẹka nya 1919 nyọlẹ kị ma ịKịrayịsị kpá, uku ịmanyị tị́ nya angịnyị, alẹng, anyang bala anjwo gba kpehe hi ịBabịlọn Ọtụka, kọ ri ịgba ọgbagba nya ịnịịkịla wuu, kpụ ị wẹẹ jẹdịyẹ ụ-ụgbẹyị ọwẹ lẹ. À dọmwụ ka ri ọngọhẹ ẹ-ẹpwụ nyaa myị́. Ịlẹhị lẹ ụgbẹyị ọwẹ wụrụ da la ịngịhyẹ nya ẹka 100 kẹkpẹ lẹ, ma angịhyẹ dọmwụ nyọka nwụlọọ nọ tataata ene nya ụka ọwẹ lẹ.

ỤGBẸYỊ ỌỌWA Ọ-NWỤLANỌ

9. Ányị ụpwụ nya Ayịsaya 57:14 à tị́ ya kị bwu nwụla ‘Ụgbẹyị nya Ịgọgọ Ọlala’ nọ?

⁹ IJihova hu ịngịngịhyẹ ọlẹ kọ ka ri akama nya ala iJuu ịlẹ kị wẹẹ nyà bwu ịBabịlọn hi ụgbẹyị haa. (Wa Ayịsaya 57:14.) ‘Ụgbẹyị nya ịgọgọ ọlala’ ọla ụka nyahị tị bẹ? Ẹ-ẹpwụ nya ẹka ohu ịmanyị tị́ ene nya 1919, iJihova kpa alẹng ịlẹ kị ju uhi nyamwụ nwụla ụgbẹyị o-bwu kpehe hi ịBabịlọn Ọtụka nọ. (Kụ ẹhị yẹ Ayịsaya 40:3.) Ị họ ụkụrwọ ọlẹ kọ baba chajị ká angịlẹ kị la ọkịlẹtụ ọnyịịla ka jẹ́-ẹ dịrẹ ụgbẹyị ọwẹ kpehe hi ẹpwụ nya ịBabịlọn Ọtụka ju ka ẹpwụ nya ịgba ọgbagba nya ịlẹhị. Ịyẹ à tị́ ji ẹpwụ nya ụkụrwọ nya ụgbẹyị ọ-nwụlanọ ọwẹ? Kụ ẹhị yẹ akụrwọ ịhyẹ ịlẹ kị họ nya ọ-nwụlanọ lẹẹ wẹẹ.

10-11. Ányị ịBayịbụụ ọ-da la ang-abwọ ọ-kpa họ apwụ bala ọ-yọọ da ka ìja ịkịla à tị́ dụbwọ du ká ẹla ọlụwa pyẹ wu angịnyị ọyị? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

¹⁰ Ụpwụ ọ-da kpehe. Gbee da ka ẹka nya 1450, angịnyị kaa ma ịBayịbụụ da la ụbwọ. Ụkụrwọ ọwẹ kaa ye ụka yẹẹyẹẹ, ịBayịbụụ tị kaa gamwụ bala ọ-la ịnya kpoye ịnyịnyị. Ma ụka ká ang ọ-kpa họ ụpwụ kpehe tị ji, ọ chịkpẹẹ nyọka da ịBayịbụụ ju iru yẹẹyẹẹ bala ọ-ka kpa ha angịnyị.

¹¹ Òja ọyẹda. Ẹ-ẹpwụ nya ẹka lụmẹ-lụmẹ, ịBayịbụụ ji la òja nya Latin gụgụụgụ, angịlẹ kị tị jẹ́ ụpwụ yẹẹyẹẹ kem à jẹ́ wo òja ọwẹ lẹ. Ma ụka ká angịnyị wẹẹ jẹ́ ang u-uhye nya ang-abwọ ọ-kpa họ apwụ kpehe gụ́ ọọwa, angịlẹ kị ju uhi nya Ohe dọmwụ nyọka chị ila ju ụkụrwọ nya ịBayịbụụ ọyẹda ka ìja ịlẹ ká iru nya angịnyị kaa ya. Ugbẹnyị wẹẹ, angịlẹ kị kaa wa ịBayịbụụ ka jẹ́-ẹ chụ ẹla ọlẹ ká alegbeju nya ịchọọchị kaa mẹjáa kaka pwoku ẹla ọlẹ ká ịBayịbụụ mẹjẹ kpangga lẹ.

12-13. Ya ọ-chụ pwokwita nya abwọlẹ ká angị la ọkịlẹtụ ọnyịịla ịhyẹ yẹ ịnịịkịla nya ala ịchọọchị ọmwụ dodehe bwu 1835 wẹẹ.

¹² Apwụ ị-kpa jẹ́ ịBayịbụụ. Angịlẹ kị kaa jẹ́ ịBayịbụụ rige-rige jẹ́ ang lụmẹ-lụmẹ bwu Omyi Ẹla nya Ohe ọlẹ kị kaa wa. Ma alegbeju nya ịchọọchị tị kaa ju agbama ụka ká angị wụla ịBayịbụụ yẹ ịwẹ dọmwụ nyọka mẹ ang ọlẹ kị jẹ́ jẹ angịkịla. Ọ-chụ pwokwita, bwu ẹka nya 1835, angịlẹ kị la ọkịlẹtụ ọnyịịla dọmwụ nyọka da ịtrakị ịlẹ kị kaa yẹ ịnịịkịla ịlẹ ká ala ịchọọchị kaa mẹjẹ ọmwụ dodehe.

¹³ Lụka nya 1835, ọlẹng ọhẹ kọ ri Henry Grew kọ la uhi ojuju nya Ohe da ịtrakị ọhẹ kọ ya ẹla u-uhye nya iwe-ahụrụ nya angịlẹ kị gbu lẹ. Ẹ-ẹpwụ nyamwụ, ọ mẹjẹ bwu Ụpwụ Ịgọgọ nyori ọ-ka gbu ẹnẹnẹhẹ kaka nyị ri āhị bwu ẹga nya Ohe, ma ọ́ ri ang ọlẹ kị mahị la, jaabwọ ká iru nya ịchọọchị kaa mẹjẹ ka. La 1837, olegbeju nya ịchọọchị ọhẹ ká ẹnyị nyamwụ ri George Storrs gbachị ịtrakị ọọwa ụka kọ ju ụgbọ wẹẹ ka anyị. Nyọlẹ kọ wọọ, ọ wẹ ka jẹ́ nyori ọwa nyị yé ẹlịlẹhị ọkpọnchị lẹ. Ọ dọmwụ nyọka ya ẹla ọlẹ kọ jẹ́ je angịkịla. La 1842 ọ ya ẹla dodehe bwu ịBayịbụụ ha alụma u-uhye nya egbeju nya ẹla ọlẹ kọ ri, “An Inquiry—Are the Wicked Immortal?” Ọngọhẹ ọlẹ kọ yé ụbwọ ọdada bwu apwụ ịlẹ ká George Storrs da ri Charles Taze Russell.

14. Agbẹyị iyina Ọọnahị Russell bala alogu nyamwụ à tị́ yé apyobwuna bwu ụkụrwọ nya ụgbẹyị nya olegu ọlẹ kị họ ene nyaa? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

¹⁴ Agbẹyị iyina Ọọnahị Russell bala alogu nyamwụ à tị́ yé apyobwuna bwu ẹpwụ nya ụkụrwọ nya ụgbẹyị nya olegu ọ-nwụlanọ ọlẹ kị họ ene nyaa? Ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ nyaa, ị jẹ́ kụ ẹhị yẹ ang lala apwụ ịlẹ kị da omyi ẹla ịkpọnchị ịla ịBayịbụụ ju, apwụ ịlẹ kị da omyi ẹla ịịwa wụlẹ, bala ịBayịbụụ ịdatị-datị ịlẹ ká angịnyị yẹda, ị tị nwụla ang ịwẹ wuu nọ ene nya ụka nyaa lẹ. Ọọnahị Russell bala alogu nyamwụ da ụbwọ yẹẹyẹẹ ẹ-ẹpwụ nya ụkụrwọ nya ụgbẹyị nya olegu ọ-nwụlanọ bwula ọ-họ iru nya apwụ bala ịtrakị ịlẹ kị kaa ya ẹla u-uhye nya ịBayịbụụ.

15. Ẹla ịkpọnchị iyina à tị́ họ la ẹka nya 1919?

¹⁵ La 1919, angịnyị nya Ohe jẹ́ la ịlaa bwu ẹpwụtụbwọ nya ịBabịlọn Ọtụka. La ẹka ọọwa, “ọnchẹ ọ-chịla o-hu ọkịlẹtụ ha bala ọngọ jẹ́ ẹla” à dọmwụ nyọka họ ụkụrwọ chajị ká angị la ọkịlẹtụ ọnyịịla ka jẹ́-ẹ jẹdịyẹ bwu ‘Ụgbẹyị nya Ịgọgọ Ọlala’ lẹlẹ. (Mat. 24:45-47) Ụkụrwọ ọlẹ ká angịkịla họ ene nwụla ụgbẹyị nọ du kọ da angịkịla ịlẹ kị dọmwụ nyọka jẹdịyẹ ụ-ụgbẹyị ọwẹ ụbwọ nyọka jẹ́ iJihova bala irya nyamwụ gụ́ ọọwa. (Etu 4:18) Ị ka jẹ́-ẹ nwụ ọhịhị nyaa họ pwoku irya nya iJihova ịnyịnyị. IJihova á tị ya ahị guru nyori angịnyị nyamwụ ka jẹ́-ẹ yẹda ụka ookpokpo ịwẹ wuu ka. Ma ọkọkọ nyọọwa, ọ nwụ angịnyị nyamwụ họ dụmwọ-dụmwọ. (Yẹ akpa ọlẹ kọ ri “IJihova Nwụ Angịnyị Nyamwụ Họ Dụmwọ-dụmwọ.”) Ọ ka ri ọkẹkẹnị ọtụka hahị ụka kaahị wuu ka jẹ́-ẹ họ ẹla kpụ Ohe ịpyọ ẹ-ẹpwụ nya ang myị́ ang wuu!—Kol. 1:10.

‘ỤGBẸYỊ NYA ỊGỌGỌ ỌLALA’ WỤRỤ DA WẸẸ

16. Ụkụrwọ nya ụgbẹyị ọnwụla oyina ị tị họ u-uhye nya ‘Ụgbẹyị nya Ịgọgọ Ọlala’ bwu 1919? (Ayịsaya 48:17; 60:17)

¹⁶ Ụgbẹyị ọnyị myị́ ọnyị baba kị ka kpahị ju ụka myị́ ụka. Bwu 1919 daalẹ, ụkụrwọ nya ‘Ụgbẹyị nya Ịgọgọ Ọlala’ ọnwụla-nwụla wẹẹ kịnyaa chajị ká angịnyị gụ́ ọwẹ ka jẹ́-ẹ kpehe bwu ịBabịlọn Ọtụka. Ọnchẹ ọ-chịla o-hu ọkịlẹtụ ha bala ọngọ jẹ́ ẹla ọlẹ kị hu dọmwụ nya ụkụrwọ i-ijata, lẹ la 1921, ị họ ụpwụ ọ-kpa jẹ́ ịBayịbụụ ọhẹ nyọka da angị inyeewe ụbwọ wo etu nya ẹlịlẹhị ịla ịBayịbụụ. Ụpwụ ọọwa à ri, “The Harp of God” lẹ. Ị họọ ju iru tụ ahị ju uku ịrwọnyẹ la ìja 36 myị́, iru nya angịnyị tị jẹ́ ẹlịlẹhị bwulọọ ịnyịnyị. Lụka ọkpangjẹ wẹ, ahị la ụpwụ onyeewe ọlẹ kọ ri Chị Ọkẹkẹnị Gboyi Myị́ Oyi! Ẹ-ẹpwụ nya ahyẹẹnụ ihyẹẹkpẹ ịlẹ wuu, iJihova wẹẹ ya ang oriri nya olegu hahị ụka myị́ ụka bwula ogu nyamwụ nyọka dahị ụbwọ kịnyaa la ọ-jẹdịyẹ bwu ‘Ụgbẹyị nya Ịgọgọ Ọlala.’—Wa Ayịsaya 48:17; 60:17.

17-18. Ale ‘Ụgbẹyị nya Ịgọgọ Ọlala’ à tị́ ka kpahị ka?

¹⁷ Ahị ka jẹ́-ẹ ya myị́ nyori ụka myị́ ụka ká ọngịnyị á myọnụ nyọka jẹ́ ịBayịbụụ lẹ aalẹ, ọ la iwe nyọka jẹdịyẹ ‘Ụgbẹyị nya Ịgọgọ Ọlala’ lẹ. Angịhyẹ jẹdịyẹ ụ-ụwa pwụ ẹgẹhẹ lẹ, ị pehi ụgbẹyị ọwẹ lẹlẹ. Angịkịla tị cheje nyọka kịnyaa la ọ-jẹdịyẹ ụ-ụwa gbee kị ka pwụ ẹga ọlẹ kị wẹẹ ka. Ale à tị́ ri ẹga ọlẹ kị wẹẹ ka?

¹⁸ Ẹ-ẹga nya angịlẹ kị la ẹhị ọrịrịị-rịrị nyọka ka epwoohe, ‘Ụgbẹyị nya Ịgọgọ Ọlala’ ọwẹ ka kpa ka ‘ịParadayịsị nya Ohe Oluhye’ e-epwoohe. (Ọwụ. 2:7) Ụgbẹyị ọwẹ tị ka kpa angịlẹ kị la ẹhị ọrịrịị-rịrị nyọka hịhị odehe ọlẹ kẹpwụ nya ọkpẹẹkpẹẹ ọlala la ocheju nya ẹka 1,000. Kori ká ja jẹdịyẹ ụ-ụgbẹyị ọtụka ọwẹ lẹẹlẹẹ lẹ aalẹ, a chẹhị kẹkpẹ kaka. A tị pẹhi ụgbẹyị ọwẹ kaka ịnyịnyị gbee ká ẹdịyẹ nyang ka cheju odehe onyeewe! Lẹ, ya ẹta tụ ọpyị-ọpyị mẹ.