Panangmatmat ti Biblia

Saan Aya a Makadangran dagiti An-anito?

IDI ti maysa a grupo dagiti estudiante iti psychology nangikabilda iti maysa nga agdan a naipasanggir iti diding iti aduan tao a kalsada iti Londres, dagiti aglabas naaddaanda iti parikut: magnada iti bangketa ket lumasatda iti sirok ti agdan, wenno bumabada iti bangketa ket sipapartak a lisianda ti trapiko. Pito kadagiti sangapulo a magmagna ti nangliklik iti agdan.

Pudno, adu a tattao, no mapilitda, ti mangamin nga addaanda pay laeng iti maysa wenno dua a patpatgen nga an-anito. Dakayo met ngay? Mariknayo kadi no dadduma ti tarigagay a kumatok iti aniaman a naaramid iti kayo, mangkuros kadagiti ramramayyo, wenno mangipalladaw iti asin iti makin-kanigid nga abagayo? No kasta, pinanunotyo kadin no apay?

Dagiti an-anito saan a matmatmatan dagiti dadduma a kasta ti kinaseriosona. Kas inlawlawag ti autor a ni Robertson Davies: “Ti parapsychology, UFO’s, dagiti datdatlag a panangagas, transcendental meditation . . . makondenarda, ngem ti an-anito ti basta nakaap-aprang.”

Dadduma matmatanda ti an-anito kas awan ti mamaayna, saan unay a serioso. “Matmatantayo ida a buyogen ti panangpalugod ken pagraragsakan,” kuna ti maysa a libro ti an-anito. Adu a tattao ti mangaramid ti kasta. Kunada, ‘No awan ti pagimbaganda, saanda met a makadangran.’ Ngem pudno kadi a saanda a makadangran?

Saan a Makadangran Wenno Makadangran?

“Saan a maadda ti kababalin no awan ti pategna,” kuna ni Dr. Alan Dundes, maysa a mannursuro iti unibersidad maipapan iti gagangay nga ug-ugali. “Saan nga aramiden dagiti tattao dagiti ug-ugali no awan ti kaipapanan wenno pateg dayta iti kapanunotan.” Dagitoy nga an-anito, kuna dagiti managsirarak, ket “maysa a tawa iti kapanunotan.” Gapuna apay a ditay lukaten dayta a “tawa” ket kitaentayo no ania ti adda iti likudan dayta?

Ti sikologo a ni Edward Hornick kunaenna a “dagiti an-anito ti maysa kadagiti kasayaatan a pagpannurayantayo iti biag.” Ngem saankay kadi nga umanamong a ti kinapateg ti maysa a pagpannurayan, wenno pagtaklinan, agpannuray iti kita ti pundasion dayta? Kas pangarigan, ti tugaw iti natibker a daplat ti kusinayo ti maysa a nagsayaatan, di makadangran a pagtaklinan. Ngem agtugawkayo kadi iti dayta a tugaw no dayta ti naikabil iti gayonggayong? Siempre saan.

Ti kasta met laeng a mangikeddeng a banag ti agaplikar iti an-anito, “dagiti nasaysayaat a pagpannurayan iti biag.” Ania ti pamuonda? Naibatayda kadi iti natibker a pannursuro iti Biblia wenno, nalabit, iti kasla gayonggayong nga ulbod a relihiuso a kapanunotan?

‘Kasla karkarna dayta,’ mabalin a kunayo. ‘Diak makita no kasano a ti panangliklik iti agdan, panangtuktok iti aniaman a kayo, wenno dagiti ug-ugali a kasta adda aniaman a pakainaiganda iti narelihiusuan a pammati.’ Ngem, adda ti pakainaiganna. Alaenyon kas pangarigan ti an-anito maipapan iti agdan.

No dadduma nainsiriban ti manglisi iti agdan tapno maliklikan ti aniaman a matnag nga alikamen, ngem saan kadi a pudno nga uray no awan met ti peggad iti maysa nga agdan, dadduma a tattao ti mangliklik pay laeng iti dayta tapno liklikanda ti aniaman a “dakes a gasat”? Ngem iti ania ti nakaibatayan ti ugali? Bueno, ti agdan a naipasanggir iti diding mangporma ti maysa a trianggulo. “Ket ti trianggulo,” kuna ti Encyclopædia of Superstitions, “ti kanayon a mangisimbolo iti Trinidad.” Gapuna, ti pannagna iti sirok ti agdan agbalin a panangtabbaaw iti Trinidad, ti pannakibiang iti nasantuan a law-ang, ket iti kasta, kuna ti isu met laeng a reperensia, mabalin a “maikabil iti im-ima ti Nadangkes.” Nupay kasta, ti kadi Trinidad natibker a sursuro iti Biblia?

Maisuppadi ketdi, ti sursuro a Trinidad nagtaud iti pagano a relrelihion idi ugma. Ti Sao ti Dios, nupay kasta, ti mangrason iti kapanunotan a Trinidad. Kunaenna a ni Jehova natantan-ok ngem ni Kristo. (Juan 14:28; 1 Corinto 11:3) Gapuna, ti an-anito maipapan iti agdan ket naibatay iti ulbod a relihiuso a kapanunotan. Kasta met ti an-anito a panangipalladaw iti asin iti makinkanigid nga abaga.

Ti asin, maysa a preserbatibo, ti nagbalin a simbolo iti biag ken naimbag a gasat. No mangibukbokka iti dayta, kuna ti an-anito, pagtalnaem ti Diablo ken dagiti demonio. Ket agsipud ta kanayon nga addada iti kanigidyo, ti dakes a sikigan (ti sinister iti Latin ket “kanigid”), masapul ti panangipalladawyo iti dayta iti kanigid nga abagayo. Saan kadi a ti panangpatalna kaipapananna ti panangawat iti dayta? Wen, ket dayta maikontra iti Nainkasuratan a pakdaar a: “Makibakalkayo iti Diablo,” “dikay ikkan ti lugar ti Sairo,” ken “agtalinaed a bumusor . . . ti Sairo.” (Santiago 4:7; Efeso 4:27; 6:11) Ngarud, daytoy nga an-anito ti naibatay met kadagiti pammati a maikontra iti Biblia.

Makadangran​—Iti Ania a Pamay-an?

‘Mabalin a pudno dayta, ngem no likliklikak ti maysa nga agdan wenno mangipurruakak iti asin diak pampanunoten ti maipapan iti Trinidad wenno ti Diablo, ket saanko met a padpadayawan dagidiay,’ mabalin nga agkedkedkayo. ‘Daytat’ maysa laeng nga ugali. Kasano a madangrannak?’ Iti kastoy a pamay-an: No ammoyo a ti maysa nga an-anito ket naibatay iti kinaulbod, ngem itultuloyyo nga aramiden ti kasta nga ug-ugali, iti kasta kaslakayo iti maysa a tao a makaammo a ti tugawna ket naisaad iti gayonggayong ngem kunaenna: ‘Basta diak pampanunoten ti gayonggayong, gapuna daytat’ di mangdangran kaniak,’ ket agtugawak laeng iti tugaw. (Apocalipsis 22:15) Isut’ agpeggad, ket kastakayo met. Apay?

Mabalin a mangrugi nga agpannuraykayo nga ad-adda kadagiti an-anito, ket sakbay a maammuanyo dayta, ti mabalin a mangituray iti biagyo. Ket agsipud ta dagiti an-anito naibatayda iti kinaulbod, mabalin nga agbalinkayo, iti kayariganna, nga adipen “ti ama ti kinaulbod,” ni Satanas. (Juan 8:44) Dayta, met, ti mabalin a mangiturong iti pannakaadipen iti sabali pay nga aramid a naibatay iti kinaulbod​—espiritismo.

Pudno, iti damo a panangmatmat dagiti an-anito ti kasla di makadangran, ngem no matmatanyo a naimbag ida maawatanyonto ti pudno a kasasaadda​—awan ti mamaayda ket kaaduanna makadangranda.

[Kahon iti panid 14]

“Laglagipenyo, met, a dagiti an-anito mangipaayda iti di nataengan nga indibidual iti pakaigappuan ti panangpabasol iti bileg a di magawidan ti bagina a gapu ti dakes a gasatna.”​—An-anito? Adtoy no Apay!