“Dagiti Kangrunaan a Biktima iti Narelihiusuan a Pannakaidadanes”

TI RELIHIUSO a panangidadanes adda iti intero a historia. Ti panangpapatay ni Cain ken ni Abel ket natignay babaen iti relihiuso a panagduma. Saan a kayat ni Cain ti kinapudno nga inanamongan ti Dios ti daton ni Abel ngem dina inanamongan ti datonna. Nagpungtot ket kamaudiananna pinapatayna ni kabsatna.​—Genesis 4:3-8.

Impadto ni Jesu-Kristo a dagiti ad-adalanna maidadanesdanto, nangnangruna iti tiempo ti panungpalan. Isut’ namakdaar: “Maiyawatkayto a maipaay iti pannakadusa ken pannakapapatay; ket guraendakayto dagiti amin a nasnasion gapu iti panagtulnogyo kaniak.”​—Mateo 24:9, The New English Bïble.

Bayat dagiti milenio dagiti kangrunaan a relihion indadanesda ti maysa ken maysa bayat a ti tunggal relihion makitkitana ti panangtengngelna kadagiti nabutbuteng a tattao. Dagiti Katoliko, Protestante, Hindus, Muslims, Judio, ken dagiti dadduma pay nangibukbokda iti dara ti maysa ken maysa. Iti nagan iti kadawyan a pammati, di agbiddut a kinapudno, ken ti pannakaisalakan iti kararua, naikalintegan ti panangidadanes. Naidadanes dagiti Judio agpadpada gapu iti relihion ken rasada. Kadagiti dadduma a pagilian iti daytoy maika-20 a siglo, ti ateistiko a komunismo binusorna ti relihion kas ‘ti opium dagiti tattao.’

Kaskasdi, iti daytoy met laeng a siglo, adda maysa a grupo a naidaddadanesen kadagiti isuamin a paspaset ti daga​—relihiuso man wenno napolitikaan. Siasino dagitoy, ken ania dagiti motiboda?

“Dagiti Kangnmaan a Biktima”

Iti nabiit pay a librona a The Court and the Constitution (1987), ti dati a Watergate special prosecutor ni Archibald Cox, nagsurat: “Dagiti kangrunaan a biktima iti relihiuso a pannakaidadanes idiay Estados Unidos iti maika-duapulo a siglo isu dagiti Saksi ni Jehova.” Ania ti nanggargari iti daytoy a kasasaad? Intultuloyna: “Nangrugida a nangawis iti atension ken ginargarida ti pananglapped idi 1930s, idi a ti panagproselitada ken ti bilangda immadu. Babaen ti panangadawda kadagiti Nadiosan a panangipaltiing manipud iti Biblia, nagtakderda kadagiti nagsulian dagiti kalkalsada ken nagbalaybalayda, nga agituktukon kadagiti tracts iti Watchtower Bible and Tract Society ken ikaskasabada a ti dakes a nagkatlo a turay ti organisado nga ig-iglesia, negosio, ken ti Estado isuda dagiti instrumento ni Satanas.”

Bayat ti pannakaigamer dagiti nasnasion iti Gubat Sangalubongan II, dagiti Saksi nagbalinda a biktima ken martir iti nasaknap nga espiritu ti nasionalismo a parparegtaen dagiti aggugubat a gobgobierno. Kadagiti dadduma a nasnasion naipaalagad ti inkapilitan a panagsaludo ti bandera kadagiti eskuelaan. Ti inkapilitan a panagserbi iti militar nagbalin a paglintegan. Nupay patien dagiti Saksi ni Jehova ti panangited ken Cesar ti kukua ni Cesar​—ket nalabit sumagmamano laeng a grupo ti agbayad kadagiti buisda ken agtulnog kadagiti linlinteg iti daga a sipapasnek​—itedda met iti Dios ti patienda a sapulenna, kayatna a sawen, ti panagdayaw ken ti katan-okan a kinasungdo. Raemenda dagiti nagsayaatan a prinsipio a masansan nga itaktakderan ti bandera iti nasion, ngem kadakuada ti panagsaludo iti bandera kaipapananna ti nabingay a panagdayaw iti ladawan. Dayta ti nangiturong kadakuada iti riribuk iti Estados Unidos idi 1930’s ken ’40’s.

Ginasgasut nga ubbing ti naikkat manipud kadagiti eskuelaan maigapu iti panagkedkedda nga agsaludo iti bandera. Kas kinuna ni Propesor Mason iti librona a Harlan Fiske Stone: Pillar of the Law: “Ti panagkedkedda dina kaipapanan a saanda a patriotiko wenno saanda nga inay-ayat ti pagilianda. Dayta basta kaipapananna laeng a, bayat ti panangbasada iti Kasuratan, ti panagsaludo iti bandera labsingenna ti pammilin ti Biblia a saan a panagsaludo kadagiti kinitikitan a ladladawan.”

Ti isyu naipan iti Korte Suprema iti E.U., ket idi 1940, babaen iti botos a 8 kontra 1, ti panagapelar dagiti Saksi saan a naawat. Ti maymaysa a natured a simmuppiat isu ni Hues Harlan Fiske Stone. Inlawlawag ni Propesor Mason no kasano ti panagtignay dagiti dadduma: “Ni John Haynes Holmes, tsirman iti American Civil Liberties Union, kinunana a ti panangbusor ni Stone ti ‘maibilang a kas maysa kadagiti kadadakkelan a sumuppiat a kapanunotan iti historia ti Americano.’ Ti komento dagiti pagiwarnak ket nagsayaatan. Sangagasut ket pitopulo ket maysa a kangrunaan a pagiwarnak ti dagdagus a nangkondenar iti pangngeddeng; bassit laeng ti nanganamong iti dayta.” Ngem ania ti napasamak kalpasanna?

Intuloy ni Propesor Cox ti salaysayna: “Ti pannakaidadanes dagiti Saksi kimmaro. Kadagiti dadduma a luglugar, nangnangruna idiay Texas, naatake dagiti Saksi babaen kadagiti managderraaw gapu iti panagkedkedda nga agsaludo iti bandera, ket addada dadduma a tiempo a dagitoy ti tinengngel dagiti ‘ahente a Nazi.’” Idiay Maine, maysa a Kingdom Hall ti napuoran. Iti maysa nga ili idiay Illinois, ti intero a populasion ti “rimmuar a nangatake kadagiti innem a pulo a Saksi.” Ket ania ti inaramid dagiti autoridad? “Kaaduanna, dagiti polis ket basta nagtakderda nga awan ti inaramidda wenno aktiboda pay a nakipaset.” Nagkomento ni Propesor Mason: “Ti Departamento iti Justisia tinuntonda daytoy nga allon iti kinaranggas a direkta a mainaig iti pangngeddeng iti Korte iti immuna a kaso iti Panagsaludo iti Bandera. Ti Korte a mismo nagbalin nga armas iti pannagdadangadang dagiti is-isip dagiti tattao.”

Ti Dramatiko a Pannakabaliktad

Nupay adda ti naranggas a pannakaidadanes, dagiti annak dagiti Saksi, umasping kadagiti tallo a matalek a Hebreo, nagkedkedda nga agsaludo iti nasional nga emblema, iti daytoy a kaso ti bandera. (Daniel, kapitulo 3) Ti Departamento iti Linteg iti Watchtower Society intultuloyna nga indanon dagiti kaso ti panagsaludo iti bandera kadagiti korte iti panagapelar. Kinapudnona, “dagiti Saksi ni Jehova intultuloyda a sipipinget ti panangipagnada kadagiti kalinteganda ta ni [Hues] Stone insingasingna a ‘rebbeng a maikkanda iti kalintegan gapu iti tulongda iti panangrisot kadagiti legal a parparikut iti sibil a wayawaya.’”​—Harlan Fiske Stone: Pillar of the Law, panid 598.

Kalpasanna idi Hunio 14, 1943, (Flag Day), ti Korte Suprema iti E.U. innalana ti naisangsangayan nga addang. Dayta binaliktadna ti pangngeddengna iti sabali a kaso ti panagsaludo ti bandera (West Virginia State Board of Education v. Bamette) ket inabsueltona dagiti Saksi. Iti dayta met laeng nga aldaw, iti sabali a kaso a nakairamanan dagiti Saksi ni Jehova, kinuna dagiti hues: “No maipapan kadagiti nagapelar [dagiti Saksi] dayta [ti linteg] dinusana ida nupay ti ipakpakaammoda saan a makuna wenno maipakita a naaramid nga addaan iti dakes wenno makadangran a panggep, a nangitandudo wenno nanggargari iti subersibo a panagtignay a maibusor iti nasion wenno estado. . . . Iti sidong ti pangngeddengtayo saan a mabalin nga ipataw ti kriminal a pammabasol iti kasta a panangipakaammo.”

Ni Hues Jackson, kas pannakangiwat iti Korte, inramanna ti kapanunotan a kas iti kinasirib ni Gamaliel: “No adda aniaman a naikeddeng a bituen iti konstelasiontayo iti konstitusion, mabalin nga awan ti opisial, natan-ok man wenno nababa, a makaipaalagad no ania ti kadawyan a papatien iti politika, nasionalismo, relihion, wenno dadduma a bambanag iti kapanunotan wenno mangpilit kadagiti umili a mangipudno babaen iti sao wenno agtignay a maitunos iti pammatida.” Daytoy a pangngeddeng ti naawagan ti “maysa kadagiti dramatiko unay a panangbaliktad iti historia dagiti Korte.”​—Idiligyo ti Aramid 5:34, 38, 39.

Apay a nainkalintegan laeng a dagiti Saksi saanda a mapilit babaen iti linteg a mangdayaw iti bandera? Ni Propesor Cox ilawlawagna: “Ti basol kadagiti ub-ubbing a Gobitis ken Bamette [dagiti Saksi] isu ti panangpilit ti Estado a mangiwaragawag iti napolitikaan a pammati a saanda a patien.” Ti laeng inaramid dagiti Saksi isu ti panangsurot iti prinsipio iti Biblia: “Masapul nga agtulnogkami a nangnangruna iti Dios ngem kadagiti tao.”​—Aramid 5:29.

Apay a Salakniban ti Minoridad?

Iti panangusigna kadagitoy a kaso, nangibangon ni Cox iti nakapatpateg a saludsod: “Apay nga agdanagtayo iti naespirituan a wayawaya dayta nagbassitan a minoridad nga agkedked nga agsaludo iti bandera? Wenno maipapan iti panangsalaknibtayo kadagiti gundaway dagiti manangriribuk a kas dagiti managebanghelio a Saksi ni Jehova?” Isut’ simmungbat: “Ti paset iti sungbat agpannuray iti pagarup nga indibidual a kinatan-ok isu a nakaibatayan ti sosiedadtayo, maysa a kinatan-ok nga agpada nga ikutan dagiti manamati ken dagiti saan a mamati. Paset dayta ti agpannuray iti panangpanunot a no ti Estado mabalinna a pagulimeken ti panagsao dagiti Saksi ni Jehova . . . , ti panagsaotayo a mismo ti sumaganad a mapaulimek.”

Wen, ti pananglapped iti wayawaya iti panagdayaw a maipaay iti di nalatak a minoridad ket mabalin a naingpis a tingal a mangiturong iti pananglapped kadagiti dadduma a wayawaya dagiti amin nga umili. Ngem adda pay sabali a makapainteres a banag nga inraman ni Propesor Cox:

“Ket paset dayta agpannuray iti panangpanunot a dadduma kadagiti adayu a minoridad ti mabalin a makaammo iti kinapudno​—maysa a kinapudno a naitantan wenno agnanayon a napukawen babaen iti pannakalappedna.” Ket mairaman kadagiti kinapudno a nagbalin a puntiria iti pannakalapped isu dayta ikaskasaba dagiti Saksi ni Jehova, kayatna a sawen, a ti kakaisuna a namnama ti sangatauan a maipaay iti talna ken pannakaisalakan isu ti gobierno ti Pagarian ti Dios babaen ken Kristo Jesus.​—Daniel 2:44; Mateo 6:9, 10.

Dagiti “Manangriribuk” a Kristiano

No tuktukoyen ni Cox dagiti Saksi a kas “manangriribuk,” laglagipenyo koma no kasano a dineskribir dagiti manangbusor dagiti immuna a Kristiano nga ad-adalan: “Dagitoy manangriribuk ti lubong immayda met ditoy . . . Ket amin dagitoy agaramidda iti maisalungasing kadagiti bilbilin ni Cesar, a kunkunada nga adda sabali nga ari, nga isu ni Jesus.” (Aramid 17:6, 7, New Intemational Version) Anian nga umasping ti kasasaad a nakasarakan dagiti Saksi ni Jehova iti bagbagida kadagiti adu a pagpagilian’ Ket apay a kasta? Maigapu iti isu met laeng a rason a nagsagabaan dagiti immuna a Kristiano​—ti panagtulnogda ken Kristo Jesus, nga Arida, ken iti Pagarianna.

Ti naballigi a panangasaba dagiti Saksi tignayenna dagiti klero iti kadawyan a relrelihion a mangsapul iti tulong manipud iti sekular nga autoridad. Daytoy umasping iti napasamak iti naballigi a ministerio ni Pablo. Ibaga kadatayo ti salaysay: “Ngem dagiti Judio gapu iti panagimonda nangalada kadagiti dakes a tattao kadagiti umili, tinignayda ti riribuk, ket riniribukda ti ili. . . . Ginuyguyodda ni Jason ken dadduma a miembro ti kongregasion iti sanguanan dagiti agtuturay.”​—Aramid 17:5, 6, NEB.

Nagsagaba dagiti Saksi ni Jehova iti di nainkalintegan a pannakaidadanes kadagiti adu a pagpagilian, iti tiempo ti gubat ken iti talna. Kadagiti adu nga okasion dagiti manangitandudo iti kasta a panangidadanes isu dagiti relihiuso a papangulo a nangusar iti impluensiada agraman dagiti am-ammoda kadagiti agdama nga agtuturay a manglapped iti ar-aramid dagiti Saksi. Maysa a kangrunaan nga ulidan isu ti pannakaidadanes dagiti Saksi ni Jehova idiay Katoliko nga Espana bayat ti panawen manipud 1950 agingga iti 1970. Dagiti lallaki, babbai, ken ub-ubbing nakamkamatda, namultada, ken naibaludda gapu laeng iti panagadal iti Biblia a pribado iti balbalayda. Ginasgasut nga agtutubo a lallaki ti nangbusbos iti nasurok a sangapulo a tawtawen kadagiti namilitaran a pagbaludan gapu iti panangtaginayon iti Nakristianuan a neutralidad.a

Ti kaso dagiti Saksi ni Jehova idiay Espana ket naisangsangayan unay ta maysa a nalatak nga abogado, ni Senor Martín-Retortillo, nagsurat: “Bayat ti panangadal ti maysa iti sangapulo a tawen iti Paglintegan, ken paliiwenna ti pananganamong ti gobierno kadagiti rason iti urnos ti publiko a mangapektar iti narelihiusuan a kababalin, adda maysa a kinapudno a pudno a mangawis iti atension: A kadagiti ngangngani amin a kaso a nausig, dagidiay [a nairaman] ket miembro laeng ti maymaysa a relihiuso a grupo . . . ‘dagiti Saksi ni Jehova.’”

Panangidadanes Dina Pinasardeng dagiti Saksi

Nanipud idi 1970, dagiti Saksi ni Jehova tinagiragsakdan ti legal a pannakabigbig idiay Espana, ket imbes nga adda 10,000 nga aktibo idi, ita addan 70,000 a naitimpuyog iti agarup sangaribo a kongregasion! Kasta met laeng ti kapartak iti irarang-ay iti Estados Unidos. Kadagiti panawen a tinukoy ni Propesor Cox (1930’s-1940’s), addada laeng agarup 40,000 agingga iti 60,000 a Saksi idiay Estados Unidos ken ti nakagupgopan a 115,000 iti intero a lubong. Itatta, addada nasuroken a 770,000 a Saksi idiay Estados Unidos, ken 3,400,000 iti lubong nga adda kadagiti 55,000 a kongregasion. Ti panangidadanes dina pinasardeng ti panagrang-ay ti sangalubongan nga edukasional a trabahoda.

No mapasanguanda iti panangidadanes, adda laeng ti maymaysa a sungbat a maited dagiti Saksi: “Ipatoyo man no nalinteg iti sanguanan ti Dios a denggendakayo a nangnangruna ngem iti Dios. Ta dikam mabalin a di sawen ti nakita ken nangngegmi.”​—Aramid 4:19, 20.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 23]

Inkeddeng dagiti korte a ti panagkedked nga agsaludo iti bandera ket saan a di panagraem

[Ladawan iti panid 24]

Ni laeng Hues Stone ti nangsuportar iti takder dagiti Saksi ni Jehova iti pangngeddeng ti Korte Suprema idi 1940

[Credit Line]

Opisina iti Curator. Ti Korte Suprema iti Estados Unidos

[Ladawan iti panid 25]

Babaen iti mayoridad a botos, dagitoy a hues inkeddengda ti pabor kadagiti Saksi iti isyu ti panagsaludo iti bandera

[Credit Line]

Opisina iti Curator. Ti Korte Suprema iti Estados Unidos