Nagubsang a Sasao, Naupay a Pakinakem

“Sika a nengneng a buntog!”a Malaglagip unay ti maysa a babai idiay Japan dagidiay a sasao​—kanayonda a maibaga kenkuana idi isut’ bassit pay nga ubing. Babaen kadagiti siasino? Dagiti ubbing nga ages-eskuela? Dagiti kakabsatna? Saan. Dagiti nagannak kenkuana. Malagipna: “Kanayon a malmaldayak idi agsipud ta masairak kadagiti birngasda.”

Malagip ti maysa a lalaki idiay Estados Unidos nga idi ubing, mabuteng ken madanagan no sumangpeten ni tatangna. Malagipna, “Agingga ita mangmangngegko pay la ti uni dagiti dalig iti dalan nga agturong iti balaymi, ket paglammiisennak. Aglemmeng no kuan ni adingko. Perpeksionista ni tatangko ket kanayon a pagsasawannakami no saan unay a nasayaat ti panangaramidmi iti trabahomi.”

Inayon pay ti manang daytoy a lalaki: “Diak malagip no inarakup, binisong, wenno imbaga kadakami ni nanang wenno ni tatang ti ‘Ay-ayatenka’ wenno ‘Pagpannakkelka.’ Ket para iti ubing, ti dina pulos pannakangngeg iti ‘Ay-ayatenka’ kasla kapada met la ti inaldaw a pannakangngegna iti ‘Kaguraka.’”

NALABIT kunaen ti dadduma a bassit la ti rigat a sinagaba dagitoy a tattao idi ubbingda. Kinaagpaysona saan a gagangay a mangngegan dagiti ubbing ti nauyong, dakes a sasao ken mapasaran ti naulpit a panangtrato. Saan a maitampok daytoy kadagiti naalas a paulo ti damdamag ken dagiti makatukay a pannakagupgop dagiti pabuya ti TV. Di makita ti pannakadangran. Ngem no inaldaw a dakes ti panangtrato dagiti nagannak kadagiti annakda, awan duadua a makadangranto dagiti epektona​—ken agpaut aginggat’ tungpal-biag.

Amirisenyo ti 1990 a panangsurnad iti 1951 a panagadal a nangsukimat kadagiti pamay-an ti pannakapadakkel ti maysa a grupo dagiti lima-ti-tawenda nga ubbing. Dagiti managsirarak inkagumaanda a siniputan ti adu kadagitoy nga ubbing, nga itan agkabannuagdan, tapno maawatanda dagiti napaut nga epekto ti pannakapadakkelda. Nagkonklusion ti baro a panagadal a dagiti ubbing a narigatan unay iti biag kamaudiananna, a saan a nasayaat ti emosional a kasasaadda, ken marigatan iti panagasawa, pannakipagayam, ken uray pay iti trabaho, ket saan a kanayon nga annak dagiti napanglaw wenno nabaknang a nagannak wenno annak dagiti nalawag a mariribukan a nagannak. Dagitoy ti annak dagiti nagannak a naadayo ken saan a nadungngo ken bassit laeng ti impakitada a panangipategda wenno awan pay ketdi.

Daytoy a natakkuatan ket sangkabassit laeng a pannakayulit manen ti kinapudno a naisurat iti dandani 2,000 a tawenen a napalabas: “Dakayo nga amma, dikay rurruroden dagiti annakyo, tapno saan a maupay ti riknada.” (Colosas 3:21) Ti panangabuso dagiti nagannak iti berbal ken emosional pudno a mangparurod kadagiti annak ket pudno nga agbanag iti pannakaupay ti riknada.

Sigun iti libro a Growing Up Sad, di pay nabayag nga impagarup dagiti doktor nga awan ti makuna a panagleddaang bayat ti kinaubing. Ngem naiduma ti pinaneknekan ti tiempo ken kapadasan. Itatta, kuna dagiti autor, madlawen ti panagleddaang iti kinaubing ken gagangayen. Mairaman kadagiti makagapu isu ti panangipuera ken naulpit a panangtrato dagiti nagannak. Ilawlawag dagiti autor: “Iti dadduma a kaso ti ubing kankanayon a babbabalawen ken ibabain ti naganak. Iti sabali a kaso ungaong laeng ti relasion ti naganak ken ti ubing: pulos a di mayebkas ti panagayat ti naganak iti ubing. . . . Ti resulta ket nangnangruna a nakalkaldaang para iti annak dagita a nagannak agsipud ta iti ubing​—wenno iti nataenganen, gapu iti dayta a banag​—ti ayat kaasping ti kinapateg ti silnag ti init ken ti danum iti mula.”

Babaen iti ayat dagiti nagannak, no nabatad ken sibubulos a mayebkas, masursuro dagiti annak ti maysa a napateg a kinapudno: Maay-ayatda; napategda. Adut’ agbiddut a mangipagarup a ti pannakarikna a maay-ayat ken maipatpateg ket maysa a kita ti kinatangsit, panagayat iti bagi a nangnangruna ngem iti sabsabali. Ngem iti daytoy a kaipapanan, saan a dayta ti kayatna a sawen. Kuna ti maysa nga autor iti librona maipapan iti suheto: “Ti panangipapan ti anakmo iti bagina impluensiaanna dagiti kita ti gagayyem a pilienna, no kasano a makilangen kadagiti sabsabali, ti kita ti tao a pakiasawaanna, ken kasanonto ti kinabungana.” Bigbigen ti Biblia no kasano a nakapatpateg ti maaddaan iti natimbeng, saan a napalangguad a panangmatmat iti bagi no ilistana a kas ti maikadua a kadadakkelan a bilin ti: “Masapul nga ayatem ti kaarrubam a kas iti bagim.”​—Mateo 22:38, 39.

Narigat a panunoten nga agtarigagay ti asinoman a normal a nagannak a mangdadael iti napateg ken narasi a banag a kas iti panangipateg ti maysa nga ubing iti bagina. Apay ngarud a masansan a mapaspasamak? Ken kasano a malapdan dayta?

[Footnote]