Iyaasideg ti Mars

IDI Agosto 2003, ti Mars ket 56 a milion a kilometro ti baetna iti planetatayo a Daga, ti kaasitgan a distansiana iti dandani 60,000 a tawen. Sigun iti astronomia, kunam la no immarubayan dayta a nalabaga a planeta isu a naragsakan unay dagiti mangad-adal kadagiti bituen ken planeta.

Idi rugrugi ti 2004, nakadanon idiay Mars ti sumagmamano a lugan a para law-ang. Dadduma ti nagdisso a nangadal iti rabawna idinto ta ti dadduma ket orbiter wenno agam-ampayag iti lawlawna a mangad-adal iti dayta. Ania ti maammuantayo kadagita a mision maipapan iti kaarrubatayo a planeta?

Panangsukisok iti Nalabaga a Planeta

Idi 1997, nakadanon idiay Mars ti orbiter a Mars Global Surveyor. Nadiskobre dayta a ti Mars ket addaan idi iti napigsa a magnetic field. Ti orbiter siuumiso pay a naimapana ti rabaw ti Mars. Malaksid iti dadduma pay a banag, impakita dayta a nasurok a 29 a kilometro ti distansia ti kababaan a disso iti rabaw ti Mars agingga iti kangatuan a pasetna, idinto ta nasurok la a 19 a kilometro no ditoy daga.a

Ti kababaan a disso ti Mars ket ti naglawa a namaga a labneng ti Hellas, a nabatad a naporma gapu iti pannakaidungpar ti nagdakkel nga asteroid. Ti kangatuan a disso ket ti tapaw ti nagdakkel a bulkan nga Olympus Mons nga agarup 21 a kilometro ti kangatona. Ti kamera a naikabit iti Surveyor nairekordna met dagiti ladawan ti nagdadakkel a bato nga agparang a nasurok a 18 a metro ti diametroda, agraman dagiti nalalawa ken agbaliwbaliw ti plastarna a tay-ak ti binunton a kadaratan ken dagiti kunam la no kaar-aramid a rawang. Natakuatan ti maysa pay nga instrumento a kaaduan a bato iti rabaw ti Mars ket naggapu iti bulkan.

Nupay saanen a makontak ti Mars Global Surveyor sipud idi Nobiembre 2006, agtultuloy latta ti panagpaliiw iti nalabaga a planeta babaen iti tallo nga orbiter—ti 2001 Mars Odyssey, ti Mars Express, ken ti Mars Reconnaissance Orbiter.b Babaen ti panangusarda kadagiti nalawlawag a kamera ken detektor, nasukimatda ti atmospera ti Mars ken ti law-angna. Natakuatan ken naimapada pay ti nawadwad a yelo iti amianan nga ungto dayta a planeta.

Dayta a yelo ti kangrunaan a suksukimaten ti Phoenix Mars Lander, a siaannayas a nagdisso iti nalabaga a planeta idi Mayo 25, 2008. Nakabalan ti Lander kadagiti adelantado unay nga instrumento a manganalisar iti atmospera ken kadagiti kanayon a nayelo a disso. Inanamaen dagiti sientista a maammuandanto no ti nayelo a daga ket addaan kadagiti sibibiag nga organismo. Nupay kasta, addan immun-una a panagsirarak no addada sibibiag a banag sadiay, wenno uray kaskasano, no posible ti agbiag sadiay.

Dagiti Lugan nga Spirit ken Opportunity

Idi Enero 2004, nakadanon idiay Mars ti dua a lugan a naawagan iti Spirit ken Opportunity. Dagiti impormasion a nagun-odan manipud kadagiti immun-unan a mision ti nakaibasaran ti napili a nagdissuanda. Dagita a lugan a kas kadakkel ti pangkarera a kotse siiinayad a bimmabada iti tangatang ti Mars babaen ti panagusarda kadagiti pangsarapa iti bara ti atmospera, parakayda, ken raket. Idi nagdissoda, nagtaltagda iti rabaw ti planeta. Dagita ket nabalkut iti adda anginna (air bags) a kas met la idi iti Mars Pathfinder—ti basbassit ken immun-una a nagdisso iti Mars idi 1997.c

Ti rabaw ti Mars ket agarup kas iti kalawa ti namaga a daga ditoy planetatayo, isu a nalawa dayta a pagsukisokan dagiti robot a lugan. Iti Meridiani Planum, maysa a patad iti tapaw ti bantay, ti napili a pagdissuan ti lugan nga Opportunity. Aduan dayta iti nabayagen a nagdadakkel a bato, wenno gangal, nga addaan kadagiti kasla paradipad. Naglaon met dagita iti hematite—mineral nga aduan iti iron. Nagdisso ti Spirit iti sabali a bangir ti Mars tapno sukisokenna ti kaunggan ti nagdakkelan nga abut ti Gusev, a patien ti dadduma a managsukisok a maysa a naatianan a dan-aw. Sigun iti dokumento nga insagana ti NASA, kalat ti dua a mision a “tingitingen dagiti dati a kasasaad ti aglawlaw kadagiti disso a mabalin idi a nabasa ken maitutop a pagbiagan.”

“Dagiti Geologo” iti Mars

Idi Enero 4, 2004, nagdisso ti Spirit iti destinasionna. Ti aglawlaw dayta ket langalang, kabatuan, ken likkalikkaong. Ti Spirit inadalna ti rabaw ti Mars a kas iti panagadal ti tao a geologo a mangsukimat iti nadumaduma a klase ti daga, batbato, ken porma ti daga. Napaliiw dagiti sientista a mangkonkontrol iti Spirit a ti nagdissuanna ket napno iti naiwaris a batbato manipud iti bulkan ken aduan iti abut a gapuanan dagiti natnag a meteorite. Kalpasan dayta, nagdaliasat ti Spirit iti 2.6 a kilometro tapno sukimatenna ti maysa a grupo dagiti turod. Sadiay a natakuatanna dagiti gangal a karkarna ti itsurada ken addaan kadagiti kasla paradipad. Maipagarup nga impugso dagita ti bulkan.

Idi met Enero 25, 2004, kalpasan ti panagdaliasatna iti 456 a milion a kilometro, ti Opportunity ket nagdisso iti 25 la a kilometro manipud iti talaga koma a pagdisuanna. Ti lugan a nabalkut iti adda anginna (air bags) ket nagtaltag iti patad a disso ti Meridiani ken naglaylayon a nagtulid agingga iti bassit nga abut. Sigun iti maysa a sientista, ti panagdisso dayta ket umasping iti panagtulid ti bola ti golf iti abut a pakaipisokanna!

Sinukisok ti Opportunity ti adu nga abut a naglaon kadagiti gangal nga addaan kadagiti kasla paradipad ken napno iti babassit a nagbubukel a kasla bato a naglaon iti adu a hematite. Ti dapuen a kolorda ket maisupadi iti aglawlawda a lumabbasit a daga ken gangal. Ti itsura ti dadduma a gangal ket kasla allon ken naurnong a darat a gagangay iti ayan ti agay-ayus a danum. Patien ti dadduma a sientista a ti kasta nga itsura dagiti bato ken ti kaadda ti chlorine ken bromine kadagita ipasimudaagna nga adda idi naapgad a danum iti dayta a disso.

Ti mision ti 2008 Phoenix Mars Lander ket nangipaay iti ad-adu nga impormasion maipapan iti rabaw ti Mars, nangruna iti pasetna nga addaan iti yelo. Nagkutkot ti ima ti robot a Phoenix tapno makaala iti daga ken yelo sana impisok dagita iti dua a “laboratoriona” tapno masukimat. Ngem nairanta nga apagbiit laeng ti mision ta sumagmamano la a bulan kalpasan a mairingpas ti Phoenix ti panggepna, inton tiempo ti lam-ek sadiay, “magaburanen dayta iti nabengbeng a yelo a carbon dioxide,” sigun iti magasin a Science.

Ti abilidad dagiti sientista a mangsukisok iti dadduma a planeta a minilion a kilometro ti kaadayoda ipakitana no ania ti magapuanan dagiti tattao no agkaykaysada a mangragpat iti maysa a kalat. Dagita a gapuanan paneknekanda met ti kinalaing ti tao. Nupay kasta, ti panagsukisok iti law-ang—ken ti intero a siensia—ket posible laeng gapu kadagiti di agbalbaliw ken naan-anay a mapagpannurayan a pisikal a linteg a mangtartarawidwid iti uniberso. Dagita a linteg saanda a rimsua a bukbukodda no di ket inaramid ni Jehova a Dios, ti Naindaklan nga Arkitekto iti uniberso.

[Footnotes]

[Kahon/Ladawan iti panid 16]

ADDA KADI ANIAMAN A SIBIBIAG IDIAY MARS?

Sigun kada Sir William Herschel ken Percival Lowell nga astronomo idi maika-18 ken maika-19 a siglo, ti nalabaga a planeta ket aduan kano iti intelihente a sibibiag a parsua, ket ti teoria ni Darwin iti ebolusion kasla sinuportaranna dayta a kapanunotan. Ngem napaneknekan a palso amin dagita. Sigun iti napaliiw dagiti satellite, natikag ti daga ti Mars ken naingpis ti atmosperana a buklen a nangnangruna ti carbon dioxide. Idi 1976, naammuan nga awan ti aniaman a sibibiag iti rabaw ti Mars sigun kadagiti eksperimento ti lander a Viking 1.d

Kaskasdi nga agbirbirok pay laeng dagiti sientista kadagiti pagilasinan nga adda dagiti sibibiag sadiay, ket ti Phoenix Mars Lander ti kabaruan a pamuspusanda. Yantangay makapagbiag ti dadduma a mikrobio kadagiti disso ditoy daga a dandani imposible a pagbiagan ti aniaman wenno asinoman, patien dagiti sientista nga adda met dagiti umasping nga organismo iti dadduma a paset ti Mars. Ti lugan a Beagle 2 a naikabit iti Mars Express, ket addaan iti pangsukimat kadagiti organiko a substansia iti daga ti Mars, ngem saan a nakadanon idi arinunos ti 2003. Iti simmaganad a tawen, naammuan dagiti sientista nga adda bassit methane iti atmospera ti Mars. Gapu iti dayta, narubroban ti pattapatta a ti methane ket pinataud dagiti sibibiag nga organismo wenno naggapu iti bulkan.

Mabalin kadi a basta tumaud lattan ti biag iti sadinoman iti uniberso? Kuna ti Biblia: “Adda [iti Dios] ti ubbog ti biag.” (Salmo 36:9) Wen, ti biag ket agtaud laeng manipud iti sibibiag ken ti orihinal a nangted iti biagtayo, ti Namarsua a ni Jehova a Dios.—Aramid 17:25.

[Footnote]

[Credit Line]

NASA/JPL/Cornell

[Ladawan iti panid 15]

Ti ima ti robot a Phoenix Mars Lander nga addaan iti pagkaud, pagsukisok, ken kamera

[Ladawan iti panid 15]

Napatayengteng ti kolorna a retrato dagiti dapuen a kakasla bato a naglaon iti adu a hematite

[Ladawan iti panid 15]

Ti din aktibo a bulkan nga Olympus Mons, nga agarup 21 a kilometro ti kangatona

[Ladawan iti panid 15]

Binarena ken kinuskos ti lugan nga Spirit ti rabaw daytoy a bato

[Picture Credit Lines iti panid 15]

Makinngato a kannigid: NASA/JPL-Caltech/University of Arizona/Texas A&M University; makinngato a kannawan: NASA/JPL/Malin Space Science Systems; makimbaba a kannigid ken kannawan: NASA/JPL/Cornell