Librot’ Biblia Numero 50​—Taga Filipos

Mannurat: Pablo

Lugar a Nakaisuratanna: Roma

Nalpas a Naisurat: c. 60–61 K.P.

1. (a) Kasano a naammuan dagiti taga Filipos ti naimbag a damag? (b) Ania a historikal nga impormasion ti paginteresantay iti siudad ti Filipos?

IDI a ni apostol Pablo, babaen iti sirmata, naawis a mangidanon ti naimbag a damag sadi Macedonia, isu ken dagiti kaduana a da Lucas, Silas, ken ni agtutubo a Timoteo, sidadarasda a napan. Manipud Troas ti Asia Menor, nagbarkoda inggat’ Neapolis sada nagturong idiay Filipos, agarup 15 kilometro nga agpauneg a magnada iti nagbaetan ti bantay. Dineskribir ni Lucas ti siudad kas “prinsipal a siudad ti distrito ti Macedonia.” (Ara. 16:12) Naawagan Filipos gaput’ ari ti Macedonia, ni Felipe II (ama ni Alejandro a Dakkel), a nangparmek iti siudad idi 356 K.K.P. Kalpasanna sinakup dagiti Romano. Naangay ditoy dagiti kritikal a gubat idi 42 K.K.P. a nangpabileg iti saad ni Octavian, a nagbalin kalpasanna a Cesar Agosto. Kas panglagipna iti panagbiktoriana, pinagbalinna ti Filipos a kolonia ti Roma.

2. Aniat’ progreso ti panangaskasaba ni Pablo sadi Filipos, ket ania dagiti pasamak a naangay idi maipasngay ti kongregasion sadiay?

² Ugali ni Pablo nga apaman a sumangpet iti baro a siudad kasabaanna nga umuna dagiti Judio. Ngem, idi damonat’ makagteng sadi Filipos idi agarup 50 K.P., natakkuatanna a mammano dagitoy ket awan pay sinagogada, ta idiay da asideg ti karayan iti ruar ti ili nga agkarkararag. Nagbunga a dagus ti panangasaba ni Pablo, a ti maysa kadagiti immuna a nakumberti isu ni Lidia, negosiante ken Judio a proselita, a dagdagusna nga inabrasa ti kinapudno ni Kristo ket pinilitna nga agdagus dagiti biahero idiay balayna. “Impapilitna a mapankami,” kunan Lucas. Ngem, di nagbayag rimsuat’ ibubusor, ket pinang-orda da Pablo ken Silas sada imbalud. Idi addadat’ pagbaludan, nagginggined, ket ti guardia ken ti pamiliana, nga immimdeng kada Pablo ken Silas, namatida. Iti sumuno nga aldaw naluk-atan da Pablo ken Silas, ket sinarungkaranda dagiti kakabsat idiay balay ni Lidia ket pinaregtada ida sakbay a pinanawanda ti siudad. Napatak iti lagip ni Pablo dagiti rigat a nainaig iti pannakaipasngay ti baro a kongregasion sadi Filipos.​—Ara. 16:9-40.

3. Kasanot’ pannakidinnamag ni Pablo iti kongregasion ti Filipos kalpasanna?

³ Sumagmamano a tawen kalpasanna, idi maikatlo a panagmisionerona, nabisita manen ni Pablo ti kongregasion ti Filipos. Agarup 10 tawen kalpasan ti pannakabangon ti kongregasion, adda makatukay nga ebkas ti ayat dagiti kakabsat sadi Filipos a nangtignay ken Pablo a nangaramid iti naipaltiing a surat a naitalimeng iti Nasantuan a Kasuratan a nainagan iti dayta ay-ayaten a kongregasion.

4. Kasano a malasin no asinot’ nagsurat ti Filipos, ket aniat’ prueba nga autentiko dayta?

⁴ Sapasap nga akseptarenda a ni Pablo ti nagsurat, kas sagudayen ti umuna a bersikulo, ket maikanatad a kasta. Ni Policarpio (69?-155? K.P.) sigun iti suratna kadagiti taga Filipos dinakamatna a ni Pablo nagsurat kadakuada. Dagidi nagkauna a komentaristat’ Biblia kas kada Ignacio, Ireneo, Tertulian, ken ni Clemente ti Alexandria kinunada a ni Pablo ti nagsurat. Naisitar dayta iti Muratorian Fragment ti maikadua a siglo K.P. agraman kadagiti amin a nagkauna a katalogo, ket naikadua kadagiti walo a sabali pay a surat ni Pablo a nagparang iti Chester Beatty Papyrus No. 2 (P⁴⁶), a kunada a napetsaan ti agarup 200 K.P.

5. Aniat’ mangipatuldo a Roma ti nakaisuratan dayta?

⁵ Mabalin a siertuen ti lugar ken petsat’ pannakaisuratna. Idi maisurat dayta, preso ni Pablo a bambantayan ti guardia ti Romano nga emperador, ket adut’ Nakristianuan nga aktibidad a nanglikmut kenkuana. Ingngudona ti surat buyogen ti pakomusta dagiti matalek a kameng ti sangakabbalayan ni Cesar. Dagitoy ti mangipatuldo a Roma ti naggapuan ti surat.​—Fil. 1:7, 13, 14; 4:22; Ara. 28:30, 31.

6. Aniat’ ebidensia no kaano a naisurat ti Filipos?

⁶ Ngem kaano a naisurat dayta? Agparang a medio nabayagen ni Pablo idiay Roma ta nagsaknapen ti damag ken puon ti nakaibaludanna kas Kristiano, a dimmanon payen kadagiti Guardia Pretoriano ti emperador ken kadagiti dadduma pay. Kasta met, adda umdas a tiempo ni Epafrodito a nagbiahe manipud Filipos (agarup 1,000 kilometrot’ kaadayona) nga awitnat’ sagut para ken Pablo, sa nagsubli manen idiay Filipos ti damag ti panagsakit ni Epafrodito sadi Roma, sa simmangpet manipud Filipos dagiti ebkas ti panagladingitda gapu itoy a damag. (Fil. 2:25-30; 4:18) Yantangay agarup 59-61 K.P. daydi damo a pannakaibalud ni Pablo sadi Roma, mabalin nga insuratna daytoy idi agarup 60 wenno 61 K.P., nakatawen wenno nasursurok pay kalpasan ti damo a yaaynat’ Roma.

7. (a) Aniat’ nangisinggalut ken Pablo kadagiti taga Filipos, ket aniat’ nakatignayanna a nagsurat? (b) Ania a kita ti surat ti Filipos?

⁷ Ti panagpasikal a napasaranna a nangipasngay kadagitoy nga annak sadi Filipos baeten ti saot’ kinapudno, ti dungngo dagiti taga Filipos ken kinaparaburda a nangisagut kadagiti kasapulan ni Pablo idi nagbibiahe ken nagrigrigat, ken ti nakalalasin a pamendision ni Jehova iti damo a panagmisioneroda sadi Macedonia, nagtitiponda amin a nangbukel iti napigsa a singgalut ti panagayan-ayat da Pablo ken dagiti kakabsat ti Filipos. Ita ta adda ti naayat a sagutda, sa sinaruno ti pannakaseknanda ken Epafrodito agraman panagprogresot’ naimbag a damag sadi Roma, isut’ nangtignay ken Pablo a nangaramid iti nabara ken nadungngo a surat a mamaregta kadakuada.

LINAON TI TAGA FILIPOS

8. (a) Kasano nga inyebkas ni Pablo ti panagtalek ken dungngona kadagiti kakabsat sadi Filipos? (b) Aniat’ nasao ni Pablo maipapan ti pannakabaludna, ket aniat’ imbalakadna?

⁸ Panangidepensa ken irarang-ay ti naimbag a damag (1:1-30). Da Pablo ken Timoteo nangablaawda, ket nagyaman ni Pablo iti Dios gaput’ kontribusion dagiti taga Filipos para iti naimbag a damag “nanipud iti umuna nga aldaw agingga ita.” Nagtalek nga iringpasdanto ti naimbag nga aramidda, yantangay nairanudda kenkuana iti di kaikarian a kinamanangaasi, agraman “ti panangidepensa ken legal a pannakaipasdek ti naimbag a damag.” Kailiwna amin ida a sidudungngo ket kunana: “Daytoy ti ikarkararagko, a ti ayatyo umadu la koma nga umadu . . . tapno masiguradoyo koma dagiti napatpateg a banag.” (1:5, 7, 9, 10) Kayat nga ipadamag ni Pablo a “dagiti banag a napasamak [kenkuana] nagbanagda ketdi a nangparang-ay ti naimbag a damag,” gapu ta nagdinamag ti pannakaipresona ket naparegta dagiti kakabsat a mangipakaammo ti saot’ Dios a situtured. Ket nupay adda magunggona ti ipapatay ni Pablo itan, kaskasdi nga ammona a gapu iti irarang-ay ken rag-oda, nesesita pay la nga agtalinaed. Imbalakadna a ti kababalinda maikari komat’ naimbag a damag, ta uray no isu ket bumisita wenno saan kadakuada, kayatna a madamag a makidangdangadangda nga agtutunos ket ‘dida pulos pagbutngan dagiti kabusorda.’​—1:12, 28.

9. Kasano koma a salimetmetan dagiti taga Filipos ti kapanunotan ni Kristo?

⁹ Panangtulad iti kapanunotan ni Kristo (2:1-30). Pinaregta ni Pablo dagiti taga Filipos nga agpakumbaba, ‘a saan a dagiti la paginteresanda ti kitaenda, no di pay ket ti paginteresan dagiti sabali.’ Tuladenda koma ti kapanunotan ni Kristo Jesus, a nupay nagbiag a kas iti langa ti Dios, tinallikudanna dayta ket nagbalin a tao ket nagpakumbaba a situtulnog ingga ken patay, gapuna isut’ intan-ok ti Dios ket inikkatnat’ nagan a nangatngato ngem ti amin a nagan. Indagadag ni Pablo kadakuada: “Turposenyo ti pannakaisalakanyo met laeng a buyogen ti buteng ken pigerger.” “Aramidenyo dagiti isuamin a banag nga awan tantanabutob ken supsuppiat,” ken “tenglenyo a siirut ti sao ti biag.” (2:4, 12, 14, 16) Namnamaenna nga ibaon kadakuada ni Timoteo iti mabiit ket agtalek met nga uray isu sumarungkarto met. Ngem iti agdama, tapno agragsakda manen, ibaonna kadakuada ni Epafrodito, a nakaungaren iti sakitna.

10. Kasano a sipipinget ni Pablo nga agturong iti kalat, ket aniat’ patigmaanna kadagiti sabali?

¹⁰ “Agtarayak a sipipinget nga agturong iti kalat” (3:1–4:23). ‘Datayo nga adda iti pudno a panagkugit,’ kunan Pablo, ‘annadantayo dagiti aso, dagidiay mangmulit iti lasag.’ No adda asinoman a rumbeng nga agtalek iti lasag, ad-adda a maiparbeng ni Pablo, ket ti rekordna kas nakugit a Judio ken Fariseo isut’ mamaneknek. Ngem amin dagitoy ket imbilangna a pukawna ‘gapu iti mangnibinibi a kinapateg ti pannakaammo ken Kristo Jesus nga Apona.’ Babaen iti kinalinteg a maigapu iti pammati, namnamaenna a ‘maragpat ti nasapsapa a panagungar kadagiti natay.’ (3:2, 3, 8, 11) Gapuna, kunan Pablo, “lipatek dagiti banag a malikudan, kamakamek dagiti banag iti masanguanan, agtarayak a sipipinget nga agturong iti kalat maipuon iti gunggona ti awis ti Dios sadi ngato babaen ken Kristo Jesus.” Kadagidiay nataengan maaddaanka koma ti kasta a kapanunotan. Adda dagidiay a ti tianda isut’ diosda, a ti isipda naisentro kadagiti banag ditoy daga, ket ti panungpalanda isut’ pannakadadael, ngem “no kadatayo,” pinasingkedan ni Pablo, “ti pannakipagilitayo adda sadi langit.”​—3:13, 14, 20.

11. (a) Ania dagiti banag nga utoben ken ipakat? (b) Aniat’ inyebkas ni Pablo maipapan iti kinamanagparabur dagiti taga Filipos?

¹¹ ‘Agragsakkayo iti Apo,’ indagadag ni Pablo, ‘maammuan koma dagiti isuamin a tao a rasonablekayo. Ituloyyo a panunoten dagiti banag a pudno ken serioso a pakaseknan, dagiti banag a nalinteg, nadalus, makaay-ayo, naimbag ti damagna, nasingpet, ken nadayaw. Ipakatyo dagiti naadal ken inawat ken nangngeg ken nakitayo kaniak, ket ti Dios ti talna adda kadakayo.’ (4:4-9) Napalalot’ ragsak ni Pablo iti kinaparaburda kenkuana, nupay kabalinanna dagiti amin a banag “gapu iti daydiay mamapigsa.” Sibabara a nagyaman iti sagutda. Nanipud pay inrugina nga impakaammot’ naimbag a damag sadi Macedonia, nagpaidumadan no iti pannangted. Kas gunggonada, punnuanto ti Dios amin “a pakasapulan[da] kas mainugot iti kinabaknangna iti dayaw babaen ken Kristo Jesus.” (4:13, 19) Ipaw-itna ti pakomusta dagiti amin a nasantuan, agraman iti sangakabbalayan ni Cesar.

NO APAY NAIMBAG

12. Kasanotay met ita, kas kadagiti taga Filipos, a gun-oden ti anamong ti Dios ket agbalintay a pagraguan dagiti kakabsat?

¹² Anian nga imbagna kadatayo ti libro a Taga Filipos! Sigurado a kayattay met ti anamong ni Jehova ken ti komendasion dagiti Kristiano a manangaywan kas ti inawat ti kongregasion ti Filipos manipud ken Pablo. Magun-odtay daytoy no surotentay ti nagsayaat nga ehemplo dagiti taga Filipos agraman naayat a balakad ni Pablo. Kas kadakuada managparaburtay koma, maseknantay a tumulong kadagiti kakabsattay a marigrigatan, ket rumamantay iti panangidepensa ken legal a pannakaipasdek ti naimbag a damag. (1:3-7) Ituloytay koma ti agtibker “iti maymaysa nga espiritu, agraman maymaysa a kararua nga umagawa a maipaay iti pammati iti naimbag a damag,” nga agsilnag kas “silsilaw” iti tengnga ti nakillo ken tiritir a kaputotan. Bayat nga aramidentay dagitoy ken utobentay dagiti serioso a pakaseknan, agbalintayto a rag-o kadagiti kakabsattayo no kasano a dagiti taga Filipos nagraguan unay ni apostol Pablo.​—1:27; 2:15; 4:1, 8.

13. Kadagiti ania a wagas a sititimpuyogtay a tuladen ni Pablo?

¹³ “Tumuladkayo a sititimpuyog kaniak,” kunan Pablo. Aniat’ tuladentay kenkuana? Maysa, kontentotay koma iti aniaman a sirkumstansia. Aduan man wenno awanan ni Pablo, naadalnat’ bumagay iti sirkumstansia a di nagreklamo, tapno sireregta ken sirarag-o nga agserbi iti Dios. Kastay met amin koma ken Pablo, no iti nadungngo a panangayattay kadagiti matalek a kakabsat. Anian ti rag-ona a nangdakamat ti ministerio da Timoteo ken Epafrodito! Ket anian a singedna kadagiti kakabsatnat’ Filipos, nga inawaganna nga “ay-ayaten ken kail-iliw, rag-ok ken balangatko”!​—3:17; 4:1, 11, 12; 2:19-30.

14. Aniat’ nagsayaat a balakad ti surat kadagiti Taga Filipos no iti kalat ti biag ken ti Pagarian, ket siasino ti nangnangruna a nakaiturongan ti surat?

¹⁴ Kasanotay pay a tuladen ni Pablo? Babaen ti panagtaray a “sipipinget nga agturong iti kalat”! Amin dagidiay mangut-utob kadagiti ‘banag a serioso a pakaseknan’ interesadoda unay kadagiti karkarna nga urnos ni Jehova sadi langit ken ditoy daga, a dita ‘tunggal dila ipudnonanto a silalatak a ni Jesu-Kristo isu ti Apo iti dayag ti Dios nga Ama.’ Dagiti nagsayaat a balakad kadagiti taga Filipos paregtaenna amin a mangnamnamat’ biag nga agnanayon nainaig iti Pagarian ti Dios tapno pingetanda dayta a kalat. Ngem, nangnangruna a naisurat ti Taga Filipos kadagidiay a “ti pannakipagilida adda sadi langit” ket segseggaanda ti “mayasping iti nadayag a bagi [ni Kristo].” ‘Lipaten dagiti banag a nalikudan ket kamakamen dagiti banag a masanguanan,’ tuladenda koma amin ni apostol Pablo nga agtaray “a sipipinget nga agturong iti kalat maipuon ti gunggona iti awis sadi ngato,” ti nadayag a tawidda idiay Pagarian ti langit!​—4:8; 2:10, 11; 3:13, 14, 20, 21.